S.O.S Lusitania. Tekst patrice ordas

Transcriptie

1 S.O.S Lusitania Tekst patrice ordas

2 de transatlantische ambitie De Cunard Line is een ambitieuze, Engelse zeevaartmaat schappij. Opgericht in 1838 is ze de eerste die passagiers een regelmatige oversteek voorstelt van de Atlantische oceaan, van Liverpool naar New York of Boston, met de stoomboot. Bovendien zorgt ze ook voor de post tussen de twee continenten. Door de initialen RMS, voor Royal Mail Ship, toe te voegen aan de naam van haar schepen, onderscheidt deze maatschappij zich van alle andere. Vanaf 1854, tijdens de oorlog in de Oriënt, verzekeren de schepen van Cunard het transport van Britse troepen. De verhouding tussen de maatschappij en de regering wordt bijgevolg vrij intiem, ondanks een groeiende concurrentie van ondermeer de White Star Line. Naast de snelheid is ook het comfort van de passagiers de hoofdbekommernis van de beheerders van de Cunard Line. Ver, snel en luxueus zijn hierbij de ordewoorden. Al gauw komt daar ook grootte en veiligheid bij om de suprematie van de Engelse marine over de oceanen te bevestigen en daarbij de Duitse Kaisermarine, die ook op die suprematie aast, aan de kant te schuiven. Na het drama van de Titanic herbekiken de scheepsarchitecten en ingenieurs in 1912 het concept van onzinkbaarheid, terwijl de verzekeringsmaatschappijen hun verantwoordelijkheden herzien. Voor sommige pakboten van de Cunard Line is het te laat.

3 Na twee jaar werk op de werven van John Brown & Co te Clydebank, Schotland, wordt de Lusitania op 7 juni 1906 te water gelaten dankzij de lening die de regering goedkeurde. Deze staatstussenkomst geeft de overheid het recht om, indien gewenst, over de bestemming van het schip mee te beslissen. Met haar 236 meter lengte meer dan het dubbel van de hoogte van St-Paul s Cathedral in Londen- kan ze meer dan 3000 personen vervoeren, verdeeld in drie klassen, aan een snelheid van 25 knopen, of 46 km/uur. Er zijn 22 treinen van 30 vrachtladingen steenkool nodig om de 167 stookplaatsen en de gigantische turbines te bevoorraden en er is 250 m³ water per minuut nodig om de machines te koelen. Vier miljoen rivetten verzekeren de stevigheid van de boeg. 400 km kabels en leidingen lopen doorheen gigantische wanden met elektrische besturing. 11 Waterdichte compartimenten en 10 verschuifbare wanden stellen zelfs de angstigste passagiers gerust. Helaas werden te weinig reddingsloepen voorzien. Van het jaar na zijn tewaterlating al voldoet de Lusitania aan zijn belofte als «haas van de zeeën» door het Blauwe Lint te winnen voor de snelste Atlantische overtocht. Ze verslaat hierbij het vorige record van de Kaiser Wilhelm II uit Duitsland. De pakboot behaalt deze overwinning ondanks ernstige structuurproblemen: er duiken tijdens de tocht sterke vibraties aan de achtersteven op, die gesignaleerd worden aan architect Leonard Peskett. Van de drie gelijkaardige pakboten die volgens dezelfde plannen werden gebouwd, was de Lusitania, in tegenstelling tot de Mauretania en de Aquitania, de enige die een volledig nazicht nodig had. Toch moest ze zeven jaar wachten, tot mei 1913, voor ze dat kreeg.

4 een luxekruiser Naast de versteviging van haar draagbalken, gangen en schoren en de volledige demontering en heropbouw van de cabines, wordt de Lusitania ook uitgerust met twaalf machinegeweren en worden haar vier schoorstenen in oorlogsgrijs herschilderd. Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog toont Duitsland zich immers steeds agressiever tegenover de andere Europese landen. Sir Winston Churchill, de Eerste Lord van de Britse Admiraliteit, heeft daarom beslist sommige burgerschepen klaar te maken voor een discrete militarisatie.

