HAALBAARHEIDSONDERZOEK VERVANGING RIOLERING EN STRAATWERK IN

Transcriptie

1 HAALBAARHEIDSONDERZOEK VERVANGING RIOLERING EN STRAATWERK IN COMBINATIE MET BOMEN BAVELSELAAN TUSSEN DE ALLERHEILIGENWEG EN DE MUIDERSLOTSTRAAT Definitief 24 mei 2014 AG advies Pius Floris boomverzorging Vught Adviesbureau Postbus 2021 Voor Riolering 5260 CA Vught en Stedelijk Water 1

2 Inhoud 1 Inleiding Onderzoeksvragen Beschikbare informatie Analyse van de huidige situatie Riolering Werkzaamheden aan de riolering in Bomen Onderzoeksmethode Resultaten Conclusies Riolering Bomen Antwoorden op de onderzoeksvragen Riolering Bomen Voorstel alternatief ontwerp riolering Voor- en nadelen Kostenbesparing Voorstel alternatieve ontwerp bomen Voor- en nadelen Risico s Kosten Groeiplaats inrichting nieuwe bomen

3 8 Conclusie en aanbevelingen Bijlagen: - Kaart met bomen - Inventarisatie bomen 3

4 1 Inleiding Vanaf eind 2012 heeft de gemeente Breda gedurende twee inloopavonden omwonenden geïnformeerd over de rioolvervanging en de aanpak van wortelopdruk in de Bavelselaan en de Overakkerstraat. In 2015 wordt het rioolstelsel in de Bavelselaan aangepakt en herstelt de gemeente de trottoirs in de Bavelselaan en de Overakkerstraat. Tijdens een informatieavond op 23 oktober 2012 heeft de gemeente Breda de bewoners verteld over de plannen voor de reconstructie van de Bavelselaan. Samen met een aantal bewoners en de wijkraad is een klankbordgroep opgericht en een eerste ontwerp besproken. Hieruit is een voorlopig ontwerp gekomen dat op 25 juni 2013 in een inloopavond met de bewoners is besproken. Samen met deze klankbordgroep en de wijkraad heeft de gemeente aspecten als parkeren, openbare verlichting, toegankelijkheid en snelheid tegen het licht gehouden. Tijdens dit proces werd duidelijk dat het noodzakelijk was de gehele straat, tussen de kruising Allerheiligenweg en de kruising Muiderslotstraat, opnieuw in te richten. Informatie van de website van de gemeente Breda: In het kader van de herinrichting is gesproken over de te kappen bomen in de Bavelselaan. Dit heeft tot de nodige onrust geleid bij enkele bewoners. In overleg met de klankbordgroep en de belangengroep Behoud Karakter Bavelselaan is besloten om eerst onderzoek te doen. Er komt een onafhankelijk haalbaarheidsonderzoek dat moet uitwijzen of het mogelijk is het riool (inclusief de huisaansluitingen) in de Bavelselaan te vervangen waarbij de huidige bomen kunnen blijven staan, ondanks de eveneens noodzakelijke aanpassingen aan het trottoir. De opdracht voor dit onderzoek wordt samen met een afvaardiging van de klankbordgroep, enkele bewoners namens de belangengroep Behoud Karakter Bavelselaan en de gemeente uitgewerkt. Dit houdt onder andere in dat de afgevaardigden thema s gaan bepalen waar de deskundigen naar moeten kijken. Ook worden alternatieve uitvoeringsmethodieken onderzocht. De verwachting is dat het onderzoek in het voorjaar van 2014 is afgerond. Hierna organiseert de gemeente een informatieavond voor alle bewoners en worden de plannen opnieuw gepresenteerd. Op 17 december 2013 heeft een kennismakingsgesprek plaatsgevonden tussen de betrokken medewerkers van de gemeente Breda, vertegenwoordigers van de belangengroep Behoud Karakter Bavelselaan en onafhankelijke experts in riolering en groen. In het gesprek hebben de experts aanvullende informatie opgevraagd voor het onderzoek. De gemeente Breda heeft de aanvullende informatie verzameld en begin januari 2014 naar de experts gestuurd. 4

5 2 Onderzoeksvragen De gemeente Breda en de belangengroep Behoud Karakter Bavelselaan hebben een aantal onderzoeksvragen geformuleerd en gesteld aan twee onafhankelijke experts op het gebied van riolering en groen. De volgende onderzoeksvragen vragen zijn aan de expert riolering gesteld: 1. Zijn er alternatieven voor de graafwerkzaamheden, waarbij de bomen maximaal gespaard blijven (zowel voor het riool als voor de gasleiding)? 2. Welke technische alternatieven zijn er voor de vervanging van de huisaansluitingen? 3. Is de gresbuis van de huidige huisaansluitingen te gebruiken als mantelbuis voor de nieuw aan te leggen huisaansluitingen (afschot, uitvoerbaarheid)? De volgende onderzoeksvragen zijn aan de expert bomen gesteld: 1. Hoe is de kwaliteit van de bomen? 2. Is duurzaam behoud van de bomen mogelijk in combinatie met de werkzaamheden aan het riool en de herbestrating binnen het huidige straatprofiel? 3. Zijn er alternatieven mogelijk zodat de huidige bomen behouden kunnen blijven? 3 Beschikbare informatie De gemeente Breda heeft in het kader van dit onderzoek de volgende informatie ter beschikking gesteld: Matenplan nul Rioolontwerp met projectgrenzen Locatie bomen en stamomtrek op 1,3 m hoogte Klicmelding Ontwerptekening gasleiding (Enexis) PVE beheer 1.3 (gemeente Breda) Resultaten van de proefsleuven Foto s gemaakt bij het maken van de proefsleuven Rioolinspecties Bavelselaan Rapport verkennend bodemonderzoek Bavelselaan (Alteagroup ) In verband met objectiviteit en onafhankelijkheid heeft de gemeente geen informatie over de kwaliteit en de groeiplaatsomstandigheden van de bomen verstrekt. 5

