IAB-Info. Inhoud. De Voorzitter en de Raad van het Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten wensen u een uitstekend en succesvol 2004.

Transcriptie

1 Nummer december 2003 IAB-Info Inhoud 15e jaargang De Voorzitter en de Raad van het Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten wensen u een uitstekend en succesvol I.A.B.-mededelingen Het toelatingsexamen tot de stage van accountant en/of belastingconsulent Beroep Elektronische handtekening : een werkmiddel bij uitstek voor de accountants en de belastingconsulenten Opvoeren van de strijd tegen het witwassen van geld : verder doorgedreven identificatieplicht, afschaffing van de afgezwakte meldingsplicht, verscherpte toezichtopdracht... De adviserende rol van de notaris, de accountant en de belastingconsulent bij de oprichting van vennootschappen Gezamenlijke studiedag van het IAB en de KFBN 18 februari 2004 Op 18 februari 2004 organiseren het Instituut van de Accountants en de Belastingconsulenten (IAB) en de Koninklijke Federatie van het Belgisch Notariaat (KFBN) een studiedag inzake de voornaamste aandachtspunten bij het Wetboek van Vennootschappen naar aanleiding van de oprichting en de eerste levensjaren van een vennootschap. De volgende onderwerpen zullen onder meer worden behandeld : financieel plan, inbreng en quasi-inbreng registratierechten en inbreng specifieke professionele bekwaamheidsvereisten en administratieve formaliteiten vennootschap en huwelijksvermogensrecht openbaarmaking van de oprichtingsakte. Art. 69 W. Venn. sterkmaking en volmacht bij oprichting van vennootschappen statutaire clausules inzake bestuur, directiecomité, vruchtgebruik op aandelen. Meer informatie volgt in de volgende nummers van IAB-Info. Noteer deze studiedag alvast in uw agenda!

2 I.A.B.-mededelingen Het toelatingsexamen tot de stage van accountant en/of belastingconsulent In een vorig nummer van IAB-Info hebben we het nieuwe koninklijk besluit van 8 april 2003 betreffende het toelatingsexamen, de stage en het bekwaamheidsexamen van accountant en/of belastingconsulent besproken. In dit nummer bekijken we de resultaten van het op 15 en 22 oktober 2003 georganiseerde toelatingsexamen. Vooreerst een kort overzicht van de organisatie van dit examen. In de loop van juli heeft de stagedienst de kandidaturen in ontvangst genomen en de administratieve stukken die noodzakelijk zijn voor de geldigheid van de inschrijving gecontroleerd. Zo werden meer dan 1000 individuele dossiers onderzocht. De Stagecommissie van haar kant, analyseerde de individuele aanvragen tot vrijstelling door toetsing aan de concordantietabellen opgesteld in overleg met de onderwijsinstellingen. Overeenkomstig artikel 5 van het KB werd een Examencommissie aangesteld, samengesteld uit personen buiten de Stagecommissie die de betrokken opleidingsinhouden onderwijzen; deze commissie heeft de vragen opgesteld en de examens verbeterd. Na beraadslaging door de Examencommissie, werden de resultaten aan de Stagecommissie medegedeeld; de Raad brengt deze resultaten aan de kandidaten ter kennis binnen de in artikel 6 van het KB bepaalde termijn, namelijk binnen twee maanden na het examen. Resultaten van het toelatingsexamen Voor het examen van accountant (Nl/Fr) hebben zich 761 kandidaten aangeboden, waarvan er 412, of 54 %, zijn geslaagd. Aan het examen van belastingconsulent (Nl/Fr) namen 229 kandidaten deel, waarvan er 149, of 65 % slaagden. 561 kandidaten zijn toegelaten tot de stage die in januari 2004 aanvangt. Data van de toelatingsexamens in 2004 Overeenkomstig artikel 5 van het KB, richt de Raad minstens tweemaal per jaar een examenzitting in, telkens in oktober of november en zes maanden later. De data voor de volgende examens zijn vastgesteld op 24 april en 8 mei De administratieve stukken moeten uiterlijk op 26 januari 2004 bij het Instituut worden ingediend.

