milieujaarverslag 2012

Transcriptie

1 milieujaarverslag 2012

2 WEST-TERSCHELLING 2 TZUMMARUM 1 KOLLUM 1 NOARDBURGUM 4 HURDEGARYP 1 HARLINGEN H 1 5 LEEUWARDEN H H Ziekenhuis 1 Verzorgingshuis GROU 1 2 Gecombineerd Verzorgingshuis/Verpleeghuis 3 Verpleeghuis/Somatisch 4 Verpleeghuis/Psycho-geriatrisch 5 Verpleeghuis/Somatisch/Psycho-geriatrisch LEMMER H HEERENVEEN H MCL NOORDERBREEDTE Henri Dunantweg AD Leeuwarden Telefoon: (058) MCL Harlingen Achlumerdijk AJ Harlingen Telefoon: (0517) MCL Dialysecentrum Súdhaghe Thialfweg PW Heerenveen Telefoon: (0513) MCL Dialysecentrum Meckama State Tsjerk Hiddesstraat AM Kollum Telefoon: (0511) TJONGERSCHANS Thialfweg PW Heerenveen Telefoon: (0513) Tjongerschans Polikliniek Lemmer Van Rijgersmapark JA Lemmer Telefoon: (0514) locatie-lemmer Henri Dunantweg AD Leeuwarden Telefoon: (058) Zorgcentrum Abbingahiem Jansoniusstraat BM Leeuwarden Telefoon: (058) Zorgcentrum Bennema State Rijksstraatweg DE Hurdegaryp Telefoon: (0511) Zorgcentrum Bornia Herne Borniastraat AD Leeuwarden Telefoon: (058) Zorgcentrum De Batting Achlumerdijk AJ Harlingen Telefoon: (0517) Zorgcentrum De Spiker Saltryperlaan VD Harlingen Telefoon: (0517) Zorgcentrum De Stilen Longway CN West-Terschelling Telefoon: (0562) Zorgcentrum Friesma State Oostergoostraat CM Grou Telefoon: (0566) Zorgcentrum Nieuw Mellens Borniastraat AD Leeuwarden Telefoon: (058) Zorgcentrum Meckama State Tsjerk Hiddesstraat AM Kollum Telefoon: (0511) Zorgcentrum Nieuw Toutenburg Zomerweg ME Noardburgum Telefoon: (0511) Zorgcentrum Nij Bethanië Nij Bethanië EJ Tzummarum Telefoon: (0518) Ymedam Ymedam LX Leeuwarden Telefoon: (058) Woonvorm Florastate Holwortel LH Leeuwarden Telefoon: (058) Molenaar Klein Hospice Saltryperlaan VD Harlingen Telefoon: (0517) molenaarkleinhospice Noorderbreedte Expertisecentrum Telefoon: (058) expertisecentrum Noorderbreedte Thuiszorg Telefoon: (058) Noorderbreedte Klantenservice Postbus CG Leeuwarden Telefoon: (058) klantenservice Zorgzuster Fryslân Van Riesenstraat CC Heerenveen Telefoon: (0513)

3 Milieujaarverslag 2012 Medisch Centrum Leeuwarden en Noorderbreedte** ** Sinds 1 januari 2012 is het concern uitgebreid met ziekenhuis De Tjongerschans in Heerenveen en Lemmer. Het concern heet vanaf die datum Zorgpartners Friesland. Drs. O.L. Nooitgedagt-Gudiño, MBA Coördinator Kwaliteit, Arbo & Milieuzaken Vastgoedbedrijf - Zorgpartners Friesland Leeuwarden, juni 2013

4 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 5 1. PROFIEL ZORGPARTNERS FRIESLAND 6 2. MILIEUDOELSTELLINGEN ZORGPARTNERS FRIESLAND Duurzaam Inkoopbeleid Interne en externe communicatie Duurzaamheid/MVO projecten i.s.m. overheden en kennisinstellingen 9 3. MILIEUWETGEVING MILIEUMANAGEMENT/ BHV EN INTEGRALE (BRAND)VEILIGHEID RESTSTOFFENMANAGEMENT Overzicht afvalstromen Ziekenhuiszorg Overzicht afvalstromen Noorderbreedte ENERGIEMANAGEMENT Energiebeleid Zorgpartners Friesland Energievoorziening Zorgpartners Friesland Energie-efficiency Projecten binnen Zorgpartners Friesland Energieverbruik Ziekenhuiszorg Jaar 2010/ Energieverbruik Noorderbreedte Jaar 2010/ WATER- EN AFVALWATERBEHEER Overzicht Waterverbruik Zorgpartners Friesland Legionella-preventie OVERIGE MILIEUEFFECTEN Geluidshinder Luchtverontreiniging Bodembescherming Opslag van gassen en gevaarlijke stoffen Omgaan met en registratie van gevaarlijke stoffen Helihaven MCL ENERGIE-, VEILIGHEIDS- EN MILIEUPROGRAMMA Milieujaarverslag 2012 Zorgpartners Friesland 4

5 VOORWOORD Voor u ligt het milieujaarverslag 2012 van Zorgpartners Friesland. Hierin doen we verslag over het concern en de beide onderdelen Medisch Centrum Leeuwarden (MCL) en Noorderbreedte. Deze informatie wordt in principe verstrekt op concernniveau en waar nodig op onderdeelniveau. Sinds 1 januari 2012 maakt ook ziekenhuis De Tjongerschans onderdeel uit van het concern, dat vanaf die datum Zorgpartners Friesland heet. Dit verslag gaat over het beleid en milieuprestaties van het MCL en Noorderbreedte. De Tjongerschans brengt over 2012 haar eigen (milieu)jaarverslag uit. In dit verslag treft u een overzicht aan van onderwerpen en ontwikkelingen op milieugebied die voor onze organisatie van belang zijn. Doel van dit milieuverslag is een beeld te geven van Zorgpartners Friesland als organisatie en de gevolgen van haar activiteiten op het gebied van milieu en de samenleving. Zorgpartners Friesland voert een actief MVO-beleid uit. MVO staat voor de termen People, Planet en Profit. Dat betekent dat onze organisatie naast het streven naar winst (Profit) ook rekening houdt met het effect van haar activiteiten op het milieu (Planet) en dat zij oog heeft voor menselijke aspecten binnen en buiten de organisatie (People). Het gaat om het vinden van de balans tussen People, Planet en Profit. Wij zijn dagelijks aan de slag met duurzaamheid op verschillende fronten; van partnerships en bijzondere projecten tot innovatie en productvernieuwing. Onze maatschappelijke verantwoordelijkheid vertaalt zich in de manier waarop we omgaan met thema s als veiligheid, gezondheid, kennisontwikkeling en personeelsmanagement. Wij leveren een bijdrage aan de leefbaarheid in de plaats of regio waarmee we zijn verbonden. Wij staan open voor samenwerking en partnerschappen en delen waar mogelijk onze kennis en ervaringen. Zorgpartners Friesland is een sterk groeiende organisatie en ziet het als een uitdaging om deze groei te realiseren, binnen alle randvoorwaarden op milieugebied. Wij verrichten een aanzienlijke inspanning om schadelijke gevolgen, die kunnen ontstaan door onze bedrijfsvoering, te voorkomen. Relevante onderwerpen hierbij zijn: energieverbruik, afvalmanagement, geluid, emissies naar lucht, water en bodem en integrale (brand)veiligheid. Bij dit alles mogen wij niet vergeten dat het gaat om mensenwerk. Steun van onze medewerkers is noodzakelijk om een verantwoord milieubeleid te realiseren. Zorgpartners Friesland streeft naar een open communicatie met omwonenden, overheden en andere maatschappelijke groeperingen en instellingen. Dienaangaande maken wij onze inspanningen inzichtelijk via: Een energiebesparingplan, dat een overzicht geeft van streefdoelen, middelen en maatregelen ter beheersing en beperking van het energiegebruik; Een jaarlijks milieuprogramma en milieujaarverslag, waarin getallen op milieugebied worden gepresenteerd en inzicht wordt verschaft in de geleverde prestaties ten opzichte van het milieubeleid; Inzicht in het milieubeleid, interne milieuzorg en milieuprestaties o.a. ten behoeve van wet- en regelgeving en de NIAZ (Nederlands Instituut Accreditatie Ziekenhuizen), accreditatie Medisch Centrum Leeuwarden en PREZO voor Noorderbreedte. Milieujaarverslag 2012 Zorgpartners Friesland 5