6 4 Analyse van de huidige situatie De Bavelselaan is een straat in het zuiden van Breda met twee rijen bomen in de trottoirs van de straat. De gemiddelde breedte van het weggedeelte is ca. 7 m en de gemiddelde breedte van het trottoir is ca. 4 m. De bebouwing bestaat uit vrijstaande panden, twee onder een kap en rijtjeswoningen. De meeste woningen in de straat zijn uit Alle woningen hebben een voortuin. De gevels van de meeste vrijstaande woningen staan op ca. 7 m ten opzichte van de perceelgrens, de rijtjeswoningen staan op ca. 3,5 m ten opzichte van de perceelgrens. De Bavelselaan is voorzien van laanbeplanting. Conform het boombeleidsplan van de gemeente Breda maken de bomen aan de Bavelselaan deel uit van een historisch groen lint van waardevolle, te behouden bomen. Voor het onderzoek is het hele tracé in de Bavelselaan verdeeld in vier logische delen: Deel I tussen de Allerheiligenweg en de Wolfslaardreef Deel II tussen de Wolfslaardreef en de Valentijnlaan Deel III tussen de Valentijnlaan en de Overakkerstraat Deel IV tussen de Overakkerstraat en de Muiderslotstraat In de straat liggen alle kabels en leidingen. De riolering ligt onder de as van het weggedeelte. Alle andere leidingen liggen in de trottoirs. De ligging van de kabels en de leidingen is op een tekening van de gemeente aangegeven. De locatie van de bomen met de stamomtrek is ook op de tekening van de gemeente aangegeven. De tekening met een matenplan van de huidige situatie geeft de hoogtes van de straat in m NAP ter hoogte van alle objecten, woningen, inritten e.d. Enexis, de eigenaar van de gasleiding in de straat, is van plan een deel van de lagedrukgasleiding van asbest uit 1957 en 1962 te vervangen. De gasleiding wordt in de delen I en II aan beide zijden van de straat vervangen en in deel III aan de oneven zijde van de straat. In deel IV en deel III aan de even zijde is de gasleiding al vervangen. 4.1 Riolering De riolering in de Bavelselaan is aangelegd bij de bouw van de eerste panden in de straat in De riolering in de straat bestaat uit betonnen buizen met een diameter van 1250 mm en betonnen inspectieputten. De buizen zijn waarschijnlijk gewapend. De inspectieputten hebben in het bovenste deel kleinere afmeting dan op de bodem. De betonnen buizen hebben een lengte van 1 m. Elke vijfde buis heeft een inlaat voor een huis- of kolkaansluiting. De riolering in de Bavelselaan is gemengd. Dit houdt in dat het afvalwater uit de woningen en bedrijven en het regenwater van de daken en het weg- en trottoirgedeelte via een riool worden getransporteerd. De riolering heeft de functie van transportleiding naar de awzi en ligt gemiddeld op een diepte variërend van 3,5 tot 4,5 m. De totale lengte van de riolering in de Bavelselaan tussen de Allerheiligenweg en de Muiderslotstraat is 985 m. De gemeente Breda heeft de inspectie van de riolering in de Bavelselaan ter beschikking gesteld. Deze inspectie betreft de camera-inspecties uit juli 2005 en mei De riolering van de hele Bavelselaan is in de zomer van 2005 geïnspecteerd. Op tekening 1 is te zien waar de riolering in 2005 is geïnspecteerd. In 2006 is een put-video-inspectie vanuit put uitgevoerd. Deze inspectie is 6

7 van zodanige kwaliteit dat ze niet kan worden gebruikt voor de beoordeling van de toestand van de riolering. Uit de inspectie van 2005 blijkt dat de riolering in de Bavelselaan een beperkt aantal gebreken vertoont. In de hele straat zijn vijf strengen met infiltratie klasse 3 t/m 5. Infiltratie in de riolering betekent dat de leidingen niet waterdicht zijn en dat het grondwater in dit geval via de voegen tussen de buizen de riolering binnenloopt. Op tekening 2 zijn de locaties met infiltratie klasse 3 t/m 5 te zien. Behalve de infiltratie zijn er in 2005 geen andere gebreken in de riolering geconstateerd. Op basis van de inspecties uit 2005 zouden reparatiemaatregelen aan de riolering nodig zijn. Deze zijn te zien op tekening 3. De gemeente Breda heeft niet alle films uit de inspectie van 2005 geleverd. 7

8 De films van de twee strengen tussen de putten 0_0927 t/m zijn niet geleverd. In een van deze strengen is een infiltratie klasse 5 binnengutsend geconstateerd. Juist bij een van deze strengen is in 2011 een calamiteit ontstaan, waarna de riolering ter plaatse is gerepareerd. Tevens zijn parallel aan deze twee strengen twee nieuwe verzamelleidingen aangelegd voor het vuil- en regenwater. Opmerkelijk is dat op de locatie (0,5 m vanuit de put ) waar in 2005 een infiltratie klasse 5 was, na de reparatie in 2011 nog steeds een infiltratie klasse 4 is geconstateerd. Naar aanleiding van het verzoek van de experts zijn er in de Bavelselaan tien proefsleuven gegraven. De locaties van de proefsleuven zijn van tevoren met de expert overlegd. De resultaten van de proefsleuven inclusief de foto s zijn door de gemeente Breda ter beschikking gesteld aan dit onderzoek. Op de resultaten van de proefsleuven is de ligging van de kabels en de leidingen in de trottoirs vastgesteld. Jammer genoeg zijn afmetingen en materiaal van de leidingen niet genoteerd. In zeven van de in totaal tien proefsleuven zijn huisaansluiting aangetroffen. Twee van de huisaansluitingen thv de huisnummers 185 en 222 zijn van gres en één huisaansluiting thv huisnummer 217 is van pvc. Deze huisaansluiting is eerder vervangen. Deze aansluiting komt uit de woning niet ver van een boom. Daarom is in deze huisaansluiting een bocht geplaatst om de boom heen naar het hoofdriool (zie foto 1). 8

9 Qua hoogte liggen de aangetroffen huisaansluitingen gemiddeld 0,5 m onder het niveau van het trottoir. De ontstoppingstukken zijn ca. 0,5 m van de perceelgrens in de trottoirs geplaatst. Op de foto boven is te zien dat kabels en leidingen kaal boven de huisaansluiting liggen. Uit de proefsleuven is gebleken dat de gasleiding het verst buiten de perceelgrenzen en het dichtst bij de bomen ligt. De gemiddelde diepte van de ligging van de gasleiding is ca. 0,8 m Werkzaamheden aan de riolering in 2011 De riolering in de straat is in 2011 deels gerenoveerd naar aanleiding van een calamiteit. De oorzaak van de calamiteit is niet bekend. Vermoedelijk is een deel van de straat verzakt als gevolg van infiltratie tussen de voegen van de buizen. Uit de inspecties van 2014 is te zien dat de bestaande leiding is gerepareerd maar niet gerelined. Ter hoogte van de strengen 0_0927 t/m zijn parallel aan de bestaande leiding twee verzamelleidingen aangelegd voor het vuil- en regenwater. De nieuwe leidingen liggen op ca. 1 m aan beide zijden van de bestaande riolering. Door de ligging van de drie rioolleidingen in de straat is de ondergrondse ruimte onder het weggedeelte bijna volledig in gebruik. De afstand tussen de verste nieuwe put tot de bestaande bomen is minder dan 1 m, zie de foto hieronder. 9

10 Uit de informatie van de gemeente blijkt dat bij het uitvoeren van de reparatiewerkzaamheden aan de bestaande riolering en de aanleg van de nieuwe riolering in 2011 geen boomwortels in het 10

