Overgewicht jeugd: gedrag of omgeving?

Transcriptie

1 Overgewicht jeugd: gedrag of omgeving?

2 Sociale ongelijkheid en overgewicht bij kinderen Jaap Seidell VU University Amsterdam

3 Levensverwachting bij geboorte naar opleidingsniveau

4 Levensverwachting van 65-jarigen naar opleidingsniveau

5 Ervaren gezondheid naar opleidingsniveau

6 Dahlgren and Whitehead 1991

7

8 Huang TT et al, CDC, 2009

9 Childhood obesity in Amsterdam cijfers: 2013

10 Overgewicht en obesitas in zuid-oost Brabant

11 Obesitas in Noord-Oost Nederland

12 Andere criteria bij kinderen Zuid Aziatische afkomst

13 Tibet studie (van Eijsden et al, Br J Nutr 2015)

14 Tibet studie

15

16

17 Source: Kling et al, Soc Study of Ingestive Behavior, 2014 Lunch items were either lower-ed or higher-ed versions of chicken, macaroni & cheese, green vegetables, applesauce, ketchup, and milk; n = 48, 3 5 y Lowe r ED (100% ) 100% Portion Size 150% Portion Size 200% Portion Size Highe r ED (142% )

18 Increasing the portion size of all foods increased the total amount consumed 500 Lower-ED Meals Higher-ED Meals 400 Intake (g) Milk Ketchup Applesauce Vegetable Mac & cheese Chicken 0 100% 150% 200% 100% 150% 200% Portion Size The effect of portion size on the weight consumed did not differ between the lower-ed and higher-ed meals

19 Increasing portion size of all foods increased energy intake Lower-ED Meals 70 ± 9 kcal Higher-ED Meals Energy Intake (kcal) Milk Ketchup Applesauce Vegetable Mac & cheese Chicken 0 100% 150% 200% 100% 150% 200% Portion Size

20 Portion size and energy density combined to affect energy intake 500 Lower-ED Meals Higher-ED Meals Energy Intake (kcal) ± 13 kcal Milk Ketchup Applesauce Vegetable Mac & cheese Chicken 0 100% 150% 200% 100% 150% 200% Portion Size The effects of higher ED and larger portion size combined to increase lunch intake by 78%

21 Urban gardens and farms: linking children to food

22 Potentiële effecten Meer kennis, andere attitude tov voeding Andere voorkeuren voedselpatroon Meer lichaamsbeweging Sociale integratie Betere schoolprestaties

23 Students who are involved in gardening are more likely to eat fruits and vegetables

24 Conclusies Obesitas is een probleem dat sterk gerelateerd is aan lage SES en etniciteit Het hangt onder meer samen met sociale, culturele en economische factoren die voedingsinname bepalan. Integrale aanpak is nodig voor duurzame gedragsverandering

25 Overgewicht jeugd: gedrag of omgeving?

26 Overgewicht Jeugd: Gedrag EN Omgeving! Grootstedelijke voorbeeld: Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht Karen den Hertog, plv. programmamanager AAGG Debat Pharos, 26 oktober 2015

27 Overgewicht Jeugd: Gedrag EN Omgeving! Amsterdamse Facts & figures Missie, Visie & Strategie Amsterdams Regenboogmodel Flitsen van de Clusters hoe werken we aan gezonder gedrag en gezonde omgeving

28 Amsterdam is het zwaarst

29 Daling overgewicht

30 Risicofactoren

31 Amsterdamse Aanpak Gezond Gewicht Missie: Alle Amsterdamse Kinderen op Gezond Gewicht in 2033 Visie: Gezond gewicht is een collectieve verantwoordelijkheid & de gezonde keuze is de makkelijke keuze Strategie: Gezonder gedrag in een gezondere omgeving

32 Ambitie 2018 de vijfduizend meter-missie: Amsterdamse Jeugd van 0-5 jaar op gezond gewicht 2023 de halve marathon-missie: Amsterdamse jeugd van 0-10 jaar op gezond gewicht 2033 de marathon-missie: Amsterdamse jeugd op gezond gewicht

33 Amsterdam Regenboogmodel

34 Strategie Bestuurlijke prioriteit Start mei 2013 Nieuw programma Zowel preventief als curatief Paradigma verandering: gezond = vanzelfsprekend Al doende leren, al lerende doen! Lange adem

35 Scholenaanpak Gezonde Scholen

36 8 doelen Gezond Gewicht school 1. Gezondheid staat permanent op de agenda 2. School en ouders zetten zich samen in voor gezond gedrag van kinderen 3. De school brengt een gezond voedingsbeleid consequent in de praktijk 4. Er is voldoende goede gymles 5. De school stimuleert actief buitenspelen 6. School stimuleert sport- en beweegdeelname 7. Kinderen met motorische achterstanden worden tijdig gesignaleerd en krijgen passende begeleiding 8. Er is adequate zorgstructuur en toeleiding naar passend aanbod voor kinderen met over- of ondergewicht

