1ste bach rechten. Gerechtelijk Recht. Samenvatting. uickprinter Koningstraat Antwerpen R08 11,30

Transcriptie

1 1ste bach rechten Gerechtelijk Recht Samenvatting Q uickprinter Koningstraat Antwerpen R R08 11,30

2 Online samenvattingen kopen via

3 1ste bachelor Rechten Universiteit Antwerpen Samenvatting Gerechtelijk recht Prof. dr. Rutten Sophie Timmermans

4 Deel I. Algemene beginselen Titel I : Wezen en functie van het gerechtelijk recht Hoofdstuk 1: Begripsomschrijving Hoofdstuk 2: Bronnen Grondwet Verdragsrecht en recht van de Europese Unie Gerechtelijk wetboek Bijzondere wetten en decreten Rechtsbeginselen Rechtspraak Rechtsleer Hoofdstuk 3: Kenmerken Nationaal recht Gemengd karakter Dynamisch karakter Dienend karakter Autonoom karakter Vormelijk karakter Dwingend karakter Hoofdstuk 4: Basisbeginselen Hoofdstuk 5: toepassingsgebied Ratione temporis Ratione materiae Ratione loci Ratione personae Titel II Basisbegrippen Hoofdstuk 1: Rechtsvordering Begripsomschrijving Kenmerken Aanverwante begrippen Toelaatbaarheidsvereisten Algemene toelaatbaarheidsvereisten I. Partijbekwaamheid / rechtspersoonlijkheid II. Procesbekwaamheid III. Belang A. Actueel

5 B. Rechtstreeks en persoonlijk C. Rechtmatig D. Beschermwaardig IV. Hoedanigheid V. Belgische nationaliteit Eis en verweer I. Eis A. Begrip B. Soorten C. Bestanddelen D. Gevolgen II. Verweer A. Begrip B. Verweer ten gronde C. Verweer bij wijze van exceptie D. Verweer bij wijze van tegeneis Hoofdstuk 2: het geschil Begrip Aard Soorten Beëindiging van het geschil I. Buitengerechtelijke geschiloplossing zonder geding II. Buitengerechtelijke geschiloplossing met geding III. Gerechtelijke geschiloplossing zonder geding IV. Gerechtelijke geschilbeslechting met geding Hoofdstuk 3: het geding Definitie Begrippen I. Procespartij II. Procesverhouding III. Proceshandeling Basisbeginselen Basiskenmerken Soorten gedingen Processuele sancties I. Wat zijn vormvereisten?

6 II. Voorbeelden III. Werking IV. Nietigheden A. Geen nietigheid zonder tekst B. Nietigheid met wettekst enkel na belangenschade C. Geen nietigheid na dekking Termijnen I. Soorten termijnen II. Procestermijnen III. Berekening Oefeningen IV. Sancties A. Op straffe van nietigheid B. Op straffe van verval C. Zonder specifieke sanctie Hoofdstuk 4: Rechtsprekende handeling Begrip Kenmerken Terminologie Taak van de rechter Gevolgen van het vonnis I. Uitputting van rechtsmacht II. Gezag van gewijsde III. Uitvoerbaarheid IV. Bewijskracht en bewijswaarde V. Tegenwerpelijkheid Titel III Rechterlijke organisatie Hoofdstuk 1: Staatsmacht Hoofdstuk 2: Hoge Raad voor de Justitie e.a Hoge raad voor de Justitie Adviesraad van de magistratuur Colleges Instituut voor gerechtelijke opleiding Hoofdstuk 3: Leden van de rechterlijke macht Onderscheid tussen zittende en staande magistratuur I. Rechters

7 II. Openbaar ministerie Benoeming van de magistraten I. Situering II. Drie toegangswegen tot de magistratuur III. Benoemingsprocedure Benoeming voor het leven Onafzetbaarheid Bezoldiging en cumulatie van ambten Hoofdstuk 4: Gerechtelijke organisatie Nieuwe geografie van het gerechtelijk landschap I. Schaalvergroting A. Nieuwe gebiedsindeling B. Verder onderverdeeld in afdelingen C. Leiding Interne mobiliteit Specialisatie Hoofdstuk 5: Medewerkers van het gerecht Griffier Gerechtsdeurwaarders Advocaten Advocaten bij het Hof van Cassatie Deel II. Bevoegdheid Titel I: Begripsomschrijving Hoofdstuk 1: Rechtsmacht Hoofdstuk 2: Bevoegdheid Titel II: Rechtskarakter Hoofdstuk 1: Rechtsmacht Hoofdstuk 2: Bevoegdheid Materiële bevoegdheid Territoriale bevoegdheid Titel III: Algemene beginselen Hoofdstuk 1: Materiële bevoegdheid Begrip en soorten Rechtskarakter Componenten I. Onderwerp van de eis

8 II. Waarde van de eis A. Eis in geld uitgedrukt B. Eis in geld waardeerbaar C. Eis niet in geld waardeerbaar III. Urgentie IV. Hoedanigheid van partijen Toetsingsogenblik Hoofdstuk 2: Territoriale bevoegdheid Rechtskarakter Bevoegdheidsovereenkomst Verstek van de verweerder Titel IV: Bevoegdheidsverdeling Hoofdstuk 1: Materiële bevoegdheid Hoofdvordering I. Vrederechter A. Algemene bevoegdheid B. Bijzondere bevoegdheid C. Exclusieve bevoegdheid D. Bestuur II. Politierechter A. Exclusieve bevoegdheid B. Sv: overtredingen en verkeersdelicten (wanbedrijven) III. Rechtbank van eerste aanleg A. Rechtbank van eerste aanleg Voorwaardelijke volheid van bevoegdheid Uitsluitende / exclusieve bevoegdheid (art Ger.W.) Bevoegdheid in hoger beroep Gerechtelijk bestuur B. Familierechtbank C. Beslagrechter D. Voorzitter IV. Arbeidsrechtbank Bijzondere bevoegdheid ongeacht het bedrag V. Rechtbank van Koophandel Algemene bevoegdheid Bijzondere bevoegdheid