6 1. PROFIEL ZORGPARTNERS FRIESLAND Zorgpartners Friesland levert ziekenhuiszorg en ouderenzorg in Friesland. De ziekenhuiszorg wordt verleend in het Medisch Centrum Leeuwarden (MCL) en MCL-Harlingen. Ook zijn er dialysecentra in Heerenveen en Kollum. Sinds 1 januari 2012 maakt ook ziekenhuis De Tjongerschans onderdeel uit van het concern dat vanaf die datum Zorgpartners Friesland heet. Het MCL is een topklinisch opleidingsziekenhuis en ontwikkelt zich tot regionaal centrum voor medisch specialistische zorg met een aanbod van zorg, diagnostiek, behandeling en ondersteuning. 'Noorderbreedte persoonlijke zorg en wooncomfort' levert ouderenzorg en bestaat uit veertien zorgcentra in Noard-Fryslân: De Batting en De Spiker in Harlingen, De Stilen op Terschelling en Nij Bethanië in Tzummarum; Bornia Herne, Nieuw Mellens, Abbingahiem, Erasmushiem, Ymedam en Florastate in Leeuwarden en Friesma State in Grou; Nieuw Toutenburg in Noardburgum, Bennema State te Hurdegaryp en Meckama State in Kollum. Daarnaast heeft Noorderbreedte kleinschalige woonvormen voor bijzondere doelgroepen, Noorderbreedte Thuiszorg en een hospice in Harlingen. Vanuit de zorgcentra wordt zorg, wonen en service geboden aan mensen uit de wijk of het dorp. De Zorggroep biedt kwalitatief hoogwaardige zorg en staat voor vernieuwing en verbetering van de dienstverlening. Om een zo breed en gevarieerd mogelijk zorgpakket te kunnen leveren, werkt Zorgpartners Friesland samen met zorgpartners en zorgverzekeraars binnen en buiten Friesland. De Zorggroep is een zorgzame, toegankelijke en krachtige organisatie die uiteindelijk maar één doel heeft: haar patiënten en bewoners het beste geven op het gebied van zorg. Met circa 7000 medewerkers is Zorgpartners Friesland één van de grootste zorgaanbieders van Nederland. Onder kwaliteit wordt in zorginstellingen vooral de kwaliteit van patiëntenzorg verstaan. Door erkenning van de maatschappelijke verantwoordelijkheid dient milieuzorg zich echter ook aan als een primair zorgterrein. De kwaliteit van patiëntenzorg en de kwaliteit van milieuzorg zijn met elkaar verbonden. In dit verband kunnen wezenlijke veranderingen in de kwaliteit van de milieuzorg derhalve alleen maar worden bereikt in samenhang met verbeteringen in de totale kwaliteit van de organisatie. Het milieubeleid onderhoudt een nauwe relatie met de aspecten ARBO en veiligheid. Diverse processen binnen onze organisatie worden integraal aangestuurd in samenwerking met de KAHMpartners (Kwaliteit, ARBO, Hygiëne en Infectiepreventie en Milieu) voor het MCL en voor wat betreft Noorderbreedte in samenwerking met de ARBO-dienst en het expertisecentrum van Noorderbreedte. Voor het overleg op ondernemingsniveau, behandelt de Ondernemingsraad (OR) van Zorggroep Noorderbreedte voorgenomen regelingen van de ondernemer inzake veiligheids-, gezondheids- en welzijnsaangelegenheden. Milieujaarverslag 2012 Zorgpartners Friesland 6

7 2. MILIEUDOELSTELLINGEN ZORGPARTNERS FRIESLAND Zorgpartners Friesland is zich bewust van de verantwoordelijkheid die zij heeft tegenover patiënten, bezoekers, medewerkers en de omgeving als het gaat om het milieu en de samenleving. Door middel van de volgende doelstellingen wil Zorgpartners Friesland de zorg voor het milieu zoveel mogelijk in alle aspecten en effecten van de bedrijfsvoering tot uiting laten komen: Het naleven van wettelijke voorschriften en richtlijnen; Het beperken van afval binnen de inrichting; Het beperken van energie-/ en waterverbruik; Het verantwoord gebruiken van milieubelastende stoffen; Het inbedden van duurzaam inkopen binnen onze organisatie; Het verankeren van het concept duurzaam bouwen in het bouwbeleid van ZNB; Het introduceren van de BREEAM-methodiek als instrument om de duurzaamheid van onze gebouwen te monitoren en te verbeteren; Het integreren van milieuaspecten in het bedrijfsbeleid. Door zorg en behandeling van patiënten worden binnen de Zorggroep milieubelastende activiteiten veroorzaakt, waarbij emissies vrijkomen als gevolg van o.a. energieverbruik, huishoudelijk afval, specifiek ziekenhuisafval, papier- en kartonafval, oude medicijnen en afvalwater. Wij streven naar een multidisciplinaire aanpak en integrale afstemming van operationele en beleidszaken m.b.t. kwaliteit, ARBO, integrale (brand) veiligheid en milieu. Tevens streven wij naar integrale samenhang en consistentie tussen alle processen (met inbegrip van bouwtechnische/ kritische processen en milieugevaarlijke stoffen) binnen de reguliere bedrijfsvoering. Goede milieuzorg vindt bij onze organisatie op een systematische wijze plaats. Dit betekent dat een milieubeleid is vastgesteld, en dat dit milieubeleid planmatig en volgens vastgelegde afspraken wordt uitgevoerd, periodiek geëvalueerd en waar nodig verbeterd en / of aangepast. Een goede, dus proactieve milieuzorg, die zorgt voor minder verbruik van producten en stoffen, meer gebruik van milieuvriendelijke producten en een doelmatige scheiding en hergebruik van afvalstoffen. Wat het energiebeleid betreft, worden maatregelen waar een milieuoverweging aan ten grondslag ligt toegepast en uitgevoerd, met als doel de milieueffecten tot een redelijkerwijs beoogd minimum te beperken. Hierbij wordt rekening gehouden met economische, financiële en maatschappelijke omstandigheden. Om te voldoen aan milieuregelgeving en andere verplichtingen is energiebesparing zowel uit milieuoogpunt als vanwege kostenbesparing een must. Door de sterk stijgende energieprijzen komen duurzame oplossingen meer in beeld. Zorgpartners Friesland gaat zich extra inspannen om bij komende nieuw-/ en verbouwprojecten gebruik te maken van duurzame technologieën. Milieujaarverslag 2012 Zorgpartners Friesland 7