3 Beroep Elektronische handtekening : een werkmiddel bij uitstek voor de accountants en de belastingconsulenten Erwin VERCAMMEN Vermits de elektronische informatiesnelweg steeds vaker gebruikt wordt, zelfs om juridische akten door te sturen, gingen wij na in welke mate en onder welke voorwaarden deze elektronische gegevensuitwisseling ook in onze professionele omgeving nuttig kan zijn. In dat kader heeft de ICT-werkgroep die wij samen met de bedrijfsrevisoren opgericht hebben, een eerste schematisch overzicht gemaakt van de gevallen waarin de accountants en belastingconsulenten gebruik zouden kunnen maken van een elektronische handtekening. De analyse werd toegespitst op vijf soorten van relaties die stuk voor stuk onderzocht werden : het Instituut, de cliënten en derden, de confraters, de overheid en de overige Instituten. Dit leverde ons een mooi analyseplaatje op dat we vervolgens getoetst hebben aan de situatie van het Instituut. Vermits wij op de laatste Raad groen licht gekregen hebben, zullen we onze studie nog verder uitdiepen zodat we u weldra een aantal heel concrete voorstellen zullen kunnen voorleggen. Inleiding In ons land bestaat er al meer dan drie jaar een coherent wetgevend kader voor de noties geschrift en handtekening. Dank zij de Wetten van 20 oktober 2000 en 9 juli 2001 werd de geavanceerde elektronische handtekening automatisch gelijkgesteld met een klassieke handgeschreven handtekening. En sedert de Wet van 20 oktober 2000 in werking getreden is, wordt een kennisgeving die met de elektronische post verstuurd wordt, beschouwd als een schriftelijke kennisgeving voor zover ze bij de geadresseerde in een geschrift omgezet kan worden.1 Recenter nog heeft de Wet van 11 maart 2003 op de elektronische handel het juridisch lot bezegeld van het verstrekken van diensten die specifiek zijn voor de informatiemaatschappij door een dienstverlener of een afnemer, meer bepaald wat het delicate aspect van de on line reclame betreft. Geavanceerde elektronische handtekening? Elektronische verzending? Certificaat gekwalificeerd als klasse 3? Zelfs al bent u er nog niet echt mee vertrouwd, toch zullen deze termen u inmiddels bekend in de oren klinken. In Accountancy & Tax2, het tijdschrift van het IAB, hebben we het immers reeds uitvoerig gehad over de concepten, de gebruikswijze, de voor- en de nadelen die er zoal mee gepaard gaan. De eerste toepassingen, zoals de Intervat-aangiften, kwamen uitgebreid aan bod in het kader van een artikelenreeks over de «E-gov»-toepassingen.3 Binnenkort grijpen we zeker nogmaals naar de pen want de lijst van doeltreffende en gebruiksvriendelijke elektronische toepassingen zal binnen de kortste keren aangevuld worden met de elektronische facturatie op grote schaal en de elektronische aangetekende zendingen, een dienst die zich vliegensvlug uitbreidt op het net. Maar momenteel is onze hoofdbekommernis de elektronische handtekening en haar mogelijke toepassingen in ons beroepsleven. Wanneer u dit artikel leest, zal het u niet meer verbazen dat ze tal van mogelijkheden te bieden heeft.

4 Het nut van een digitale handtekening? Accountants en belastingconsulenten kunnen digitale handtekeningen in hun dagelijkse praktijk uitgebreid gebruiken. Volgende toepassingen zijn in dat opzicht belangrijk : 1. Intervat : het individueel indienen van een elektronische BTW-aangifte kan enkel via het Intervatsysteem plaatsvinden indien de indiener of de volmachthoudende accountant of belastingconsulent beschikt over een digitale handtekening afgeleverd door een erkende dienstverlener (Globalsign, Certipost of Isabel). 2. Vertrouwelijke communicatie : teneinde op een veilige en zekere wijze elektronische post te verzenden kan dezelfde digitale handtekening gebruikt worden. Niet alleen wordt de afzender onlosmakelijk verbonden met de verzonden , er kan eveneens met «encrypted mail» (versleutelde berichten) gecommuniceerd worden, zodat de inhoud ongewijzigd behouden en de vertrouwelijkheid ervan gewaarborgd blijft. Deze veilige communicatie althans wanneer afzender én bestemmeling over een gecertificeerde digitale handtekening beschikken, is mogelijk voor de uitwisseling van informatie in de volgende gevallen : Het instituut : veilige gegevensuitwisseling met het IAB. Dit kan betrekking hebben op het overmaken van elektronische exemplaren van een accountantsverslag, het mededelen van het jaarlijks overzicht inzake permanente beroepsvervolmaking, wijziging van de gegevens van een lid, enz. Confraters : onder elkaar kunnen accountants en belastingconsulenten veilig verslagen, balansen, jaarrekeningen, fiscale aangiftes of andere vertrouwelijke informatie overmaken. Cliënten en derden : dit is de meest aangewezen doelgroep om de digitale handtekening te gebruiken! Op dit ogenblik wordt immers veel informatie via elektronische mail doorgezonden die volledig onbeschermd op het net kan worden onderschept terwijl afzender noch bestemmeling zich bewust zijn van de risico s verbonden aan het manipuleren van dergelijke info. Nochtans zou het vertrouwelijke karakter van de overgemaakte informatie zoals jaarrekeningen, winstberekeningen, tussentijdse resultaatberekeningen, verslagen van fiscale controles, gewaarborgd moeten zijn ten aanzien van de cliënt. 3. Toegang tot een intranet : de toegang tot het afgeschermd deel van de site van het IAB kan veilig worden geregeld indien de leden van het IAB beschikken over een digitaal certificaat dat een hoge graad van zekerheid biedt (klasse 3) met betrekking tot de persoonlijke en beroepsmatige elektronische identiteit van de houder. De leden zouden in deze beveiligde toegang een efficiënt communicatiekanaal vinden voor de opgave van de verplichte rapportering inzake permanente beroepsvervolmaking, wijziging van de informatie van een lid, het neerleggen van een verslag, het mededelen van vertrouwelijke en gevoelige informatie aangaande tucht, commissie van beroep, e.d. Elke vorm van vertrouwelijke mededeling kan via het up-loaden van informatie veilig gebeuren.