9 Exclusieve bevoegdheid Voorzitter van de rechtbank van koophandel VI. Arrondissementsrechtbank VII. Hof van Beroep VIII. Arbeidshof IX. Hof van Cassatie Tussenvordering I. Tussengeschillen m.b.t. de hoofdeis A. Nieuwe eis B. Uitbreiding/wijzigen C. Bijkomende en subsidiaire eis II. Tussengeschillen m.b.t. het verweer A. Verweer ten gronde B. Verweer bij wijze van exceptie C. Verweer bij wijze van tegeneis III. Eis tot tussenkomst IV. Aanhangigheid V. Samenhang Hoofdstuk 2: Territoriale bevoegdheid Algemene regelen Bijzondere regelen I. Prorogatie van territoriale bevoegdheid II. Bepalingen van dwingend recht III. Bepalingen van openbare orde Hoofdstuk 3: Bevoegdheidsincidenten In eerste aanleg I. Verweerder werpt exceptie van onbevoegdheid II. Rechter werpt middel van onbevoegdheid op III. Beslechting bevoegdheidsincident In hoger beroep Binnen hetzelfde rechtscollege Samenhang en aanhangigheid Oefening Oefening Deel III. Rechtspleging Titel I. Procesverloop

10 Hoofdstuk 1: Rechtshulp en rechtsbijstand Kosteloosheid van de rechtspleging Rechtshulp/ Juridische bijstand Rechtsbijstand Hoofdstuk 2: Rechtsingang rechtsingang door dagvaarding Uitzondering Arbeidsrechtbank Dagvaardingsexploot I. Begrip II. Inhoud en vormvereisten III. Betekening IV. Tijdstip V. Dagvaardingstermijn Vrijwillige verschijning Verzoekschrift I. Verzoekschrift op tegenspraak Exploot vs verzoekschrift Hoofdstuk 3: Rolstelling Hoofdstuk 4: Inleidende zitting Verschijning Hoe verschijnen? Gevolg verschijning door advocaat Gevolgen Behandeling ter inleidende zitting korte debatten Hoofdstuk 5: Instaatstelling Wijze van instaatstelling Bepaling rechtsdag Hoofdstuk 6: Behandeling van de zaak op tegenspraak Mededeling van stukken Conclusie Begrippen Gestructureerde conclusies of modelconclusies (2 e vereiste sinds 2015) Inhoud Sanctie niet-gestructureerde conclusies Syntheseconclusie (1 e vereiste sinds 2007) Neerlegging dossier

11 Hoofdstuk 7: Rechtsdag en pleitzitting Hoofdstuk 8: Sluiten van de debatten Hoofstuk 9: Mededeling aan het Openbaar Ministerie uitoefening adviesbevoegdheid OM Wettelijke of verplichte mededeling Mededeling op vraag OM Ambtshalve mededeling door de rechter Enkele knelpunten Sanctie niet-mededeling Hoofdstuk 10: Beraadslaging Hoofdstuk 11: Heropenen van de debatten Hoofdstuk 12: Uitspraak Hoofdstuk 13: Gedingkosten Wat? Verwijzing tot de kosten Honoraria advocaat Hoofdstuk 14: Behandeling bij verstek Begrip Toepassingsgevallen Verstekvonnis Taak van de rechter bij verstek Hoofdstuk 15: Eenzijdig verzoekschrift Hoofdstuk 16: Summiere rechtspleging om betaling te bevelen / Invordering van onbetwiste geldschulden Achtergrond Toepassingsgebied Verloop Titel II. Incidenten Wat zijn incidenten? Incidenten m.b.t. de eis A. Nieuwe eis B. Wijziging hoofdeis C. Aanvullende eis D. Tegeneis E. Afstand van eis F. Doorhaling en weglating van de rol

12 3 Incidenten m.b.t. de partijen A. Tussenkomst B. Hervatting Incidenten m.b.t. de procesactoren A. Wraking B. Onttrekking C. Ontkentenis van proceshandeling Incidenten m.b.t. de loop van het geding A. Excepties B. Opschorting van het geding C. Samenstelling van de zetel Hoeveel magistraten? Wie? D. Onrechtmatig procesrechtsmisbruik Deel III. Bewijsrecht Titel I. Problematiek van het bewijs Zin van het bewijsrecht Binding met materieel recht Bewijsrechtsysteem Titel II. Bewijslast Begrip Subjectieve bewijslast Objectieve bewijslast Titel III. Bewijsmiddelen Begrip bewijssysteem A. In burgerlijke zaken B. In handelszaken catalogus A. Schriftelijke akte Onderhandse akte Authentieke akte Handtekening B. Getuigenbewijs C. Vermoedens Wettelijke vermoedens

13 Rechterlijke vermoedens D. Bekentenis Gerechtelijke bekentenis Buitengerechtelijke bekentenis E. Eed Gedingbeslissende eed Aanvullende eed Ramingseed F. Alle andere middelen naar recht Hoofdstuk IV. Bewijsprocedure Subsidiariteit Overlegging van stukken Schriftonderzoek Valsheidsprocedure Deskundigenonderzoek Getuigenverhoor Verhoor van partijen Eedaflegging Plaatsopname Vaststelling van overspel door de gerechtsdeurwaarder Deel IV. Rechtsmiddelen Hoofdstuk 1: Algemene beginselen Begrip rechtsmiddel Gewone en buitengewone rechtsmiddelen Termijnen Rechtspleging Tegen welke vonnissen? Samenloop van rechtsmiddelen Kwalificatie uitspraak Hoofdstuk 2: Verzet Begrip Procedure Gevolgen Hoofstuk 3: Hoger Beroep Begrip Procedure

