Isotretinoïne Sandoz Programma voor Zwangerschapspreventie Vrouwelijke patiënten. Folder over contraceptie bij behandeling met Isotretinoïne Sandoz

Transcriptie

1 Isotretinoïne Sandoz Programma voor Zwangerschapspreventie Vrouwelijke patiënten Folder over contraceptie bij behandeling met Isotretinoïne Sandoz 1

2 INHOUD MISVATTINGEN OVER ZWANGERSCHAP...3 CONTRACEPTIE EN ISOTRETINOÏNE SANDOZ...4 ZWANGERSCHAP, GEBRUIKSAANWIJZING...5 WELK VOORBEHOEDMIDDEL MOET IK GEBRUIKEN?...5 WELK VOORBEHOEDMIDDEL MOET IK GEBRUIKEN?...6 Hormonale anticonceptiva...6 Orale anticonceptiva - de pil...6 Hormonale implantaten...9 De hormonale pleister...10 De vaginale ring...10 Hormooninjecties...11 Het hormonale spiraaltje (hormonaal IUD)...11 Niet-hormonale voorbehoedmiddelen...12 Spiraaltje (IUD)...12 Condoom...12 Diafragma en pessarium...13 Noodcontraceptie ( morning-afterpil en koperspiraaltje)...14 Sterilisatie...15 BELANGRIJKE FEITEN OVER ISOTRETINOÏNE SANDOZ EN ADEQUATE CONTRACEPTIE...16 WAAR KOOPT U VOORBEHOEDMIDDELEN EN KRIJGT U RAAD?

3 MISVATTINGEN OVER ZWANGERSCHAP Misschien hebt u gelezen of gehoord dat u niet zwanger kan worden: bij uw eerste geslachtsbetrekkingen als u geen orgasme hebt als uw partner zijn penis uit de vagina trekt voor hij ejaculeert ( klaarkomt ) als u betrekkingen hebt tijdens uw maandstonden als u borstvoeding geeft als u een vaginale douche geeft (uw vagina spoelt met water) na betrekkingen als u en uw partner bepaalde houdingen aannemen tijdens het vrijen, bijvoorbeeld staande houding. Dat is allemaal fout. Als u betrekkingen hebt zonder een voorbehoedmiddel te gebruiken, KAN u zwanger worden. 3

4 CONTRACEPTIE EN ISOTRETINOÏNE SANDOZ Het werkzame bestanddeel van Isotretinoïne Sandoz is isotretinoïne. Isotretinoïne wordt gebruikt om acne te behandelen. Het is evenwel bekend dat isotretinoïne ernstige aangeboren misvormingen kan veroorzaken bij baby s van moeders die isotretinoïne gebruiken. Isotretinoïne verhoogt ook het risico van miskraam. Het is dan ook uiterst belangrijk dat u geen behandeling met Isotretinoïne Sandoz begint als u zwanger bent of als u zwanger wil worden tijdens de behandeling of de eerste maand na stopzetting van de behandeling. Dat betekent dat u een zwangerschapstest moet uitvoeren voor u Isotretinoïne Sandoz begint in te nemen (de 2e of de 3e dag van de maandstonden) en een laatste test vijf weken na het einde van Isotretinoïne Sandoz. Het zou ook kunnen dat uw arts u vraagt eenmaal per maand een zwangerschapstest uit te voeren tijdens uw behandeling. U moet minstens 1 en bij voorkeur 2 contraceptieve methoden toepassen, waaronder een plaatselijk voorbehoedmiddel (bijvoorbeeld een condoom), en dat gedurende de hele behandeling en een maand na beëindiging van de behandeling. Geen enkele methode is op zichzelf 100% zeker. Daarom is het beter twee contraceptieve methoden toe te passen. Het is belangrijk dat uw seksuele partner en uzelf zich bewust zijn van de mogelijke gevolgen van het optreden van een zwangerschap tijdens behandeling met Isotretinoïne Sandoz. U moet een voorbehoedmiddel gebruiken, zelfs als u niet seksueel actief bent, tenzij uw arts iets anders beslist. Deze folder bespreekt de verschillende methoden van contraceptie, legt uit hoe ze moeten worden gebruikt en preciseert hun doeltreffendheid. Toch moet voor ogen worden gehouden dat elk van die methoden kan mislukken, hoe doeltreffend ze ook mogen zijn, en dat u het risico van zwangerschap kan verkleinen door twee methoden tegelijkertijd te gebruiken. De folder is enkel een pedagogische hulp en is niet bedoeld ter vervanging van een consultatie bij een gezondheidswerker. 4

5 ZWANGERSCHAP, GEBRUIKSAANWIJZING Om te begrijpen hoe contraceptie werkt, is het goed dat u weet hoe een vrouw zwanger wordt. Ongeveer eenmaal per maand geeft een van uw eierstokken een eitje af in de eileider, de buis tussen de eierstokken en de baarmoeder. Dat wordt eisprong of ovulatie genoemd. Het eitje wordt door de eileider naar de baarmoeder gevoerd. Als u betrekkingen hebt, is het mogelijk dat de eicel een spermatozoön tegenkomt in de eileider. Het spermatozoön kan dan versmelten met de eicel. Dat wordt bevruchting genoemd. Als er geen spermatozoön is, wordt de eicel tijdens de maandstonden uit het lichaam verwijderd. Als de man ejaculeert ( klaarkomt ), worden miljoenen spermatozoa afgegeven in de vagina van de partner. De spermatozoa zwemmen snel en geraken in minder dan 2 minuten in de eileiders. Een enkel spermatozoön volstaat om de eicel te bevruchten. Na bevruchting beweegt de bevruchte eicel via de eileider naar de baarmoeder, waar ze zich inplant in de baarmoederwand. Dat is het begin van een zwangerschap. De foetus (de baby voor de geboorte) zal zich in de baarmoeder ontwikkelen en groeien. De tekenen en symptomen van een zwangerschap verschillen van de ene vrouw tot de andere: geen maandstonden of ongewoon weinig of korte maandstonden, pijnlijke borsten, misselijkheid of braken zijn de frequentste tekenen van zwangerschap. Eileider: de plaats waar de eicel en het spermatozoön elkaar ontmoeten - bevruchting In principe wordt elke maand een eicel afgegeven Eierstok: bron van eicellen Baarmoederhals: overgang tussen de vagina en de baarmoeder Baarmoeder: de plaats waar de foetus zich ontwikkelt Vagina 5