5 Wanneer de pakboot opnieuw op zee gaat, is het nochtans moeilijk haar als wat anders te zien dan een paleis, uitgerust met de meest moderne technologie. Daarvan getuigen ondermeer de 11 elektrische liften en de 69 telefoons. In een tijd waarin een arbeider 20$ per week verdient, kost een enkele rit in eerste klasse hem twee jaar salaris. Voor die prijs zijn wastafels en kranen verzilverd. Ceder en gebeeldhouwde eik sieren de kajuiten waarvan de stijl varieert van Franse renaissance tot Engelse cottagestijl. Elders viert de stijl van Lodewijk XV hoogtij naast die van George III afgewisseld met de mode van de Eeuw der Verlichting. Elke ruimte is anders, van de eetzaal tot het theater of het verandacafé. Bij de recentste werken aan het schip werden de kajuiten en gemeenschappelijke ruimten in tweede klasse opgesmukt. En ook al zijn de kostbare materialen er niets meer dan imitaties, ze bieden niettemin een grote gelijkenis met de hogere klasse. In derde klasse is het decor van de kajuiten, met 4 tot 21 slaapplaatsen, uiteraard meer functioneel dan verfijnd. Een enkele patrijspoort per lokaal, duidelijk zichtbare moeren en witte verf zijn karakteristiek voor de onderste bruggen. Maar aan boord eet men hoe dan ook goed en vers. Voor elke overtocht worden 205 tonnen Connecticutoesters, 130 varkens, 40 koeien, 10 kalveren, 80 schapen, 60 lammeren, 150 kalkoenen, 350 eenden, 90 ganzen, 200 fazanten, 400 duiven en 4000 ander stuks gevogelte ingescheept. De bederfbare waren worden bewaard in gekoelde opslagplaatsen en de wijnkelder bevat schatten die de beste restaurants in Parijs of New York waardig zijn. Er zit voor dollar etenswaren in de ruimen.

6 een riskante oversteek Om een schip van dergelijke omvang te besturen, was een buitengewoon man nodig. Een legende haast. Dat zou commodore William «Bowler Bill» Turner worden, een zeeman van 58 jaar, gebrevetteerd kapitein sinds Hij overleefde een schipbreuk temidden van haaien, redde drenkelingen met gevaar voor eigen leven, koos de zijde van de armen die als vee werden behandeld aan boord van de pakboten in zijn jeugd, bestuurde de Mauretania, behaalde het Blauwe Lint en maakte uiteindelijk 101 transatlantische overtochten. Het is dus een indrukwekkend man die op 1 mei 1915 op de brug van de Lusitania staat. Zijn prestige is nodig om de terechte angst te sussen van de 1265 passagiers, waaronder 218 Amerikanen en evenveel kinderen onder de 15 jaar. 291 reservaties in eerste klasse, 601 in tweede en 373 in derde klasse werden geboekt. Het hoge aantal reservaties in tweede klasse zorgde ervoor dat een derde van deze werd overgeplaatst naar een hogere. Er werden zelfs meerdere gezinnen overgebracht van de pakboot Cameronia om de Lusitania een voldoende bezetting te geven, want de capaciteit ervan was ver van vol. Liverpool, de eindbestemming, is immers een Engelse haven en Engeland is in oorlog aan de zijde van de geallieerden. De Noordzee en het kanaal zijn tot oorlogszone verklaard door de Duitse vijand, die herhaaldelijk in de pers waarschuwde dat zijn duikboten elk verdacht Brits of Frans schip tot zinken zouden brengen. Er kwamen dus een heleboel mensen niet opdagen toen het tijd was om in te schepen.

7 De meer dan verdachte Lusitania vervoert naast zijn passagiers ook een indrukwekkende lading munitie. De kruiser is in feite een oorlogschip. En al beseffen de passagiers misschien niet op welke drijvende bom ze varen, kapitein Turner weet het maar al te goed. Net zoals hij de kwaliteiten kent van de mensen die hij naar een Engeland in oorlog brengt: intellectuelen en kunstenaars, opiniemakers zoals Marie Depage, feministe en illustratrice voor de lessen klinische chirurgie van haar man. En dan zijn er ook nog de decorateur Oliver Bernard, de kruidenier-filosoof Elbert Hubbard, dokter Fisher en zijn schoonzus Dorothy Conner of nog de immens rijke, Amerikaanse erfgenaam Alfred Gwynne Vanderbilt. Behalve de officieren bestaat de bemanning uit weinig ervaren matrozen en uit nog minder artilleristen die in geval van een aanval op kanonschoten kunnen antwoorden. Bowler Bill kan niettemin rekenen op de toewijding van zijn assistent, John Anderson, en op zijn derde officier, Albert Bestic. De admiraliteit verzekert hen dat de kruiser Juno over de pakboot zal waken, zodra die in de kritieke zone komt. De hulp van de Juno zal welkom zijn, want ook al vaart de Lusitania sneller dan de Duitse U-boten en zijn er meerdere torpedo s nodig om haar tot zinken te brengen, elke dreiging zou de reputatie van de Cunard Line en die van de Royal Navy schaden. Het gevecht om te overleven na de ondergang van de Lusitania. Illustratie door S. Begg op aanwijzingen van een overlevende.