5 Schematische voorstelling : Welke relaties? Schematisch voorgesteld ziet een eerste schets van het netwerk van elektronische relaties die nu al concreet tot de mogelijkheden behoren, er als volgt uit : 1. Vanuit het standpunt van de accountant / belastingconsulent : Contacten met het Instituut : * Alle vertrouwelijke communicatie en correspondentie * Opgave van de gevolgde permanente beroepsvervolmaking * Aanpassen van de informatie van de leden in de ledenlijst * Neerleggen van verslagen waarvan de mededeling aan het IAB deontologisch wordt opgelegd * Neerleggen van documenten betreffende tucht, commissie van beroep, commissie van toezicht, enz. Contacten met cliënten en derden * Alle vertrouwelijke communicatie * Afleveren van verslagen en andere werkdocumenten * Bewijzen van lidmaatschap, van beroepsbekwaamheden, van kwalificaties, enz. * Aangiften van diverse aard (fiscaal, sociaal, parafiscaal, enz.) voor de beroepsbeoefenaar zelf of voor zijn cliënten Contacten met confraters * Alle vertrouwelijke communicatie * Het mededelen van kopies van verslagen en andere werkdocumenten * Elke confraternele mededeling Contacten met de overheid * Alle vertrouwelijke communicatie * Ledenlijst (rechtbanken : aanstellen van deskundigen) * Het indienen van aangiften met bijlage (inkomstenbelasting, BTW, RSZ, provinciebelastingen, DIMONA, kruispuntbank voor ondernemingen, enz.) * Antwoorden op berichten van wijziging * Fiscale akkoorden afsluiten * Indienen van bezwaarschriften

6 Contacten met andere Instituten * Alle vertrouwelijke communicatie * Mededelen van kopies van verslagen en andere werkdocumenten * Bewijzen van lidmaatschap van het Instituut en/of beroepsbekwaamheden * Ledeninformatie 2. Vanuit het standpunt van het IAB Vertrouwelijke mededelingen aan de leden, individueel en in groep zoals * praktische gegevens over seminaries georganiseerd door het Instituut, permanente beroepsver volmaking, enz. * informatie over tuchtprocedure, commissie van beroep, commissie van toezicht, enz. * informatie aan de leden van diverse commissies (Tuchtraad, Commissie van Beroep, Commissie van Toezicht, enz.) Ledenlijst, informatie over polissen die burgerlijke aansprakelijkheid verzekeren Lijst van de stagemeesters en stagiairs Controle op de toegang tot het intranet Opstellen en bijhouden van een elektronisch dossier met toegang voor het lid zelf : * persoons- en beroepsgegevens (en aanpassing van de gegevens) * informatie inzake jaarlijkse opgave permanente beroepsvervolmaking * dossiers inzake tucht en beroep * specifieke beroepsbekwaamheden Aangaande de stagiairs kan er verder gewerkt worden in de richting van : * informatie over de stagiair (en aanpassing van de gegevens) * lijst van de stagemeesters en stagiairs * gevolgde opleidingen die door het instituut worden georganiseerd * het stageboek met elektronische aanvullingen door de stagemeester * eventueel ook e-learning en vervolmakingcursussen voor stagiairs * elektronische verkiezing van de vertegenwoordigers van de stagiairs Besluit Het is duidelijk dat de digitale handtekening (met of zonder certificaat afgeleverd door een erkende dienstverlener) kan aangewend worden voor : het digitaal ondertekenen van ; het encrypteren van ; de toegangsmodaliteiten tot het Intranet; de elektronische indiening van diverse aangiften. De vooruitgang van deze toepassingen, in combinatie met een wettelijke erkenning en met het gebruik van de elektronische handtekening en digitale certificaten, zal snel en in alle vertrouwen leiden tot een gedeeltelijke vervanging van de papierstroom door elektronische informatie. De elektronische in- en uitstroom van gegevens zorgt voor een snelle, zekere en vertrouwelijke uitwisseling. Het belang van deze aspecten in de uitoefening van de activiteiten van accountant en belastingconsulent moet niet meer worden aangetoond. Dergelijke veilige oplossingen voor de elektronische communicatie zullen zowel voor het Instituut als voor zijn leden ontegensprekelijk een groot voordeel opleveren op het vlak van : tijdsbesteding; zekerheid en veiligheid; milieu.

7 De digitale handtekening combineert dus een werkelijke besparing qua middelen en inspanningen met garanties inzake het intact blijven van de inhoud en de vertrouwelijkheid van de uitgewisselde gegevens. Noten 1 Zie inzonderheid Ph. WACQUIER, «Het Burgerlijk Wetboek en het bewijsrecht in het tijdperk van de ICT s», IAB-Info, nr. 4/ Zie R. LASSAUX, «Informatie- en Communicatietechnologie. Een gegeven dat niet meer weg te denken is», Accountancy & Tax, nr. 4/2001. U vindt de nodige informatie op de sites van de certificatiedienstverleners, zoals Global Sign, E-trust of Isabel. We herhalen gewoon even dat de elektronische verzending meerdere voordelen biedt ten opzichte van de traditionele geschriften : bewijs van de verzending, bewijs van de ontvangst en van de inhoud en, indien de elektronische verzending ondertekend is door middel van een betrouwbare elektronische handtekeningprocedure, zijn de identiteit van de verzender en, indien nodig, van de geadresseerde met grote zekerheid gewaarborgd. 3 Zie «Wanneer kleine beekjes tot grote rivieren uitgroeien : omtrent e-gov», Accountancy & Tax, nr. 2/2003.