6 WELK VOORBEHOEDMIDDEL MOET IK GEBRUIKEN? Er bestaan allerhande voorbehoedmiddelen. U zal er met uw arts over moeten spreken. Een goed inzicht in de werking van de verschillende methoden zal u helpen om samen met uw arts te beslissen wat voor u de beste contraceptie is. Niet alle voorbehoedmiddelen zijn even doeltreffend om een zwangerschap te voorkomen. Daarom is het om u te beschermen belangrijk om te weten welke methoden het best werken en hoe de gekozen methoden het best kunnen worden toegepast. De doeltreffendheid van een voorbehoedmiddel hangt af van verschillende factoren, namelijk: uw leeftijd de frequentie van geslachtsbetrekkingen het feit of u al dan niet de instructies betreffende de contraceptieve methode(n) naleeft. Tot 90 percent van de seksueel actieve vrouwen die geen voorbehoedmiddel gebruiken, zal binnen het jaar zwanger worden. Hormonale anticonceptiva Orale anticonceptiva - de pil Er zijn twee soorten pillen: Pillen die twee min of meer hooggedoseerde hormonen (oestrogenen en progestativa) bevatten die de eisprong blokkeren. Dat zijn de doeltreffendste. Pillen die een enkel laaggedoseerd hormoon (progestativum) bevatten dat de eisprong niet blokkeert, maar de migratie van de spermatozoa en de innesteling van het eitje verhindert. Ze moeten steeds op hetzelfde uur worden ingenomen en mogen nooit worden vergeten. De oestroprogestatieve pil Er zijn tal van soorten van oestroprogestatieve pil: - Monofasische pillen bevatten alle dezelfde hoeveelheid hormonen en moeten worden ingenomen gedurende 21 dagen; na een onderbreking van zeven dagen wordt gestart met een nieuwe blisterverpakking. - Bifasische pillen bevatten niet alle dezelfde hoeveelheid hormonen en moeten in de juiste volgorde worden ingenomen gedurende een periode van 21 dagen; daarna volgt een onderbreking van zeven dagen zoals met monofasische pillen. 6

7 - Er bestaat nog een derde type oestroprogestatieve pil (gewoonlijk de pil van 28 dagen genoemd). Die pil wordt gedurende 28 dagen ingenomen zonder onderbreking tussen de blisterverpakkingen. Ze bestaat uit 21 actieve pillen en 7 inactieve pillen die in de juiste volgorde moeten worden ingenomen om correct te kunnen werken. De pil van 28 dagen is nuttig als u problemen hebt om opnieuw uw pil in te nemen na de onderbreking van zeven dagen. Als die pillen worden gebruikt zonder ze ooit te vergeten, zijn ze ongeveer 95% doeltreffend. Dat wil zeggen dat jaarlijks ongeveer vijf percent van de vrouwen die die pillen gebruiken, zwanger wordt. Oestroprogestatieve pillen hebben vaak ook het voordeel dat ze het bloedverlies en de pijn bij de maandstonden verminderen. Wat maakt de pil minder doeltreffend? Als u vergeet een of meer pillen in te nemen. Als u uw pil hoogstens 12 uur te laat inneemt: Als u binnen twaalf uur na het normale uur van inname vaststelt dat u de pil vergeten bent, neemt u de vergeten tablet onmiddellijk in en de volgende tablet neemt u weer in op het normale uur. Als u uw pil met meer dan 12 uur vertraging inneemt Als u meer dan twaalf uur na het normale uur van inname vaststelt dat u de pil vergeten bent, is de contraceptieve veiligheid niet meer verzekerd. Verwittig zo snel mogelijk de arts die u de pil heeft voorgeschreven en volg de volgende adviezen: Neem de laatste vergeten tablet onmiddellijk in Zet de contraceptieve pil voort tot het einde van de verpakking Gebruik samen met de oestroprogestatieve pil een plaatselijk voorbehoedmiddel (condoom, spermicide.) tot u met de volgende verpakking begint, ook tijdens de maandstonden. Als u spijsverteringsstoornissen vertoont zoals braken en ernstige diarree In geval van braken of ernstige diarree minder dan 4 uur na inname van de pil: Neem onmiddellijk een andere tablet van een andere verpakking. Zet de contraceptieve pil normaal voort: neem dus de volgende tablet in op het normale uur. Bij braken en diarree daalt de concentratie van de hormonen in het bloed zodat die niet meer goed werken. Daarom moet een nieuw beleid worden gevolgd, vooral als de spijsverteringsstoornissen meerdere dagen na elkaar optreden: Neem contact op met uw arts om de stoornissen te behandelen en vraag hem advies voor voortzetting van de contraceptie Blijf uw pil dagelijks innemen op het gebruikelijke uur Naast de pil moet u ook een condoom en een spermicide crème of ovule gebruiken tot de stoornissen verdwenen zijn 7

8 Blijf het plaatselijke voorbehoedmiddel scrupuleus samen met de pil gebruiken tot het einde van de verpakking. De pil moet steeds op hetzelfde uur worden ingenomen om te voorkomen dat u zwanger zou worden. Als u nieuwe geneesmiddelen moet innemen Vertel uw arts steeds dat u de pil inneemt, want bepaalde geneesmiddelen zoals antibiotica kunnen een invloed hebben op de werking van de pil. Misschien moet u dan een extra voorbehoedmiddel gebruiken als u dat nieuwe geneesmiddel gaat gebruiken. U nam al een oestroprogestatieve pil in, uw arts schrijft u een andere voor. Uw arts heeft beslist uw pil om medische redenen te veranderen. Hoe maakt u de overschakeling tussen de 2 pillen? U moet de 1e tablet van de nieuwe pil innemen: na een onderbreking van 7 dagen als de vorige verpakking 21 tabletten bevatte, na een onderbreking van 6 dagen als de vorige verpakking 22 tabletten bevatte, zonder onderbreking als de vorige verpakking 28 tabletten bevatte: u schakelt zonder onderbreking over van de oude op de nieuwe pil. In de eerste twee gevallen moet u, als u uw maandstonden niet krijgt binnen 6 of 7 dagen na stopzetting van de vorige pil, uw arts raadplegen om een zwangerschapstest uit te voeren alvorens de nieuwe pil in te nemen. Ik heb de pil tweemaal op dezelfde dag ingenomen Dat is niet erg, maar neem s anderendaags uw pil in op het voorziene uur tot het einde van de verpakking. De verpakking eindigt nu een dag eerder. Bij een contraceptie van 21 dagen zal de onderbreking van 7 dagen dus een dag vroeger beginnen. Mag ik de pil innemen als ik rook? Roken verhoogt het risico van hart- en vaatziekten. Het wordt dan ook niet aangeraden de pil te gebruiken als u rookt. Ben ik beschermd tijdens de week dat ik de pil niet inneem, bij gebruik van een pil die ik 21/22 dagen moet innemen? U bent volledig beschermd als u zorgvuldig uw pil elke dag op hetzelfde uur inneemt. Maar u moet de volgende verpakking zeker op de juiste dag starten. De minipil (pil die enkel progestativa in lage dosering bevat): Deze pil is minder doeltreffend dan de oestroprogestatieve pil. Zelfs bij goed gebruik wordt 7% van de vrouwen zwanger. Opdat ze doeltreffend zou zijn, moet u de eerste pil innemen de eerste dag van uw maandstonden. U bent dan onmiddellijk beschermd tegen zwangerschap. Als u uw eerste pil later inneemt, bent u niet beschermd en moet u dus een extra voorbehoedmiddel gebruiken (bijvoorbeeld een condoom). U moet de pil elke dag op hetzelfde uur innemen tot u alle pillen van de verpakking hebt ingenomen. Daarna begint u zonder onderbreking met de volgende verpakking. 8