8 2.1 Duurzaam Inkoopbeleid Binnen Zorgpartners Friesland wordt voor het gehele concern centraal ingekocht. De afdeling Inkoop heeft aandacht voor milieuaspecten bij de inkoop van investeringsgoederen en gebruiksartikelen opgenomen in haar inkoopbeleidsplan De afdeling heeft als streven zoveel mogelijk maatschappelijk verantwoord in te kopen, waarbij milieuaspecten en sociale aspecten in alle fasen van het inkoopproces integraal worden meegenomen. Bij dit alles moet altijd wel de doelmatigheid en het interne klantbelang in het oog worden gehouden. Onder de naam 'Eclipse' heeft een aantal ziekenhuizen in Nederland de inkoopkrachten gebundeld. Ook Zorgpartners Friesland is lid van deze alliantie. Door gezamenlijk leveranciers te benaderen en het inkoopproces te stroomlijnen, kunnen de ziekenhuizen slimmer en efficiënter inkopen. Daarnaast wordt regionaal samengewerkt in het Inkoopoverleg Friese Ziekenhuizen (IFZ). Bij het inkoopbeleid neemt de aandacht voor milieuaspecten verder toe. De milieueisen, de kosten, de kwaliteit en de service bepalen de uiteindelijke keuze. Het terugdringen van verpakkingsmateriaal is hier een belangrijk onderdeel van. Een verder element vormt de aandacht voor milieuaspecten bij de inkoop van installaties, materialen en producten, een duurzame samenwerking met de toeleveranciers en een duurzaam energiebeleid. Het beleid van onze organisatie betreffende energie-inkoop is gebaseerd op leveringsbetrouwbaarheid, contractflexibiliteit en uiteraard de prijs-kwaliteitverhouding. Zorgpartners Friesland zal t/m 2019 haar energie-inkoop organiseren via het Inkoopoverleg Friese Ziekenhuizen (IFZ), conform het vastgestelde projectplan. Gezien de ontwikkelingen in de energiemarkt en de stijgende prijzen is het een verstandige keuze om collectief in te kopen in plaats van zelfstandig (kennis en schaalvoordeel). Bij de energie-inkoop via het IFZ ligt de nadruk op de basisvoorwaarden en prijs maar ook duurzame vormen van opwekking/winning kunnen deel uit maken van de selectie. Voor het MCL en Noorderbreedte is al tot het jaar 2015 groene stroom ingekocht. 2.2 Interne en externe communicatie De organisatie van Zorgpartners Friesland kent verschillende overlegorganen. Naast managementoverleg vindt periodiek overleg plaats met leidinggevende teams binnen diverse sectoren en diverse units. Veiligheids-/, milieu-/ en arbo-aspecten worden er regelmatig aangekaart. Daarnaast is het milieubeleid van Zorgpartners Friesland erop gericht d.m.v. scholing en voorlichting, het milieubewustzijn van medewerkers bij de uitvoering van hun werkzaamheden te vergroten. De milieucoördinator is het interne en externe aanspreekpunt op milieugebied. Milieu staat verder op de agenda van diverse interne overlegorganen, zoals de ondernemingsraad en de Arbo & milieucommissie. Tevens dient het milieujaarverslag als aanzet om gerichter milieucommunicatie op te zetten met medewerkers, stakeholders en overige belanghebbenden. Milieuzorg wordt meer en meer geïntegreerd in alle onderdelen binnen onze organisatie. Ook in de middellange termijnplannen van de diverse onderdelen wordt aandacht besteed aan milieuzorg. Het personeel wordt nauw betrokken bij de uitvoering van het milieubeleid. Door de integratie van het milieumanagementsysteem in de normale bedrijfsvoering heeft een ieder binnen Zorgpartners Friesland hiermee te maken. Milieujaarverslag 2012 Zorgpartners Friesland 8

9 Zorgpartners Friesland is al vele jaren lid van het Milieu Platform Zorgsector (MPZ) en bijeenkomsten worden actief bezocht, waarmee een bijdrage geleverd wordt aan landelijke acties om tot een beter milieubeleid binnen de zorgsector te kunnen komen. In samenwerking met het MPZ en SMK (Stichting Milieukeur) heeft de Zorggroep meegewerkt aan het ontwikkelen van een ecolabel Milieuthermometer Zorgsector voor ziekenhuizen, om structurele milieuzorg, milieuwinst en transparantie in de zorgsector te realiseren. De instellingen zijn met dit instrument tevens te certificeren voor brons, zilver en goud. Het Medisch Centrum Leeuwarden streeft ernaar om in het jaar 2013 deze certificering te behalen. Per 1 april 2012 zijn de schema s van ziekenhuizen en GGZ, verpleeg- en overige zorginstellingen samengevoegd tot het schema Milieuthermometer Zorg. De eisen, en de formulering van de eisen zijn daarin voor alle instellingen op een lijn gebracht. Dit maakt de criteria eenduidiger voor alle zorginstellingen en het beheer voor de vereniging in de toekomst eenvoudiger. 2.3 Duurzaamheid/MVO-projecten in samenwerking met overheden en kennisinstellingen Convenant Gemeente / Provincie Friesland Slim met water en energie Zorgpartners Friesland (MCL en Noorderbreedte) werkt samen met de Gemeente en Provincie Leeuwarden aan het Masterplan Leeuwarmte : Visie en Strategie voor duurzame warmte en koude in Leeuwarden, met als doel het opzetten van een warmtenet om zodoende optimaal gebruik te maken van de beschikbare warmte en koude in het gebied. Dit d.m.v. regionale vragers en aanbieders van energie en gebruik makend van aardwarmte (Warmte-/ en Koude Opslag), geothermie en warmteopslagsystemen. Regionaal Mobiliteitsconvenant Zorgpartners Friesland heeft zich begin 2010 gecommitteerd om in samenwerking met de Gemeente Leeuwarden en andere regionale partijen o.a. de Provincie Friesland, in eerste instantie mee te werken aan het vastleggen van uit te voeren mobiliteitsmaatregelen in een regionaal mobiliteitsconvenant. Dit zijn maatregelen gericht op lokaal en regionaal mobiliteitsmanagement op de korte en lange duur, met het oog op terugdringen van automobiliteit, kostenbesparing, arbeidsproductiviteit en milieubelasting. Begin 2011 is de directie akkoord gegaan met een verdere uitwerking van de voorstellen die gedaan zijn met betrekking tot de uitvoering van het mobiliteitsconvenant. Als resultaat van het totale pakket aan maatregelen wordt 10% minder autogebruik nagestreefd. Dit zal tijdens de dagdiensten in een periode van twee jaar worden gerealiseerd. Ook moet door het stimuleren van fietsen en OV-gebruik het bewustzijn ten aanzien van gezondheid, vitaliteit, duurzaamheid en bereikbaarheid bij de medewerkers worden vergroot. Door middel van een nul-/ en eindmeting dient te worden aangetoond of de maatregelen het gewenste effect hebben behaald. Het afgelopen jaar zijn er een aantal acties gevoerd om het fietsgebruik te stimuleren. Van mei t/m oktober 2012 heeft onze organisatie meegedaan aan de landelijke actieweek Rij2op5 om op de fiets naar het werk te komen en door verruiming van de fietsregeling hebben onze medewerkers meer elektrische fietsen aangeschaft. Milieujaarverslag 2012 Zorgpartners Friesland 9