8 Roger LASSAUX Opvoeren van de strijd tegen het witwassen van geld : verder doorgedreven identificatieplicht, afschaffing van de afgezwakte meldingsplicht, verscherpte toezichtopdracht... In tegenstelling tot het mediaspektakel waarmee de parlementaire bespreking van de eenmalige bevrijdende aangifte (EBA) gepaard ging, kon de aanpassing van de wet van 11 januari 1993 nauwelijks enige belangstelling wekken. De reden hiervan is tweeërlei : ten eerste betrof het de invoeging van een nieuwe Europese richtlijn die terloops gezegd vóór 15 juni 2003 had moeten omgezet worden en de werkconclusies van gespecialiseerde internationale organisaties, zoals de FATF, naar aanleiding van de politieke en economische evolutie. Ten tweede zou het bij niemand opkomen om de gegrondheid te betwisten van een efficiënte strijd tegen plagen zoals het witwassen van geld en het internationale terrorisme. Dat belet niet dat de doorgevoerde wijzigingen van belang zijn en verscheidene essentiële punten betreffen op het stuk van de voorwaarden voor onze medewerking met het in ons land geldend antiwitwassysteem. Hierna volgt een schematisch overzicht van deze punten, onder voorbehoud evenwel van nadere informatie en nuanceringen die de CFI zou kunnen verstrekken in een nu al verwachte toelichtingsnota. Nieuwe antwoorden op nieuwe gegevens Zoals iedereen weet is het sluitstuk van het preventieve luik van het antiwitwassysteem in ons land de wet van 11 januari 1993 tot voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld (hierna «de wet»); dit is de omzetting in het Belgische recht van de Europese richtlijn 91/308/EEG van het Europees Parlement en de Raad van 10 juni Deze wet voorziet in een reeks preventieve maatregelen, gesanctioneerd door administratieve geldboeten, en stelt een samenwerkingsplicht in tussen bepaalde instellingen en bepaalde personen, om operaties die verband houden met het witwassen van geld op te sporen en een daartoe opgerichte dienst, de Cel voor Financiële Informatieverwerking (CFI) daarvan in kennis te stellen. Tien jaar na de inwerkingtreding ervan werd deze richtlijn grondig gewijzigd door richtlijn 2001/9/EG van het Europees Parlement en van de Raad van 4 december De nieuwe tekst breidt de toepassingssfeer, zowel ratione materiae als ratione personae, van de vorige richtlijn uit om rekening te houden met de aanmerkelijke evolutie van de materie. a) De eerste pijler van de richtlijn is de uitbreiding van het preventieapparaat tot nieuwe vormen van zware criminaliteit, zoals de activiteiten van criminele organisaties, fraude ten aanzien van de begroting van de Europese Gemeenschappen en corruptie, ongeacht het kapitaal voor de financiering ervan van illegale herkomst is of niet. Daarenboven spoort de richtlijn de lidstaten aan om alle strafbare feiten die hoge opbrengsten kunnen opleveren en waarvoor een zware gevangenisstraf geldt, te viseren. Deze evolutie is onder meer het gevolg van de onthulling van het nauw verband tussen de georganiseerde misdaad en het witwassen van geld.

9 b) De tweede pijler van de richtlijn is de verruiming, onder bepaalde voorwaarden, van de toepassingssfeer van het antiwitwaspreventiesysteem tot niet-exclusief financiële beroepen. Uit recente FATF-rapporten is immers gebleken dat ook deze beroepen, al dan niet wetens en willens, kwetsbaar kunnen zijn voor witwasoperaties. Het betreft bedrijfsrevisoren, externe accountants, externe belastingconsulenten, vastgoedmakelaars, handelaars in goederen van grote waarde (zoals edelstenen en -metalen en kunstwerken, wanneer in contanten wordt betaald en voor een bedrag van EUR of meer), boekhouders, notarissen, vastgoedmakelaars die activiteiten van goederenbeheer uitoefenen en andere zelfstandige beoefenaars van juridische beroepen, wanneer zij deelnemen, door het bijstaan bij of het uitvoeren van, aan financiële of onroerende transacties. Het opnemen van de advocaten vereist uiteraard schikkingen om de garanties in verband met de naleving van de fundamentele rechten van de verdediging te vrijwaren. Daarom worden slechts welbepaalde activiteiten, behorende tot de financiële of de vennootschapsrechtelijke sfeer, met een hoger risico op witwasoperaties beoogd. Wanneer advocaten handelen in het strikt afgelijnde kader van de uitdrukkelijk in artikel 2bis, 5 van de richtlijn opgesomde activiteiten, zijn ze op dezelfde gronden als de andere instellingen en beroepen aan het geheel van de verplichtingen onderworpen. De richtlijn beperkt de onderwerping van de advocaten dus tot het strikt noodzakelijke, en stelt hun kernactiviteiten vrij, namelijk het advies, de vertegenwoordiging en de verdediging van een cliënt voor het gerecht, behalve uiteraard, wanneer de cliënt deelneemt aan witwasactiviteiten, wanneer het juridisch advies gegeven wordt met het oog op het witwassen van geld of als de advocaat weet dat zijn cliënt juridisch advies verlangt met het oog op witwasoperaties. Steeds om elke aantasting van de fundamentele rechten van de verdediging te vermijden, voorziet de richtlijn in de mogelijkheid van een bijkomende filter tussen de advocaten en de gerechtelijke autoriteiten, met name door hun de kans te bieden de kennisgeving hij de balie te doen. c) Ten slotte past de richtlijn de identificatieplicht aan, met name wordt aangedrongen om specifieke en adequate identificatiemaatregelen te nemen ter compensatie van het grotere witwasrisico dat ontstaat wanneer zakelijke betrekkingen op afstand worden aangegaan. De identificatie van rechtspersonen impliceert dat passende maatregelen worden genomen om inzicht te krijgen in de controlestructuur en de daadwerkelijke eigendom van de rechtspersoon. Als er één eigenschap is die het verontrustend fenomeen van het witwassen van geld kenmerkt, is het ongetwijfeld de wereldwijde dimensie ervan. Profiterend van het katalysatoreffect van de mondialisering en van de boomende netwerken en mogelijkheden voor transacties op afstand die er, via het elektronisch geldverkeer onder meer, uit voortvloeien, grijpen de witwassers alle kansen aan die zich voordoen om wereldwijd voordeel te halen uit de zwakheid van de nationale verdedigingssystemen. De internationale krachtenbundeling, het enige middel om dergelijk fenomeen, met een grensoverschrijdende dimensie dat daarenboven versterkt wordt door de groei van de markten, in te dijken, heeft nu reeds verschillende gezichten : de acties van de OESO tegen de schadelijke belastingstelsels, de maatregelen van de Europese Unie en de studies van de Verenigde Naties inzake de financiële offshore centra en tegen de georganiseerde transnationale misdaad... Binnen deze context heeft de FATF1 (Financiële Actiegroep), waarvan België lid is, enige jaren geleden reeds een lijst opgesteld van niet-medewerkende landen en territoria2 die, op basis van 25 criteria3, geacht worden niet mee te werken aan de strijd tegen het witwassen van geld. Tegen deze landen en territoria werden tegenmaatregelen uitgevaardigd die hoofdzakelijk tot doel hebben de geldende meldingsmechanismen te versterken of tot systematische melding over te gaan van financiële operaties met deze landen, alleen wegens het potentieel verdacht karakter ervan. Tengevolge van deze actie was het nodig gebleken om bijkomende preciseringen aan te brengen aan de veertig aanbevelingen van 1991, die in 1996 een eerste maal werden herzien. Dit proces werd in juni 2003 afgesloten door de formele goedkeuring van nieuwe aanbevelingen4.