14 A. Toelaatbaarheid B. Appellabiliteit C. Hoofdberoep / incidenteel hoger beroep D. Termijn E. Akte van hoger beroep F. Het procesverloop in hoger beroep Gevolgen Misbruik Hoofdstuk 4: Cassatie Begrip A. Begrip Procedure A. Tegen welke beslissingen B. Wie kan cassatie aantekenen tegen wie? C. Termijn van cassatie D. Rechtspleging Gevolgen Hoofdstuk 5: Derdenverzet Begrip Procedure Gevolgen Hoofdstuk 6: Herroeping van gewijsde Begrip Procedure Termijn Gevolgen Hoofdstuk 7: Verhaal op de rechter Begrip Procedure Termijn Gevolgen Hoofdstuk 8: Intrekking Begrip Procedure Gevolgen Titel 5. Beslag en executie

15 Hoofdstuk 1: Kernbegrippen Wat is uitvoeren Beslagbare goederen Onbeslagbare goederen Overheidsgoederen Dwangsom Beslagrechter Hoofdstuk 2: bewarend beslag Begrip Gevolgen Voorwaarden Soorten A. beslag op roerende goederen B. beslag op onroerende goederen Hoofdstuk 3: gedwongen executie Begrip, soorten, voorwaarden Uitvoerbaarheid Kantonnement College art 6 EVRM (Prof. Vanlerberghe) I. Inleiding Wat is het gerechtelijk recht? Wat is het belang? II. Het recht op een eerlijk proces is een fundamenteel recht III. Recht op een eerlijk proces A. Inleiding Art 6 EVRM B. Toepassingsgebied C. Structurele aspecten Recht op een rechtbank met volle rechtsmacht en op nakoming van rechterlijke beslissingen Recht op een rechterlijke instantie Recht op een rechter met volle rechtsmacht Het recht op nakoming van rechterlijke beslissingen Recht op toegang tot een rechter Onafhankelijkheid en onpartijdigheid D. Recht op een openbaar proces binnen een redelijke termijn

16 1. Recht op openbaarheid van het proces Openbaarheid van de debatten Openbaarheid van de uitspraak Recht op afdoening van het proces binnen een redelijke termijn E. Recht op een eerlijk proces: eerlijke en gelijke behandeling Recht om gehoord te worden Debat op tegenspraak Bewijsregeling Toegang tot de stukken Motivering van rechterlijke beslissingen Bijlagen Arresten Cass. 19 november Eikendaelarrest Notities: RvSt. 11 september 1981 Eikendaelarrest Notities: Cass. 11 juni 2013, P N Aarhusdoctrine Notities Cass 17 oktober Notities Cass. 21 januari 2010, C N Cass. 9 mei 2008, C F- zwavelzuurketelarrest Notities Cass. 8 februari 2001 boterarrest Notities Cass. 2 december 2004 boterarrest Notities Cass. 28 mei 2009 (C F) glasplatenarrest Notities

17 Deel I. Algemene beginselen Titel I : Wezen en functie van het gerechtelijk recht Hoofdstuk 1: Begripsomschrijving Gerechtelijk recht = het geheel van rechtsregels die betrekking hebben op de effectuering van de materieelrechtelijke aanspraken van de rechtssubjecten Het verschil tussen gelijk hebben en gelijk krijgen. Het kan perfect zijn dat overeenkomstig één of andere regel in het B.W. u een recht hebt maar als anderen uw recht met de voeten treden dan mag u niet d.m.v. eigenrichting uw recht doen naleven. U moet verplicht een beroep doen op de rechter. Het geheel aan regelen over hoe u een beroep moet doen op de rechter om uw materieelrechtelijke aanspraak die door iemand anders wordt miskend te doen naleven wordt bestudeerd in het Ger.R.. > proces; ook rechtsvordering van de rechtssubjecten, de rechtsmacht en de bevoegdheid van de rechtbanken en hoven, het geschil en het geding Soms wordt Ger.R. ook weleens procesrecht genoemd. Hier is kritiek op want het proces is iets enger. Ger.R. is ruimer. de rechtsvordering: wanneer kan ik mij tot de rechter wenden? de rechtsmacht en bevoegdheid van de rechtbanken: eigenlijk eenbeetje publiekrecht, en niet zozeer over proces zelf maar over hoe de rechterlijke macht is georganiseerd. Onze Ger.R. bevat ook nog regelen over andere manieren om een geschil op te lossen Bv. bemiddeling in burgerlijke/ handelszaken (7e deel Ger.W.), arbitrage (privérechters) etc. > gerechtelijk privaatrecht; ook strafprocesrecht Vaak synoniemen, maar ger recht niet enkel in privaatrechtelijke geschillen Strafrecht in wetboek v strafvordering : specifieke regels Alles wat daar niet geregeld is wordt geregeld door gerechtelijk wetboek (gemeen recht) nauwe band met materieel recht Oefening : burgerlijke partijstelling naar aanleiding van slagen en verwondingen Twee manieren om schadevergoeding 1) Burgerlijke partijstelling bij strafrechter Uitspraak door rechter 2) Wenden tot burgerlijke rechter Slachtoffer op feestje, stoot per ongeluk tegen iemand vechten in ziekenhuis Hoge ziekenhuiskosten,. waarde : euro 14

18 Twee daders strafrechtelijk veroordeeld Mogelijkheden om schadevergoeding te bekomen: (Art 1382: jouw materieel recht) Ingebrekestelling Vervolgens dagvaarding door gerechtsdeurwaarder = uitnodiging om voor de rechter te verschijnen advocaat neemt contact op met gerechtsdeurwaarder; u kan dit ook zelf doen Welke rechter Rechtbank van 1 e aanleg Partijen beide woonachtig in Wilrijk, feiten ook in Wilrijk gepleegd Welke rb van 1 e aanleg is bevoegd : Antwerpen Overhandiging dagvaarding 8 dagen inleidende zitting Inleidende zitting (1 vd partijen niet aanwezig : verstek) Partijen maken afspraken over hoe de procedure verder zal verlopen (conclusiekalender) In de regel elke partij mag elks 1 keer concluderen 1 e die mag concluderen is verweerder Indien onzekerheid over feiten : deskundige aanstellen (arts) Arts zal rechter adviseren In casu : overdreven schade slechts 8500 euro rechter is niet gebonden door advies deskundige MAAR in de regel zal de rechter de deskundige min of meer volgen slachtoffer niet tevreden: hoger beroep Waarde van geschil is van belang (>2500 euro) Beroep bij hof van beroep Slachtoffer ontevreden : kan ook hoger beroep instellen Hof Van Beroep : bevestig vonnis 1 e aanleg opnieuw 8500 euro Daders ontevreden: overwegen om in cassatie te gaan (wettelijke bepalingen en vormvereisten) Gerechtsdeurwaarder overhandigd bevel tot betaling, indien verzaken : gedwongen tenuitvoerlegging Gedwongen tenuitvoerlegging =inventariseringen vervolgens deurwaarder goederen ten gelde maken 15