10 Project Fryslan Fernijt Zorgplein Harlingen Online bewaking van Legionella preventiesystemen Er loopt een onderzoek in samenwerking met Wetsus, KWR Watercycle Research Institute en Holland Watertechnologie naar bredere toepassing van koper-/zilverionisatie t.b.v. legionella-bestrijding in het drinkwatercircuit. Het doel van het project is om te komen tot een totaal legionellapreventie concept, waarbij koper-/zilverionisatie volledig geautomatiseerd kan worden toegepast. Hiermee kunnen significante besparingen op water en energie worden gerealiseerd ten opzichte van het thermisch beheersconcept. Onderzoek naar het bredere toepassen van LED-verlichting Er vindt nu onderzoek plaats naar het breder toepassen van LED-verlichting binnen onze organisatie, met inzet van werkzoekenden uit de Gemeente Leeuwarden (assemblage als installatie van ombouwmodules en armaturen). Op deze manier kunnen de investeringskosten voor Zorgpartners Friesland sterk worden gereduceerd en (langdurig) werklozen weer in het arbeidsproces worden betrokken. Naast een financiële stimulans aan de regionale economie is dit project een goed voorbeeld van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Haalbaarheidsonderzoek Pharmafiltersysteem Het Pharmafilter", een nieuw concept voor het inzamelen en verwerken van afval en met name specifiek ziekenhuisafval en het zuiveren van het afvalwater. Medio 2012 is er een onderzoek uitgevoerd naar de haalbaarheid van het toepassen van het pharmafilter-systeem bij het MCL Leeuwarden. Het bedrijf dat het pharmafilter exploiteert is benaderd en gevraagd om een businesscase voor onze organisatie op te stellen. De mogelijkheid van zowel het plaatsen van een bovengronds als een ondergrondse installatie is onderzocht. Uit onderzoek vanuit het ontwerpteam nieuwbouw OK-complex MCL is echter gebleken dat er nu geen mogelijkheden zijn voor het plaatsen van een dergelijke installatie op het terrein en dat er zonder ingrijpende en kostbare aanpassingen aan het terreinriolering, implementatie van dit concept niet mogelijk is. Om de werkelijke haalbaarheid van dit systeem te kunnen vaststellen, is verder onderzoek vereist en moeten alle aspecten m.b.t. bouwkosten en overige investeringen zoals energiegebruik, beheer-/ en onderhoudskosten, rioolrechten, vergunningen, logistiek, etc. grondig worden onderzocht. Dit vervolgonderzoek zal ook de nodige tijd in beslag nemen mede vanwege de situatie van meerdere gebruikers (MCL, Nieuw Mellens, Bornia Herne, GGZ) welke gezamenlijk gebruik maken van het rioleringssysteem. Op grond van het bovenstaande, en hoewel wij erg positief staan tegen dit concept, is het advies van het ontwerpteam om dit project niet samen te laten lopen met het lopende nieuwbouwproject MCL, maar dit project als losstaand project in de nabije toekomst op te pakken. Zodoende kan vertraging op de nieuwbouw MCL worden voorkomen, de haalbaarheid van dit concept kan nader worden onderzocht en de ervaringen van dit concept elders in het land kunnen worden geëvalueerd. Plaatsing van het pharmafilter kan dus op een ander moment plaatsvinden. Gezien het benodigde ruimtebeslag ligt de locatie Bornia Herne voor de hand, aangezien deze vernieuwd wordt. Milieujaarverslag 2012 Zorgpartners Friesland 10

11 3. MILIEUWETGEVING Vergunningen en periodieke inspecties Zorgpartners Friesland wil in alle opzichten voldoen aan de wet-/ en regelgeving op milieugebied. De snelle groei van de Zorggroep heeft geleid tot continue aanpassingen in de bedrijfsvoering. Hiervoor waren aanpassingen en uitbreidingen van de (milieu)omgevingsvergunningen noodzakelijk. Voor Zorgpartners Friesland gelden de volgende vergunningen: Omgevingsvergunning Wet milieubeheer / Activiteitenbesluit; Vergunning Wet verontreiniging oppervlaktewater; Vergunning Kernenergiewet voor het MCL (gebruik van radioactieve stoffen en ioniserende straling uitzendende apparatuur); Vergunning Grondwaterwet (onttrekken en infiltreren van grondwater voor de ondergrondse energieopslag). In het kader van de hiervoor genoemde vergunningen vinden er regelmatig controles plaats. Er zijn interne controles door het ziekenhuis zelf en externe controles die uitgevoerd worden door de vergunningverlenende instanties. In de loop van het jaar 2012 zijn er bij diverse locaties van zowel MCL als Noorderbreedte inspecties uitgevoerd m.b.t. het naleven van de voorschriften, behorende bij de omgevingsvergunning (milieu/ lozingsvergunning). Bij locaties waar er tekortkomingen werden geconstateerd, zijn de nodige corrigerende maatregelen genomen om aan de gestelde voorschriften te voldoen. Milieujaarverslag 2012 Zorgpartners Friesland 11