10 Uit deze herziening komen drie punten tot uiting : de versterking en de opheldering van de identificatieplicht met betrekking tot klanten en de echte begunstigden van de financiële operatie, het belang de transparantie van de vennootschapsstructuren te verzekeren en, ten slotte, de uitbreiding van het preventiesysteem tot de niet-financiële beroepen die de toegang tot het witwasproces mogelijk maken, ook al nemen witwassers veruit het meest hun toevlucht tot de financiële sector. Aanbevelingen 5 en 9 voeren ook nieuwe «due diligence»-bewakingsopdrachten in. Zodra de identificatie op adequate wijze is uitgevoerd «wordt immers van de aan het preventieve luik van de antiwitwaswetgeving onderworpen personen en instellingen verwacht dat ze onafgebroken toezicht uitoefenen op de zakelijke betrekking». Ze moeten daarenboven «oplettend toezicht op de operaties uitoefenen teneinde zich ervan te vergewissen dat deze in overeenstemming zijn met hun kennis over hun cliënt of zijn commerciële activiteiten; met zijn risicoprofiel, en zonodig, met de herkomst van het geld». Indien ze deze bewakingsopdracht niet volgens de voormelde voorwaarden kunnen uitoefenen, mogen ze geen zakelijke betrekking aanknopen of handhaven. Wat meer bepaald de identificatie van de klant in het kader van een relatie «op afstand» betreft, moeten de aan de wetgeving onderworpen ondernemingen die «verkoop-op-afstand»-methoden toepassen, «specifieke en adequate identificatiemaatregelen nemen ter compensatie van het grotere witwasrisico en het grotere risico op terrorismefinanciering, obligo 11 september 2001, dat ontstaat wanneer zakelijke betrekkingen of transacties worden aangegaan met een cliënt die niet fysiek aanwezig is». Tesamen met deze antiwitwasmaatregelen, heeft de FATF, naar aanleiding van de terroristische aanslagen op de Verenigde Staten op 11 september 2001, acht nieuwe internationale normen uitgevaardigd met het oog op de strijd tegen de financiering van het terrorisme5. De FATF verzoekt alle landen deze acht speciale aanbevelingen aan te nemen en toe te passen. In het licht daarvan vermelden we de speciale aanbeveling IV die de onderworpen instellingen en beroepen verzoekt hun verdenkingen te melden dat kapitalen verband houden met, betrokken zijn bij of aangewend worden voor de financiering van terrorisme, terroristische daden of terroristische organisaties. Zes grote wijzigingen De omzetting van de Europese richtlijn in het Belgisch recht en het conformeren ervan aan de maatregelen van de FATF (de nieuwe versie van de veertig aanbevelingen en de acht antiterrorismeaanbevelingen) staan op het punt te worden verwezenlijkt door middel van het wetsontwerp nr Bij het ter perse gaan van dit artikel zou de publicatie ervan in het Belgisch Staatsblad niet lang meer mogen uitblijven. Vooraleer de gevolgen voor ons beroep nader toe te lichten, leek het ons opportuun eerst een algemene benadering te geven van de draagwijdte en de aard van de wijzigingen die gelden voor alle door het antiwitwassysteem beoogde beroepen en ondernemingen. 1. Beoogde strafbare feiten. Aangezien de toepassingssfeer van de wet van 11 januari 1993 veel verder gaat dan deze van de nieuwe richtlijn, heeft de uitbreiding van het antiwitwassysteem tot nieuwe strafbare feiten, slechts aanpassingen in verband met de strafrechtelijke terminologie veroorzaakt. Om de wet in overeenstemming te brengen met de nieuwe aanbeveling 1 van de FATF, werden evenwel drie categorieën van strafbare feiten aan de lijst van ernstige strafbare feiten toegevoegd : zware milieucriminaliteit, valsmunterij, namaak van goederen en piraterij. Daarenboven zullen alle artikelen van de wet van 11 januari 1993 die naar witwassen van geld verwezen, voortaan ook verwijzen naar de financiering van het terrorisme.