11 weggedeelte van de straat zijn geconstateerd. Dit is opmerkelijk omdat juist in dit gedeelte van de straat tamelijk grote bomen staan. 4.2 Bomen Huidige situatie De Bavelselaan is een oude straat met diverse typen woningen. In het verleden stonden aan de laan voornamelijk grote panden en een boerderij. Later zijn meerdere ook kleinere woningen tussen de oude panden gebouwd. De Bavelselaan is voorzien van een laanbeplanting met linden. Het betreft een divers bomenbestand in zowel boomgrootte als boomsoort (diverse soorten linden). Volgens het gemeentelijke boombeleidsplan maken de bomen aan de Bavelselaan deel uit van een historisch groen lint van waardevolle te behouden bomen. Binnen de laan zijn 3 ontwikkelingsstadia te onderscheiden. Een gedeelte met oudere bomen in volwassen stadium in het midden van het plangebied (Deel III tussen de Valentijnlaan en de Overakkerstraat). Aan het begin van het plangebied vanaf de Allerheiligenweg tot aan de Valentijnlaan bevinden zich met uitzondering van enkele volwassen bomen voornamelijk halfwas bomen en jonge bomen (delen I, II). Aan het einde van het plangebied tussen de Overakkerstraat en de Muiderslotstraat uitsluitend halfwas bomen (deel IV). Deelgebied III met voornamelijk volwassen bomen. Deelgebied II met halfwas bomen. 11

12 4.2.1 Onderzoeksmethode Om de boven- en ondergrondse situatie van de bomen in kaart te brengen is een inventarisatie en boomkeuring uitgevoerd en zijn onderzoeken uitgevoerd naar wortelvorming en bodemeigenschappen. Inventarisatie en VTA-keuring Bij de inventarisatie zijn per boom 16 gegevens opgenomen. Bij deze opname is naast zaken als conditie, grootte, soort ook een opname verricht naar de mate van opdruk van de verharding en het wegdrukken van trottoirbanden. Tevens zijn de bomen visueel gekeurd is volgens de VTA-methode (Visual Tree Assessment). Volgens deze methode wordt de boom visueel geïnspecteerd en wordt aangegeven of een nader technisch onderzoek met behulp van meetapparatuur benodigd is om duidelijkheid te verkrijgen ten aanzien van de stabiliteit. Analyse wortelvorming Op basis van de huidige situatie ten aanzien van wortelopdruk en het onderzoek naar de wortelontwikkeling van de bomen, is de invloed op de groeiplaats van de bomen bij realisatie van het civieltechnisch plan geanalyseerd. Conditie en levensverwachting Op basis van de resultaten van de VTA-boomkeuring in combinatie met de huidige conditie van de bomen is een inschatting gemaakt van de kwaliteit en levensverwachting van de bomen. Bij deze afweging is de gevaarzetting op de locatie mede in de afweging betrokken. Het betreft een inschatting van de te verwachten veilige levensduur van de bomen. Deze levensverwachting is gebaseerd op de huidige situatie Resultaten Boomkwaliteit en boomveiligheid De belangrijkste resultaten met de conclusies van de inventarisatie zijn opgenomen in de onderstaande tabel. Conditie en onderhoudstoestand bomen Inventarisatie Aantal Opmerkingen Conditie slecht 4 Bomen in aftakeling Conditie matig 28 Verminderde conditie, herstel eventueel mogelijk Conditie redelijk 66 Huidige kwaliteit voldoende Conditie goed 32 Huidige kwaliteit goed Niet meer aanwezig 1 Totaal aantal bomen 131 Onderhoud Aantal Opmerkingen Dood hout snoei 25 Zwaar dood hout 12

13 Conditie en kwaliteit Van de 130 bomen zijn de conditie en kwaliteit van 98 bomen onder de huidige omstandigheden redelijk tot goed bevonden. Deze bomen voldoen aan het beoogde beeld volgens het beleidsplan van de gemeente Breda (lint van waardevolle bomen). Dit is 75% van het bomenbestand. Bij 32 bomen is de conditie en kwaliteit duidelijk verminderd (conditie matig en slecht) Dit is 25%. Onderhoud Het spoedig verwijderen van geconstateerde dood takhout is aanbevolen in verband met de veiligheid van de voorbijgangers en omwonenden. Bij 25 bomen zijn dode takken met een diameter van meer dan 4 cm waargenomen. Deze bomen komen in aanmerking voor onderhoud. Dit is 19%. Boomveiligheid Inventarisatie Aantal toelichting VTA indicatie 23 Bomen met indicaties van verzwakking Attentieboom 22 Bomen met aandachtspunten bij de bomenschouw Risicoboom 2 Bomen met een breukrisico voor de omgeving Nader technisch onderzoek benodigd 0 Onderzoek naar de mate van verzwakking aanbevolen Rooi advies 4 Advies tot rooien i.v.m. verminderde stabiliteit/kwaliteit Bij 23 bomen zijn indicaties van mogelijke verzwakkingen waargenomen. Bij 4 bomen is de aard van de aantasting of verzwakking zodanig dat behoud van de bomen voor de langere periode ( > 5 jaar) niet reëel is. Deze bomen verkeren in een niet omkeerbaar proces van aftakeling. Voor deze bomen is in het kader van de geplande werkzaamheden een rooiadvies gegeven. Levensverwachting (op basis van huidige omstandigheden) levensverwachting Aantal Opmerkingen Slecht 4 Bomen in aftakeling, < 2 jaar Beperkt 16 Onvoldoende ontwikkeling, groeistagnatie Voldoende 79 Voldoende ontwikkeling/groei Goed 31 Goede ontwikkeling/groei Niet meer aanwezig 1 Totaal 131 Op basis van de huidige conditie en standplaatssituatie is de levensverwachting van de bomen ingedeeld. Bomen die een achterstand in ontwikkeling vertonen zullen niet uitgroeien tot volwassen bomen met een gewenste hoogte en breedte in verband met ontoereikende groeiplaatsomstandigheden (slecht en beperkt = 20 bomen = 15%). Deze 20 bomen halen de doelstelling volgens het gemeentelijk beleid niet (groen lint van waardevolle bomen). Bomen die tot op heden voldoende tot ontwikkeling zijn gekomen zullen de komende jaren voldoende functioneren. Naar verwachting zullen de bomen op de langere termijn in verband met matige 13

14 groeiplaatsomstandigheden achter blijven in groei en een kortere omloop hebben als beoogd (categorieën voldoende, beperkt en slecht = 99 bomen). Dit betekent dat op de langere termijn (10-15 jaar), 99 van de 130 bomen naar verwachting niet zullen uitgroeien tot volgroeide linden die een uniform beeld vormen. Dit is 75%. De tabellen in bijlage geven een overzicht van de inventarisatie (opname per boom) Bewortelingsonderzoek en bodemopbouw Werkwijze Bij de inventarisatie zijn per boom onderstaande visueel waarneembare zaken geregistreerd: Mate van opdruk trottoir tegels; *= beperkt, **= matig, ***= ernstig Afwijken van de lijn van de opsluitbanden. Zoals eerder aangegeven bevinden zich in de Bavelselaan bomen in diverse ontwikkelingsstadia en van verschillende hoogte (Waarde/status). De bomen zijn ingedeeld 3 categorieën: Volwassen (20-25 meter hoog stamdiameter cm) Halfwas (14-18 meter hoog stamdiameter cm) Jeugd (6-12 meter hoog stamdiameter cm) Bij het onderzoek naar de wortelontwikkeling heeft onderzoek plaatsgevonden binnen bovenstaande indeling naar ontwikkelingsstadium en naar de matte van opdruk van verharding *, ** en ***. Het aandachtspunt bij het onderzoek naar wortelontwikkeling ligt bij de hoogteligging van de wortels ten opzichten van het maaiveld / verharding. Vooral de hoogteligging van zware wortels ten opzichten van de verharding is bepalend voor de mogelijkheden tot het vlak leggen van de verharding van het trottoir. Deze zware wortels zijn van belang voor de verankering van de boom aan de bodem. Ook de ligging van de opsluitbanden ten opzichten van de stamvoet van de bomen is een bepalende factor voor de mogelijkheden tot het behoud van het huidige straatprofiel bij herbestraten. Overzicht resultaten opdruk en waarde/status De resultaten van het bewortelingsonderzoek zijn kort aangegeven in de onderstaande tabel. In de kolommen zware wortelvorming, zone dikke wortels en maximale diepte beworteling, zijn de resultaten van het steekproefsgewijs bodemonderzoek binnen de 3 categorieën bomen weergegeven in het totaaloverzicht. 14