12 4. MILIEUMANAGEMENT/ BHV EN INTEGRALE (BRAND)VEILIGHEID Binnen het Vastgoedbedrijf valt het milieubeheer, energiebeheer en integrale (brand)veiligheid onder het aandachtsgebied van de KAM-groep. Dit omvat onder andere verantwoordelijkheden als het verzorgen en beheren van vergunningen, reststoffenmanagement, energiemanagement, Bedrijfshulpverlening (BHV) en integrale veiligheid. Het Vastgoedbedrijf zorgt tevens vanuit de KAM-groep voor de opbouw en instandhouding van een parate BHV-organisatie en een proactieve integrale veiligheid voor MCL en Noorderbreedte. Gezien de noodzakelijke samenhang van BHV, functionele bestemming van gebouwen en bouwtechnische veiligheid, is een integrale aanpak wenselijk. Het Vastgoedbedrijf initieert ontwikkelingen vanuit het vakgebied die van invloed zijn op het middellange en lange termijnbeleid van de totale organisatie; o.a. het ontwikkelen en formuleren van beleidskaders die richtlijngevend zijn voor het instellingsbeleid op het gebied van milieu-/energiezorg, BHV en integrale (brand)veiligheid. Er wordt continu gewerkt aan de brandveiligheid van de gebouwen. Risico Inventarisaties en Evaluaties (RI&E s) gericht op brandveiligheid zijn een goede basis voor het verhogen van de brandveiligheid op de locaties. Tevens vindt er met regelmaat overleg plaats met de (locale) brandweer en gemeente om de brandveiligheid van de diverse gebouwen te bewaken. Oefeningen worden in stappen opgebouwd naar behoefte en complexiteit. Resultaten van toetsen, oefeningen en incidenten worden geëvalueerd in de stuurgroepen BHV van MCL en Noorderbreedte. Bijna iedere week zijn er in ons eigen oefencentrum basistrainingen Brandveiligheid georganiseerd. Daarnaast zijn er diverse grote en kleinere oefeningen gehouden, waarbij verschillende scenario s zijn geoefend. Zo is er bijvoorbeeld geoefend in het evacueren van bewoners in de ouderenzorg met sleepmatrassen en is een brand nagebootst op een verpleegafdeling. Tijdens calamiteiten is communicatie vaak een knelpunt; daarom is communicatie in 2012 opnieuw een belangrijk onderdeel van de trainingen en oefeningen geweest. Bij oefeningen is in 2012 ook specifiek gekeken naar hoe bewoners en patiënten mogelijk reageren bij calamiteiten. De ene bewoner laat zich eenvoudig sturen tijdens een ontruiming, maar een psychogeriatrisch patiënt kan zich bijvoorbeeld hevig gaan verzetten. Bij calamiteiten zal, naast de operationele inzet van de BHV, op beleidsniveau een crisisteam bijeenkomen. De leden van dit team hebben een training besluitvorming in crisissituaties gevolgd. Hierbij is opnieuw de samenwerking gezocht met de GHOR (Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen). Het crisisteam heeft een complex scenario geoefend, waarbij tijdens een interne calamiteit de continuïteit van de zorg geborgd moest blijven. Met MID/ICT zijn nadere afspraken gemaakt rondom demarcatie en incidentafhandeling. In 2011 is met Klinische Fysica een pilot gestart om tot integrale risicoanalyses te komen. In 2012 heeft dit een nader vervolg gekregen. Integraal risicobeheer wordt steeds belangrijker, in 2012 zijn er diverse risicoanalyses uitgevoerd. In 2013 zal het integraal risicobeheer verder uitgerold worden. Milieujaarverslag 2012 Zorgpartners Friesland 12

13 5. RESTSTOFFENMANAGEMENT Per instelling is een faciliterende afdeling verantwoordelijk voor de dagelijkse uitvoering van het gescheiden inzamelen en aanbieden van afval. Door middel van het plaatsen van aparte "reststoffeneilanden" op gangen en spoelruimtes op verpleegafdelingen, wordt het de medewerker zo gemakkelijk mogelijk gemaakt om het afval direct te scheiden. Via voorlichting en instructies bij de inzamelplekken worden de medewerkers gewezen op de gewenste afvalscheiding. Zorgpartners Friesland onderscheidt verschillende afvalstromen. Het gaat hier om bedrijfsafvalstromen (huishoudelijk afval, glas, papier en karton), gevaarlijke afvalstromen (specifiek ziekenhuisafval, chemische afvalstoffen, afvalolie, batterijen, etc.) en voornamelijk bij Noorderbreedte (ouderenzorg) het inzamelen en afvoeren van incontinentiemateriaal. Er wordt gestreefd naar zoveel mogelijk recycling en zomin mogelijk stort en verbranding. Bij het inzamelen en afvoeren van gevaarlijke stoffen wordt continue aandacht besteed aan veiligheid, de juiste verpakking en classificatie, etikettering, aanbrengen van opschriften, stuwage en voorlichting aan medewerkers. Per instelling is een faciliterende afdeling verantwoordelijk voor de dagelijkse uitvoering van het gescheiden inzamelen en aanbieden van afval. Structurele controle, registratie, rapportage en bijsturing zijn elementen die vallen onder het dagelijkse beheer van het reststoffenmanagement. De registratie van hoeveelheden en kosten maakt het mogelijk periodiek de balans op te maken, waardoor ontwikkelingen tijdig kunnen worden bijgestuurd. Afgelopen jaar is tevens extra aandacht besteed aan het opslaan en het inzamelen van voornamelijk gevaarlijke stoffen. De procedures over afvalinzameling zijn geactualiseerd en er zijn afvalkaarten gemaakt van de diverse afvalstromen binnen onze organisatie. Het handboek afvalinzameling is digitaal beschikbaar voor de gehele organisatie via het documentbeheersysteem Quality On-Line. In het kader van de ADR-wetgeving (gevaarlijke stoffen over de weg) is begin dit jaar bij het MCL door een externe veiligheidsadviseur ADR een audit uitgevoerd. Bij Noorderbreedte wordt bij het merendeel van de locaties het incontinentiemateriaal als zodanig ingezameld en aangeboden voor hergebruik. In IFZ-verband (Inkoop Friese Ziekenhuizen) wordt gezamenlijk de afvalinzameling en verwerking ingekocht. Afvalpreventie Vanuit logistiek oogpunt wordt gestreefd naar het verminderen van het aantal handelingen in de totale logistieke keten. Het terugdringen van verpakkingsmateriaal is hier een belangrijk onderdeel van. Zowel het product als de verpakking krijgen extra aandacht. Bij verpakkingen liggen mogelijkheden om de voorwaarden aan te scherpen. Het gaat dan om eisen m.b.t. de mate van recycling, samenstelling en retourname van het verpakkingsmateriaal. Ook het gebruik van rolcontainers in plaats van wegwerppallets wordt gestimuleerd. Bij de keuze van schoonmaakmiddelen wordt rekening gehouden met de milieuvriendelijkheid van de aangeboden stoffen en het gebruik van doseersystemen, waardoor overdosering wordt voorkomen. Een aantal middelen wordt in bulkverpakking en/of sterk geconcentreerd aangeleverd. Milieujaarverslag 2012 Zorgpartners Friesland 13

14 5.1 Overzicht afvalstromen Ziekenhuiszorg De afvalproductie van het jaar 2011/2012 van de locaties die vallen onder de ziekenhuiszorg, is in onderstaande tabel opgesomd. Deze instellingen zijn: MCL-Leeuwarden (gehele locatie, inclusief het deel van het Radiotherapeutisch Instituut Friesland, Revalidatie Friesland, Geestelijke Gezondheidszorg, Bornia Herne (excl. het incontinentie materiaal), medisch archief, DIA-gebouw en het specifiek ziekenhuisafval van het KCL). MCL Harlingen (inclusief het deel van het verpleeghuis De Batting). Afvalstromen MCL Leeuwarden MCL Harlingen/De Batting Jaar 2011 Jaar 2012 Jaar 2011 Jaar 2012 Huishoudelijk afval kg Grof bedrijfsafval kg Papier en kartonafval (incl. folie) kg Vertrouwelijk papier kg Glasafval kg Chemisch afval kg Specifiek ziekenhuisafval kg Swill kg Incontinentiemateriaal kg N.B. De totale afvalproductie van het jaar 2012 is licht verhoogd; dit als gevolg van een toename van dagbehandelingen en aantal opnamen. Milieujaarverslag 2012 Zorgpartners Friesland 14