9 Het uur dat u hebt gekozen om de pil in te nemen, is op zichzelf niet belangrijk, maar het is wel belangrijk dat u de pil elke dag steeds op hetzelfde uur inneemt. Wanneer is de minipil minder doeltreffend? Als u een of meer pillen vergeet in te nemen. Als u de minipil hoogstens 3 uur te laat inneemt U hoeft zich geen zorgen te maken, u bent nog steeds beschermd. Neem de pil in zodra u eraan denkt, en neem de volgende in op het gebruikelijke uur. Het zou kunnen dat u dan wel twee pillen op dezelfde dag moet innemen. Als u de minipil meer dan 3 uur te laat inneemt U bent NIET meer beschermd tegen zwangerschap. Blijf de pil innemen zoals gewoonlijk, maar u moet dan een extra voorbehoedmiddel gebruiken (bijvoorbeeld een condoom) tot het einde van de verpakking. Hormonale implantaten Hormonale implantaten zijn een betrouwbare contraceptieve methode en hoeven niet dagelijks te worden ingenomen. Implanon is een soepel buisje ter grootte van een haarspeld dat net onder de huid van de binnenkant van de arm wordt geplaatst. Het geeft een progestatief hormoon af in uw bloed, waardoor de spermatozoa zich moeilijker in de baarmoederhals kunnen verplaatsen en waardoor ze de eicel niet kunnen bereiken. Het vermindert ook de dikte van de baarmoederwand zodat die minder ontvankelijk is voor het bevruchte eitje. Implanon mag ter plaatse blijven en blijft drie jaar doeltreffend, maar het kan op elk moment worden verwijderd als u dat wil. Om het implantaat onder uw huid te plaatsen, moet uw arts een kleine insnede in de arm maken. Het implantaat wordt doorgaans de eerste dag van uw maandstonden geplaatst en u bent dan onmiddellijk beschermd tegen zwangerschap. Als het implantaat op een andere dag wordt geplaatst, bent u niet beschermd tegen zwangerschap en moet u tot uw volgende maandstonden nog een ander voorbehoedmiddel gebruiken (bijvoorbeeld een condoom). Hormonale implantaten hebben een doeltreffendheid van meer dan 99%. Per jaar zullen slechts vijf vrouwen op de met een implantaat zwanger worden. IMPLANON veroorzaakt geen hinder op seksueel vlak en is zeer nuttig als u geen ander voorbehoedmiddel kan gebruiken. Het hormoon kan evenwel veranderingen van uw maandstonden of een lichte bloeding veroorzaken. Sommige vrouwen zullen meer en langer bloeden. Uw vruchtbaarheid wordt weer normaal zodra het implantaat wordt verwijderd. 9

10 De hormonale pleister De hormonale pleister is een pleister die een oestrogeen en een progestativum bevat. Het geeft dagelijks een constante dosis hormonen door de huid af; die hormonen worden in het bloed geabsorbeerd. Net zoals de combinatiepil verhindert de pleister de eisprong. De pleister kan worden aangebracht op een zuivere, droge, onbehaarde huid zoals op de arm, de billen of de onderbuik. De pleister mag niet worden gedragen op de borsten, op een verwonde of geïrriteerde huid of op wrijvingszones. Het is raadzaam een nieuwe pleister steeds op een andere plaats aan te brengen. Over een periode van 21 dagen wordt eenmaal per week een nieuwe pleister aangebracht. Die periode wordt gevolgd door een week zonder pleister waarin u uw maandstonden zal krijgen. De eerste pleister wordt aangebracht de eerste dag van de maandstonden (dag 1). Daarna wordt de pleister op dezelfde dag van de week ververst (dag 8 en dag 15). Na 7 dagen wordt de pleister verwijderd en wordt onmiddellijk een nieuwe geplaatst. Breng geen pleister aan de 4e week (dag 22 tot dag 28). Na dag 28 begint u de volgende cyclus van 4 weken op de dag dat u de pleister gewoonlijk verandert. De pleister kleeft zeer goed en zou ter plaatse moeten blijven, ook als u een bad neemt of gaat zwemmen of sporten. Als de pleister loskomt of afvalt, moet u hem zo snel mogelijk weer aanbrengen als hij nog kleeft. Zo niet, plaatst u een andere. Als de pleister minder dan 24 uur geleden is losgekomen, bent u nog beschermd tegen een eventuele zwangerschap. Maar als de pleister al meer dan 24 uur is losgekomen, moet u een extra voorbehoedmiddel gebruiken tot het einde van uw menstruatiecyclus. Gooi de gebruikte pleisters in de vuilzak. Ze mogen niet in de wc worden gegooid. Per 100 vrouwen die de methode correct toepassen, zal 1 zwangerschap optreden tijdens het eerste jaar. De pleister kan echter minder doeltreffend zijn bij vrouwen die meer dan 90 kg wegen. De vaginale ring De vaginale ring is een soepele ring die in de vagina wordt gebracht. Hij mag drie weken ter plaatse blijven. De ring bevat een oestrogeen en een progestativum, die door de wanden van de vagina worden geabsorbeerd. Per 100 vrouwen die deze methode correct toepassen, zal er 1 zwangerschap optreden tijdens het eerste jaar. 1 1 Medische encyclopedie: geboortecontrole en gezinsplanning. Nationale bibliotheek van geneeskunde van de Verenigde Staten. URL: 10

11 Hormooninjecties Een andere doeltreffende contraceptieve methode bestaat uit een injectie van progestativa in de bil of de armspieren. Daarvoor wordt meestal medroxyprogesteronacetaat gebruikt. Dat hormoon beschermt gedurende 12 weken tegen zwangerschap. Er kunnen nog andere hormonen worden ingespoten (norethisteronenantaat), die gedurende 8 weken beschermen tegen zwangerschap. Naargelang het gebruikte product zal uw arts u om de 8 of om de 12 weken een injectie geven. Net zoals met een implantaat, wordt de injectie normaal gegeven de eerste dag of de eerste vijf dagen van de maandstonden. U bent dan onmiddellijk beschermd tegen een eventuele zwangerschap. Als de injectie later wordt gegeven, bent u niet meer beschermd tegen een eventuele zwangerschap en moet u een extra voorbehoedmiddel gebruiken, bv. een condoom. Hormooninjecties kunnen onregelmatig bloedverlies veroorzaken, maar het is ook mogelijk dat u geen maandstonden meer krijgt. Per 100 vrouwen die die methode correct gebruiken, zullen er het eerste jaar 3 zwangerschappen optreden. Het hormonale spiraaltje (hormonaal IUD) Het hormonale spiraaltje is een T-vormig plastic element dat een progestativum bevat. Progesteron maakt het baarmoederhalsslijm dik zodat de spermatozoa de eicel niet kunnen bereiken. Het verhindert ook de inplanting van de bevruchte eicel in de baarmoeder en de afgifte van een eicel door de eierstokken (eisprong). Het hormonale spiraaltje moet door een arts worden geplaatst. Die controleert met een echografie of het spiraaltje goed zit. Hij zal u tonen hoe uzelf kan nagaan of het spiraaltje nog op zijn plaats zit door de draad in de vagina te voelen. Als u denkt dat het spiraaltje niet meer goed zit, moet u onmiddellijk contact opnemen met uw arts. Als het hormonale spiraaltje de eerste 5 dagen van de maandstonden wordt geplaatst, bent u onmiddellijk beschermd tegen een eventuele zwangerschap. Als het op een andere dag wordt geplaatst, moet u de eerste 7 dagen nog een ander voorbehoedmiddel gebruiken. Het hormonale spiraaltje kan onregelmatig bloedverlies veroorzaken, maar het kan ook zijn dat u geen maandstonden meer krijgt. Per 100 vrouwen die die methode correct toepassen, zal er 1 zwangerschap optreden tijdens het eerste jaar. 11