19 Oefening: Wat betekent dat dan effectueren materieelrechtelijke aanspraken van rechtssubject. Werkstudent morst koffie op de Chaneljurk van een dame die daar ijs komt eten (ijssalon). Ijssalon zegt U mag op onze kosten naar droogkuis gaan. Mevr. heeft dat gedaan maar er blijft een vlek achter op jurk. Mevr. zegt Hier is rekening van droogkuis en rekening van mijn jurk. Ijssalon zegt Die rekening van droogkuis ok maar voor de rest forget it. Er is een geschil ontstaan. Het wordt een principeszaak. Bij welke rechter kan zo n geschil aanhangig worden gemaakt? 1) Vrederechter o.b.v. waarde van het geschil. Maar je zou ook bij de vrederechter vragen of hij de partijen probeert te verzoenen. Dat kan zonder dagvaarding en enkel met vrijwillige verschijning. Ijssalon is gevestigd in Sint-Niklaas. Mevr. Jurk woont in Gent. Vrederechters vinden we zowel in Sint-Niklaas als in Gent maar bij welke vrederechter gaan? Regel inzake territoriale bevoegdheid is dat je kan kiezen (behoudens afwijkende regelen): a) voor de woonplaats van de verweerder want zolang de aanspraken van de eiser door de rechter niet zijn erkend moet een proces zo weinig mogelijk last bezorgen aan de verweerder en dus het is de eiser die zich dan maar moet bewegen naar woonplaats verweerder. b) OF de plaats waar de verbintenis ontstaan (hier is de verbintenis ter vergoeding van de schade ontstaan in Sint-Niklaas). Sint-Niklaas is verdeeld in verschillende kantons en dan moet u echt al het adres weten. 2) Sinds 1 september 2014 is er een regel die zegt dat om naar de Rechtbank van Koophandel te kunnen gaan het volstaat dat de verweerder handelaar is. Dus als consument (niethandelaar) hebt u de keuze om naar vrederechter of Rechtbank van Koophandel te gaan die altijd bevoegd is ongeacht het bedrag maar er moet dus een handelaar als verweerder zijn. Als het 2 handelaars waren geweest dan was Vrederechter niet bevoegd geweest. 3) Rechtbank van eerste aanleg is in beginsel altijd bevoegd. Het systeem: je hebt één rechtbank (REA) waar je altijd terecht kunt en daarnaast zijn er bijzondere rechtscolleges gecreëerd waar je met specifieke problemen naartoe kunt Bv. Rechtbank van Koophandel, politierechter etc. Ook hier kan het geschil in beginsel worden gebracht voor de Rechtbank van eerste aanleg maar die bevoegdheid van Rechtbank van eerste aanleg is wel een voorwaardelijke bevoegdheid wanneer er een ander college bijzonder bevoegd is Bv. hier Rechtbank van Koophandel en vrederechter zijn bevoegd. Het risico bestaat dat als u als eiser zou kiezen voor Rechtbank van eerste aanleg, het ijssalon de bevoegdheid van Rechtbank van eerste aanleg zou afwijzen en zou vragen of zaak wordt verwezen naar Rechtbank van Koophandel of vrederechter. 16

20 Hoe geschil starten? Je hebt een gerechtsdeurwaarder nodig die de dagvaarding betekent en van die betekening hebben we een afschrift waarin tegenpartij (ijssalon) wordt uitgenodigd om voor de vrederechter van het zoveelste kanton van Sint-Niklaas te verschijnen en die wordt overhandigd aan de ijssalon, dat is de dagvaarding. Daar wordt dan een akte van gemaakt, zogehete exploot. Stel dat de vrederechter inderdaad oordeelt dat de schade aan de jurk verwaarloosbaar is en dat alle schade vergoed is met betaling van de kosten van de droogkuis en dus de vordering tot betaling van die aankoopprijs van de jurk wordt afgewezen. De vrouw krijgt ongelijk en zij wilt verder procederen. Kan je nu iets ondernemen tegen het vonnis van de vrederechter? Rechtsmiddelen? Voorwaarden voor in hoger beroep te gaan/ aanleggrens: 1860 euro. Die mogelijkheid staat niet open want onze jurk is minder dan dat waard. (art Ger.W.) Tegen elke in laatste aanleg gewezen uitspraak kan je naar het HvC gaan. Belangrijk is dat Cassatie enkel de volgende zaken onderzoekt: o procedurefouten (zijn alle vormvereisten zijn nageleefd?) o machtsoverschrijding door de rechter o correcte toepassing van materieelrechtelijke regels o motiveringsplicht van de rechter Stel nu de voorziening wordt verworpen en Cassatie ziet geen graten in de uitspraak van de vrederechter. Dan is het verhaal gedaan. Stel nu dat onze mevrouw gelijk had gekregen van de vrederecher en de ijssalon wel veroordeeld was tot betaling van 500 schadevergoeding etc. Stel dat dat ijssalon niet betaalt. Dan gaat mevrouw terug naar gerechtsdeurwaarder die kan overgaan tot gedwongen tenuitvoerlegging gerechtsdeuwaarder gaat naar ijssalon en schrijft alle voor beslagvatbare goederen op. Ijssalon krijgt dan nog een laatste waarschuwing Als je niet binnen de 30 dagen betaalt dan gaan we de zaken die we zijn komen opschrijven ook effectief meenemen en desnoods ook openbaar verkopen! Kritische bedenking: Is de vrederechter nog wel bevoegd want uiteindelijk als het de bedoeling is om de werklast van de vrederechter te gaan verminderen, dan is het toch niet logisch dat een deel van dat contentieux bij de vrederechter blijft? Als je die nieuwe wettekst leest dan zou je moeten zeggen dat alle hypotheses opgesomd in art. 573 zijn uitgesloten van de bevoegdheid van de vrederechter dus het kan niet meer. Prof: ik zou twijfelen omdat ik er altijd van uit ga dat voor die geschillen tussen onderneming en niethandelaar de natuurlijk bevoegde rechter de Rechtbank van eerste aanleg en vrederechter is. Het is maar slechts uitzonderlijk dat wanneer die niet-handelaar ervoor kiest dat dan ook de Rechtbank van Koophandel bevoegd is. 17

