Blues in the Marshes Van maïsakker naar mierenblauwtjes

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Blues in the Marshes Van maïsakker naar mierenblauwtjes"

Transcriptie

1 Blues in the Marshes Van maïsakker naar mierenblauwtjes Irma Wynhoff De Vlinderstichting Butterfly Conservation Europe

2 The Netherlands Life+ Blues in the Marshes

3

4

5

6

7

8 Pimpernelblauwtje in NL Rode Lijst status ernstig bedreigd, 1 enkele kleine (meta)populatie Habitat Junco-Molinion sterk achteruit gegaan in het verleden: van enkele s naar slechts 100 ha Te weinig leefgebied Vlijmens Ven, Moerputten, Bossche Broek Schaminee et al. 2009, Van Swaay et al. 2011

9 Hoe groot is de populatie? Life+ Blues in the Marshes

10 Doel LIFE+ project Blues in the Marshes Meer Junco-Molinion van hoge kwaliteit voor meer pimpernelblauwtjes Kleinschalige habitat verbetering Grootschalige habitat ontwikkeling

11 Habitat ontwikkeling: grootschalig op grote afstand A B C Afgegraven in 2005 Afgegraven in maaisel Afgegraven in bekalking + maaisel A C B

12 Relaties Waardplanten Waardmieren Nectarbronnen Bloei Zaadproductie Kieming Vestiging Nestplaatsen Nestplaatsen zonder parasiet Voedsel Wynhoff et al. 2008, Van Langevelde & Wynhoff 2009, Wynhoff et al. 2011

13 Afgraven van fosfaatrijke bovengrond op 170ha Polen Klimkowska et al. 2007, 2010; Török et al. 2011

14 Invloed van afgraven en maaisel uitbrengen op herstel van vegetatie Life+ Blues in the Marshes

15

16

17

18 Grote pimpernel Klimkowska et al. 2007, 2010; Török et al. 2011, Van der Haas 2017

19

20 Andere plantensoorten Life+ Blues in the Marshes

21 Zwarte wegmier of moerassteekmier? Zwarte wegmier Moerassteekmier Op afgegraven gronden: grote kans op zwarte wegmier en kleine kans op knoopmieren

22

23

24

25

26

27 Blauwgrasland op reis Life+ Blues in the Marshes 3 m Verplaatste plaggen controles mierenbui sjes Vegetatie opnames: soortensamenstelling vegetatiestructuur Ellenberg waardes mierenvangsten

28 Mieren Species Myrmica scabrinodis M. sabuleti M. gallienii M. rugulosa + + M. rubra M. ruginodis + + M. schencki + Lasius niger L. platythorax + Lasius umbratus + Treatment Max.nr of species Average/patch/year sods to 0.2 C-controls to 0 O-controls 1 1 to 0

29 Mieren GLMM: binomial error distribution with logit link (and sequential Sidak test) Myrmica scabrinodis Myrmica spec. Treatment *** Year*treatment * Year * Treatment *** Year*treatment * Year * Treatment *** Year*treatment * Lasius niger Any ant species GLM: no effect of source meadow or source strip on ant occurrences

30 Mieren GLMM: binomial error distribution with logit link Life+ Blues in the Marshes

31 Combining N2000 and retention area Vlijmens Ven Moerputten Honderd Morgen Recent population of M. teleius Strengthen new corridor Sods for Myrmica ants Strengthen old corridor Potential habitat for M. teleius

32 Springstaarten en knoopmieren Strumygenys worker hunting springtail

33 What is the favourite food of the Myrmica ants? Life+ Blues in the Marshes 4 weight classes: Habitat management Tomocerus minor Isotomurus palustris Myrmica rubra Butterflies Entomobrya nicoleti Myrmica ants Host plant Lepidocyrtus cyaneus Friesea claviseta Brachystomella parvula Caballero et al. 2004, Berg unpublished

34 Effect van gewicht van springstaarten op voorkomen van knoopmieren SHW* HW* CG MW* LW ns Zware springstaarten -> grotere kans op knoopmieren

35 Springstaarten: individuen per bodemmonster Ø10cm hooilanden natuurontwikkeling

36 Take home message Blues in the Marshes Focus op ecosysteem eerst abiotische condities: water en bodem voedselketen vegetatie is meer dan plantensoorten: structuur levert habitat Elk element vraag een andere benadering en andere oplossingen Evidence based: veld experimenten en data analyse monitoring Het heeft allemaal een beetje tijd nodig

37 Zijn de pimpernelblauwtjes er al? Van de 25 vlindersoorten in de Moerputten zitten er al 20 in de nieuwe gebieden, helaas niet de pimpernelblauwtjes Dichtheid grote pimpernel is nog te laag: 33.2 ± 19.2 versus 1.5 ± 1.7 *** Dichtheid knoopmierennesten is nog te laag:

38 Student Maculinea Research Team Life+ Blues in the Marshes Annemieke Pelle Laura Roel, Lian, Laurianne Cristina Robin Noor Chiara Ilah

39 Vragen? Thank you! Studenten Chris van Swaay Kars Veling Henk Vennix Annika Vermaat EMS Films LIFE + Blues Team

Blauwgrasland op reis voor pimpernelblauwtjes

Blauwgrasland op reis voor pimpernelblauwtjes Blauwgrasland op reis voor pimpernelblauwtjes Irma Wynhoff Annemieke Kolvoort Chiara Flora Bassignana Matty P. Berg Frank van Langevelde The Netherlands Life+ Blues in the Marshes Life+ Blues in the Marshes

Nadere informatie

Donker pimpernelblauwtje (Maculinea nausithous) H Status. 2. Kenschets. 3. Ecologische vereisten

Donker pimpernelblauwtje (Maculinea nausithous) H Status. 2. Kenschets. 3. Ecologische vereisten Dit profiel dient gelezen, geïnterpreteerd en gebruikt te worden in combinatie met de leeswijzer, waarin de noodzakelijke uitleg van de verschillende paragrafen vermeld is. Donker pimpernelblauwtje (Maculinea

Nadere informatie

Pimpernelblauwtje (Maculinea teleius) H1059

Pimpernelblauwtje (Maculinea teleius) H1059 Dit profiel dient gelezen, geïnterpreteerd en gebruikt te worden in combinatie met de leeswijzer, waarin de noodzakelijke uitleg van de verschillende paragrafen vermeld is. Pimpernelblauwtje (Maculinea

Nadere informatie

Lespakket: Blues in the Marshes. Lesmateriaal over het pimpernelblauwtje voor havo-vwo bovenbouw

Lespakket: Blues in the Marshes. Lesmateriaal over het pimpernelblauwtje voor havo-vwo bovenbouw Lespakket: Blues in the Marshes Lesmateriaal over het pimpernelblauwtje voor havo-vwo bovenbouw Inhoudsopgave Docentenhandleiding inleiding... 1 Docentenhandleiding: extra informatie... 3 Lesmateriaal...