15 Op 15 locaties heeft uitgebreid onderzoek plaatsgevonden naar wortelontwikkeling en bodemprofielopbouw. Waarde/Status opdruk* opdruk** opdruk*** Aantal onderzoek resultaat volwassen x dikke wortels op minder dan 10 cm beneden de verharding 1 1 3x dikke wortels vanaf 14 cm beneden de verharding x dikke wortels dieper dan 15 cm beneden de verharding 1 1x dikke wortel op 50 cm beneden de verharding halfwas x dikke wortels op minder dan 10 cm beneden de verharding 1 1x dikke wortel vanaf 40 cm beneden de verharding. jeugd x dikke wortels op minder dan 10 cm beneden de verharding 1 Conclusie bewortelingsonderzoek Uit het onderzoek naar de vorming van dikke wortels ten opzichten van de verharding blijkt dat in alle 3 de ontwikkelingsstadia (status) oppervlakkige wortels worden aangetroffen onder de trottoirtegels. Er bleek geen direct verband tussen de mate van opdruk (*, **, ***) en de dikte van de oppervlakkige wortels. Het is aannemelijk dat regelmatig wortels zijn verwijderd waarvoor in de plaats nieuwe dunnere wortels zijn ontstaan die opnieuw opdruk veroorzaken. Ook is in duidelijk zichtbaar dat op meerdere locaties de voetpaden zijn verhoogd (bolstraten) op plaatsen waar door opdruk overlast werd ervaren. Uit het onderzoek blijkt dat op alle locaties waar proefsleuven zijn gegraven in de nabijheid van bomen voornamelijk wortelvorming plaatsvindt in de toplaag direct onder de verharding. De dikkere wortels bevinden zich voornamelijk in de zone cm beneden de verharding. Dit zijn de wortels die van belang zijn voor de stabiliteit van de bomen. Tevens blijkt uit het onderzoek dat het aantal dikke oppervlakkige wortels op minder dan 10 cm beneden de verharding het meest voorkomt bij de jonge- en halfwas bomen. 15

16 Bij het herbestraten van de voetpaden is ernstige wortelschade aan de jonge en halfwas bomen bij behoud van het huidige peil van het voetpad niet te voorkomen. Dit geldt in mindere mate voor het merendeel van de volwassen bomen in het middengedeelte ven de Bavelselaan. Oorzaak wortelgedrag De oorzaak van het ontstaan van voornamelijk oppervlakkige hoofdwortels heeft te maken met de bodem. Uit het bodemonderzoek is gebleken dat de groeiplaatsomstandigheden op vele onderzoek locaties te wensen overhield. De aanwezigheid van een zeer vaste bodem met veel leemhoudend geel zand en plaatselijk een hoge grondwaterstand vormt een belemmering voor de opbouw van een evenwichtig wortelgestel. Boomwortels ontwikkelen zich op plaatsen waar de indringweerstand van de bodem dit toelaat en waar voldoende lucht in de grond aanwezig is. De fijne leemhoudende zandgrond bleek zeer vast van structuur en nat in de ondergrond. Uit verschillende opname op meerdere data bleek dat vooral in gedeelte II tussen de Wolfslaardreef en de Valentijnlaan sprake was van water overlast op de plantplaatsen. Het bodemprofiel was vanaf 40 cm beneden maaiveld geheel verzadigd met water. Dit is een aandachtspunt bij herplanting van bomen. Een vaste bodem en een natte bodem zijn niet goed bewortelbaar. De lage indringweerstand van de bodem op de overgang tussen het zandbed en de ondergrond op 10 tot 30 cm beneden maaiveld is gunstig voor de ontwikkeling van zware wortels. 16

17 Bij het merendeel van de onderzoeklocaties is sprake van structurele groeiplaatsproblemen. Door de plaatselijk zeer oppervlakkige wortelvorming en het opdrukken van tegels en banden eisen de bomen de nodige ruimte op in het straatprofiel. Bij het verrichten van bodemgasmetingen bleek de bodem verzadigd met water waardoor geen lucht kon worden aangezogen (periodieke wateroverlast). Overzicht resultaten afwijken van bandenlijn Door dikte groei van de stamvoet en door ontwikkeling van zware oppervlakkige wortels worden plaatselijk opsluitbanden richting de rijbaan gedrukt. Dit is bij 59 van de 130 bomen het geval. Bij het herbestraten volgens het bestaande profiel geeft dit een probleem ten aanzien van de beschikbare ruimte voor het stellen van banden bij deze bomen. Het ontstaan van wortelschade en/of schade aan de stamvoet van de bomen is aan de orde. Afwijken van de bandenlijn. 17

18 Rioolplan en bomen Het rioolstelsel wordt onder de huidige rijbaan aangelegd. De huisaansluitingen worden tot aan de perceelgrenzen met de aanliggende kavels vervangen. Gezien het gegeven dat zich onder de huidige rijbaan nauwelijks wortels van de bomen bevinden is de directe invloed van het vervangen van het riool op de bomen zeer gering. Zaken als waterlevering en instorten van grondtaluds vormen echter een aandachtspunt. Bij het vervangen van de huisaansluitingen in het trottoir is de aanwezigheid van boomwortels een aandachtspunt. Het zal noodzakelijk zijn de locatie van de doorsteek van de huisaansluiting van de particuliere kavels naar het hoofdriool aan te passen aan de situatie van de bomen. Uit onderzoek naar kabels en leidingen is gebleken dat op diverse locaties de huisaansluitingen vlak bij de stammen van de bomen lopen. Een aanpassing is noodzakelijk bij behoud van de bomen. Rekening houden met behoud van dikke wortels van bomen en het verleggen van huisaansluitingen om stammen en zware wortels te ontwijken is noodzakelijk. 4.3 Conclusies Riolering De riolering in de Bavelselaan ligt in de as van de weg op ca. 3,5-4 m van de bomen. Door de ligging van de drie rioolleidingen in de straat is de ondergrondse ruimte onder het weggedeelte bijna volledig in gebruik. De afstand tussen de verste nieuwe put tot de bestaande bomen is minder dan 1 m. Op basis van de ervaring van de gemeente bij de rioolwerkzaamheden 2011 kan worden geconcludeerd dat bij de aanleg van de riolering in het weggedeelte in de straat de boomwortels geen belemmering hoeven te vormen voor de werkzaamheden. Dit geldt niet voor de werkzaamheden van Enexis. Bij het vervangen van de gasleiding die vlakbij de boomwortels van de bomen ligt (zie foto hieronder) kunnen de boomwortels beschadigd raken. 18