21 Hoofdstuk 2: Bronnen 1 Grondwet Artt. 13, 23, 2, 40, G.W. 13: toegang tot de rechter Als u overeenkomstig één of ander wettelijke bepaling het geschil kan voorleggen aan een bepaalde rechtscollege, dan kan daar niet van worden afgeweken. 23: sociale grondrechten (2 recht op rechtsbijstand) Sociale grondrechten. Er staat er ook eentje in dat ons aanbelangt nl. Recht op kosteloze bijstand van advocaat/ rechtsbijstand door prodeoadvocaten. 40: onafhankelijke rechterlijke macht : uitwerking rechterlijke macht Werken verder bepaalde algemene principes uit in verband met de rechterlijke macht Bv. de onafzetbaarheid van magistraten 2 Verdragsrecht en recht van de Europese Unie Art. 6 Europees Verdrag Rechten van de Mens en art. 14 BUPO Naast de regels in Ger.W. is er een toenemend belang van Europees en internationaal recht. Het recht op een eerlijk proces is algemeen fundamenteel beginsel. Dat wordt maar heel beperkt gewaarborgd in onze Grondwet (enkel toegang tot de rechter en recht op kosteloze bijstand) terwijl men in die ene paragraaf van art. 6 EVRM een hele waslijst vindt aan allerlei rechten die worden begrepen onder recht van verdediging. Verordening (EU) Nr.1215/2012 van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2012 betreffende de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de ten uitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken VB: stel een Deens bedrijf koopt een lading hout aan bij een Frans bedrijf die het hout vanuit Brazilie importeert. Dat hout komt toe in haven van Antwerpen waar het gelost wordt van de boot door een Belgische goederenafhandelaar en dat wordt dan vervolgens op een camion gezet van een Pools transportbedrijf. Die Poolse camion raakt betrokken bij een ongeval in Duitsland. Dan hebben we dus een Fransman, Belg, Deen, Pools transportbedrijf en we een ongeval dat zich heeft voorgedaan in Duitsland. Welke rechter is er nu bevoegd om van dat geschil kennis te nemen? Het antwoord op die vraag gaat u terugvinden in die verordening. Die verordening gaat over de rechterlijke bevoegdheid en zegt welke rechter van dat geschil die aanknopingspunten heeft in al die landen, bevoegd is kennis te nemen. Een van de belangrijkste regelen in die verordening is nog altijd dat in beginsel de keuze van partijen bepalend is. Als partijen kiezen om een bepaald recht van toepassing te verklaren op hun 18

22 overeenkomst dan is de rechter van dat land wiens recht van toepassing is ook de bevoegde rechter dus laten we nu maar aannemen dat partijen in hun overeenkomst hadden overeengekomen dat Frans recht van toepassing was. (art. 25) Maar stel nu dat uiteindelijk die Franse rechter beslist dat het allemaal de fout is van de Duitse vrachtwagen die het ongeval heeft veroorzaakt dus m.a.w. wie moet uiteindelijk betalen? Er is een Duits transportbedrijf met wie die Poolse vrachtwagenchauffeur die het hout aan het vervoeren was heeft gebotst dus uiteindelijk blijkt dat onze Deen zich op de Fransman kan verhalen en de Fransman kan zich op zijn beurt gaan verhalen op het Duits transportbedrijf van wie die andere camion was. Dan is de vraag. Je hebt een vonnis van een Franse rechter die zegt dat er een Duitser is die moet betalen aan een Fransman maar dat Frans vonnis kan dat nu in Duitsland zo maar ten uitvoer worden gelegd? Wat als dat Duits bedrijf niet vrijwillig betaalt? Is dat Frans vonnis iets waard in Duitsland? Ook daar geeft die verordening het antwoord op (zie 2e deel van de naam van de verordening erkenning en tenuitvoerlegging van rechterlijke uitspraken ). Vernieuwend aan die verordening is dat er vroeger een exequatur bekomen moest worden = rechter van het land waar je uw uitspraak wilde uitvoeren die moest dan nog eens zijn stempel erop zetten en die moest dus controleren of die vonnis wel rechtsgeldig was tot stand gekomen en niet in strijd was met de openbare rode van het land waar je het ten uitvoer wou leggen. Die regel is nu verdwenen. Die verordening regelt nu gewoon hoe jij als Fransman je tot de gerechtsdeurwaarder in Duitsland kunt wenden om verordening ten uitvoer te leggen. (art.39) => Samengevat: Als je een geschil hebt met aanknopingspunten over verschilende landen, dan zegt die verordening in de eerste plaats welke rechter bevoegd is en in welke mate je een vonnis dat je hebt bekomen in een ander Europees land ten uitvoer kan laten leggen. Antwoord daarop is dat je dat op dezelfde manier kunt tenuitvoerleggen als een vonnis van het land zelf. Verordening nr. 2201/2003 van de Raad van 27 november 2003 betreffende de bevoegdheid en de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen in huwelijkszaken en inzake de ouderlijke verantwoordelijkheid Verordening nr. 1206/2001 van de Raad van 28 mei 2001 betreffende de samenwerking tussen de gerechten van de lidstaten op het gebied van bewijsverkrijging in burgerlijke en handelszaken In ons voorbeeld hebben we gezegd dat de Franse rechter bevoegd was. De lading hout of wat ervan over is ligt in een depot in Duitsland dus wilt die Franse rechter zich een beeld kunnen vormen van de mate waarin dat dat hout eventueel nog bruikbaar is. Dan zal die een onderzoeksmaatregel moeten bevelen maar een Franse rechter kan niet zomaar een deskundige aanstellen en die naar Duitsland sturen. Wat die Franse rechter dan nog moet doen is een brief schrijven naar zijn Duitse collega met de vraag: Kan jij een deskundige aanstellen met als opdracht eens te beschrijven wat de staat is van die lading hout en mij een advies te geven over de vraag of dat dat hout al dan niet nog langer bruikbaar is. Dat is iets dat geregeld wordt in die verordening inzake bewijsverkrijging. Verordening (EG) nr. 1393/2007 van het Europees Parlement en de Raad van 13 november 2007 inzake de betekening en de kennisgeving in de lidstaten van gerechtelijke en buitengerechtelijke stukken in burgerlijke of in handelszaken 19