12 Niet-hormonale voorbehoedmiddelen Spiraaltje (IUD) Het spiraaltje is een soepel, met metaal bedekt plastic element dat door een arts in de baarmoeder wordt gestoken. Zijn contraceptieve werking is toe te schrijven aan een effect op de beweeglijkheid van de spermatozoa, de bevruchting en de inplanting van het embryo in de baarmoeder. Het spiraaltje verhindert de eisprong niet. Daarom wordt sterk aangeraden het spiraaltje te combineren met een plaatselijk voorbehoedmiddel (condoom, spermicide) een maand voor behandeling met Isotretinoïne Sandoz, gedurende de hele behandeling en een maand na stopzetting van de behandeling. Sommige vrouwen vinden het spiraaltje onmiddellijk comfortabel. Anderen hebben wat tijd nodig om eraan te wennen. De plaatsing van een spiraaltje kan ook een invloed hebben op uw maandstonden en kan de eerste maanden meer bloedverlies en krampen veroorzaken. Sommige vrouwen ervaren tijdelijke bijwerkingen zoals gevoelige borsten, hoofdpijn en acne. Die bijwerkingen verdwijnen meestal na enkele maanden. Naargelang het type kan het spiraaltje maanden of jaren (doorgaans 3 tot 5 jaar) zonder probleem in uw lichaam blijven. De contraceptieve doeltreffendheid van een spiraaltje treedt onmiddellijk in en verdwijnt zodra het wordt verwijderd. Het kan om het even wanneer door uw arts worden verwijderd. Als u een spiraaltje draagt tijdens behandeling met ISOTRETINOÏNE SANDOZ en als dat door uw gynaecoloog moet worden verwijderd, moet u hem zeggen dat u een behandeling met Isotretinoïne Sandoz volgt. Ook moet u de arts die isotretinoïne heeft voorgeschreven, melden dat u geen spiraaltje meer draagt. Condoom Het mannen- en het vrouwencondoom zijn plaatselijke voorbehoedmiddelen. Ze verhinderen dat de spermatozoa in contact komen met de eicel. Mannencondoom Het condoom is een dunne huls van latex (rubber) of polyurethaan (plastic). Condomen die het Europese merkteken CE dragen, zijn grondig getest. Controleer steeds de uiterste gebruiksdatum op de verpakking. Sommige condomen bevatten een spermicide (scheikundig product dat de spermatozoa doodt). Condomen van polyurethaan bevatten geen spermicide. Sommige mensen gebruiken een extra spermicide voor nog meer zekerheid. Spermicide producten zijn NIET doeltreffend als enige contraceptieve methode. 12

13 Het mannencondoom is minder doeltreffend: per jaar zullen ongeveer 14 op de 100 vrouwen zwanger worden. Een voordeel van mannelijke condomen is dat ze beschermen tegen seksueel overdraagbare ziekten zoals aids. Daarom is het verstandig een condoom te gebruiken ook als u nog een ander betrouwbaar voorbehoedmiddel gebruikt. Ter herinnering, spermatozoa kunnen in de vagina geraken als: de penis in aanraking komt met de zone rond de vagina voor plaatsing van het condoom het condoom scheurt of in de vagina glijdt het condoom door scherpe nagels of juwelen wordt beschadigd u producten op basis van olie gebruikt (zoals vaseline, plantaardige olie en bepaalde zonnecrèmes), waardoor het condoom kan scheuren. Als dat gebeurt tijdens een behandeling met Isotretinoïne Sandoz, moet u zo snel mogelijk contact opnemen met uw arts. Hoe plaatst u een mannencondoom? U vindt richtlijnen op de verpakking van het condoom of op de bijsluiter die erin zit. Gebruik bij geslachtsbetrekkingen steeds een nieuw condoom. Als u het condoom uit de verpakking haalt, moet u ervoor zorgen dat het niet scheurt. Plaats het condoom op de penis als die volledig stijf is en voordat hij de vagina of de geslachtsstreek aanraakt. Hou de penis omhoog en rol dan het condoom af tot aan de basis van de penis. Hou het condoom op zijn plaats zodra de man is klaargekomen en voordat de penis begint slap te worden, terwijl de penis zorgvuldig en traag uit de vagina wordt getrokken om verlies van sperma te voorkomen. Haal het condoom er af, pak het in en gooi het in een daarvoor geschikte houder. Gebruik een nieuw condoom als u opnieuw betrekkingen hebt. Vrouwencondoom Een vrouwencondoom wordt gemaakt van zeer dun polyurethaan en wordt in de vagina geplaatst om de wand van de vagina te bedekken. Bij goed gebruik zullen echter toch nog 26 op de 100 vrouwen per jaar zwanger worden. Het vrouwencondoom is niet zo doeltreffend als de andere plaatselijke voorbehoedmiddelen en wij raden het gebruik van een vrouwencondoom niet aan tijdens behandeling met Isotretinoïne Sandoz. Diafragma en pessarium Een diafragma en een pessarium worden in de vagina geplaatst en bedekken de baarmoederhals. Een diafragma is een cirkelvormige koepel van soepel rubber met een flexibele rand. Een pessarium is kleiner; het kan worden gemaakt van silicone. Er bestaan wegwerppessaria en pessaria die opnieuw kunnen worden gebruikt. Ze moeten speciaal door een arts worden geplaatst om na te gaan of ze de juiste afmetingen hebben. U moet om de zes maanden een arts raadplegen om na te gaan of het pessarium nog goed op zijn plaats zit. Als u meer dan drie kilo vermagert of aankomt, kan het zijn dat u een andere 13