11 2. Beoogde beroepen en ondernemingen. Naast de reeds door de wet van 11 januari 1993 beoogde personen (bedrijfsrevisoren, externe accountants en belastingconsulenten, vastgoedmakelaars, notarissen en casino-exploitanten) wordt het toepassingsgebied van de antiwitwaswetgeving uitgebreid tot andere ondernemingen die kwetsbaar zijn voor het witwassen van geld of de financiering van het terrorisme : niet-financiële ondernemingen, vastgoedmakelaars die ook activiteiten inzake het beheer van goederen uitoefenen (met inbegrip van de syndici) alsook tussenpersonen in verzekeringen zonder enig exclusiviteitscontract, handelaars in artikelen van grote waarde, zoals kunstwerken, edelstenen of metalen bij contante betalingen van EUR of meer. Maar in ons land zal de omzetting van de nieuwe richtlijn hoofdzakelijk worden geconcretiseerd door de, weliswaar zeer beperkte, opneming van de advocaten in het antiwitwassysteem.6 Deze opneming is per slot van rekening normaal, gelet op hun medewerking bij het opmaken van contracten, oprichtingsakten van financiële en vastgoedvennootschappen, en zelfs bij gelddeposito. Maar de opneming is beperkter wegens hun bijzonder statuut voortvloeiend uit de noodzaak om de nieuwe regels zo compatibel mogelijk te maken met de naleving van de fundamentele rechten van de verdediging. Voor wat de eigenlijke beroepsactiviteiten van de advocaat betreft, zal de geheimhoudingsplicht worden bewaard : 1. verdediging of vertegenwoordiging van cliënten in een rechtsgeding, ongeacht het feit dat de aldus door de advocaat verkregen informatie, werd verkregen vóór, tijdens of na dit rechtsgeding; 2. evaluatie van de rechtspositie van de cliënt (evaluatie van de juridische, burgerlijke, strafrechtelijke risico s die worden gedragen bij de verwezenlijking van een welbepaalde verrichting). Het is dus uitsluitend7 wanneer ze buiten het voormelde kader handelen, dat ze worden geviseerd door het geheel van de bepalingen van het antiwitwassysteem ingevoerd bij de wet van 11 januari 1993, met inbegrip uiteraard van de verplichting tot kennisgeving van verdachte verrichtingen, die ze, niet rechtstreeks bij de CFI, maar wel via de stafhouder van de orde, die de rol van feitelijke filter speelt, kunnen doen. Dat is het geval wanneer ze deelnemen aan de voorbereiding of de verwezenlijking van bepaalde financiële transacties (aankoop of verkoop van onroerende goederen of handelsondernemingen beheer van geld, effecten of andere aan de cliënt toebehorende activa opening of beheer van bank-, spaar- of effectenrekeningen samenstelling van inbrengen die nodig zijn voor de oprichting, het beheer of het bestuur van vennootschappen oprichting, beheer of bestuur van trusts, vennootschappen of dergelijke structuren) of wanneer ze in naam of voor rekening van de cliënt optreden voor enige financiële of onroerende transactie. 3. Identificatie van de cliënten. Behalve dat de wetgeving voortaan eenvormig van toepassing is op alle beoogde personen en instellingen (de casino s die onder een bijzondere regeling vallen en de advocaten beschikken over een jaar om hun gewone cliënten te identificeren), komt de wil om de geldstromen beter op te volgen tot uiting in consequente aanpassingen aan de identificatiemodaliteiten van de gewone en occasionele cliënten, inzonderheid wat de rechtspersonen en trusts aangaat, namelijk om zicht te krijgen op hun controlestructuur, om de identiteit van de cliënt en de daadwerkelijke begunstigde na te gaan en om de nodige waakzaamheid aan de dag te leggen tijdens de zakelijke betrekking.