23 We hadden onze Deen die in Frankrijk onze Fransman moest gaan dagvaarden. Dus dan is de vraag hoe ga je dat als Deense eiser doen? De Deen zal zich dan in Denemarken moeten wenden tot ons equivalent van een gerechtsdeurwaarder en die Deense gerechtsdeurwaarder die zal contact opnemen met zijn Franse tegenhanger die dan zal gaan betekenen. Die tegenhanger zal die Fransman gaan dagvaarden. Bovendien staat er in die verordening ook nog wat over taalvereisten nl. In welke taal dat moet gebeuren? Verdrag van den Haag 15 november 1965 inzake de betekening en de kennisgeving in het buitenland van gerechtelijke en buitengerechtelijke stukken in burgerlijke en in handelszaken Naast die 3 verordeningen is er nog één verdrag op wereldniveau. Dat is een haast wereldwijd verdrag waar veel landen ter wereld partij bij zijn. Dat verdrag bepaalt bijvoorbeeld als u in Turkije moet dagvaarden (geen lid van EU). Turkije is wel partij bij dat verdrag net als België maar ook Bv. China etc. Verordening (EG) Nr. 1896/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 12 december 2006 tot invoering van een Europese betalingsbevelprocedure Betalingsbevelprocedures : vordering tot betaling van een geldsom Verordening (EG) nr. 861/2007 van het Europees Parlement en de Raad van 11 juli 2007 tot vaststelling van een Europese procedure voor geringe vorderingen Geringe vorderingen : geldschulden <2500 euro EXTRA: l inversion du contentieux = omkering vh geding = schuldeiser wendt zich tot rechter of rb kijkt of aan formele vw is voldaan indien ja : schuldeiser kan onmiddellijk overgaan tot innen schuld schuldenaar kan naar rechter te stappen indien hij denkt oneerlijk te zijn behandeld reden : te veel bedrijven in problemen door wanbetaling debiteuren (ze hebben er vaak geen geldige reden toe) Internationaal recht beïnvloedt nationaal recht deze verordeningen zijn in België Potpourri I Niet eerlijk? Naar grondwettelijk hof! 3 Gerechtelijk wetboek Wet 10 oktober 1967, in werking 1 november 1970 Het Ger.W. is in termen van wetgeving een vrij modern wetboek (vergelijk met B.W. uit 1804 Napoleon). Als je gaat kijken naar de ons omringende Europese landen dan is het toch al wat ouder. Zeker Nederland en Duitsland hebben een Ger.W. die van veel recentere datum was. Eigenlijk waren wij in België één van de eerste landen in Europa die een eigen Ger.R. hebben gemaakt om af te stappen van Ordonnance Civile en Code de procedure (Napoleontisch Ger.W.). 20

24 Ontwerp van Charles van Reepinghen, Koninklijke commissaris voor de gerechtelijke hervorming (opgevolgd door Ernest Krings) Betrachtingen: modernisering van een drie eeuwen oud procesrecht (Ordonnance Civile 1667; Code de procedure civile 1806; Wet Rechterlijke Organisatie 1869; Wet Bevoegdheid 1876) eenheid van rechtsmacht cfr. nu eenheidsloket of centrale inleidingskamer o o Wij hebben Arbeidsrechtbanken, Rechtbanken van Koophandel, vrederechters, Rechtbanken van eerste aanleg, Assisenhoven, Hoven van beroep, Arbeidshoven etc. maar voornamelijk op niveau van eerste aanleg heb je toch veel rechters. Één van de grote betrachtigingen van Charles was om te zeggen Al die kleine rechters, de burger moet zich maar afvragen naar welke rechter moet ik? Maak dat veel gemakkelijker en creëer in eerste aanleg maar één rechtbank die bevoegd is voor allerlei geschillen. Binnen die rechtbank moeten ze dan maar afspraken maken over welke rechter welke materie behandelt maar hou dat louter intern en val de burger daar niet mee lastig. Je leidt uw zaak in binnen die eenheidsrechtbank en zij zullen dan zelf zeggen welke kamer van uw geschil zal kennis nemen. Dit is er niet gekomen. Het heeft op tafel gelegen met de octopushervorming maar er zijn bepaalde politiek partijen die zeggen je mag niet raken aan Arbeidsrechtbank en dan zeggen andere partijen dan ook niet aan Rechtbank van Koophandel. = Politiek niet haalbaar (ook niet anno ). We zitten nu met grotere rechtbanken die over groter gebied zitten maar nog steeds verdeeld in allerlei soorten rechtscolleges. eenheid van rechtspleging vereenvoudiging en versnelling van rechtspleging bijv. afschaffing van verplichte procesvertegenwoordiging; minder formalisme; kennisgeving bij gerechtsbrief; wijziging van eis; beslagprocedure; verdwijnen pleitbezorgers Amendering in het parlement (o.m. arr. rb.) Latere aanvullingen: Arbitragewet 4 juli 1972 (Deel VI) Nieuwe wet op de bemiddeling 25 februari 2005 (Deel VII) Verwaarlozing Wet van 3 augustus 1992 tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek Nadien talrijke wetswijzigingen Octupuswetgeving met HRJ 7 december 1998 Adviesraad magistratuur 8 maart 1999 Derde weg magistratuur 7 april 2005 Coll. schuldenregeling 13 december