Nadere informatie

Blauwtjes en mieren: maak van je vijanden zorgzame gastvrouwen

Blauwtjes en mieren: maak van je vijanden zorgzame gastvrouwen 3 Blauwtjes en mieren: maak van je vijanden zorgzame gastvrouwen Irma Wynhoff Voor veel mensen zijn mieren maar kleine beestjes die binnen ecosystemen een onbeduidende rol lijken te vervullen. De werkelijkheid

Nadere informatie

OVERLEVEN IN DE WEGBERM: HET DONKER PIMPERNELBLAUWTJE IN LIMBURG

OVERLEVEN IN DE WEGBERM: HET DONKER PIMPERNELBLAUWTJE IN LIMBURG 145 OVERLEVEN IN DE WEGBERM: HET DONKER PIMPERNELBLAUWTJE IN LIMBURG Irma Wynhoff, De Vlinderstichting, Postbus 506, 6700 AM Wageningen Chris van Swaay, De Vlinderstichting, Postbus 506, 6700 AM Wageningen

Nadere informatie

Profielen Vlinders en Libellen van de Habitatrichtlijn Bijlage II

Profielen Vlinders en Libellen van de Habitatrichtlijn Bijlage II Profielen Vlinders en Libellen van de Habitatrichtlijn Bijlage II Profielen Vlinders en Libellen van de Habitatrichtlijn Bijlage II Tekst: Dick Groenendijk & Chris van Swaay Met medewerking van: Jaap Bouwman

Nadere informatie

Van mais naar vochtig schraalland, de teletijdmachine van Blues in the marshes

Van mais naar vochtig schraalland, de teletijdmachine van Blues in the marshes Van mais naar vochtig schraalland, de teletijdmachine van Blues in the marshes Veldwerkplaats Herstel van vochtig schraalland 14 juli 2016 Fons Mandigers Natuurmonumenten Ecologische Hoofdstructuur (Natte

Nadere informatie

Acuut bedreigde dagvlinders in Nederland

Acuut bedreigde dagvlinders in Nederland Acuut bedreigde dagvlinders in Nederland Acuut bedreigde dagvlinders in Nederland Tekst: Chris van Swaay Met medewerking van Calijn Plate, CBS. Rapportnummer: VS2004.023 Productie: De Vlinderstichting

Nadere informatie

Vlijmens ven, Moerputten & Bossche Broek. De geschiedenis van een overstromingsvlakte in de Langstraat

Vlijmens ven, Moerputten & Bossche Broek. De geschiedenis van een overstromingsvlakte in de Langstraat Vlijmens ven, Moerputten & Bossche Broek De geschiedenis van een overstromingsvlakte in de Langstraat Vragen in het kader van fitnesscheck N2000 - Wat zijn de kenmerken van het landschaps`ecologisch systeem

Nadere informatie

Advies wegbermverlaging in Natura 2000 gebieden

Advies wegbermverlaging in Natura 2000 gebieden Advies wegbermverlaging in Natura 2000 gebieden Advies wegbermverlaging in Natura 2000 gebieden Tekst: Irma Wynhoff Rapportnummer: VS2008.039 November 2008 Productie: De Vlinderstichting Postbus 506 6700

Nadere informatie

Mierenwerkgroepexcursie in zuidwestelijk Noord-Brabant op 7 september 2013

Mierenwerkgroepexcursie in zuidwestelijk Noord-Brabant op 7 september 2013 15 Mierenwerkgroepexcursie in zuidwestelijk Noord-Brabant op 7 september 2013 André J. van Loon Op 7 september 2013 stond een tweede excursie dit jaar van de Mierenwerkgroep op het programma, en wel naar

Nadere informatie

Actie voor Pimpernelblauwtjes!

Actie voor Pimpernelblauwtjes! Actie voor Pimpernelblauwtjes! Actie voor Pimpernelblauwtjes! Tekst: Irma Wynhoff Foto s: Jan Beekman, Jan Boeren, Rebekka Eckelboom, Sergej Jansen, Henkjan Kievit, Marcin Sielesniew, Anja Stankiewicz,

Nadere informatie

Op ontdekkingstocht in de blauwgraslanden

Op ontdekkingstocht in de blauwgraslanden Op ontdekkingstocht in de blauwgraslanden Natuurontwikkeling Moerputten, Vlijmens Ven en Vughtse Gement Het landschap ten zuidwesten van s-hertogenbosch is op de schop gegaan. Het gebied is de afgelopen

Nadere informatie

Het wel en wee van het gentiaanblauwtje in Kampina

Het wel en wee van het gentiaanblauwtje in Kampina Het wel en wee van het gentiaanblauwtje in Kampina. 1970-2011 Bert van Rijsewijk Van Aelstlaan 31, 5503BB Veldhoven Tel: 040 2539971 e-mail: bert.riet.v.rijsewijk@hccnet.nl Inhoud INLEIDING.... 3 HET GENTIAANBLAUWTJE....

Nadere informatie

Deze reacties nemen wij voor kennisgeving aan.