12 In haar nieuwe versie, verplicht de wet van 11 januari 1993 voortaan ook de identiteit van vennootschapsmandatarissen na te gaan. De identificatieplicht zal ook van toepassing zijn op elke geldoverdracht bij een financiële instelling, ongeacht het bedrag ervan en telkens er twijfel heerst over de waarachtigheid of de juistheid van de identificatiegegevens betreffende een bestaande cliënt. Onder de nieuwe regelgeving zal de identificatie ook betrekking hebben op het voorwerp en de geplande aard van de zakelijke betrekking. Om rekening te houden met de nieuwe «due diligence»- toezichtopdrachten, resulterend uit de aanbevelingen 5 en 9 van de FATF, worden de situaties opgesomd waarin de cliënten moeten worden geïdentificeerd en waarin deze identificatie moet worden gecontroleerd; alsook de relevante gegevens voor de identificatie van rechtspersonen en trusts nauwkeurig opgesomd. Andere nieuwigheid : het afschrift van het bewijsstuk dat bij de identificatie moet worden genomen, mag worden gemaakt op een papieren drager, maar ook op elke elektronische drager, inbegrepen met de scanner. 4. Bewaringsplicht van de identificatiedocumenten. De rechtstreeks uit de identificatieplicht voortvloeiende verplichting om de stukken die gediend hebben om de cliënt te identificeren te bewaren, werd nu ook uitgebreid tot alle door het antiwitwassysteem beoogde beroepen, met inbegrip van de notarissen en advocaten. 5. Meldingsplicht. Aangezien de Europese richtlijn geen onderscheid maakt tussen een gewoon vermoeden en een versterkt vermoeden, verplicht de gewijzigde versie van het antiwitwassysteem voortaan alle beoogde instellingen en personen om, op eigen initiatief, de verantwoordelijke autoriteiten in kennis te stellen van elk feit dat een aanwijzing zou kunnen vormen van het witwassen van geld. De afgezwakte meldingsplicht, die gold voor bedrijfsrevisoren, externe accountants, erkende boekhouders en boekhouders-fiscalisten, externe belastingconsulenten, notarissen en gerechtsdeurwaarders, is afgeschaft. Daaruit volgt dat de beoefenaars van de voormelde vrije beroepen de CFI zullen moeten informeren, wanneer ze in de uitoefening van hun beroep, feiten vaststellen waarvan ze weten of vermoeden dat ze verband houden met het witwassen van geld of de financiering van het terrorisme. Hun vertegenwoordigers en werknemers mogen persoonlijk tot kennisgeving overgaan, als de betrokken beroepsuitoefenaars niet in staat zijn het te doen. Voorts zijn de notarissen en vastgoedmakelaars voortaan verplicht onmiddellijk de Cel te informeren als ze vaststellen dat de bij de verkoop van een onroerend goed veralgemeende verplichting om giraal te betalen, niet wordt nageleefd. 6. Samenwerkingsplicht. Met betrekking tot de verplichting de CFI, op haar verzoek, alle informatie te verstrekken die ze voor de vervulling van haar opdracht nodig acht, wordt voortaan geen onderscheid meer gemaakt tussen al dan niet aan het beroepsgeheim onderworpen beroepen. 7. Beperking van contante betaling. Voor verkopen van onroerende goederen en roerende waarden, verbiedt de wet voortaan contante betaling als de waarde van het artikel EUR of meer bedraagt. Voorts mag de verkoopprijs van een onroerend goed slechts door middel van een storting of een cheque worden voldaan, uitgezonderd voor een bedrag dat niet meer bedraagt dan 10 % van de verkoopprijs, en voor zover dat bedrag niet meer bedraagt dan EUR. Daarenboven moeten de verkoopovereenkomst of -akte het nummer van de financiële rekening vermelden langs het debet waarvan de som werd of zal worden overgemaakt. Als de notaris of de vastgoedmakelaar vaststelt dat deze verplichting tot girale betaling niet wordt nageleefd, dient hij onmiddellijk de CFI ervan in kennis te stellen.

13 8. Specifieke maatregelen met betrekking tot in het buitenland gevestigde dochterondernemingen. De Belgische kredietinstellingen, verzekeringsondernemingen en beleggingsondernemingen wordt het verbod opgelegd om in één der landen die op internationaal niveau niet voldoende samenwerken in de strijd tegen het witwassen van geld, een bijhuis of een agentschap te openen of een dochteronderneming te verwerven of op te richten. De kredietinstellingen en de beleggingsondernemingen, ten slotte, moeten de Commissie voor het Bank- en Financiewezen in kennis stellen van hun voornemen om in het buitenland, rechtstreeks dan wel door bemiddeling van een financieringsmaatschappij of een gemengde financieringsmaatschappij, een dochteronderneming te verwerven of op te richten die de activiteit van een kredietinstelling of een beleggingsonderneming uitoefent. En voor de externe accountants en belastingconsulenten? Gelet op hetgeen voorafgaat, zouden, onder voorbehoud van bevestiging en verdere toelichting door de CFI, de door de nieuwe bepalingen aangebrachte wijzigingen van drieërlei aard moeten zijn. Ten eerste wordt de identificatieplicht dwingender, inzonderheid ten aanzien van vennootschappen en de daadwerkelijke begunstigde van een verrichting. Deze identificatieplicht gaat voortaan gepaard met een toezichtopdracht die in bepaalde gevallen na de identificatie van de cliënt moet worden uitgevoerd. De draagwijdte van de toepassingsvoorwaarden hiervan zijn, in de huidige stand van zaken, nog moeilijk in te schatten. Ten tweede wordt het begrip «versterkt vermoeden», dat de startschakel voor de verplichting tot kennisgeving van verdachte verrichtingen vormde, vervangen door het veel ruimere begrip «gewoon vermoeden». Als u, vanaf de inwerkingtreding van de wet, in principe tien dagen na de publicatie ervan in het Belgisch Staatsblad, als externe accountant en/of externe belastingconsulent, in de uitoefening van uw beroep feiten vaststelt waarvan u weet of vermoedt dat ze verband houden met het witwassen van geld of de financiering van het terrorisme, bent u ertoe gehouden uw vermoeden te melden en het, volgens de dan geldende procedure, ter kennis te brengen van de CFI. Ten slotte zullen de externe accountants en belastingconsulenten zich niet meer op hun beroepsgeheim kunnen beroepen om te weigeren gevolg te geven aan de, van de Cel voor Financiële Informatieverwerking uitgaande, vragen om bijkomende informatie. Witwassen van geld en EBA Het moet duidelijk zijn dat de eenmalige bevrijdende aangifte waarvan we, behoudens onverwachte wendingen die zich in het kader van dit gevoelige dossier steeds kunnen voordoen, vanaf midden januari 2004 de volle draagwijdte zouden moeten kennen, uiteraard nooit kan worden aangegrepen om sommen, kapitalen, enz, die verband houden met ernstige en georganiseerde fiscale fraude en, in het algemeen, met alle strafbare feiten die aan het misdrijf «witwassen van geld», zoals beoogd door de wet van 11 januari 1993 ten grondslag liggen, «witter dan wit te wassen». Uitsluitend binnen deze context moet u wel weten dat sommen, kapitalen en roerende waarden, afkomstig van vermogens die geparkeerd waren in een eenvoudige juridische structuur, bijvoorbeeld een patrimoniumvennootschap, niet moeten worden beschouwd als de opbrengst van ernstige en georganiseerde fiscale fraude.