25 Rechtsbijstand 1 juli 2006 Commissie modernisering 20 juli 2006 Feniks nu CHEOPS Justitie maar uitstel tot 2015 Evaluatie korpschefs 18 december 2006 Instituut gerechtelijke opleiding 31 januari 2007 Belangrijke hervorming ( laatste 10 jaar ): Wet 21 april 2007 verhaalbaarheid erelonen advocaat + KB 26 oktober 2007 o Sinds 2007 werd het mogelijk voor de partij die in het gelijk werd gesteld om een deel van haar kosten (m.n. haar advocatenkosten) te gaan verhalen op de verliezende partij. Men wou er voor zorgen dat de partij die gelijk krijgt een serieuze forfaitaire vergoeding krijgt voor de onkosten om zich te laten bijstaan door een advocaat. Forfaitair, het gaat dus niet om de werkelijke kosten, wel om een substantiële vergoeding. Er is dus een bijkomend risico tegenover vroeger bij het procederen: wanneer je verliest is er een bijkomende schadepost nl. advocaat van de tegenpartij. Wet 26 april 2007 tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek met het oog op het bestrijden van de gerechtelijke achterstand Wet 15 mei 2007 deskundigenonderzoek inmiddels gerepareerd door art van de Wet van 30 december 2009 houdende diverse bepalingen betreffende justitie II, BS 15 januari 2010, 1889 o Het deskundigenonderzoek (bewijsprocedure) is grondig vervormd want verschillende onderzoeken hadden uitgewezen dat procedures waarin een deskundige werd aangesteld buitensporig lang aanslepen. Knelpunten waren/blijven: behoudsgezinde mentaliteit van rechtspractici inertie van de rechtspractici bij de receptie van nieuwe wetteksten inzake gerechtelijk recht geen moderne infrastructuur : maar e-justice krijgt geen vorm Recente wijzigingen Wet van 30 juli 2013 betreffende de invoering van een familie- en jeugdrechtbank o Vroeger kenden we een jeugdrechter binnen Rechtbank van eerste aanleg. Familie- en jeugdrechtbank vinden we nu ook terug bij de Rechtbank van eerste aanleg. Idee achter grote hervorming: vroeger zaten heel veel aspecten die betrekking hadden op het gezin verspreid over verschillende rechters. Het was contraproductief aangezien er 4 rechters tegelijkertijd bezig waren met bepaalde familiale moeilijkheden op te lossen. Het zou veel eenvoudiger zijn als we dat centraliseren bij één rechter dus per gezin één dossier. 22

26 Wet van 1 december 2013 tot hervorming van de gerechtelijke arrondissementen en tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek met het oog op een grotere mobiliteit van de leden van de rechterlijke orde o o De grote nieuwigheid van de hervorming is dat we van 27 arrondissementen zijn gegaan naar 12. Het beoogde doel: Komen tot een grotere mobiliteit van de magistraten. Magistraten worden benoemd met een bepaalde standplaats en één van de grondwettelijke waarborgen voor de onafhankelijkheid van de magistraten is dat je een magistraat niet kan verplaatsen. Men wou dus voorkomen dat u als magistraat Bv. woont in Ieper en u bent misschien eenbeetje te onafhankelijk naar iemands zin en bij wijze van sanctie transfereert men u naar Tongeren en u kan elke dag pendelen tussen Ieper en Tongeren à ideale manier om een rechter weg te pesten dus vandaar dat grondwettelijk is bepaald dat dat niet kan. o Nieuwe model: die rechter van Ieper kan inderdaad niet in Tongeren gaan werken maar wij vinden wel aanvaardbaar dat die magistraat van Ieper 1x per week gaat bijspringen in Brugge/ Veurne of Kortrijk. Men heeft die grotere gebiedsomschrijving gemaakt om een goed evenwicht te zoeken tussen grondwettelijke waarborg en anderzijds een goede werking van justitie. Vroeger kon dat dus binnen kleinere arrondissementen maar nu veel groter gebied (niet meer voor deel van provincie maar binnen het gebied van ganse provincie). Wet 26 maart 2014 tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek en de wet van 2 augustus 2002 betreffende de bestrijding van de betalingsachterstand bij handelstransacties met het oog op de toekenning van bevoegdheid aan de natuurlijke rechter in diverse materies, BS 22 mei 2014 (Wet natuurlijke rechter) Wet van 25 april 2014 houdende diverse bepalingen betreffende Justitie Wet 8 mei 2014 houdende wijziging en coördinatie van diverse wetten inzake Justitie Wet van 19 oktober 2015 houdende wijziging van het burgerlijk procesrecht en houdende diverse bepalingen inzake justitie, BS 22 oktober