Deze reacties nemen wij voor kennisgeving aan. Vereniging Natuurmonumenten Ir. C.A.M. Rijnen Regio Noord-Brabant en Limburg Beheerseenheid Noordoost Brabant en Mook Nachtegaallaan 5 5613 CM Eindhoven Brabantlaan 1 Postbus 90151 5200 MC s-hertogenbosch

Nadere informatie

Stage- en afstudeerprojecten bij

Stage- en afstudeerprojecten bij Stage- en afstudeerprojecten bij De Vlinderstichting biedt mogelijkheden voor afstudeervakken en stageplaatsen aan -studenten. In deze brochure worden vooral zelfstandige onderwerpen beschreven. Het is

Nadere informatie

Mededelingenblad van de Mierenwerkgroep Sectie Formicidae van de Nederlandse Entomologische Vereniging. Forum Formicidarum

Mededelingenblad van de Mierenwerkgroep Sectie Formicidae van de Nederlandse Entomologische Vereniging. Forum Formicidarum Forum Formicidarum Mededelingenblad van de Mierenwerkgroep Sectie Formicidae van de Nederlandse Entomologische Vereniging Forum Formicidarum 13 (1-3), 2012 gepubliceerd december 2012 ISSN 1572-4093 2 Inhoudsopgave

Nadere informatie

Voortgang beschermingsplan gentiaanblauwtje 2004 en verfijning monitoring

Voortgang beschermingsplan gentiaanblauwtje 2004 en verfijning monitoring Voortgang beschermingsplan gentiaanblauwtje 2004 en verfijning monitoring Voortgang beschermingsplan gentiaanblauwtje 2004 en verfijning van de monitoring Tekst: Michiel Wallis de Vries Met medewerking

Nadere informatie

Stage- en afstudeerprojecten bij

Stage- en afstudeerprojecten bij Stage- en afstudeerprojecten bij De Vlinderstichting biedt mogelijkheden voor afstudeervakken en stageplaatsen aan -studenten. In deze brochure worden vooral zelfstandige onderwerpen beschreven. Het is

Nadere informatie

Stage- en afstudeerprojecten bij

Stage- en afstudeerprojecten bij Stage- en afstudeerprojecten bij De Vlinderstichting biedt mogelijkheden voor afstudeervakken en stageplaatsen aan -studenten. In deze brochure worden vooral zelfstandige onderwerpen beschreven. Het is

Nadere informatie

Stage- en afstudeerprojecten bij

Stage- en afstudeerprojecten bij Stage- en afstudeerprojecten bij Thema Verspreiding & Monitoring... 2 Thema Ecologisch onderzoek invloed van omgevingsfactoren... 3 Thema Ecologisch Onderzoek autecologie van soorten... 6 Thema Natuurbeheer...

Nadere informatie

4 Vlinders Nina de Vries

4 Vlinders Nina de Vries 4 Vlinders 4 2017 Nina de Vries Code rood voor het gentiaanblauwtje In 2003 kwam het beschermingsplan voor het gentiaanblauwtje uit. Dit heeft een grote impuls gegeven aan kleinschalig heidebeheer, maar

Nadere informatie

Stage- en afstudeerprojecten bij

Stage- en afstudeerprojecten bij Stage- en afstudeerprojecten bij De Vlinderstichting biedt mogelijkheden voor afstudeervakken en stageplaatsen aan -studenten. In deze brochure worden vooral zelfstandige onderwerpen beschreven. Het is

Nadere informatie

Stage- en afstudeerprojecten bij

Stage- en afstudeerprojecten bij Stage- en afstudeerprojecten bij De Vlinderstichting biedt mogelijkheden voor afstudeervakken en stageplaatsen aan WO/HBO-studenten. In deze brochure worden vooral zelfstandige onderwerpen beschreven.

Nadere informatie

WIJZIGING PARAGRAAF 2.1 MITIGATIE- EN COMPENSATIEPLAN

WIJZIGING PARAGRAAF 2.1 MITIGATIE- EN COMPENSATIEPLAN 2.1 EFFECTEN OP NATURA 2000-GEBIED VLIJMENS VEN, MOERPUTTEN & BOSSCHE BROEK 2.1.1 INLEIDING Hoewel significant negatieve effecten worden uitgesloten (zie Aanvulling Passende Beoordeling A2 s-hertogenbosch

Nadere informatie

30 jaar CITES Sonja Van Tichelen European Regional Director. 3 maart 2014

30 jaar CITES Sonja Van Tichelen European Regional Director. 3 maart 2014 30 jaar CITES Sonja Van Tichelen European Regional Director 3 maart 2014 1. Een woordje over IFAW 2. Belang van CITES voor de bescherming van soorten 3. Laten CITES en de EU de ijsberen in de kou staan?

Nadere informatie

Drukbegrazing en Chopperen als Alternatieven voor Plaggen van Natte heide

Drukbegrazing en Chopperen als Alternatieven voor Plaggen van Natte heide Drukbegrazing en Chopperen als Alternatieven voor Plaggen van Natte heide Effecten op middellange termijn: Fauna De Vlinderstichting Stichting Bargerveen B-Ware Experimenteel onderzoek Abiotiek: ph, buffercapaciteit,

Nadere informatie

Stage- en afstudeerprojecten bij

Stage- en afstudeerprojecten bij Stage- en afstudeerprojecten bij De Vlinderstichting biedt mogelijkheden voor afstudeervakken en stageplaatsen aan -studenten. In deze brochure worden vooral zelfstandige onderwerpen beschreven. Het is

Nadere informatie

Bedrijven & Biodiversiteit = 3!