15 Vanaf vorig jaar wordt de afvalproductie MCL (alleen het deel MCL Leeuwarden en MCL Harlingen) aan de gewogen patiënteenheden gerelateerd. Dit als gevolg van de eis van de Inspectie Gezondheidszorg, om deze gegevens in het kader van de prestatie indicatoren voor ziekenhuizen op deze wijze weer te geven. Totale afvalproductie in kg / gewogen patiënteenheden: kg / patiënteenheden = 1,45 kg / gewogen patiënteenheid Waarvan Specifiek Ziekenhuisafval: kg / patiënteenheden = 0,16 kg / gewogen patiënteenheid Het aantal patiënteenheden is een gewogen optelling van het aantal gewogen opnamen, het aantal gewogen eerste polikliniekbezoeken, het aantal verpleegdagen en het aantal dagverplegingsdagen. De wegingsfactoren zijn: Gewogen aantal opnamen : 10 Aantal verpleegdagen : 0,49 Aantal dagbehandelingen : 3,4 Gewogen aantal eerste polikliniekbezoeken : 1,22 De berekening van het aantal gewogen opnamen en het aantal gewogen eerste polikliniekbezoeken gebeurt conform de definitie zoals gehanteerd in de Richtlijn functiegerichte budgettering algemene ziekenhuizen (CTG 2001); in plaats van het aantal afgesproken verrichtingen wordt het werkelijke aantal aangehouden. Jaar 2011 Jaar 2012 Gewogen aantal opnamen Aantal verpleegdagen Aantal dagbehandelingen Gewogen aantal eerste polikliniekbezoeken GEWOGEN PATIËNTEENHEDEN Milieujaarverslag 2012 Zorgpartners Friesland 15

16 5.2 Overzicht afvalstromen Noorderbreedte 2012 Afvalstromen Bedrijfsafval Papier Glas Incontinentie Materiaal Swill KCA/ SZA kg. / jaar ltr. / container kg. / jaar ltr. / container kg. / jaar ltr. / container kg. / jaar ltr. / container kg. / jaar kg. / jaar Nieuw Toutenburg (2x) 2x /wk 1100 (2x) 1x /wk (2x) 1x /wk (1x) 1x / 4wk (2x) 1x /wk / 240 Abbingahiem (16x) 3x /wk 660 (2x) 3x /wk 770 (1x) 3x/wk (1x) 2x /wk 240 (16x) op afroep 240 datazeker (1x) op afroep - via de gemeente (12x) 1x /wk / - Nieuw Mellens (10x) 3x /wk 500 (2x) 3x /wk (5x)1x /wk 660 (2x)1x /wk 240 datazeker (2x) op afroep (1x) 1x / 4wk (12x) 1x /wk - -/ 166 Erasmushiem Nij Friesma Hiem 2500 (1x) 3x /wk 2500 (1x) op afroep 240 GFT (1x) 1/wk (1x) 1x /wk (3x) 1x /wk 240 (1x) op afroep (1x) datazaker op afroep (2x) 1x /8wk (1x) 1x /8wk (1x) 1x /wk 1100 (1x) 1x/wk (2x) 1x /wk Friesma State m3 (1x) 240 (6x) 1x /wk (1x) 1x/ 4wk) 240(1x)op afroep 240(1x) datazeker op afroep) (1x) op afroep m3 (1x) 240(1x) op afroep - -/ 21 Nij Bethanië (3x) 1x /wk - V (1x) 4x /jaar (2x) 1x /wk - - De Spiker (2x) 2x/wk (1x)datazeker op afroep (1x) 1x /4wk (1x) 1x /wk - - De Stilen m3 (1x) 1100 (2x) - 5 m3 (1x) 1000 (2x) (1x) op afroep - geen aparte afvoer - -/250 Bennema State m3 (1x) 1x /wk m3 (1x) 1x /wk m3(1x) op afroep (3x) 1x /wk - -/ 46 Meckama State (6x) 1 x /wk (4x) 1x /wk (1x) op afroep (2x) 1x /wk / Ymedam (2x) 1x/wk (1x) 1x/wk Bornia Herne afvoer via MCL-zuid V = afvoer naar lokale verenigingen KCA = klein chemisch afval SZA = specifiek ziekenhuisafval 660 (1x) 1x/wk 240 (1x) 1x/wk 2500 (2x) 1x /wk 240 (4x) op afroep - -/16 - -/364 Milieujaarverslag 2012 Zorgpartners Friesland 16

17 6. ENERGIEMANAGEMENT 6.1 Energiebeleid Zorgpartners Friesland Energiezorg is inmiddels ingebed in de bedrijfsvoering van onze organisatie. Wezenlijke aspecten hiervan zijn planning, monitoring, informatievoorziening, management en het vastleggen van verantwoordelijkheden. Net als arbo-/, milieu-/ en kwaliteitszorg vergt een energiezorgsysteem een voortdurende herhaling van de Plan, Do, Check, Act -cyclus. Naast het voldoen aan milieuregelgeving en aangegane verplichtingen zoals de MJA, preventie van energieverspilling en het streven naar continue verbetering, is energiebesparing zowel uit kosten- als milieuoogpunt een must. Wat het energiebeleid betreft, worden maatregelen waar een milieuoverweging aan ten grondslag ligt toegepast en uitgevoerd, met als doel de milieueffecten tot een redelijkerwijs beoogd minimum te beperken. Hierbij wordt rekening gehouden met de economische, financiële en maatschappelijke omstandigheden. In het kader van het Deltaplan Energiebesparing wordt op natuurlijke momenten, zoals bij nieuwbouw, renovatie en bij installatietechnische vervangingsinvesteringen, naast traditionele oplossingen ook het toepassen van duurzame oplossingen onderzocht en middels een businesscase doorgerekend. Per project wordt op maat een zo duurzaam en efficiënt mogelijk energieconcept opgesteld en uitgevoerd. Dit alles gebaseerd op het concept van de Trias Energetica : 1. Beperken van de energievraag c.q. de zorg voor een goede bouwkundige schil met hoge isolatiewaarden, zodat de kans op energieverlies tot een absoluut minimum wordt beperkt; 2. Duurzame energieopwekking; 3. Toepassen van efficiënte technieken en zuinig en efficiënt gebruik maken van fossiele bronnen om aan de resterende energiebehoefte te voldoen. Als duurzame oplossing wordt o.a. gedacht aan verbetering van de isolatiewaarde van gevels, vloeren en daken, maar ook meerlaagse beglazing, CO2 gestuurde ventilatieroosters, warmteterugwinning, zonnewering, bodemopslag, warmtepomptechnieken met gratis koeling, lage temperatuurtrajecten, zonnepanelen, GBS-systemen, LED-verlichting, etc. Benchmark Quadrance 2012 Uit de benchmark die door Quadrance in 2012 is uitgevoerd binnen 22 ziekenhuizen, blijkt dat qua energiekosten per m2 BVO het MCL zeer goed presteert en de laagste energiekosten van deze benchmark heeft. Dit als gevolg van het toepassen van duurzame technologieën en een proactief energie-efficiency beleid. Energiecampagne Het Milieuplatform Zorgsector heeft het initiatief genomen om op 10 oktober 2012, de dag van de duurzaamheid, een landelijke energiecampagne te organiseren binnen de zorg. Dit omdat duurzaamheid ook in de zorg urgent en noodzakelijk is. Zorgpartners Friesland heeft ook haar steentje hieraan bijgedragen. Ook in het kader van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) heeft Zorgpartners Friesland op 10 oktober (in het Medisch Centrum Leeuwarden), 16 oktober (in Zorgplein Harlingen) en 13 november (in De Tjongerschans) een energiemarkt voor alle medewerkers georganiseerd. Milieujaarverslag 2012 Zorgpartners Friesland 17