14 maat van pessarium of diafragma nodig hebt. Om doeltreffend te zijn, moet een diafragma of een pessarium worden gebruikt samen met een spermicide (scheikundig product dat de spermatozoa doodt). Hoe doeltreffend is een diafragma of een pessarium? Bij courant gebruik zullen jaarlijks ongeveer 20 op de 100 vrouwen die een diafragma of een pessarium gebruiken, zwanger worden. Hoe plaatst u uw diafragma? Breng twee stroken spermicide gel of crème van ongeveer 2 cm aan op elke kant van het diafragma. Plaats uw wijsvinger boven op het diafragma en druk het tussen uw duim en de andere vingers. Laat het diafragma dan naar onderen en naar achteren in uw vagina glijden om uw baarmoederhals te bedekken. U moet nagaan of de baarmoederhals goed door het rubber is bedekt. Zo niet, haalt u het diafragma er weer uit door uw vinger onder de rand te steken en naar beneden te trekken en u probeert het dan opnieuw. Sommige vrouwen hurken neer om het diafragma te plaatsen. Anderen gaan liggen of tillen een been op en leggen het op een stoel. U kan zelf proberen welke positie u het meest comfortabel vindt. Hoe plaatst u een pessarium? Vul ongeveer een derde van het pessarium met een spermicid, maar niet op de rand, want dan zou het pessarium niet blijven zitten. Knijp het pessarium toe en duw het in de vagina op de baarmoederhals. Het pessarium past zonder probleem op de baarmoederhals en zuigt er zich op vast. Als het pessarium op zijn plaats zit, voegt u nog een spermicide toe. Als u een bad wil nemen, plaatst u het pessarium erna en niet ervoor, omdat het water het spermicide product kan verwijderen of het pessarium kan verplaatsen. Uw diafragma of pessarium verwijderen Een pessarium of een diafragma moet steeds minstens zes uur na de laatste betrekkingen ter plaatse worden gelaten. U mag het langer laten zitten, maar rubber pessaria en diafragma s mogen niet langer dan 30 uur ter plaatse worden gelaten. De nieuwe siliconepessaria mogen langer blijven zitten naargelang het type. Om ze te verwijderen, plaatst u uw vinger onder de rand of de lus en trekt u voorzichtig naar beneden. Noodcontraceptie ( morning-afterpil en koperspiraaltje) Als u onbeschermde betrekkingen hebt gehad of als u vreest dat de contraceptie mislukt is, kan u nog gebruik maken van noodcontraceptie. Daarvoor bestaan er twee methoden: de morning-afterpil (progestatieve pil) en het koperspiraaltje. Noodcontraceptie is ENKEL bestemd voor een noodsituatie en dient NIET ter vervanging van de twee contraceptieve methoden die u gebruikt tijdens uw behandeling met Isotretinoïne Sandoz. Aarzel niet om contact op te nemen met uw arts, die u zal zeggen hoe u zich noodcontraceptie kan aanschaffen. 14

15 De morning-afterpil Als u de morning-afterpil inneemt binnen drie dagen (72 uur) na de onbeschermde betrekkingen, is het doorgaans mogelijk een zwangerschap te voorkomen. Deze pillen zijn zeer doeltreffend als ze minder dan 24 uur na onbeschermde betrekkingen worden ingenomen. Ze verhinderen zeven van de acht zwangerschappen die zouden plaatsvinden zonder noodcontraceptie. Het koperspiraaltje Een arts kan een koperspiraatje in uw baarmoeder brengen tot 5 dagen na onbeschermde betrekkingen. Die methode is zeer doeltreffend (bijna 100%): ze verhindert bevruchting van de eicel en inplanting van de eicel in de baarmoeder en kan daarna ook dienen als continue contraceptie. Sterilisatie Sterilisatie is een permanente, onomkeerbare methode van contraceptie. Sterilisatie van een man of een vrouw vergt een heelkundige ingreep. Die methode verhindert dus contact tussen de eicel en de spermatozoa. Bij de vrouw worden de eileiders afgesloten en bij de man de zaadstrengen (vasectomie bij de man, ligatuur van het kanaal dat het sperma van de teelballen naar de penis voert). Die methode wordt enkel uitgevoerd als de persoon er zeker van is dat hij of zij geen kinderen (meer) wil. Het sperma moet tweemaal worden onderzocht om na te gaan of de vasectomie geslaagd is. Ongeveer vijf van de vrouwen zullen na sterilisatie toch zwanger worden. Na sterilisatie van de man zal ongeveer een vrouw op de toch zwanger worden. Als u of uw partner al gesteriliseerd bent, beschouwen we dat als een doeltreffende contraceptieve methode tijdens de behandeling met Isotretinoïne Sandoz. Toch raden we u stellig aan nog een tweede contraceptieve methode te gebruiken, zoals bijvoorbeeld een condoom met een spermicide. 15

16 BELANGRIJKE FEITEN OVER ISOTRETINOÏNE SANDOZ EN ADEQUATE CONTRACEPTIE Als u de pil als voorbehoedmiddel gebruikt, moet u die steeds op hetzelfde uur innemen en mag u ze nooit vergeten. Isotretinoïne Sandoz kan ernstige misvormingen van de foetus veroorzaken. Daarom is het van het allergrootste belang dat u geen behandeling met Isotretinoïne Sandoz begint als u zwanger bent en dat u niet zwanger wordt tijdens de behandeling met Isotretinoïne Sandoz en de eerste maand na stopzetting van de behandeling. Geen enkele contraceptieve methode is steeds 100% doeltreffend, behalve seksuele onthouding. Ook als u een van de aanbevolen methoden correct gebruikt, is er nog steeds een weliswaar kleine, maar toch reële kans dat u zwanger wordt. U moet minstens 1 en bij voorkeur 2 doeltreffende contraceptieve methoden gebruiken, waaronder een plaatselijk voorbehoedmiddel, en dat een maand voor, tijdens en een maand na Isotretinoïne Sandoz. Leg uw seksuele partner goed uit dat het belangrijk is contraceptie te gebruiken een maand voor, tijdens en een maand na de behandeling met Isotretinoïne Sandoz. Het is belangrijk dat hij ook begrijpt wat contraceptie is en zich bewust is van het risico van misvormingen bij baby s die worden geboren uit een moeder die Isotretinoïne Sandoz inneemt. Leg hem uit welke de voordelen van Isotretinoïne Sandoz voor u zijn en dat die voordelen ruim opwegen tegen de ongemakken. Aangezien het van het allergrootste belang is dat u niet zwanger wordt tijdens uw behandeling met Isotretinoïne Sandoz, moet u na onbeschermde betrekkingen onmiddellijk contact opnemen met uw arts. Als u denkt dat u zwanger bent, moet u Isotretinoïne Sandoz onmiddellijk stopzetten en contact opnemen met uw arts. 16

17 WOORDENLIJST Plaatselijk voorbehoedmiddel Voorbehoedmiddel dat de spermatozoa fysisch verhindert om in de baarmoederhals te dringen en een eicel te ontmoeten; bv. condoom, diafragma of pessarium Baarmoederhals Ingang van de baarmoeder Conceptie Begin van de zwangerschap, inplanting van een bevruchte eicel in de baarmoeder Contraceptie Methode om zwangerschap te voorkomen Ejaculatie Als de man sperma afgeeft, als hij klaarkomt Eileiders Kanalen die de eierstokken met de baarmoeder verbinden Vruchtbaarheid Vermogen om kinderen te verwekken en te krijgen Foetus Baby die zich voor de geboorte in de baarmoeder ontwikkelt Hysterectomie Chirurgische verwijdering van de baarmoeder Implantaat Kunstmatig materiaal dat in het lichaam wordt gebracht Steriel Niet in staat om kinderen te verwekken en te krijgen Menstruatiecyclus Maandelijkse cyclus bij de vrouw die uitmondt in de maandstonden Mucus Dikke vloeistof die door slijmvliezen wordt geproduceerd, bijvoorbeeld in de luchtwegen of de vagina (slijm) Oestrogeen Vrouwelijk geslachtshormoon Orgasme Hoogtepunt bij geslachtsbetrekkingen, als men klaarkomt Eierstok of ovarium Ovaalvormig orgaantje aan beide zijden van de baarmoeder, waar de eicellen zijn opgeslagen Eisprong of ovulatie Afgifte van een eicel door de eierstok naar een eileider Progestativum Hormoon dat de zwangerschapskansen verhoogt en de baarmoeder stimuleert opdat die een bevrucht eitje zou aanvaarden Spermatozoa Mannelijke voortplantingscellen die de eicel bevruchten Sperma Vloeistof die de man bij het orgasme afgeeft en die de spermatozoa bevat Uterus Baarmoeder Vagina Schede Vulva Uitwendige vrouwelijke geslachtsorganen 17