Bedrijven & Biodiversiteit = 3! Bedrijven & Biodiversiteit... 1+ 1 = 3! Context, praktijk en kansen 6 Oktober 2016, Robbert Snep Verspreiding van bedrijventerreinen in Nederland Bedrijventerrein ?? ?? Infra-rood beeld: rood is bomen,

Nadere informatie

The Alcon Blue is a characteristic species of wet heathland and. fen meadows where Gentiana pneumonanthe and the host ant

The Alcon Blue is a characteristic species of wet heathland and. fen meadows where Gentiana pneumonanthe and the host ant Gentiaanblauwtje The Alcon Blue is a characteristic species of wet heathland and fen meadows where Gentiana pneumonanthe and the host ant occur. The habitat has a mosaic structure with almost bare patches

Nadere informatie

Januari Ma Di Wo Do Vr Za Zo. Vijf jaar campagne Tien voor 12! Met jaarkalender 2015

Januari Ma Di Wo Do Vr Za Zo. Vijf jaar campagne Tien voor 12! Met jaarkalender 2015 Januari 2015 Vijf jaar campagne Tien voor 12! Ma Di Wo Do Vr Za Zo 1 1 2 3 4 2 5 6 7 8 9 10 11 3 12 13 14 15 16 17 18 4 19 20 21 22 23 24 25 5 26 27 28 29 30 31 Met jaarkalender 2015 Iepenpage Er zijn

Nadere informatie

Stage- en afstudeerprojecten bij

Stage- en afstudeerprojecten bij Stage- en afstudeerprojecten bij Thema Verspreiding & Monitoring... 2 Thema ecologisch onderzoek invloed van omgevingsfactoren... 4 Thema Ecologisch Onderzoek autecologie van soorten... 6 Thema Inrichting

Nadere informatie

ONTWERPBESLUIT VLIJMENS VEN, MOERPUTTEN & BOSSCHE BROEK

ONTWERPBESLUIT VLIJMENS VEN, MOERPUTTEN & BOSSCHE BROEK ONTWERPBESLUIT VLIJMENS VEN, MOERPUTTEN & BOSSCHE BROEK Gelet op artikel 3, eerste lid en artikel 4, vierde lid, van Richtlijn 92/43/EEG van de Raad van de Europese Gemeenschappen van 21 mei 1992 inzake

Nadere informatie

Blues in the Marshes. Vlijmens Ven, Moerputten en Bossche Broek. Layman s Report. Natte natuur, droge voeten Natte natuur, droge voeten

Blues in the Marshes. Vlijmens Ven, Moerputten en Bossche Broek. Layman s Report. Natte natuur, droge voeten Natte natuur, droge voeten Vlijmens Ven, Moerputten en Bossche Broek Blues in the Marshes LIFE11NAT/NL/000770_E3 Vlijmens Ven, Moerputten en Bossche Broek Layman s Report Natte natuur, droge voeten Natte natuur, droge voeten Colofon

Nadere informatie

het inventariseren en monitoren van mieren (hymenoptera: formicidae)

het inventariseren en monitoren van mieren (hymenoptera: formicidae) het inventariseren en monitoren van mieren (hymenoptera: formicidae) Peter Boer Mieren zijn geschikt om de natuurwaarde van een gebied te bepalen omdat ze een diverse groep vormen, een flink aandeel in

Nadere informatie

Blues in the Marshes. Vlijmens Ven, Moerputten en Bossche Broek. Layman s Report. Natte natuur, droge voeten Wetlands and dry feet

Blues in the Marshes. Vlijmens Ven, Moerputten en Bossche Broek. Layman s Report. Natte natuur, droge voeten Wetlands and dry feet Blues in the Marshes Vlijmens Ven, Moerputten en Bossche Broek Layman s Report Natte natuur, droge voeten Wetlands and dry feet Blues in the Marshes Grootschalige ontwikkeling van blauwgraslanden Het

Nadere informatie

Vlinders van de Habitatrichtlijn,

Vlinders van de Habitatrichtlijn, Indicator 20 september 2018 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. Van de vijf Habitatrichtlijnsoorten

Nadere informatie

Heidebeheer en het Gentiaanblauwtje. Martin Scheper, Irma Wynhoff & Jan van der Made

Heidebeheer en het Gentiaanblauwtje. Martin Scheper, Irma Wynhoff & Jan van der Made De Levende Natuur 66 Heidebeheer en het Gentiaanblauwtje Martin Scheper, Irma Wynhoff & Jan van der Made Het Gentiaanblauwtje (Maculinea alcon ssp. ericaê) is een bijzondere dagvlinder vanwege de parasitaire

Nadere informatie

Het Pimpernelblauwtje Lespakket: Blues in the Marshes

Het Pimpernelblauwtje Lespakket: Blues in the Marshes Het Pimpernelblauwtje Lespakket: Blues in the Marshes Bevat: Kweekhandleiding Informatie over het pimpernelblauwtje Bouwstenen voor lessen Werkbladen Voor de docent Ten zuidwesten van s-hertogenbosch komt

Nadere informatie

Kwestbaarheid van mieren voor brand

Kwestbaarheid van mieren voor brand Kwestbaarheid van mieren voor brand Peter Boer (tekst en foto s) Gespreksfragment tussen twee mieren: En wat doen we met de mensen? Ze zijn niet zo belangrijk. En als ze ons opnieuw met hun vuur aanvallen?

Nadere informatie

Effecten van verhoogde N- depositie op natuur: is herstel nog nodig? Roland Bobbink, Leon van den Berg, Hilde Tomassen, Maaike Weijters & Jan Roelofs

Effecten van verhoogde N- depositie op natuur: is herstel nog nodig? Roland Bobbink, Leon van den Berg, Hilde Tomassen, Maaike Weijters & Jan Roelofs Effecten van verhoogde N- depositie op natuur: is herstel nog nodig? Roland Bobbink, Leon van den Berg, Hilde Tomassen, Maaike Weijters & Jan Roelofs Opbouw presentatie Inleiding - atmosferische depositie

Nadere informatie

Stronk- en satermieren in het Eerder Achterbroek (Formicidae: Formica truncorum, F. exsecta, F. pressilabris)

Stronk- en satermieren in het Eerder Achterbroek (Formicidae: Formica truncorum, F. exsecta, F. pressilabris) 6 Veluwe voorspeld (Vierbergen et al. 2000). Die voorspelling is hierbij uitgekomen. Andere bijzondere geleedpotigen in dit gebied zijn onder andere de grote mierwesp Mutilla europaea, zadelsprinkhaan

Nadere informatie

Stage- en afstudeerprojecten bij

Stage- en afstudeerprojecten bij Stage- en afstudeerprojecten bij De Vlinderstichting biedt mogelijkheden voor afstudeervakken en stageplaatsen aan WO/HBO-studenten. In deze brochure worden vooral onderwerpen voor afstudeervakken beschreven.