27 4 Bijzondere wetten en decreten Bijv. B.W., WER, talrijke bijzondere wetten (Wet 15 juni 1935 gebruik der talen in gerechtszaken) en decreten (leer van de impliciete bevoegdheden- GWH nauwe band materieel recht) Burgerlijk Wetboek Bv. tot welke rechter u zich bij bepaalde vormen van bewind moet richten wanneer u bezwaar hebt tegen het handelen van bewindvoerder. Wetboek Economisch Recht is een vrij recent wetboek. Dat bestaat uit verschillende delen en Boek 17 gaat over een aantal procedures Bv. Collectieve rechtsvordering (class action - is in de VS ontstaan). Men heeft lange tijd de vraag gesteld moeten wij naar Belgisch recht een aangepaste procedure ontwikkelen wanneer er een groot aantal slachtoffers is? Ja, wij kennen nu een class action maar die staat niet in ons Ger.W., wel in het Wetboek Ecorecht. Wet 15 juni 1935: Wanneer u iemand dagvaardt die in Vlaanderen woont dan moet die dagvaarding in het Nederlands zijn opgesteld. Zelfs wanneer een procedure zou worden ingeleid voor een rechtbank in Bergen. Decreten Bv. eerstelijnsjuridisch advies (OCMW s) was vroeger federaal maar nu Vlaams materie. Taalgebruik in rechtszaken op straffe van nietigheid Leer van de impliciete bevoegdheden GWH: gem & gew bevoegdheden, kunnen dingen doen om dit te verwezenlijken zo kunnen ze dus sleutelen aan procedures (gerechtelijk recht= normaal gezien federaal) om bevoegdheden zinvol uit te oefenen VB: huurgeschil Gevolg: geen eenheid van rechtspleging Één uniform procedure niet wordt bereikt aangezien de wetgever er vaak voor kiest om van die uniforme rechtspleging af te wijken en dat in andere wetten/ wetboeken te regelen Bv. rechtsvordering tot collectief herstel om dat in het wetboek van economisch recht te regelen. 5 Rechtsbeginselen = principes die nergens in enige wettekst heel uitdrukkelijk worden verwoord maar die vaak worden afgeleid uit een samenlezing van wettelijke bepalingen. Belangrijke taak van de rechtspraak om die algemene rechtsbeginselen die er zijn uit te werken. Erkennen van algemene rechtsbeginselen Door andere rechtspraak erkend (liefst cass) (Soms verwerpt rechter het) algemeen rechtsbeginsel volgens hetwelk de partijen verplicht zijn mee te werken aan de bewijsvoering (cfr. art. 972bis, 1, Ger.W.) 24

28 Als partij kan je wel zeggen de bewijslast rust niet op mij. Ik moet niets bewijzen dus als partij kunt u wel verschuilen achter die bewijslast- vermoeden maar als rechter een bepaalde bewijslastprocedure beveelt, dan moet de tegenpartij toch meewerken aan de bewijsvoering. Wanneer een partij weigert om mee te werken aan deskundig onderzoek, dan kan de rechter daaruit een vermoeden tegen de partij afleiden. Is vaak aan bod gekomen in procedures mbt het vaderschap. Vader kan zeggen de bewijslast rust niet op mij, ik ben verweerder ik hoef niets te bewijzen maar dan komt die medewerkingsplicht i.v.m. bewijslast voor. De rechter zal Deskundigenonderzoek bevelen, je stelt een arts aan om DNA staal af te nemen en dan kan de DNA makkelijk vergeleken worden. Het gebeurde vroeger soms dat de vader zei ik doe niet mee aan dat test waardoor er dus soms proecespartijen waren die zeiden ik doe niet mee en dan was er rechtspraak van Cassatie die zei er is een algemeen rechtsbeginsel. Uit die niet medewerking van die vermeende vader daar kan de rechter een vermoeden uit afleiden. Weigering DNA + niet ontkenning van het hebben relatie van vermeende moeder = met 99% procent zekerheid kunnen we dus vaststellen dat dat de vader van dat kind is. autonomie van de procespartijen (beschikkingsbeginsel) (cfr. art. 1138, 2, Ger.W.) Beginsel dat de taakverdeling tussen de partijen en de rechter afbakent. De partijen bepalen nog altijd de grenzen. En als rechter mag je nooit meer toekennen dan wat de partij vraagt. Dat staat niet in Ger.W. verbod van eigenrichting onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter (cfr. art. 828 Ger.W. e.v.; art 6 EVRM, art 14 BUPO) 6 Rechtspraak Feitelijk gezag van de cassatierechtspraak; zie nochtans art. 6 Ger. W. (geen precedentenrecht) oorspronkelijke invulling Geen precedentenrecht (scheiding der machten) o Dit wordt historisch gezien door de scheiding der machten benadrukt. Dus: rechter, je bent geen regelgever, je doet uitspraak in concrete geschillen, en geldt het niet als algemene regel. Alleen voor specifieke geschillen, niet in het algemeen thans: motiveringsplicht Cass: telkens opnieuw redenen van A-Z uiteen zetten; waarom u dit vindt (niet slechts verwijzen naar eigen of andere rechtspraak) => groot feitelijk gezag cass (MAAR kan tegenovergesteld oordelen) VB: problemen met flitspaal: 200 vonnissen telkens opnieuw redeneren Indien geen cassatierechtspraak naar Hof van Beroep kijken (om mogelijk beroep te vermijden) 25

29 - Weten niet wat oorzaak is - Uitkomst: zelf een feit dat uit dossier blijkt bij de beoordeling betrekken maar een feit dat de partijen zelf niet hebben ingeroepen Zoon is de professioneel van de twee: dagdagelijkse aanraking met zulke platen oplossing: zoon is sowieso aansprakelijk want hij is de professioneel: Verzekeraar van zoon gaat in cassatie 1. Hij wist dat het belangrijk was dat camion op een stabiele ondergrond moest staan tijdens het laden en lossen 2. Hij had de nodige instructies moeten geven aan de vader over hoe hij met de glasplaten had moeten omgaan 3. Ongeacht welke versie van de feiten de juiste is: de aansprakelijkheid ligt bij de zoon Schending beschikkingsbeginsel? Cass: schending beschikkingsbeginsel? NEEN Feit betrokken dat niet uitdrukkelijk is aangevoerd - feit dat zo n professioneel was bleek uit de feiten zoals de partijen die aan de rechter hebben aangediend - dat geen van partijen het uitdrukkelijk hadden vermeld, beargumenteerd, doet er niet toe - volstaat dat het een feit is dat der echter ter kennis is gebracht 283