18 WAAR KOOPT U VOORBEHOEDMIDDELEN EN KRIJGT U RAAD? - U kan uw arts meer informatie vragen over de verschillende voorbehoedmiddelen die u interesseren. Apothekers geven ook gratis folders over de verschillende contraceptieve methoden. - U kan condomen en spermicide middelen kopen zonder dat u daarvoor een arts hoeft te raadplegen. - De meeste andere voorbehoedmiddelen moeten door een arts worden voorgeschreven. Als u niet naar uw eigen arts wil gaan, kan u een andere arts raadplegen. Ook centra voor gezinsplanning kunnen u in alle vertrouwen ontvangen. 18

19 Isotretinoïne Sandoz Programma voor zwangerschapspreventie Patiënten Informatiefolder voor mannelijke en vrouwelijke patiënten 1

20 INHOUDSTAFEL OVER DEZE FOLDER... 3 WAAROM HEEFT DE ARTS MIJ ISOTRETINOÏNE SANDOZ VOORGESCHREVEN?... 4 Enkele feiten over acne... 4 AANGEBOREN AFWIJKINGEN (bij een kind dat nog moet worden geboren)... 5 Belangrijke informatie voor VROUWELIJKE PATIËNTEN... 5 Belangrijke informatie voor MANNELIJKE PATIËNTEN... 6 BIJWERKINGEN... 7 ALGEMENE ADVIEZEN BETREFFENDE DE INNAME VAN ISOTRETINOÏNE SANDOZ Hoe neemt u Isotretinoïne Sandoz in? Beleid tijdens een behandeling met Isotretinoïne Sandoz...13 Situaties waarin men Isotretinoïne Sandoz niet mag innemen? WAT GEBEURT ER NA HET EINDE VAN DE BEHANDELING MET ISOTRETINOÏNE SANDOZ14 OPMERKINGEN

21 OVER DEZE FOLDER Deze folder bevat belangrijke informatie over Isotretinoïne Sandoz en raadgevingen die de therapietrouw zullen bevorderen. Het is belangrijk de folder aandachtig te lezen vooraleer u Isotretinoïne Sandoz begint in te nemen. Deze folder vervangt geenszins de adviezen die door een gezondheidswerker zoals een arts of een apotheker worden gegeven. Als u na het lezen van deze folder nog vragen hebt of als u zich nog zorgen maakt over de inname van Isotretinoïne Sandoz, mag u vooral niet aarzelen om er met uw arts over te spreken. Raadpleeg voor meer informatie de bijgaande bijsluiter. 3

22 WAAROM HEEFT DE ARTS MIJ ISOTRETINOÏNE SANDOZ VOORGESCHREVEN? Isotretinoïne Sandoz wordt gebruikt om ernstige vormen van acne te behandelen (meer bepaald nodulaire acne, acne conglobata en acne die definitieve littekens kan nalaten), als de andere middelen tegen acne, met inbegrip van perorale antibiotica, geen resultaten geven. Het werkzame bestanddeel van Isotretinoïne Sandoz, isotretinoïne, onderdrukt de talgproductie (zie verder) en vermindert de ontsteking van de huid. Isotretinoïne wordt al vele jaren gebruikt en miljoenen patiënten over de hele wereld hebben al isotretinoïne ingenomen. Dit geneesmiddel wordt door de artsen beschouwd als een van de doeltreffendste middelen voor de behandeling van ernstige vormen van acne. Het is evenwel belangrijk te weten dat Isotretinoïne Sandoz ernstige bijwerkingen kan veroorzaken. Het is belangrijk daar met uw arts over te spreken om de ernst van uw acne en de mogelijke voordelen van Isotretinoïne Sandoz te bepalen alvorens u voor deze behandeling kiest. Het is van het allergrootste belang dat u begrijpt hoe u Isotretinoïne Sandoz moet innemen en dat u weet wat u mag verwachten. Enkele feiten over acne Acne wordt door velen beschouwd als een ziekte van adolescenten, maar in feite kan acne ook voorkomen bij mensen van dertig of veertig jaar. De acne is vaak ernstiger bij mannen dan bij vrouwen en een ernstige acne kan definitieve littekens nalaten. De acne ontwikkelt zich in de talgklieren rond de haarfollikels in de huid (zie schema). Die klieren scheiden een vetmengsel af, talg of sebum, dat normaal naar het huidoppervlak stroomt. Tijdens de adolescentie ontwikkelen de talgklieren zich en produceren ze meer talg, vooral in het gelaat, op de romp en de rug. Acne treedt op als de normale afloop naar het huidoppervlak verstopt en als de talg zich ophoopt in de talgklier. Die ophoping leidt uiteindelijk tot scheuring van de wand van de haarfollikel met vorming van een ontstoken knobbel onder de huid. Die knobbels veroorzaken vaak littekens. 4

23 Acne wordt niet veroorzaakt door een slechte voeding, een slechte hygiëne of een vette huid. Factoren die acne verergeren, zijn emotionele stress, vermoeidheid en het gebruik van cosmetisch onaangepaste producten. Zwart puntje dat de haarfollikel verstopt Haarfollikel Verstopte haarfollikel zwelling Letsel dat lijkt op een furunkel (steenpuist) Talgklieren Dode cellen, ontstekingscellen en bacteriële woekering Pus Open mee-eter of comedo (zwart puntje) Gesloten comedo Puistje Nodulus AANGEBOREN AFWIJKINGEN (bij een ongeboren kind) Geen enkel geneesmiddel veroorzaakt helemaal geen bijwerkingen. De meest ernstige bijwerking van Isotretinoïne Sandoz is het risico van ernstige afwijkingen bij het ongeboren kind, als u zwanger wordt tijdens de behandeling of de eerste maand na stopzetting van Isotretinoïne Sandoz. Belangrijke informatie voor VROUWELIJKE PATIËNTEN U mag Isotretinoïne Sandoz niet innemen als u zwanger bent. U mag niet zwanger worden tijdens behandeling met Isotretinoïne Sandoz of een maand na beëindiging van de behandeling. Er zijn ernstige aangeboren afwijkingen opgetreden bij baby s van moeders die Isotretinoïne Sandoz innamen, ongeacht de dosering en de duur van de behandeling (ook als Isotretinoïne Sandoz maar even tijdens de zwangerschap werd ingenomen). Het risico is uitermate groot dat uw baby geboren wordt met ernstige misvormingen als u zwanger bent of wordt tijdens 5