37 Gezonde omgeving Aanpak Gezonde Omgeving Bewegende stad Actieplan bewegen Inactieve jeugd Sociaal domein

38 Buurtaanpak Gezond Gewicht Gezonde Buurten

39 Aanpak kinderen met overgewicht en obesitas

40 Lerende Aanpak > Excellente Professionals

41 Meer weten? Lees het programmaplan en Uitvoeringsplan 2015 op: Amsterdam.nl/aanpakgezondgewicht Bekijk de uitvoeringsmonitor (resultaten per kwartaal) uitvoeringgezondgewicht.nl Mail via: Volg ons op

42 Overgewicht jeugd: gedrag of omgeving?

43 Rotterdam Lekker Fit! Naam Functie : Cornelis Krul : Projectleider Datum : Oktober 2015

44 Rotterdam Lekker Fit! In 2005 gestart, aanleiding, bijna 1 op de 4 kinderen overgewicht (landelijk 1 op de 7). Basisonderwijs, groep 3 t/m 8. O.m. terugkeer vakleerkracht, schooldiëtiste, lespakket. 2010: Bewezen effectief. Overgewicht steeg minder snel op Lekker Fit scholen. 2011: Uitbreiding programma naar ouders, introductie sociale marketing Stabilisering. Uitbreiding programma naar kleuters en peuters Lekker Fit Gebied (JOGG Wijk) 2015 daling overgewicht (óók risicogroepen). Project Rotterdam Lekker Fit! Zwanger, baby en dreumes.

45 Sociale marketing Verschillen in aanpak Expertise gedreven boodschap ontwikkelen accuraat, helder, relevant boodschap communiceren creatief, slim, grappig, Indrukwekkend, attractief, etc. Klant gedreven klant begrijpen wat motiveert inzicht verwerven marketing mix Begin bij de klant en wat voor hem van belang is

46 Interviews experts Wie: o.m. diëtisten, ouderconsulenten, vz Turks Cultureel centrum, fysiotherapeut, Mona Lisa, interculturele communicatie-expert, imam etc, etc. Enkele opvallende citaten: - Met name in de Turkse cultuur staat eten gelijk aan liefde> liefde voor je kind, liefde voor je gezin, liefde voor je familie. Hoe kan je je kind liefde onthouden? (vz Turks Cultureel centrum) -Wat werkt? Als ze minder snoepen en zoete drankjes drinken en daarbij extra sporten (schooldiëtist) -Naar wie luisteren traditionele Marokkaanse ouders? School, de huisarts en de imam (imam Essalam moskee) - Veel Nederlandse ouders nemen voorlichting over voedsel niet serieus. Worden lacherig, vinden dat ze het zelf beter weten (ouderconsulente) - Een goede toekomst voor hun kinderen is alles voor hen. Een goede toekomst betekent goed onderwijs en niet op het verkeerde pad raken (experts over Turkse en Marokkaanse ouders)

47 Keuze doelgroepen In Rotterdam het grootse risico (+ grootste groepen)? Kinderen in gezinnen met een Turkse en Marokkaanse culturele achtergrond. Dragen 60% bij aan overgewicht van kinderen in Rotterdam. Ook bij laag opgeleide autochtonen risico. Maar: bij autochtone groep veel weerstand tegen bemoeienis van overheid met leefstijl en de Turkse en Marokkaanse groep dragen het meest bij aan overgewicht. Voorbeeld uit de Utrechtse praktijk: fruitbeleid goed ontvangen door allochtone ouders. Veel weerstand bij autochtone ouders. Social Marketing = maken keuzes Maar: de Gezinsaanpak is beschikbaar voor alle ouders van kinderen op Lekker Fit! Scholen

48 Citaten uit focusgroep gesprekken Hoe doe jij dat dan? Mijn man! Snickers, andere chocola enzo Een ongezond kind ligt in het ziekenhui s Diabetes is toch erfelijk? Een beetje fors, maar dat gaat later wel weg Dat vind ik zielig. Dan maak ik nog een tosti. Mijn pakjes staan in de schuur Mijn kind gaat op tijd naar bed. Om negen uur. Ik kook. Dat eten we Mijn kind wil het niet (ontbijten, water drinken, groente eten etc.) Waarom geef je het dan?

49 Traditionele moeders

50 Moderne moeders

51 De insights (motivatoren/behoeften naar verschillende leefgebieden) Traditionele moeders Moderne moeders Zelf Ondersteuning bij alledaagse zaken Psychische ondersteuning (óók gezelligheid) Zelfontplooing, emancipatie. Eigen rol zoeken. Kind Rustig kind Kind geven wat jezelf niet had Kind opvoeden in de traditie Kind niet op het verkeerde pad Kind goed presteren (school/werk) Liefde geven aan je kind Concrete handvaten voor opvoeding Gelukkig kind, maar liefst in de traditie Sociale omgeving Culturele vereniging Groepsgezelligheid Lol trappen met vriendinnen Erkenning rol goede moeder/(huis)vrouw)