Nadere informatie

Springstaartgemeenschappen (Hexapoda: Collembola) als indicator voor blauwgraslandbodems rond de Moerputten

Springstaartgemeenschappen (Hexapoda: Collembola) als indicator voor blauwgraslandbodems rond de Moerputten 69 Springstaartgemeenschappen (Hexapoda: Collembola) als indicator voor blauwgraslandbodems rond de Moerputten Roel F.H.M. van Bezouw Irma Wynhoff Frank van Langevelde Matty P. Berg TREFWOORDEN Bodemfaunagemeenschappen,

Nadere informatie

Marijn Nijssen, Toos van Noordwijk, Annemieke Kooijman, Herman van Oosten, Bart Wouters, Chris van Turnhout, Jasja Dekker, Michiel Wallis de Vries,

Marijn Nijssen, Toos van Noordwijk, Annemieke Kooijman, Herman van Oosten, Bart Wouters, Chris van Turnhout, Jasja Dekker, Michiel Wallis de Vries, Zijn effecten van begrazing te voorspellen? Marijn Nijssen, Toos van Noordwijk, Annemieke Kooijman, Herman van Oosten, Bart Wouters, Chris van Turnhout, Jasja Dekker, Michiel Wallis de Vries, Ingo Jansen,

Nadere informatie

Jinze Noordijk & André J. van Loon. Mieren in de Amsterdamse Waterleidingduinen voor en na de enorme groei van de damhertpopulatie

Jinze Noordijk & André J. van Loon. Mieren in de Amsterdamse Waterleidingduinen voor en na de enorme groei van de damhertpopulatie Jinze Noordijk & André J. van Loon Mieren in de Amsterdamse Waterleidingduinen voor en na de enorme groei van de damhertpopulatie Mieren in de Amsterdamse Waterleidingduinen voor en na de enorme groei

Nadere informatie

BMP Needse Achterveld 2006

BMP Needse Achterveld 2006 BMP Needse Achterveld 2006 Ook in 2006 is er elke 2 weken geteld in het Achterveld. Op deze manier proberen we vast te stellen hoeveel vogels van elk soort hier broeden. In het najaar van 2005 is het Achterveld

Nadere informatie

Herstel leefgebied gentiaanblauwtje in Overijssel stageverslag

Herstel leefgebied gentiaanblauwtje in Overijssel stageverslag Herstel leefgebied gentiaanblauwtje in Overijssel stageverslag DE VLINDERSTICHTING 2008 1 DE VLINDERSTICHTING 2008 2 Herstel leefgebied gentiaanblauwtje in Overijssel - stageverslag Tekst: Marieke Veldkamp

Nadere informatie

Dispersieproblemen bij planten

Dispersieproblemen bij planten Dispersieproblemen bij planten Hoe kan connectiviteit verbeterd worden? Wim Ozinga Michiel Wallis de Vries, Marijn Nijssen Veldwerkplaats OBN, 12 oktober 2018 Versnippering als probleem Balans Leefgebied

Nadere informatie

de springstaarten folsomides angularis en f. parvulus nieuw voor de nederlandse fauna (hexapoda: collembola: isotomidae)

de springstaarten folsomides angularis en f. parvulus nieuw voor de nederlandse fauna (hexapoda: collembola: isotomidae) de springstaarten folsomides angularis en f. parvulus nieuw voor de nederlandse fauna (hexapoda: collembola: isotomidae) Matty Berg, Wim Dimmers, Irma Wynhoff, Frank van Langevelde & Roel van Bezouw In

Nadere informatie

Quagga s: droom of nachtmerrie? Miguel Dionisio Pires

Quagga s: droom of nachtmerrie? Miguel Dionisio Pires Quagga s: droom of nachtmerrie? Miguel Dionisio Pires Slide Guido Waajen Fig 5 modified from Gulati, Dionisio Pires & Van Donk 2008 Quick scan waterkwaliteit en ecologie Volkerak-Zoommeer Experiments with

Nadere informatie

Stage- en afstudeerprojecten bij

Stage- en afstudeerprojecten bij Stage- en afstudeerprojecten bij De Vlinderstichting biedt mogelijkheden voor afstudeervakken en stageplaatsen aan WO/HBO-studenten. In deze brochure worden vooral zelfstandige onderwerpen beschreven.

Nadere informatie

Achteruitgang loopkevers

Achteruitgang loopkevers Natuur.focusToelating gesloten verpakking Afgiftekantoor Antwerpen X P209602 Retouradres:, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen V l a a m s D r i e m a a n d e l i j k s t i j d s c h r i f t o v e r n a t u

Nadere informatie

Insecten in grasbermen: kansen, maar geen wonderen. Jinze Noordijk, Theo Zeegers EIS Kenniscentrum Insecten (Naturalis)

Insecten in grasbermen: kansen, maar geen wonderen. Jinze Noordijk, Theo Zeegers EIS Kenniscentrum Insecten (Naturalis) Insecten in grasbermen: kansen, maar geen wonderen Jinze Noordijk, Theo Zeegers EIS Kenniscentrum Insecten (Naturalis) Variatie in bermen grazige berm op klei berm met heide berm met bomen Schrale berm

Nadere informatie

Natuur op bedrijventerreinen: onderzoek & praktijk

Natuur op bedrijventerreinen: onderzoek & praktijk Natuur op bedrijventerreinen: onderzoek & praktijk 20 April 2017, Robbert Snep Robbert.Snep@wur.nl / +31 317 486006 Inhoud Deel 1: Onderzoek - Het bedrijventerrein - Huidige waarde van bedrijventerreinen

Nadere informatie

Stage- en afstudeerprojecten bij

Stage- en afstudeerprojecten bij Stage- en afstudeerprojecten bij Informatie over stage- en afstudeerprojecten: De Vlinderstichting Postbus 506 6700 AM Wageningen tel. 0317-467346 e-mail liesbeth.vanagt@vlinderstichting.nl november 2005