24 behandeling met Isotretinoïne Sandoz. Elke blootgestelde baby kan aangetast worden. Er is ook een hoger risico dat u de baby voor de geboorte verliest (miskraam). Uw arts zal u vragen een formulier te lezen en te ondertekenen, waarmee u bevestigt dat u de ernstige risico's van Isotretinoïne Sandoz goed begrijpt. U zal uw eerste voorschrift voor Isotretinoïne Sandoz pas krijgen als de zwangerschapstest (uitgevoerd op de 2e of de 3e dag van de regels) negatief is. Pas dan zal u de behandeling met Isotretinoïne Sandoz mogen starten. Als hij/zij zeker is dat u niet zwanger bent, zal uw arts u uw 1e voorschrift voor Isotretinoïne Sandoz geven; dat is goed voor 1 maand behandeling. Om een nieuw voorschrift te krijgen, moet u opnieuw naar uw arts gaan. Het kan zijn dat hij u ook vraagt maandelijks een zwangerschapstest uit te voeren. U moet alleszins een laatste zwangerschapstest doen 5 weken na stopzetting van Isotretinoïne Sandoz. U zal met uw arts bespreken welk voorbehoedmiddel u gaat gebruiken. U moet minstens één en bij voorkeur twee doeltreffende contraceptieve methoden gebruiken gedurende minstens een maand voor het begin van Isotretinoïne Sandoz, gedurende de hele behandeling en gedurende een maand na stopzetting van de inname van Isotretinoïne Sandoz. Elk voorbehoedmiddel kan mislukken, ook orale anticonceptiva (de pil ), het spiraaltje en implantaten. Daarom wordt ten stelligste aangeraden twee contraceptieve methoden tegelijkertijd te gebruiken, waarvan een plaatselijk voorbehoedmiddel (bijvoorbeeld een condoom). De contraceptie moet worden toegepast, ook als u momenteel niet seksueel actief bent, tenzij uw arts iets anders beslist. U moet onmiddellijk stoppen met de inname van Isotretinoïne Sandoz als u onbeschermde betrekkingen hebt, als uw regels uitblijven of als u zwanger wordt tijdens behandeling met Isotretinoïne Sandoz. Neem onmiddellijk contact op met uw arts. De behandeling met Isotretinoïne Sandoz heeft geen invloed op uw vruchtbaarheid. Een maand na het einde van uw behandeling zal er geen Isotretinoïne Sandoz meer in het lichaam zitten. Dat zal dan geen invloed meer hebben op uw vermogen om perfect gezonde kinderen op de wereld te brengen. Belangrijke informatie voor MANNELIJKE PATIËNTEN Studies hebben aangetoond dat een behandeling met Isotretinoïne Sandoz geen invloed heeft op de productie en de kwaliteit van het sperma. Er is dus geen reden om te vrezen dat de behandeling met Isotretinoïne Sandoz een invloed zou hebben op uw vermogen om gezonde kinderen te krijgen. 6

25 BIJWERKINGEN Zoals alle geneesmiddelen, kan een behandeling met Isotretinoïne Sandoz bijwerkingen veroorzaken. Die effecten verminderen doorgaans geleidelijk tijdens de behandeling en verdwijnen na stopzetting van de behandeling. Uw arts kan u helpen die bijwerkingen op te vangen. Ernstige bijwerkingen De volgende ernstige bijwerkingen werden in zeldzame gevallen waargenomen bij patiënten die isotretinoïne gebruiken: In zeldzame gevallen kunnen bepaalde patiënten onder isotretinoïne of kort na stopzetting van Isotretinoïne Sandoz depressief worden, een verergering van een bestaande depressie vertonen of andere ernstige psychische problemen krijgen. Mogelijke symptomen zijn droefheid, angst, stemmingsveranderingen, huilbuien, prikkelbaarheid, verlies van plezier in en belangstelling voor sociale activiteiten, te veel of te weinig slapen, veranderingen van het gewicht of de eetlust, minder goede prestaties op school of op het werk en concentratiestoornissen. Zeer zelden kan de toestand verergeren bij patiënten die al depressief zijn. Zeer zelden kunnen bepaalde patiënten onder isotretinoïne gedachten krijgen die hen ertoe brengen zichzelf te verwonden of een einde te maken aan hun leven (zelfmoordideeën). Sommige mensen hebben getracht een einde te maken aan hun leven en sommige mensen hebben dat daadwerkelijk gedaan. Er zijn rapporten die aantonen dat sommige van die mensen geen tekenen van depressie vertoonden. Er zijn zeldzame gevallen gerapporteerd van patiënten die onder behandeling met isotretinoïne gewelddadig of agressief zijn geworden. Verwittig uw arts als u ooit een psychische stoornis hebt gehad of als u tekenen van depressie vaststelt tijdens de behandeling met Isotretinoïne Sandoz. De behandeling met Isotretinoïne Sandoz stopzetten volstaat soms niet om de symptomen te bestrijden en het is mogelijk dat u psychologische of psychiatrische hulp nodig hebt. De volgende ernstige bijwerkingen werden zelden en zeer zelden waargenomen bij patiënten die isotretinoïne gebruiken: 7

26 Als u tijdens behandeling met Isotretinoïne Sandoz een beklemming in de borstkas voelt of ademmoeilijkheden vertoont (vooral als u astma hebt) met huiduitslag en jeuk, zou het kunnen gaan om een allergische reactie (overgevoeligheid) op het geneesmiddel. Als u een dergelijke allergische reactie vertoont, moet uw behandeling onmiddellijk worden stopgezet en moet u uw arts raadplegen. Er zijn zeer zeldzame gevallen gerapporteerd van hevige dorst, behoefte om vaak te gaan plassen en een stijging van de glykemie (bloedsuikergehalte) bij patiënten onder isotretinoïne. Dat kan wijzen op het ontstaan van suikerziekte. Daarom zou het kunnen dat uw arts uw glykemie vaker controleert tijdens de behandeling. Zeer zelden werden goedaardige intracraniale hypertensie (bij inname van isotretinoïne samen met bepaalde antibiotica (tetracyclines)), stuipen en slaperigheid waargenomen. Als u blijvende hoofdpijn hebt met misselijkheid, braken en gezichtsstoornissen (door papiloedeem), kan dat getuigen van een goedaardige intracraniale hypertensie. Zet de behandeling met Isotretinoïne Sandoz zo snel mogelijk stop en neem contact op met uw arts. Als u hevige buikpijn krijgt, al dan niet met bloederige diarree, misselijkheid en braken, moet u de behandeling met Isotretinoïne Sandoz zo snel mogelijk stopzetten en contact opnemen met uw arts. Er zijn ook zeer zeldzame gevallen van ernstige maag-darmstoornissen gemeld, zoals pancreasontsteking, maag-darmbloeding, ontsteking van de dikke of de dunne darm en andere ontstekingsziekten van de darmen. Als u merkt dat uw huid of ogen geel worden en u bent vermoeid, kan dat wijzen op hepatitis. Hoewel dat zeer zelden is voorgekomen bij patiënten die Isotretinoïne Sandoz innemen, moet u in dat geval uw behandeling zo snel mogelijk stopzetten en een arts raadplegen. In zeer zeldzame gevallen hebben patiënten een nierontsteking gemeld. Mogelijke symptomen daarvan zijn een abnormale vermoeidheid, moeilijk of niet kunnen plassen en zwelling van de oogleden. In dat geval moet u de behandeling zo snel mogelijk stopzetten en contact opnemen met uw arts. 8

