UIT DE STUURKUIP 2 VAN DE KAMPANJE 3 BESTUURSMEDEDELINGEN 4 VERENIGINGSNIEUWS 4 PLANOLOGIE 6 ZEEMANSCHAP EN NAVIGATIE 10 TECHNIEK AAN BOORD 14

Transcriptie

1 februari e jaargang Uitgave van de Nederlandse Vereniging van Toerzeilers. Verschijnt 7x per jaar. ISSN NEDERLANDSE VERENIGING VAN TOERZEILERS SECRETARIS: A. F. Marks, PENNINGMEESTER: J.A.W. Havelaar, postgiro t.n.v. Nederlandse Vereniging van Toerzeilers Postbus 50223, 1305 AE Almere contributie: 27,- p.j. LEDENADMINISTRATIE: G. de Dreef, Nederlandse Vereniging van Toerzeilers, Postbus 380, 3830 AK Leusden, Aanmelden of afmelden lidmaatschap bij de Ledenadministratie. BEMANNINGSBANK: R.M. Lichtveld, REGIO/COMMISSIE VOORZITTERS Noord: I.F. Witteveen, Zuid: H. Korver, West: J.J. Scholte, Oost: R. Beute, Randstad: G. van Voorbergen, Centrum: Mevr. K. van Roosmalen-Bakker, Uiterton: A.F.M. Verbraak, Technische Commissie: H. Rooze, Commissie Zeemanschap & Navigatie: J. Kos, Planologische Commissie: W.P. van Erven Dorens, WEBSITE NVvT: VERENIGINGSARTIKELEN Mevr. K. van Roosmalen Bakker, Girorek HOOFDREDACTIE Peter H. Paternotte, REDACTIESECRETARIAAT Fokko van Steenwijk, REDACTIECOMMISSIE Marjolein Brandt, Beatrice van der Bijl, Marc Couwenbergh, Peter Paternotte en Fokko van Steenwijk Namen en adressen van de bestuursleden, gegevens over regio- en kenniscommissies, de ledenservice, bemanningsbank en verenigingsartikelen vindt u in de Leden- en Schepenlijst. Druk: Anraad, Nieuwegein. 184 UIT DE STUURKUIP 2 VAN DE KAMPANJE 3 BESTUURSMEDEDELINGEN 4 VERENIGINGSNIEUWS 4 * Attachment rally s zomer 2003 PLANOLOGIE 6 * Kort planologisch nieuws * Natuurontwikkeling IJsselmeergebied * Wordt de pleziervaart van het water gedrukt? ZEEMANSCHAP EN NAVIGATIE 10 * Mededelingen Commissie Z&N * Uitschieters bij de GPS! * Dubbel Tij varen TECHNIEK AAN BOORD 14 * Vuilwatertank * Grootzeilrever * Vochtmeting LEDENADMINISTRATIE 19 * Nieuwe leden CORRESPONDENTIE 20 * Reactie op artikel Hans Bijleveld in TZ 182 REISVERSLAGEN 21 * Reisverslagen op NVvT-website ERVARINGEN 21 * Driemaal is scheeepsrecht, niet in Boulogne! * Het strand van Hemmeland BOEKEN 24 VARIA 24 * Melkfett * Winterklusje * Chaos op zee * Buitenboordmotorenmuseum * Hollandia, zeilend door de Historie * Register TZ 2002 EVENEMENTENBULLETIN 30 ADVERTENTIES 41 INFORMATIE VOOR AUTEURS 42 ATTENTIE 43 NAGEKOMEN: 44 * Antifouna controle 1

2 UIT DE STUURKUIP Peter Paternotte Geen Decembernummer In het colofon van het vorige nummer was de foutieve vermelding van de verschijningsmaand aan de aandacht ontglipt. Tweemaal een oktobernummer is wat veel van het goede dus sorry - als u de oude nummers zuinig bewaart zult u met de pen een correctie moeten aanbrengen. Scheepsnamen Waar ik ook kom en zeiljachten te vinden zijn neem ik even een kijkje, onder andere om mijn collectie bizarre scheepsnamen uit te breiden. De laatste zakentrip naar Australië afgelopen december leverde er weer twee op die ik aantrof bij de Hastings Marina ten zuiden van Melbourne Na dit wat luchtige begin een wat serieuzer vooruitblik in het komende jaar. Economisch gezien begin het somberder te worden en oorlogsdreiging in het Midden- Oosten lijkt snel dichterbij te komen. Als dat echt gebeurt zal het ons ook raken en neveneffecten op onze economie hebben. In hoeverre dat de watersport raakt zult u zich wellicht afvragen. De meest directe uitwerking zal zichtbaar worden in de prijs van goederen en diensten. In samenhang met terughoudende bestedingen zullen aanbieders hun kosten moeten dekken. Misschien dat het zover komt dat de varkenscyclus gaat werken bij een verder teruglopende economie, maar in eerste instantie verwacht ik eerder prijsstijgingen dan prijsconcurrentie. Veel watersportvoorzieningen zijn niet echt vrij te kiezen. Je wilt in diè jachthaven liggen, van diè winterstalling gebruik maken en als passant bezoek je de havens waar je graag naar toe gaat en niet die waar de prijs wat lager is. Je wilt je geliefde vaartuig voorzien van precies die uitrustingsstukken en geen andere en bij vervanging is het beste maar net goed genoeg. Per saldo hebben we het natuurlijk over luxeproblemen, daar waar mensen in serieuze problemen kunnen komen door een economische recessie. Zoals bijna altijd is de aanleiding tot de naamkeuze moeilijk te achterhalen. De ene eigenaar heeft misschien bij de marine gevaren en mist zijn dubbelloops luchtafweerkanon, de andere ziet een overeenkomst tussen zijn boot en een rok waarvan de rand ruim boven de knie uitkomt althans volgens de Webster Dictionary of English. De waterlijn zat zo te zien op de normale hoogte, anders lag daar nog een aanknopingspunt. 2