Nadere informatie

Uitvoering herstelmaatregelen voor kommavlinder en bruine eikenpage in Overijssel [Voer de ondertitel in]

Uitvoering herstelmaatregelen voor kommavlinder en bruine eikenpage in Overijssel [Voer de ondertitel in] Uitvoering herstelmaatregelen voor kommavlinder en bruine eikenpage in Overijssel [Voer de ondertitel in] Uitvoering herstelmaatregelen voor kommavlinder en bruine eikenpage in Overijssel Uitvoering herstelmaatregelen

Nadere informatie

Visie ecologische structuur Honderdmorgensedijk 2, Vught

Visie ecologische structuur Honderdmorgensedijk 2, Vught Visie ecologische structuur Honderdmorgensedijk 2, Vught Nijmegen 23 september 2016 Colofon Deze visie op de ecologische structuur en natuurcompensatieplan voor het gebied Hondermorgensedijk 2 te Vught,

Nadere informatie

Zomertalingen in Afrika smoren gaar in hun eigen vet De Sahel: probleemgebied voor onze Afrikagangers

Zomertalingen in Afrika smoren gaar in hun eigen vet De Sahel: probleemgebied voor onze Afrikagangers Zomertalingen in Afrika smoren gaar in hun eigen vet De Sahel: probleemgebied voor onze Afrikagangers 500 vogelsoorten in Europa = 2 miljard paren of 8 miljard vogels 127 soorten steken de Sahara over

Nadere informatie

Bouwen aan vertrouwen: perspectief van de industrie

Bouwen aan vertrouwen: perspectief van de industrie Symposium ter gelegenheid afscheid Ad van Dooren Zelfredzaamheid van patiënten bij gebruik van veilige medicatie. Bouwen aan vertrouwen: perspectief van de industrie Rudolf van Olden, arts Medisch Directeur

Nadere informatie

Sectie Infectieziekten

Sectie Infectieziekten Sectie Infectieziekten 1 December 2015 U kunt helpen de HIV / AIDS epidemie te beëindigen You can help to end the HIV / AIDS epidemic Sectie Infectieziekten Weet uw HIV status Know your HIV status by 2020

Nadere informatie

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and

Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch. en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa. Physical factors as predictors of psychological and Lichamelijke factoren als voorspeller voor psychisch en lichamelijk herstel bij anorexia nervosa Physical factors as predictors of psychological and physical recovery of anorexia nervosa Liesbeth Libbers

Nadere informatie

De bedreigde soorten van Staatsbosbeheer

De bedreigde soorten van Staatsbosbeheer De bedreigde soorten van Staatsbosbeheer Dit document geeft een overzicht van bedreigde soorten die vooral in gebieden van Staatsbosbeheer voorkomen: A-soorten: soorten die vrijwel uitsluitend voorkomen

Nadere informatie

Mededelingenblad van de Mierenwerkgroep Sectie Formicidae van de Nederlandse Entomologische Vereniging. Forum Formicidarum

Mededelingenblad van de Mierenwerkgroep Sectie Formicidae van de Nederlandse Entomologische Vereniging. Forum Formicidarum Forum Formicidarum Mededelingenblad van de Mierenwerkgroep Sectie Formicidae van de Nederlandse Entomologische Vereniging Forum Formicidarum 15 (3), 2014 gepubliceerd december 2014 ISSN 1572-4093 2 Inhoudsopgave

Nadere informatie

Beschermingsplan Gentiaanblauwtje 2003-2007

Beschermingsplan Gentiaanblauwtje 2003-2007 Beschermingsplan Gentiaanblauwtje 2003-2007 Expertisecentrum LNV, september 2003 Colofon 2003 Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Rapport EC-LNV nr. 2003/230 Teksten mogen worden overgenomen

Nadere informatie

OBN-onderzoek Randvoorwaarden voor het herstel van kenmerkende en bedreigde soorten in het natte zandlandschap

OBN-onderzoek Randvoorwaarden voor het herstel van kenmerkende en bedreigde soorten in het natte zandlandschap OBN-onderzoek Randvoorwaarden voor het herstel van kenmerkende en bedreigde soorten in het natte zandlandschap Gert-Jan van Duinen Jaap Bouwman Hein van Kleef Michiel Wallis de Vries Hoofdpunten uit OBN-rapport

Nadere informatie

POH-GGZ, Jim van Os

POH-GGZ, Jim van Os Het nut van specialisatie? POH-GGZ, 02-02-2017 Jim van Os Nee het is depressie..ander zorgpad Nee het is psychose..ander zorgpad Nee het is verslaving.ander zorgpad Nee het is persoonlijkheid.ander zorgpad

Nadere informatie

Natura 2000-gebied Vlijmens Ven, Moerputten & Bossche Broek

Natura 2000-gebied Vlijmens Ven, Moerputten & Bossche Broek Natura 2000-gebied Vlijmens Ven, Moerputten & Bossche Broek De Staatssecretaris van Economische Zaken Gelet op artikel 3, eerste lid, en artikel 4, vierde lid, van Richtlijn 92/43/EEG van de Raad van 21

Nadere informatie

Climate impact on fish productivity: key mechanisms in North Sea plaice

Climate impact on fish productivity: key mechanisms in North Sea plaice Climate impact on fish productivity: key mechanisms in North Sea plaice A.D. Rijnsdorp, R. van Hal, M. Hufnagl, R.D.M. Nash, A. Schroeder, L.R. Teal, I. Tulp, R. Witbaard, D. Beare, H.W. van der Veer Wageningen

Nadere informatie

Inhaalverslag Moerputten

Inhaalverslag Moerputten Inhaalverslag Moerputten In dit document het verslag van de inhaalopdracht die is gedaan in de Moerputten bij Den Bosch. Het is een verslag dat een vervanging is voor een volledige veldwerkdag. Er is een