27 Niet-ernstige bijwerkingen De volgende niet-ernstige bijwerkingen werden vaak of zeer vaak waargenomen bij patiënten die isotretinoïne gebruiken Uw huid zal uitdrogen, vooral de huid van de lippen en het gelaat. Ook kan u ontstekingsverschijnselen van de keel of de huid, koubulten van de huid of de lippen en matige jeuk krijgen; het kan ook gebeuren dat uw huid licht afschilfert. De uitdroging kan worden verlicht door vanaf het begin van de behandeling regelmatig een vochtinbrengende crème aan te brengen. Ook zal de binnenkant van uw neus droog worden en korsten vormen die licht bloeden. U kan daarvoor een dunne laag van een vochtinbrengende crème of zalf aanbrengen in uw neus. Ook kunnen uw ogen uitdrogen en een lichte irritatie vertonen. Vraag uw apotheker om u daarvoor oogdruppels te geven. In zeer zeldzame gevallen moeten mensen die contactlenzen dragen gedurende de hele duur van de behandeling een bril dragen wegens uitdroging van de ogen. Al die bijwerkingen, met inbegrip van uitdroging van de huid (en de slijmvliezen) en irritatie van de oogleden en het oogbindvlies, lijken op wat kan worden gezien bij overmatige inname van vitamine A. Dergelijke bijwerkingen zijn doorgaans omkeerbaar na onderbreking van de behandeling. Het zou kunnen dat uw huid brozer en roder wordt dan gewoonlijk, vooral aan het gelaat. Daarom moet u agressieve peelings of ontharing met was tijdens de behandeling en gedurende minstens zes maanden na beëindiging van de behandeling vermijden. Die procedures kunnen immers littekens veroorzaken of de huid irriteren. Patiënten die een behandeling met isotretinoïne volgen klagen zeer vaak van rugpijn. De rugpijn is omkeerbaar na onderbreking van de behandeling. Omdat spierpijn en gewrichtspijn zeer frequent zijn tijdens behandeling met Isotretinoïne Sandoz, wordt aangeraden intense lichamelijke activiteiten te verminderen. Bij patiënten onder isotretinoïne worden zeer vaak bloedarmoede en een verhoogde bezinkingssnelheid waargenomen. Ook kan het aantal bloedplaatjes dalen: dat kan leiden tot stollingsstoornissen met blauwe plekken en bloedingen. Soms veroorzaakt isotretinoïne laboratoriumafwijkingen zoals aanwezigheid van eiwit en rode bloedcellen in de urine. Als u een verandering van uw urine opmerkt, moet u dat uw arts melden. 9

28 Sommige patiënten vertonen ook bloedafwijkingen zoals een stijging van het bloedsuikergehalte of de leverenzymen Uw arts zal misschien enkele bloedafnames aanvragen om uw bloed en uw lever te controleren voor, tijdens en na de behandeling. Isotretinoïne veroorzaakt bij sommige patiënten zeer vaak een stijging van de vetten in het bloed (triglyceriden, high density lipoproteïnen of HDL en soms cholesterol). Daarom is het beter geen alcohol te drinken of de gebruikelijke alcoholconsumptie alleszins te verminderen tijdens de behandeling. Als uw arts van oordeel is dat uw triglyceridegehalte te hoog is onder isotretinoïne, zal hij u waarschijnlijk vragen de dosering ervan te verlagen en een vetarm dieet te volgen. De volgende niet-ernstige bijwerkingen werden zelden of zeer zelden vastgesteld bij patiënten die isotretinoïne gebruiken: Het kan voorvallen dat uw acne de eerste weken van de behandeling verergert. In zeer zeldzame gevallen zal uw huid er ontstoken en gezwollen uitzien. Uw acne en de andere symptomen zouden echter moeten verbeteren als u Isotretinoïne Sandoz blijft innemen. In zeer zeldzame gevallen zou u een probleem kunnen krijgen van veel zweten of jeuk. Zeer zelden wordt u overgevoelig voor zonlicht. Voor u in de zon komt, brengt u een zonnecrème aan met een hoge beschermingsfactor van minstens 15 SFP op alle blootgestelde zones. Blootstelling aan ultraviolette stralen moet worden vermeden. Zeer zeldzame bijwerkingen zijn plaatselijke bacteriële infecties (bijvoorbeeld aan de basis van de nagels), een zwelling met ettervorming, ontsteking van de bloedvaten, veranderingen van de textuur van het haar en de nagels, verdikking van littekens van heelkundige ingrepen, verhoogde pigmentatie van het gezicht en een toename van de beharing. De meeste bijwerkingen van Isotretinoïne Sandoz zullen na het einde van de behandeling verdwijnen. Het zou ook kunnen dat u bepaalde specifieke veranderingen van uw haar opmerkt (haaruitval of, minder vaak, verdikking van het haar). Dat effect is doorgaans maar tijdelijk en zelden blijft het haar lichter. Na beëindiging van de behandeling zou uw haar weer normaal moeten worden. Zeer zelden voelt u een droog gevoel in de keel waardoor uw stem schor wordt. Zeer zelden vermindert het gehoor. 10

29 Ook werden zeer zeldzame gevallen gerapporteerd van daling van het aantal witte bloedcellen en zwelling van de lymfeklieren. Die verschijnselen verhogen de vatbaarheid voor bacteriële infecties. In zeer zeldzame gevallen heeft de inname van Isotretinoïne Sandoz een invloed op uw nachtzicht of veroorzaakt ze andere gezichtsproblemen. Die houden echter maar zelden aan na stopzetting van de behandeling. Bij sommige mensen werd vastgesteld dat ze minder goed kleuren kunnen onderscheiden, en het zou kunnen dat u een zonnebril moet dragen om uw ogen te beschermen als de zon fel schijnt. Verwittig in dat geval onmiddellijk uw arts zodat hij uw gezichtsscherpte kan controleren. Die veranderingen kunnen vrij plotseling optreden. Daarom wordt de grootste voorzichtigheid aangeraden bij het autorijden of het bedienen van machines 's nachts. In zeer zeldzame gevallen zijn andere oogproblemen opgetreden (gezichtsafwijkingen) zoals een daling van de gezichtsscherpte, troebeling van het hoornvlies, keratitis en staar. Als uw gezichtsvermogen op een of andere manier door dit geneesmiddel wordt aangetast, moet u zo snel mogelijk uw arts verwittigen. Er zijn zeer zeldzame gevallen gerapporteerd van artritis, botafwijkingen (groeiachterstand, exostosen en veranderingen van de botdichtheid), verkalkingen van de weke delen en peespijn. De bloedconcentraties van een enzym dat vrijkomt bij de afbraak van spiervezels, kunnen bij mensen die isotretinoïne innemen, stijgen als ze zware spierinspanningen verrichten. Al die effecten zijn omkeerbaar na stopzetting van de behandeling. De beenderen die hun ontwikkeling nog niet beëindigd hebben, zouden voortijdig hun groei kunnen onderbreken. Als u een bijwerking vaststelt die niet in deze folder wordt vermeld, moet u dat aan uw arts melden. Als u zich zorgen maakt over de bijwerkingen, ongeacht of ze al dan niet in deze folder worden vermeld, praat er dan over met uw arts. 11