18 Diverse leveranciers boden op de energiemarkt energiezuinige producten aan met stevige kortingen, zoals LED-verlichting, zonnepanelen, eco-gas en eco-stroom en een energieadvies op maat. Op deze manier kan men ook thuis besparen op de energiekosten. Dat is maatschappelijk verantwoord leven, niet alleen op het werk, maar ook thuis. 6.2 Energievoorziening Zorgpartners Friesland Zorgpartners Friesland gebruikt aardgas voor verwarming via CV-ketels, luchtbevochtiging via stoomketels en warmteopwekking via warmtekrachtinstallaties (WKK), die tevens elektriciteit produceren. Elektriciteit wordt o.a. gebruikt voor luchtbehandeling, koeling, verlichting en computergebruik. De geproduceerde warmte wordt gebruikt voor verwarmingsdoeleinden en een deel van de geproduceerde elektriciteit wordt teruggeleverd aan het lokale elektriciteitsnet. De energiepost bestaat voor een groot deel uit elektriciteit voor verlichting (50%), apparatuur (21%) en gasverbruik voornamelijk voor verwarming (76%). Aan de ene kant worden er verschillende energiezuinige technieken toegepast. Aan de andere kant neemt het voorzieningenniveau steeds meer toe (meer apparatuur, dus meer koeling). In de afgelopen jaren is de invoering van ICT-voorzieningen in een stroomversnelling gekomen. Röntgenfoto s, scans en medische informatie worden in toenemende mate gedigitaliseerd. Dit stelt hoge eisen aan de ICT-infrastructuur, de servers en de randapparatuur (meer pc s, meer beeldschermen). Dit is duidelijk merkbaar door een verhoging van het elektriciteitsverbruik en een toename van de koellast. 6.3 Energie-efficiency Projecten binnen Zorgpartners Friesland MCL Leeuwarden In het kader van het structuurplan MCL zal een nieuw OK-complex gebouwd worden op een andere plek dan de huidige. Met betrekking tot deze nieuwbouw waarin de hightec ruimten van het MCL zullen worden ondergebracht, is het afgelopen jaar hard gewerkt aan het ontwikkelen van een technisch structuurplan, met als doel een gebouw te ontwerpen waarin lucht, warmte, koude en stroom zo duurzaam mogelijk ingezet zullen worden. In de ruimten waar o.a. de huidige OK s gevestigd zijn, zullen er verpleegafdelingen en poliklinieken worden ondergebracht, waarbij de huidige installaties afgestemd zullen worden op de nieuwe gebruikers. Hierdoor zal het energieverbruik in dit bouwdeel afnemen t.o.v. het huidige gebruik. In dit plan wordt verder de huidige en toekomstige energiebehoefte afgezet tegen de bestaande technische infrastructuur, om zodoende eventuele knelpunten aan het licht te brengen welke dienen te worden opgelost, zodat de continuïteit op een betrouwbare energievoorziening voor de komende jaren weer is gegarandeerd. Er zijn verder binnen het MCL een aantal energiebesparende maatregelen uitgevoerd, met als doel het energieverbruik te beperken en het comfort te vergroten, zoals: - Het toepassen van ecologische dakbedekking bij de nieuwbouw Spoedapotheek, welke in de loop van 2012 is opgeleverd. Dit soort dakbedekking is tevens toegepast bij de vernieuwing van de dakbedekking van een van de bouwdelen van het MCL. - Bij de nieuwbouw OCL is aanvullend aan het bouwbesluit 2012 LED-verlichting, HR++ beglazing, verticale groenvoorziening en gedeeltelijk een ecologische dakbedekking gerealiseerd. Milieujaarverslag 2012 Zorgpartners Friesland 18

19 LED-verlichting De afgelopen twee jaar is er veelvuldig aandacht besteed aan LED verlichting en de toepassing daarvan binnen zowel het MCL als bij Noorderbreedte. Aangezien er veel scepsis was vanuit de organisatie, de media en de leveranciers, zijn er een aantal pilotprojecten in gang gezet om zodoende zelf de voor-/ en nadelen van LED-verlichting in beeld te brengen. In de parkeergarage MCL is zowel bij het bestaande als het nieuwe gedeelte LED-verlichting toegepast. Bij de locatie Meckama State van Noorderbreedte zijn een aantal wandlampen in de gangen voorzien van LED-verlichting en hetzelfde geldt voor een gang van de Dunantflat, een willekeurig kantoor bij het MCL en in de verbouwde bouwdelen van MCL Harlingen/De Batting. Van al deze projecten zijn er metingen gedaan en ervaringen opgevraagd bij de gebruikers. Uit de meetresultaten (monitoring en evaluatie van diverse pilots) is naar voren gekomen dat LED-verlichting de genoemde besparingen op elektriciteitsverbruik ruimschoots waarmaakt en dat de kwaliteit van de LED-verlichting geen nadelige invloed heeft op de power quality. Ook de gebruikerservaringen zijn goed. Op dit moment wordt verder onderzoek gedaan naar het breder toepassen van LED-verlichting binnen onze organisatie. Vervanging energiecentrale MCL Harlingen/ De Batting Dit project is in juni 2012 opgeleverd. Door efficiënter om te gaan met de beschikbare energievoorziening, het koppelen van de bestaande technologieën, potentiële productie van duurzame energie en nieuwe energietoepassingen kon invulling worden gegeven aan een energie-efficiënter gebruik van MCL Harlingen. In dit project zijn onder andere de volgende zaken gerealiseerd: nieuwe HR-beglazing, nieuwe HR-/ CV-ketels, revisie van de bestaande WKK, ventilatie voorzien van warmteterugwinning en nieuwe regeltechniek en LED-verlichting. In het najaar 2012 is ook nog een warmte- koudeopslag gekoppeld met een warmtepomp aangelegd, met als doel zowel aan de koude- als warmtebehoefte te voldoen. Van juni t/m december 2012 is het systeem ingeregeld ten behoeve van een optimaal gebruik. In het eerste half jaar 2013 zullen de effecten van de energiebesparende maatregelen worden gemeten. Dit concept zal niet alleen veel energie besparen maar ook het comfort voor de gebruikers verbeteren. Duurzaam Programma van Eisen Noorderbreedte Bij reeds afgeronde en/of lopende nieuw-/verbouwprojecten is er veel ervaring opgedaan met duurzaam bouwen. In dit kader zijn diverse duurzame energieconcepten ontwikkeld en uitgevoerd. Op dit moment wordt er gewerkt aan het bijstellen van het programma van eisen techniek Noorderbreedte. Dit programma is gericht op meer duurzaamheid en energie-efficiency, met als doel een eenduidig beleid op te stellen die richting geeft aan het maken van duidelijke en eenduidige keuzes omtrent duurzame energie-/installatieconcepten voor nieuw- en/of grootschalige verbouw. Milieujaarverslag 2012 Zorgpartners Friesland 19