Nadere informatie

Klimaatverandering en het verschuiven van soorten in Europa. Rob Bugter

Klimaatverandering en het verschuiven van soorten in Europa. Rob Bugter Klimaatverandering en het verschuiven van soorten in Europa Rob Bugter Ons klimaat verandert. Uit: De toestand van het Klimaat in Nederland 2008. KNMI. .. en dat heeft consequenties. Science 333, 1024

Nadere informatie

Voortoets NB-wet Hondermorgense Dijk 2, Vught

Voortoets NB-wet Hondermorgense Dijk 2, Vught Voortoets NB-wet Hondermorgense Dijk 2, Vught Goderie Ecologisch Advies Nijmegen Definitief 01-12 2016 Colofon Deze voortoets in het kader van de Natuurbeschermingswet is opgesteld door Goderie Ecologisch

Nadere informatie

De zaak Parnassia in Drenthe

De zaak Parnassia in Drenthe De zaak Parnassia in Drenthe risico s van hulp bij lange afstandsverspreiding Gerard Oostermeijer Annie Vos Ben Hoentjen Hans Dekker Karin Uilhoorn Loekie van Tweel Rob Bregman Harry Offringa Willem van

Nadere informatie

De Moerputten. Wandelen. Hoog boven de witte waterlelies. Staatsbosbeheer, beheerseenheid De Meierij, Haanwijk 4a 5271 VG St.

De Moerputten. Wandelen. Hoog boven de witte waterlelies. Staatsbosbeheer, beheerseenheid De Meierij, Haanwijk 4a 5271 VG St. Staatsbosbeheer, beheerseenheid De Meierij, Haanwijk 4a 5271 VG St. Michielsgestel T 073-55 13 036 www.staatsbosbeheer.nl Wandelen De Moerputten Hoog boven de witte waterlelies Laagveenmoeras Hoog en droog

Nadere informatie

Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal. Jan Peter Lesschen. Kimo van Dijk en Oene Oenema

Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal. Jan Peter Lesschen. Kimo van Dijk en Oene Oenema Nutriënten en organische stof stromen en voorraden op wereld en Europese schaal Jan Peter Lesschen Kimo van Dijk en Oene Oenema Introductie Bodemvruchtbaarheid ongelijk verdeeld in de wereld Natuurlijke

Nadere informatie

Schraal schraler schraalst

Schraal schraler schraalst Schraal schraler schraalst Van landbouwgrond naar natuur. Maakt het uit hoe we dit aanpakken? Rudy van Diggelen Camiel Aggenbach Matty Berg Jan Frouz Tjisse Hiemstra Leo Norda Jan Roymans 2 Voorwaarden

Nadere informatie

Starters in het bosonderzoek 2011. Gorik Verstraeten Bart Muys, Jakub Hlava, Kris Verheyen. Margot Vanhellemont. Inleiding

Starters in het bosonderzoek 2011. Gorik Verstraeten Bart Muys, Jakub Hlava, Kris Verheyen. Margot Vanhellemont. Inleiding Starters in het bosonderzoek 2011 Veranderingen in bodem- en strooiselkenmerken bij de omvorming van gemengd loofhout naar fijnspar. Gorik Verstraeten Bart Muys, Jakub Hlava, Kris Verheyen Margot Vanhellemont

Nadere informatie

Advies voor herstel van natte heide in De Zoom

Advies voor herstel van natte heide in De Zoom Advies voor herstel van natte heide in De Zoom Advies voor herstel van natte heide in De Zoom Advies voor herstel van natte heide in De Zoom Tekst: Michiel Wallis de Vries Rapportnummer: VS2007.039 Projectnummer:

Nadere informatie

De nutriëntenbalans van droge

De nutriëntenbalans van droge De nutriëntenbalans van droge heide De resultaten van experimenteel toevoegen van fosfaat en kalk na plaggen Joost Vogels Rienk-Jan Bijlsma & Rein de Waal Roland Bobbink Maaike Weijters Henk Siepel Veldkrekel

Nadere informatie

Schraal schraler schraalst

Schraal schraler schraalst Schraal schraler schraalst Van landbouwgrond naar natuur. Maakt het uit hoe we dit aanpakken? Rudy van Diggelen Camiel Aggenbach Matty Berg Jan Frouz Tjisse Hiemstra Leo Norda Jan Roymans Opmerking vooraf:

Nadere informatie

Met de Vlinderwerkgroep naar de Moerputten,

Met de Vlinderwerkgroep naar de Moerputten, Met de Vlinderwerkgroep naar de Moerputten, 30-4-2016 Zaterdag 30 april stond de eerst vlindergroep excursie van 2016 op het programma. We gingen naar de Moerputten, waar we hoopten het Oranjetipje gaan

Nadere informatie

Drasland. Groot Wilnis-Vinkeveen

Drasland. Groot Wilnis-Vinkeveen Groot Wilnis-Vinkeveen Drasland in de Zouweboezem, provincie Zuid-Holland Bron: provincie Utrecht Drasland Drasland is niet bemest kruidenrijk hooiland dat maximaal 30 cm boven het oppervlaktewaterpeil

Nadere informatie

soort P T hok hok % opmerkingen

soort P T hok hok % opmerkingen Bijlage 6: Mieren Enquête B. Mabelis (Alterra) 1. Karakteristieke duinsoorten De meeste mieresoorten van de duinen komen tevens voor in de zandgebieden in het oosten van ons land en in het heuvelland van

Nadere informatie

Kleine schorseneer aan het infuus voortgang herstelplan in Drenthe

Kleine schorseneer aan het infuus voortgang herstelplan in Drenthe Kleine schorseneer aan het infuus voortgang herstelplan in Drenthe WFD-dag, 28 februari 2015 Edwin Dijkhuis Dit project wordt uitgevoerd en mogelijk gemaakt door: Foto: Peter Meininger Portret: Kleine

Nadere informatie

Ruimtelijke analyse van gebieden met hoge natuurwaarde

Ruimtelijke analyse van gebieden met hoge natuurwaarde Een verkenning Lon Lommaert Biodiversiteit Vlaamse indicatoren Ruimtelijke analyse van gebieden met hoge natuurwaarde Prioritaire soorten Natuurverkenning Gezichten van Biodiversiteit Wetenschappelijke