19 4.3.1 Bomen Werkzaamheden onder de rijbaan vormen in principe geen problemen voor de bomen mits de ontgraving op voldoende afstand van de stammen van de bomen plaatsvindt. Dit geld in het bijzonder bij bomen waar de trottoirbanden door wortelgroei naar buiten worden gedrukt. Herbestrating van de trottoirs vormt bij vrijwel alle bomen een probleem in verband met de aanwezigheid van vele dikke en fijne oppervlakkige wortels die zorgen voor opdruk van de huidige tegelverharding. Opnieuw stellen van opsluitbanden van het trottoir geeft bij 59 van de 131 bomen problemen in verband met de aanwezigheid van zware wortels tegen en onder de banden. Het zondermeer verwijderen van deze wortels is geen optie. Deze oppervlakkige wortels vormen een aanzienlijk gedeelte van het wortelgestel met een verankeringsfunctie (bepalend voor de stabiliteit van de boom). Wortelkap geeft ernstig verlies van stabiliteit en ernstig verlies aan opname capaciteit van water en meststoffen. Wortelkap zal leiden tot achteruitgang van de conditie en levensverwachting en bij vele bomen instabiliteit veroorzaken. Werkzaamheden aan kabels en leidingen vormen een bedreiging voor de bomen. Het kabeltracé bevindt zich onder het trottoir tussen de bomen en de aangrenzende tuinen. Een groot gedeelte van het oppervlakkig wortelgestel van de bomen bevindt binnen het kabeltracé en heeft via het kabeltracé verbinding met de voortuinen van de woningen. Diverse leidingen waaronder de te verwijderen gasleiding liggen gedeeltelijk onder de stam van de bomen. Vervangen van de gasleiding in combinatie met het rioolwerk is een probleem voor het behoud van de bomen. 19

20 5 Antwoorden op de onderzoeksvragen 5.1 Riolering 1. Zijn er alternatieven voor de graafwerkzaamheden, waarbij de bomen maximaal gespaard blijven (zowel voor het riool als voor de gasleiding)? Antwoord 1a Riool. Vervangen van het riool met behoud van de bomen is mogelijk. De aanleg van de nieuwe riolering in de Bavelselaan kan traditioneel met een open ontgraving worden uitgevoerd. Uit voorzorg voor de boomwortels kunnen de graafwerkzaamheden met sleufbekisting worden uitgevoerd. Deze uitvoeringswijze is veel duurder dan de traditionele open ontgraving. Antwoord 1b Gasleiding. Vervangen van de gasleiding met behoud van de bomen is mogelijk indien een alternatieve werkwijze wordt toegepast. Voor het vervangen van asbestcementleidingen is een werkdocument opgesteld: Veilig werken met asbestcementleidingen in het ondergrondse openbare gasleidingnet. Dit document is gebaseerd op de gewijzigde Arbowet 2006 en het Arbobesluit in 2009, opgesteld door de Technische commissie Werken met AC (TEWAC) als onderdeel van de Begeleidingscommissie Aanpassing Werken met AC (BAWAC). Bij de geplande werkzaamheden is het vervangen van een oude asbesthoudende gasleiding een aandachtspunt. Deze leiding ligt in het trottoir in de nabijheid van de stammen van de bomen. Uit onderzoek naar de ligging van kabels, leidingen en huisaansluitingen blijkt dat de gasleiding in diverse gevallen tot bijna onder de stamvoet van de boom ligt. Volgens de aangeleverde tekening betreft het 97 bomen waarbij de gasleiding wordt vervangen. Verwijderen van de gasleiding door middel van een open ontgraving geeft aanzienlijke wortelschade, gezien de eenzijdige wortelvorming van de bomen onder de trottoirs en in de richting van de tuinen van aangrenzende percelen. Het percentage wortelschade kan gezien de voornamelijk oppervlakkige wortelvorming oplopen tot meer dan 40%. Een wortelschade van meer dan 30% geeft een vergroot risico van instabiliteit. Een alternatieve werkwijze voor het vervangen van de gasleiding is benodigd in combinatie met behoud van de bomen. Bij de te handhaven bomen is afdoppen en het laten liggen van de asbestcementleiding een optie. Deze werkwijze wordt vaker toegepast. Bij de nieuw aan te leggen gasleiding is persen of boren aan de orde in de omgeving van de te behouden bomen. In verband met de aanwezigheid van vele boomwortels en diverse kabels en leidingen onder het trottoir dient de boring voor de nieuwe gasleiding op minimaal 1,5 meter beneden de verharding plaats te vinden om schade te voorkomen. Aanpassing van de huisaansluitingen is 20

21 benodigd. De haalbaarheid van dit plan dient te worden afgestemd met de netwerkbeheerder Enexis. 2. Welke technische alternatieven zijn er voor de vervanging van de huisaansluitingen? Er zijn verschillende renovatie- of vervangingsmethodes voor de leidingen, namelijk: Traditioneel open ontgraving Relining Pipe-bursting Een traditionele methode is een methode met een open ontgraving waarbij de oude leiding wordt vervangen door een nieuwe leiding. Bij relining wordt binnenin de bestaande pijp een nieuwe pijp geïnstalleerd. Dit kan een harde pijp zijn, die geperst of getrokken wordt, of een zachte pijp, die eerst ingebracht wordt en daarna zijn uiteindelijke vorm verkrijgt, door verhitting, lucht- of waterdruk. Pipe-bursting is een sleufloze techniek die berust op het principe van het doorschuiven van stangen door de te vernieuwen leiding. Dit gebeurt met een hydraulische machine. Vervolgens wordt aan het eind van de stangen een trekkop en ruimer geplaatst inclusief een breekdoorn. De trekkop is gekoppeld aan de nieuwe buis. Dit alles wordt in de richting van de hydraulische machine getrokken. De bestaande buis wordt geburst (stuk gemaakt), maar dient wel als geleiding voor de nieuwe buis en de trekstangen. Voor de vervanging van een asbestcementleiding is pipe-bursting niet toegestaan. Relining als methode zou mogelijk zijn, maar is sterk afhankelijk van het beleid van Enexis. Waarschijnlijk wordt de oude gasleiding in de Bavelselaan traditioneel ontgraven. De huis- en kolkaansluitingen in de Bavelselaan kunnen traditioneel vervangen worden in open ontgraving. Bij de vervanging van de huis- en kolkaansluitingen worden de nieuwe leidingen zo ver mogelijk van de bomen gelegd. 3. Is de gresbuis van de huidige huisaansluitingen te gebruiken als mantelbuis voor de nieuw aan te leggen huisaansluitingen (afschot, uitvoerbaarheid)? In de dagelijkse praktijk worden soms de bestaande greshuisaansluitingen met een diameter van 125/150 mm gebruikt als mantelbuis voor een nieuwe pvc-huisaansluiting met een diameter van 110/125 mm. Een voordeel van deze methode is dat een deel van het trottoir niet hoeft te worden opengebroken. Een nadeel is dat de bestaande oude gresaansluitingen vaak niet met het juiste afschot liggen. Om dit nadeel te verminderen is het belangrijk te weten hoe de bestaande gresaansluitingen liggen. Dit is mogelijk door de aansluitingen te ontgraven. Als ze worden ontgraven vervalt het voordeel van deze methode. Bij het toepassen van deze methode is het van belang de ruimte tussen de nieuwe pvcleidingen en de oude gresleidingen af te dichten. Als dit niet wordt gedaan, zullen op korte termijn na de uitvoering de trottoirs ter plaatse van deze leidingen verzakken. Als de 21