14 In de praktijk zal de CFI, wiens opdracht van juridische aard is, een door de banken en beursvennootschappen opgestelde lijst ontvangen van alle ingediende aangiften, met vermelding van de identiteit van de natuurlijke personen waaraan een attest werd uitgereikt. De CFI zal vervolgens, wanneer ze daarom wordt verzocht, de overeenkomst moeten bevestigen tussen de op deze lijst vermelde gegevens en de door de boetvaardige belastingplichtigen voorgelegde attesten. Hier gaat het erom de authenticiteit van de attesten te bevestigen, noch min noch meer, zodat deze lijst niet de waarde heeft van een vermoeden in de zin van de wet van 11 januari Op basis hiervan kan de CFI in principe geen dossier aanleggen en een onderzoek instellen. We komen hier begin 2004 op terug in ons speciaal dossier «EBA, definitieve versie». Noten 1 FATF staat voor «Financial Action Task Force on Money Laundering», in het Nederlands soms aangeduid als Financiële Actiegroep (FAG). Deze onafhankelijke internationale organisatie telt 29 lidstaten, waaronder de 15 staten van de Europese Unie. Ze wil alle landen ter wereld aansporen om welbepaalde wetgeving gericht tegen het witwassen van geld aan te nemen en toe te passen. De tegenwerkende landen worden geïdentificeerd en opgenomen op een lijst van niet-medewerkende landen en gebiedsdelen. Voor meer info : /. 2 Om de kwetsbaarheid van het internationaal financieel systeem en het gebruik ervan door criminelen te verminderen, heeft de FATF een initiatief genomen met als doel het onderzoek en de identificatie van de zware en systematische tekortkomingen van de antiwitwassystemen van bepaalde rechtssystemen. Deze voor wijzigingen vatbare lijst van niet-medewerkende landen en territoria kan on line worden geraadpleegd op de website van de FATF met volgend adres : 3 Het volledige verslag van de FATF betreffende de niet-medewerkende landen en territoria van 22 juni 2001, is beschikbaar op de website van de Cel voor Financiële Informatieverwerking ( of op de website van de FATF ( 4 Deze nieuwe aanbevelingen kunnen on line worden geraadpleegd op de website van de FATF : http ://www1.oecd.org/fatf/40recs_en.htm 5 Voor meer info over de speciale aanbevelingen en de toepassingsrichtlijnen, zie http ://www1.oecd.org/fatf/terfinance_en.htm 6 Voor de problematiek van het witwassen van geld en de niet-financiële beroepen, zie het in maart 2003 door de CFI gepubliceerde interessante document dat beschikbaar is op de website van de CFI : 7 De richtlijn bepaalt inderdaad dat de lidstaten er niet toe gehouden zijn de verplichting tot het melden van verdachte transacties toe te passen op de beoefenaars van zelfstandige juridische beroepen, «met betrekking tot de inlichtingen die zij van één van hun cliënten ontvangen of over één van hun cliënten verkrijgen wanneer zij de rechtspositie van hun cliënt bepalen dan wel in of in verband met een rechtsgeding verdedigen of vertegenwoordigen, met inbegrip van advies over het instellen of vermijden van een rechtsgeding, ongeacht of dergelijke informatie vóór, gedurende of na dergelijk geding wordt ontvangen of verkregen» (art. 5 van de richtlijn tot vervanging van art. 6, 3 van de richtlijn van 10 juni 1991). De meldingsplicht blijft echter bestaan «wanneer de adviseur deelneemt aan witwasactiviteiten, het juridisch advies voor witwasdoeleinden wordt verstrekt of de advocaat weet of redenen heeft om aan te nemen dat zijn cliënt juridisch advies wenst voor witwasdoeleinden» (considerans 17 van de preambule van de richtlijn). Merk ten slotte op dat deze beroepen kunnen worden ontheven van het verbod om hun leden mede te delen dat een kennisgeving werd gedaan bij de CFI (art. 7 van de richtlijn tot wijziging van art. 8 van de richtlijn van 10 juni 1991). Het betreft hier een mogelijkheid tot afwijking en in geen geval een verplichting. (501/NB I.A.B.) 2003 Alle rechten voorbehouden. Noch deze publicatie, noch gedeelten ervan mogen worden gereproduceerd of opgeslagen in een retrieval systeem, en evenmin worden overgedragen in welke vorm of op welke wijze dan ook, elektronisch, mechanisch of door middel van fotokopieën, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De auteurs, de redactie en de uitgever streven naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie waarvoor ze echter niet aansprakelijk kunnen worden gesteld. Verantwoordelijke uitgever: J. De Leenheer, IAB, Livornostraat 41, 1050 Brussel (tel. (02) , info@iec-iab.be) IAB-publicatie, in samenwerking met Kluwer uitgevers, Ragheno Business Park, Motstraat 30, 2800 Mechelen.