Nadere informatie

Beheeradvies zilveren maan Kaleweg

Beheeradvies zilveren maan Kaleweg Beheeradvies zilveren maan Kaleweg Beheeradvies zilveren maan Kaleweg 2 De Vlinderstichting 2018 / Beheeradvies zilveren maan Kaleweg Beheeradvies zilveren maan Kaleweg Tekst Anthonie Stip Rapportnummer

Nadere informatie

De grote vuurvlinder in Friesland. Bezoek en advies 2004

De grote vuurvlinder in Friesland. Bezoek en advies 2004 De grote vuurvlinder in Friesland Bezoek en advies 2004 Grote vuurvlinder in Friesland. Bezoek en advies 2004 Tekst: Henk de Vries Met medewerking van: Isabel Silva, Sicco Ens, Henk Arends, Hester Soomers,

Nadere informatie

Mieren in het Nationaal Park Hoge Kempen: indicatoren voor stabiele milieus

Mieren in het Nationaal Park Hoge Kempen: indicatoren voor stabiele milieus artikel n 10 likona jaarboek 2005 n 15 78 Mieren in het Nationaal Park Hoge Kempen: indicatoren voor stabiele milieus Op een vierkante kilometer regenwoud in het Amazonegebied kunnen wel 500 verschillende

Nadere informatie

Herintroductie in de praktijk. Soorten gaan achteruit. Soorten gaan achteruit. Herintroductie. Herintroductie

Herintroductie in de praktijk. Soorten gaan achteruit. Soorten gaan achteruit. Herintroductie. Herintroductie 14-1-216 Herintroductie in de praktijk Soorten gaan achteruit Philippine Vergeer > Planten staan onder stress en worden hierdoor minder vitaal > Populaties worden kleiner > Populaties verjongen niet meer

Nadere informatie

Agriculture and biodiversity

Agriculture and biodiversity Agriculture and biodiversity Meeting the challenge: producing while preserving Maarten Hens Agricultural biodiversity Biodiversity is the basis of agriculture 1. Species and genetic variation of crops

Nadere informatie

AdVISHE: Assessment of the Validation Status of Health- Economic Decision Models

AdVISHE: Assessment of the Validation Status of Health- Economic Decision Models AdVISHE: Assessment of the Validation Status of Health- Economic Decision Models Pepijn Vemer, George van Voorn, Isaac Corro Ramos, Maiwenn Al, Talitha Feenstra Rationale In theorie: Doe alles! Een model

Nadere informatie

De rode lijsten van Vlaanderen, Nederland en Nordrhein-Westfalen

De rode lijsten van Vlaanderen, Nederland en Nordrhein-Westfalen 3 De rode lijsten van Vlaanderen, Nederland en Nordrhein-Westfalen Peter Boer In 2011 is de Rode Lijst (RL) van Nordrhein-Westfalen (NRW) uitgekomen (Sonnenburg & Sonnenburg 2011). Het leek me interessant

Nadere informatie

Bodemmanipulatie bij natuurherstel: gebakken lucht of zinvolle aanvulling??

Bodemmanipulatie bij natuurherstel: gebakken lucht of zinvolle aanvulling?? Bodemmanipulatie bij natuurherstel: gebakken lucht of zinvolle aanvulling?? Rudy van Diggelen Foto Hans Dekker http://www.portaalnatuurenlandschap.nl/assets/werkwijze-monitoring-beoordeling-natuurnetwerk-n2000-05032014.pdf

Nadere informatie

Zorgen om insecten. Insecten. Sinusbeheer Meanderend maaien voor insecten Alle kranten + tv kopten

Zorgen om insecten. Insecten. Sinusbeheer Meanderend maaien voor insecten Alle kranten + tv kopten Sinusbeheer Meanderend maaien voor insecten Alle kranten + tv kopten Zorgen om insecten Anthonie Stip anthonie.stip@vlinderstichting.nl Sinusbeheer meanderend Heeze maaien voor 31 insecten augustus Heeze

Nadere informatie

Samenvatting MER Natuurontwikkeling Vlijmens Ven en Honderd Morgen

Samenvatting MER Natuurontwikkeling Vlijmens Ven en Honderd Morgen MER Natuurontwikkeling Vlijmens Ven en Honderd Morgen Waterschap Aa en Maas 4 december 2012 Definitief rapport 9W7660 A company of Royal Haskoning HASKONING NEDERLAND B.V. WATER Boschveldweg 21 Postbus

Nadere informatie

de ruige gaststeekmier MYRMICA HIRSUTA nieuw voor nederland (hymenoptera: formicidae)

de ruige gaststeekmier MYRMICA HIRSUTA nieuw voor nederland (hymenoptera: formicidae) de ruige gaststeekmier MYRMICA HIRSUTA nieuw voor nederland (hymenoptera: formicidae) Peter Boer & Jinze Noordijk Gaststeekmieren leven in de kolonies van hun gastheren. De wijfjes van de gaststeekmier

Nadere informatie

Ontwerpbeheerplan Vlijmens Ven, Moerputten en Bossche Broek

Ontwerpbeheerplan Vlijmens Ven, Moerputten en Bossche Broek Ontwerpbeheerplan Vlijmens Ven, Moerputten en Bossche Broek Vlijmens Ven, Moerputten & Bossche Broek april 2015 1/127 Beheerplan Vlijmens Ven, Moerputten & Bossche Broek Ontwerpbeheerplan Datum April 2015

Nadere informatie

HOWEST LIFELONG LEARNING TOEGEPASTE INFORMATICA

HOWEST LIFELONG LEARNING TOEGEPASTE INFORMATICA HOWEST LIFELONG LEARNING TOEGEPASTE INFORMATICA WIE? Hendrik Derre Onderzoeksdomein: Blockchain Architecture Onderzoeker en Lector binnen Toegepaste informatica -Howest Master in de ingenieurswetenschappen

Nadere informatie