22 bestaande gresleidingen naast een boom liggen is het gebruik van deze leidingen als mantelbuis onwenselijk. 5.2 Bomen 1. Hoe is de kwaliteit van de bomen? Van de 130 bomen zijn de conditie en kwaliteit van 98 bomen onder de huidige omstandigheden redelijk tot goed bevonden. Deze bomen voldoen momenteel aan het beoogde beeld volgens gemeentelijk beleid. Dit is 75% van het bomenbestand. Bij 32 bomen is de conditie en kwaliteit duidelijk verminderd (conditie matig en slecht). Dit is 25%. De levensverwachting voor de langere termijn is voor 75% van de bomen gezien de matige groeiplaatsomstandigheden beperkt tot 10 tot 15 jaar (categorie slecht, beperkt, voldoende). 2. Is duurzaam behoud van de bomen mogelijk in combinatie met de werkzaamheden aan het riool en de herbestrating binnen het huidige straatprofiel? Deze vraag doelt op het te verwachten effect van de voorgenomen werkzaamheden op de bomen. Bij het merendeel van de onderzoeklocaties is sprake van structurele groeiplaatsproblemen. Door oppervlakkige wortelvorming en het opdrukken van tegels en banden eisen de bomen de nodige ruimte op in het straatprofiel. De dieper gelegen bodem is niet intensief beworteld. Het bovenstaande maakt de bomen kwetsbaar bij civieltechnische werken. Antwoord 2a Riool. Werkzaamheden aan het hoofdriool (onder de weg) vormen geen directe bedreiging voor de bomen. Antwoord 2b Herbestraten binnen het huidige straatprofiel. Bij herbestrating binnen het huidige straatprofiel is duurzaam behoud van de bomen geen mogelijkheid in verband met het ontstaan van ernstige wortelschade. Het herbestraten en behoud van het huidige straatprofiel is een probleem in verband met de hoogte ligging van de stabiliteitswortels en de positie van de opsluitbanden van de rijbaan ten opzichten van de stamvoet van de bomen. Wortelschade geeft instabiliteit en achteruitgang van de boomkwaliteit en levensverwachting. Het beoogde doel van een gezonde laan van bomen met een goede toekomstverwachting in combinatie met de voorgenomen herbestrating binnen het huidige straatprofiel is niet haalbaar voor het merendeel van de huidige bomen. Dit geldt voor het gehele plangebied (sectie I t/m IV). Antwoord 2c vervangen van huisaansluitingen en werkzaamheden aan kabels en leidingen. Vervanging van huisaansluitingen van het riool en vervangen van kabels en leidingen zullen leiden tot aanzienlijke wortelschade. Dit geldt voor het gehele plangebied (sectie I t/m IV). Ten aanzien van de vervanging van huisaansluitingen kan door verleggen van de huisaansluiting en behoud van dikke wortels in de sleuf ernstige wortelschade worden voorkomen. Bij kabelwerken is boren of persen bij bomen een optie. 22

23 3. Zijn er alternatieven mogelijk zodat de huidige bomen behouden kunnen blijven? Slechts een gedeelte van de bomen kan behouden blijven bij gebruik van alternatieven werkmethoden en toepassen van diverse aanpassingen. Het betreft het merendeel van de bomen in sectie III (gedeelte met volwassen bomen). Alternatieven om de halfwas bomen in de secties I, II, IV in kwaliteit te behouden zijn er niet in verband met de zeer oppervlakkigeen zeer intensieve wortelvorming onder de trottoirs. Binnen het huidige straatprofiel is de bewortelbare ruimte niet toereikend. Gezien het wortelgedrag en de matige groeiplaatsomstandigheden van het merendeel van de jonge en halfwasbomen is structurele groeiplaatsverbetering de beste optie. Dit betekent grondverbetering door gronduitwisseling en een nieuwe inrichting van de groeiplaats waarbij wortelvorming in de dieper gelegen bodem mogelijk wordt. Een dergelijke aanpak is niet mogelijk met behoud van de huidige bomen in verband met de vorming van voornamelijk oppervlakkige wortels. Vervangen van de jonge- en halfwasbomen door nieuwe bomen is de beste wijze om een goede laan met toekomstperspectief te realiseren. Voorwaarde is dat voor de nieuwe bomen een goede groeiplaats wordt ingericht waarbij voldoende ruimte wordt gemaakt voor evenwichtige wortelontwikkeling. In hoofdstuk 7 wordt dit toegelicht. De overwegend oudere linden in het midden van het plangebied zijn met uitzondering van enkele bomen in staat gebleken met een redelijk tot goede kwaliteit te blijven functioneren (deel III). In dit gedeelte van de laan blijken ook de halfwas bomen zich goed te ontwikkelen. In deel III staan in totaal 38 bomen. Van deze 38 bomen hebben 23 bomen voldoende kwaliteit. Het betreft binnen deel III, 14 volwassen bomen en 9 halfwas bomen met voldoende kwaliteit en levensverwachting. Uit steekproefsgewijs onderzoek blijkt dat de bodemomstandigheden in dit gedeelte over het algemeen wat gunstiger te zijn. De bodem is minder vast en de bomen hebben aansluiting in de aangrenzende tuinen verkregen. Ook op het midden gedeelte is plaatselijk sprake van sterke opdruk van trottoir tegels en wijken van stoepbanden. Het wijken van stoepbanden richting de rijbaan onder invloed van diktegroei van de stamvoet en zware wortels is juist bij de oudere linde aan de orde. De laan in het midden van het plangebied heeft een monumentaal karakter door de aanwezigheid van voornamelijk oudere en forse halfwas linden. Behoud van dit gedeelte van de laan is wenselijk gezien de meerwaarde die dit gedeelte vertegenwoordigd. Opdruk van verharding en wijken van stoepbanden vormt echter een belemmering voor het herbestraten volgens het huidige profiel. Bij behoud van de oudere bomen met een redelijke tot goede conditie is het essentieel dat wortelschade zeer beperkt blijft door een alternatieve werkwijze te kiezen zodat kwaliteitsverlies en uitval van bomen wordt voorkomen. Een alternatieve verharding voor de trottoirs is benodigd. 23