20 Nieuwbouw De Stilen In oktober 2012 is de nieuwbouw opgeleverd. Voor het project Duurzaam zorgcentrum De Stilen Terschelling werden een aantal maatregelen toegepast om de CO2 uitstoot te beperken en de energieprestatie-coëfficiënt onder de norm te brengen o.a. door drielaagse beglazing, CO2-gestuurde ventilatie, een zonneboiler, zonnecollectoren, HF- verlichting met daglichtregeling, automatische zonwering en LED-verlichting. De energieprestatie is hiermee bijna op het niveau gebracht zoals deze volgens het bouwbesluit op 2012 voor nieuwe gebouwen geldt. Hiervoor is op grond van de Subsidieregeling Wet op het Waddenfonds door het Vastgoedbedrijf namens Noorderbreedte subsidie aangevraagd en toegekend. Nieuwbouw MFC-Franeker In het centrum van Franeker zijn plannen ontwikkeld voor nieuwbouw van een multifunctioneel centrum. Naast 6 groepswoningen voor bewoners van Noorderbreedte, worden ook een 7-tal huurwoningen gerealiseerd. Daarnaast zijn er ruimten opgenomen in het plan voor recreatie, activiteiten en kantoren. Een van de uitgangspunten voor het ontwerp was een zo energiezuinig gebouw te ontwerpen. November 2012 is gestart met de bouw. Naast warmte-/koudeopslag en extra isolerende maatregelen in de buitenschil zijn er ook zonnepanelen in het ontwerp meegenomen. Project Energiebesparing ActiZ-onderzoek De Spiker In het kader van dit project is er reeds in 2010 een energiebesparingsonderzoek bij deze locatie uitgevoerd. Maatregelen die uit dit onderzoek zijn aanbevolen, zowel technisch als economisch haalbaar, zijn o.a. het toepassen van LED-verlichting, thermostatische regelventielen en spaarlampen. De implementatie van deze maatregelen heeft vanwege besluitvorming geruime tijd stilgelegen, maar zijn in 2012 uitgevoerd. Er is LED-verlichting op de bewonerskamers geïnstalleerd en de radiatorkranen op de gangen zijn vervangen door thermostaatkranen. Nieuwbouw Erasmushiem De bouw van de nieuwbouw is in december 2012 gestart. Er is voor deze locatie reeds een duurzaam en efficiënt energieconcept uitgewerkt. In dit project worden zonneboilers en ecologische dakbedekking toegepast. Daarnaast worden aansluitingen voorzien om in de toekomst aan te sluiten op de nog te realiseren warmtenet. Verbouwing Abbingahiem De renovatie van deze locatie is eind 2012 gestart. De doelstellingen zijn dat het pand aan de laatste vereisten moet voldoen. Het gebouw krijgt comforttechnisch een boost en het energieverbruik zal door zowel bouwkundige aanpassingen als het toepassen van duurzame technieken zoveel mogelijk worden teruggedrongen. Dit door ondermeer optimalisatie van luchtbehandeling en het isoleren van de buitenschil door dakisolatie, HR++ beglazing, isoleren van kopgevels en borstwering. Eind 2012 is er een onderzoek opgestart naar de energievoorziening. De terreinleidingen van Abbingahiem worden mogelijk van de energiecentrale van het MCL afgekoppeld. In dit geval zal Abbingahiem in plaats van warmtelevering vanuit het MCL een eigen warmtevoorziening krijgen. Milieujaarverslag 2012 Zorgpartners Friesland 20

21 Nieuw Mellens Eind 2012 is er voor deze locatie ook een onderzoek opgestart naar de energievoorziening. De terreinleidingen van Nieuw Mellens worden mogelijk van de energiecentrale van het MCL afgekoppeld. In dit geval zal Nieuw Mellens in plaats van warmtelevering vanuit het MCL een eigen warmtevoorziening krijgen. 6.4 Energieverbruik Ziekenhuiszorg Jaar 2011 / 2012 Het energieverbruik van het jaar 2011/2012 van de locaties die vallen onder de ziekenhuiszorg is in onderstaande tabel opgesomd. Deze instellingen zijn: MCL-Leeuwarden (gehele locatie, inclusief Bornia Herne en Nieuw Mellens). Om meettechnische redenen behoren zowel het warmteverbruik van Abbingahiem als het elektriciteits- en gasverbruik van het Klinisch Chemisch Laboratorium, Radiotherapeutisch Instituut Friesland, Revalidatie Friesland, Bloedbank en Geestelijke Gezondheidszorg hier ook toe); MCL Harlingen (inclusief het deel van het verpleeghuis De Batting). Energieverbruik MCL Leeuwarden MCL Harlingen/De Batting Jaar 2011 Jaar 2012 Jaar 2011 Jaar 2012 Gas Totaal (ketels+wkk) m Gasverbruik Ketels m Gasverbruik WKK m Elektriciteit Inkoop kwh Opgewekte elektriciteit kwh Opgewekte warmte GJ Geleverde elektriciteit kwh Elektriciteit eigen gebruik kwh MCL-Leeuwarden: De WKK-installatie heeft in 2012 vanwege storingen en onderhoud minder productie gedraaid. Er is een lichte stijging in het elektraverbruik van het MCL, als gevolg van autonome groei en uitbreiding in m 2 in de vorm van Poli OCL en Spoedapotheek. MCL-Harlingen: De WKK-installatie heeft in 2012 alleen stand-by gestaan voor noodstroom en heeft geen productie gedraaid. Vanaf begin 2013 werd de WKK wel weer ingezet. Ten aanzien van het energieverbruik is er een fors lager gasverbruik te zien, als gevolg van isolatie van het gebouw en inzet van efficiëntere opwekeenheden. Het elektraverbruik is daarentegen wel gestegen, vanwege intensiever gebruik van het vloeroppervlak en het toepassen van comfortkoeling in het gehele gebouw. Milieujaarverslag 2012 Zorgpartners Friesland 21