52 Te beïnvloeden gedrag bepaalt Probleemgedrag kinderen: Drinken van met suiker gezoete dranken Probleemgedrag ouders: Aanbieden/ meegeven met suiker gezoete dranken Doelgedrag: het drinken van suikervrije alternatieven voor zoete drankjes en het volhouden van dit gedrag Doelgedrag: het aanbieden van suikervrije alternatieven voor zoete drankjes en het volhouden van dit gedrag Stimuleren water drinken: 1. Positieve boodschap, niet verbieden. 2. Geen verwarring over bijv. thee met suiker, zoete yoghurtdrankjes, kunstmatige zoetmiddellen 3. Gezondste dorstlesser

53 Wateractie toegelicht ( traditionele moeder) Eenvoudige waterkan = duidelijk Lieve moeder Sterke moeder Turks geknoopt Moeder en kind géén overgewicht Kleding traditioneel, maar wel vlot Eenduidige boodschap: minstens 2x water per dag Koppeling toekomst kind water drinken Lief kind (tegen het zoete aan) Betrouwbare afzender voor deze doelgroep

54 Watercampagne als inspiratie Een case-studie van social marketing technieken binnen de Gezinsaanpak is geaccepteerd op het Social Marketing wereldcongres 2013 in Toronto. Hogeschool Rotterdam gebruikt Gezinsaanpak als tentamenstof voor het nieuwe vak sociale marketing

55 Pimp up mijn waterkaraf Workshop voor moeders interventiescholen Social marketing technieken toegepast: Gezellige bijeenkomst, laagdrempelig, zelf iets concreets presteren (waterkaraf versieren) Moeder vonden de workshop erg leuk. En pikten de boodschap op. Deelname van zowel traditionele als moderne moeders. School: nog nooit zoveel ouders op een bijeenkomst Ouderconsulenten in Delfshaven werden getraind om de workshop te geven, wat ze met veel succes deden.

56 Watermagazine Met name gericht op moderne moeders Inspelen op gebrekkige kennis bij moeders over (kraan)water Gevaar zoete drankjes Armoedige imago water bij stellen

57 Watersketch: Mama jij bent de liefste! Met name gericht op traditionele moeders Inspelen op gebrekkige kennis bij moeders over (kraan)water Gevaar zoete drankjes Armoedige imago water bij stellen

58 Resultaten (maart 2013) Twee significante verschillen gevonden Kinderen op de twee interventiescholen drinken 100 ml minder zoete drankjes per dag. Dit kan je vergelijken met zo n 250 pakjes minder per dag voor de grofweg 500 kinderen. Uit een nameting blijkt dit gedrag duurzaam

59 Resultaten: Updates Update 1: Meting november 2013 (1 jaar na effectmeting) Kinderen op de twee interventiescholen drinken nog steeds 100 ml minder zoete drankjes per dag. Stabilisering gedrag Update 2: IJsselmonde Zuid (o.m. Mr van Eijckschool) schooljaar 2013/2014 ten opzichte van 2011/2012 daling van het overgewicht van minimaal 1,8% - 11,6% Update 3: Uit de Gezondheidsmonitor Rotterdam-Rijnmond blijkt dat in de hele regio 60% van de kinderen tussen de 1 en 11 minstens 1x per dag water drinkt. In Rotterdam is dit 70%. Meestal scoort Rotterdam op gezond gedrag lager dan de regio Update 4: Gezondheidsatlas Stabilisering overgewicht Rotterdamse jeugd t.o.v Voor gebieden en interventiewijken zijn meetaantallen te klein in Gezondheidsatlas voor betrouwbare cijfers. Maar trends duiden op een daling Update 5: in 2015 daling overgewicht Rotterdam

60 Debat aan de hand van stellingen Overgewicht jeugd: gedrag of omgeving?

61 Stelling 1 De belangrijkste reden dat de overgewichtcijfers onder kinderen met een migranten- en lage ses-achtergrond niet dalen is dat wij ons als - doorgaans witte en hoogopgeleide gezondheidsprofessionals en beleidsmedewerkers - niet kunnen verplaatsen in deze groepen.

62 Stelling 2 Mensen zijn minder rationeel dan we denken. We moeten toewerken naar een gezonde omgeving waarin gezonde keuzes automatisch gaan. Alle campagnes gericht op rationeel gedrag kunnen worden afgeschaft.

63 Stelling 3 Bij hoogopgeleiden hebben we ons doel bereikt. Een aantal doelgroepen vertoont na vele inspanningen geen gedragsverandering. We moeten al onze energie en middelen daarom juist op die groepen richten.

64 Stelling 4 Met publiek-private-samenwerking gaan we het niet redden. Alleen met een suikertax, een verbod op kindermarketing en andere harde regels voor de voedselindustrie kan overgewicht echt worden teruggedrongen.

65 Stelling 5 Uiteindelijk is het aan de ouders of een kind te dik is.

66 Afsluiting Overgewicht jeugd: gedrag of omgeving?