24 Overzicht alternatief te behouden bomen deel III Status/waarde Boom nummers aantal V = volwassen 41, 43, 45, 46, 47, 48, 51, 80, 82, 83, 84, 86, 87, H = halfwas 39, 40, 44, 49, 50, 81, 88, 92, (J = jeugd) (42, 52.) Totaal 23 6 Voorstel alternatief ontwerp riolering In het kader van dit project is een alternatief ontwerp bedacht dat voordelen biedt en kostenbesparingen oplevert. In het ontwerp van de gemeente wordt voorgesteld om de huisaansluitingen aan te sluiten op de nieuw aan te leggen verzamelleiding. De huidige huisaansluitingen voeren vuil- en regenwater samen af. In de nieuwe situatie worden alleen de kolken aangesloten op de regenwaterriolering. Een alternatief ontwerp wordt uitgelegd met behulp van de tekeningen hieronder: Het ontwerp van de gemeente is een traditioneel ontwerp voor een diepe en grote transportleiding. Meestal is de kwaliteit van een dergelijke grote leiding goed of kan de leiding worden gerepareerd of gerenoveerd. De kosten voor de vervanging van een dergelijke grote leiding op grote diepte zijn enorm hoog. Daarom is het gebruikelijk een parallelle verzamelleiding aan te leggen. Als de straat voldoende ruimte biedt en de bomen op een voldoende afstand van de riolering staan is dit een goede oplossing. 24

25 Het alternatieve ontwerp is gemaakt op maat voor de riolering van de Bavelselaan. In de Bavelselaan is de breedte van het weggedeelte gering. De bomen staan vlakbij de trottoirbanden en soms zijn de trottoirbanden door de druk van de boomwortels in de richting van het weggedeelte verschoven. De ondergrondse ruimte onder de trottoirs is vol met kabels en leidingen die tot ca. 1 m onder het maaiveld liggen. De bomen hebben weinig ruimte voor de ontwikkeling van de wortels in de richting van de tuinen. Ruimte voor de wortels kan worden gecreëerd onder de bomen en in de naaste omgeving in de richting van het weggedeelte. In het ontwerp van de gemeente worden nieuwe inspectieputten geplaatst naast de bomen, wat de ruimte voor de wortels zal beperken. In het alternatieve ontwerp wordt een verzamelleiding boven de bestaande diepe rioolleiding geplaatst. Deze pvc-leiding kan op een minimale diepte tussen de bestaande putten worden 25

26 aangelegd. De huisaansluitingen worden aangesloten op de nieuwe verzamelleiding. Gezien de diepteligging van de in de proefsleuven aangetroffen huisaansluitingen levert de realisatie van de huisaansluitingen geen problemen op. De bestaande inlaten in de transportleiding 1250 worden dichtgemaakt nadat de leiding met een kous is gerenoveerd. De standpijpen van de bestaande gres-huisaansluitingen dienen gedeeltelijk te worden afgebroken en dichtgemaakt. Het regenwater uit de kolken kan op twee manieren worden afgevoerd. De kolken kunnen ook worden aangesloten op de nieuwe verzamelleiding. Als de gemeente het regenwater van de weg wil afkoppelen kan gebruik worden gemaakt van bijvoorbeeld drainagekolken. Deze mogelijkheid dient nader te worden onderzocht en is afhankelijk van de grondmechanische eigenschappen van de grond. 6.1 Voor- en nadelen De voordelen van het toepassen van het alternatieve ontwerp zijn: Beschikbaarheid van de ondergrondse ruimte voor de ontwikkeling van de boomwortels. Vermindering van de kans op de foutieve aansluitingen. Minder putdeksels in het weggedeelte en daardoor minder overlast. Duurzaamheid door minder gebruik van grondstoffen. De nadelen van het alternatief ontwerp zijn: Het inspecteren van de verzamelleiding is wat lastiger voor de aannemer. De inspectiecamera dient in elk verzamelleiding opnieuw te worden geplaatst. Bij het uitvoeren van eventuele reparatiewerkzaamheden aan de verzamelleiding kan schade ontstaan aan de put waar de verzamelleiding is aangesloten. 6.2 Kostenbesparing Het alternatieve ontwerp betekent een kostenbesparing ten opzichte van het ontwerp van de gemeente. Deze besparing zit vooral in de kosten van materialen voor het relinen van de bestaande leiding en de kosten van de aanleg van een nieuw rioolstelsel. 26

27 7 Voorstel alternatieve ontwerp bomen Gezien de structurele problemen betreffende opdruk van verhardingen is het voorstel om de bomen in de gebieden I, II en IV te rooien en te vervangen. Het alternatief is uitsluitend van toepassing op deel gebied III (midden gedeelte met voornamelijk volwassen bomen). 7.1 Voor- en nadelen Alternatief profilering en bestrating (deel III). Op plaatsen waar bomen behouden blijven is een aanpassing van het profiel benodigd. Versmalling van de rijbaan met minimaal 60cm aan beide zijde is een vereiste in verband met de benodigde ruimte voor het opnieuw plaatsen van opsluitbanden nabij de bomen. Dit geeft een versmalling van de rijbaan van in totaal 1,20 m (van 7.00 m naar 5,80 m). Tevens is het aanbrengen van een speciale halfverharding op de plaats van de huidige trottoirs benodigd. Bij gebruik van halfverharding kan de hinderlijke opdruk van stoeptegels worden voorkomen. Aantekening is dat de halfverharding plaatselijk bol aangebracht zal moeten worden om voldoende dekking boven de wortels mogelijk te maken. Voorwaarde is gebruik van halfverharding die water- en lucht doorlatend is zodat de ademhaling van de boomwortels instant blijft. Voorafgaand aan het aanbrengen van de halfverharding wordt aanbevolen de bomen te beluchten en te bemesten door middel van bodeminjectie ter compensatie van niet te vermijden wortelschade die zal ontstaan bij de geplande werkzaamheden. Door middel van bodeminjectie wordt de bodem voorzien van goed bewortelbare grondscheuren die zijn voorzien van organische meststoffen. Voorbeeld van gebruik halfverharding bij bomen (Vught Prins Mauritsstraat). 27

28 7.2 Risico s Risico s Men dient rekening te houden met het gegeven dat plaatselijk opdrukken of aftekenen van dikke wortels in de halfverharding niet te vermijden is. Bij toename van de diktegroei van de wortels zal dit aftekenen in de halfverharding en zullen na meerdere jaren plaatselijk oneffenheden in de halfverharding ontstaan. In een vergelijkbare situatie is na 2 jaar het resultaat nog steeds goed. Op plaatsen waar zich inritten bevinden kunnen tegels worden gelegd om verzakking van de halfverharding te voorkomen. Zoals momenteel het geval is zullen diverse inritten schuin moeten worden aangelegd om voldoende afstand tot de bomen te bewaren. Indien de halfverharding op een juiste wijze wordt aangebracht is de begaanbaarheid redelijk tot goed. Er zijn producten op de markt die een goedresultaat geven. Voorwaarde is dat de fundering van de halfverharding en de afwatering goed is afgestemd. Uitval van volwassen bomen. Bij behoud van de oudere bomen met een redelijke tot goede conditie is het essentieel dat wortelschade zeer beperkt blijft door een alternatieve werkwijze te kiezen zodat het risico voor uitval van bomen niet groter is dan bij overeenkomstige situaties. Het risico voor uitval van volwassen bomen is echter niet geheel uit te sluiten. 7.3 Kosten Gebruik van een kwalitatief goede halfverharding betekent een toename van kosten vergeleken met het vervangen van de huidige tegelverharding. Bij gebruik van het hoogwaardige product Stabilizer betekent dit een toename van kosten van circa 30 % uitgaande van circa 600m 2. Hier tegenover staat dat voor deze bomen geen nieuwe groeiplaats inrichting is benodigd. Er kan worden volstaan met bemesting door middel van bodeminjectie. De kosten van bodeminjectie worden geraamd op Euro 180,00 per boom. Binnen deel gebied III betreft dit in totaal 22 te handhaven bomen (forse halfwas bomen en gezonde volwassen bomen). De kosten voor bodeminjectie bedragen circa Euro 4.000,00 Aangegeven bedragen zijn exclusief 21% btw. 7.4 Groeiplaats inrichting nieuwe bomen Om een goede groei te kunnen realiseren voor de nieuwe bomen is voldoende bewortelbare ruimte een vereiste. Binnen het huidige straatprofiel bevinden zich diverse voorzieningen zoals: Rijbaan met riolering Trottoir met bomen en kabels en leidingen tracé, inritten en lichtmasten 28

29 In het huidige straatprofiel is de rijbaan circa 7 meter breed en de breedte van het trottoir varieert van circa 2,5 tot 4 meter. In het trottoir bevinden zich diverse kabels en leidingen. De kabels en leidingen bevinden zich in principe tussen de stammen van de huidige bomen en de aangrenzende kavels. Bij het onderzoek naar de ligging van kabels en leidingen zijn op enkele plaatsen ook kabels onder de stammen van de bomen aangetroffen. Beschikbare ruimte en benodigde ruimte In het huidige profiel is de beschikbare ruimte voor het aanbrengen van een nieuw bodemsubstraat beperkt gezien de ligging van het huidige kabels en leidingen tracé. Bij een gemiddelde plantafstand van 12 meter met een invulling van een groeisubstraat tussen de bomen over een breedte van 1 tot 2 meter kan gemiddeld circa 13,5 m 3 groeisubstraat worden aangebracht (12 x 1,5 x 0,75=13,5 m 3 ). Brengen we een zandbed van 15 cm in mindering dan resteert slechts 10 m 3 per boom. Gezien de vrij hoge grondwaterstand (1,20-1,50 m maaiveld) is een grondwaterprofiel het uitgangspunt voor de berekening voor het benodigde bodemvolume. Uitgangspunt is 0,5 m 3 bewortelbare ruimte per jaar om voldoende groei te realiseren. Dit geeft een groeiperspectief voor circa 20 jaar voor bomen op een grondwaterprofiel. Bij een versmalling van de rijbaan van 7,0 naar 5,8 m 3 komt ruim 4 m 3 extra groeiruimte per boom beschikbaar, totale volume op 14 m 3. Een bodemvolume van 14 m 3 op een grondwaterprofiel geeft groeimogelijkheden voor circa 28 jaar. Bij gebruik van een groeisubstraat wat bestand is tegen belasting door zwaar verkeer kan ook onder de rijbaan en onder parkeervakken ruimte worden gemaakt voor wortelgroei. Hiermee kan het bewortelbaar bodemvolume worden vergroot naar circa 20 m 3 per boom waardoor groeimogelijkheden voor circa 40 jaar worden verkregen. Voorwaarde voor invulling groeisubstraat Zeer goed bewortelbaar Verdichtbaar tot 2 mega Pascal i.v.m. belasting van het trottoir en 6 tot 8 mpa onder de rijbaan. Drooglegging van grondwaterstand, dit betekent maximaal 0,75 m maaiveld. Ontwatering in verband met toestroom van water uit de omgeving (schijngrondwaterstand). Beluchting in verband met zuurstofconsumptie van organisch materiaal in bodemsubstraat. Gezien de bodemeigenschappen aan de Bavelselaan gaat de voorkeur uit naar gebruik van bomenzand of bomengranulaat op basis van lava, met een extra voorziening voor drainage van instromend water van uit de omgeving. Onder de rijbaan is gebruik van bomengranulaat met voldoende weerstand tegen zware verkeersbelasting een vereiste. Afvoer van instromend water naar het riool is noodzakelijk om wateroverlast in de boomgaten te voorkomen. 29

30 8 Conclusie en aanbevelingen Conclusies Het ontwerp van de gemeente voor de nieuwe riolering inclusief herbestrating volgens het huidige profiel van de Bavelselaan kan worden gerealiseerd als alle bomen worden gekapt. Uitsluitend rioolwerkzaamheden kunnen worden uitgevoerd met behoud van de bomen. Voorwaarde is dat er voldoende afstand blijft tussen de bomen bij de ontgraving van de riolering. Een afstand van minimaal 1,25 meter tussen de stamvoet van de bomen en de inzet van de ontgraving is benodigd. Aanpassingen in de locatie van de huisaansluitingen is een vereiste om wortelschade te beperken. Het handhaven van alle bomen binnen het kader van het huidige ontwerp is niet haalbaar in verband met het gegeven dat het niet mogelijk de wortelopdruk in de trottoirs weg te nemen zodanig dat de trottoirs aan de wettelijke verplichting voldoen. Herbestrating van de trottoirs en opnieuw aanbrengen van de trottoirbanden volgens het huidige wegprofiel geeft ernstige schade aan boomwortels waardoor de conditie van de bomen sterk achteruit zal gaan en een groot risico ontstaat voor instabiliteit van de bomen. Bij de benodigde wortelkap zal de kwaliteit van de laan sterk afnemen en ontstaan problemen betreffende de veiligheid in het kader van de voor bomen geldende wettelijke zorgplicht. Behoud van het merendeel van de beeldbepalende bomen in deelgebied III is alleen mogelijk als wordt afgeweken van het huidige profiel. Een versmalling van de rijbaan is noodzakelijk in verband met de ruimte die momenteel wordt ingenomen door de boomwortels (wijken van de opsluit banden richting de rijbaan door wortelontwikkeling). De overige bomen in de deelgebieden I, II en IV (109 bomen) komen in verband met zeer oppervlakkige wortelvorming in aanmerking voor vervanging. Een alternatieve werkwijze voor een openontgraving voor het vervangen van de asbestcementleiding is benodigd bij te behouden bomen. Laten liggen van bestaande asbestcementleiding en boren of persen van nieuwe leiding ter plaatse van de bomen is benodigd. Dit plan dient in overleg met de netwerkbeheerder (Enexis) te worden afgestemd. Bij behoud van de bomen in deelgebied III is gebruik van een alternatieve verharding voor de huidige trottoirtegels een vereiste om de wortelopdruk in de trottoirs grotendeels weg te nemen zodat het trottoir voldoende begaanbaar blijft. Gebruik van een open halfverharding wordt aanbevolen Een nieuwe groeiplaatsinrichting voor de te vervangen bomen door middel van gronduitwisseling en drainage is benodigd. Het voorgestelde alternatieve ontwerp voor de riolering is geschikt voor de Bavelselaan. Dit ontwerp biedt voordelen zowel in technische als in financiële zin. 30