3 Dat neemt echter niet weg dat wij in onze samenleving de spanning tussen werk en vrije tijd of in een meer algemeen kader - die van het leven in een hectische samenleving als de onze mede opvangen met onze zeilhobby. In die zin wordt dat alleen maar belangrijker als de spanning toeneemt. Als redactie van TZ wensen wij u derhalve veel zeilplezier en ontspanning in het komende seizoen. Radarreflectie Een opmerkelijke van de leveranciers van de Speedseal ( het dure maar slimme snel afneembare afdekplaatje van de koelwaterpomp De SEA-ME zoals het apparaat wordt genoemd is een actieve radarreflector met de volgende claims: * Detectie op grote(re) afstand; * Consistente reflectie * Betere reflectie bij regen en golven ( clutter ) * Beter reflectie onder helling * Automatische waarschuwing bij detecteren van scheepvaart De prijs is stiff (ca. 430,-), maar het Engelse watersporttijdschrift Practical Boat Owner gaf in het decembernummer 2002 een goed rapportcijfer. VAN DE KAMPANJE J.H.J. Andriessen Gelet op de zeer matige prestaties van zelfs de beste radarreflectoren die in de watersporthandel verkrijgbaar zijn lijkt dit toch wel dè oplossing in onze drukke kustwateren, naast uiteraard het zelf gebruiken van een radar. Met allebei kan het bijna niet meer misgaan, tenzij er echt iemand zit te slapen! Lees erover op Tenslotte Nog een week of wat te gaan totdat we er weer op uit kunnen, april moet toch wel lukken voor de vroege vogels. Probeer het maar, vaak zijn dit schitterende perioden om rond te varen.. Terwijl ik dit schrijf giet het van de regen, daalt de temperatuur naar het vriespunt en voorspellen de weerberichten NW storm. Ideaal weertje dus om thuis bij de kachel te zitten en dit stukje te schrijven. Toch was het nog slechts twee dagen geleden, dat bij een helder blauwe lucht en stralend zonnetje de eerste gedachten al weer opkwamen over de boot en alles wat daarbij behoort. Ja, zelfs begon ik weer het een en ander bij elkaar te zoeken en de eerste aankoop is alweer gedaan. Vandaag echter laat ik elke gedachte aan de boot en toebehoren weer ver achter me en neem me voor om straks een begin te maken met het lezen van het nieuwe boek van Henk de Velde (die overigens een uitstekende lezing over zijn Russische avontuur hield in de Rode Hoed te Amsterdam) Ik zag daar tot mijn grote genoegen weer een fors aantal NVvT-leden bijeen. De gedachte kwam bij me op dat Henk de Velde eigenlijk een super-toerzeiler is en wie weet krijgen we hem nog eens zo ver dat hij aan boord de NVvT-vlag gaat voeren. Als u dit leest is de toestand in de wereld mogelijk totaal veranderd. Vandaag hoorde ik president Bush met vastberaden stem zijn plannen met betrekking tot Irak aankondigen. Het is hier zeker niet de plaats om daarover een oordeel uit te spreken maar duidelijk is, dat ons en de gehele wereld mogelijk zeer moeilijke tijden te wachten staan. Ik kan dan ook niet verhelen daar toch wel wat somber over te zijn. Inmiddels is het bestuur weer bijeen geweest en zijn de plannen voor de nabije toekomst weer gesmeed. Het Woudschoten weekend is als altijd weer een groot succes geworden en dit vooral ook dankzij de grote inzet van organisatoren en docenten. Een woord van dank en waardering is daarbij zeker op zijn plaats. 3

4 Ik wil van deze gelegenheid tevens gebruik maken mijn mede-bestuursleden hartelijk te danken voor hun inzet en niet aflatende vriendschap getoond gedurende mijn ziekte en afwezigheid tijdens de vergaderingen. Tenslotte hoop ik dat het jaar 2003 voor u allen een goed jaar zal zijn en dat onze NVvT moge blijven groeien en bloeien. BESTUURSMEDEDELINGEN Kees Dik Ledenadministratie Het ligt in de bedoeling dat op korte termijn de taak van de huidige ledenadministrateur zal worden opgesplitst. Een drietal leden heeft zich bereid verklaard elk een deel van deze taak op zich te nemen. Zo zal Gerard de Greef zich vooral bezig houden met het invoeren van nieuwe leden en de mutaties in het ledenbestand. Erna Scholte zal de nieuwe penningmeester ondersteunen met het invoeren en beheren van de contributiebetalingen. Hans Groenestein verzorgt dan het aanleveren van adresbestanden en andere gegevens onder andere ten behoeve van Toerzeilen en de Leden & Schepenlijst. Hij is bovendien samen met Ruud van Vliet de ontwikkelaar en beheerder van ons nieuwe ledenadministratieprogramma. Waar nodig kunnen Gerard en Hans elkaars werkzaamheden tijdelijk overnemen. De voor u belangrijke nieuwe adressen zijn in het colofon van TZ te vinden. VERENIGINGSNIEUWS Frits Birkhoff Ledenpas en acceptgiro Zoals u merkte, heeft u bij TZ183 de ledenpas en de acceptgiro voor 2003 ontvangen. Helaas is door een storing bij de drukker een aantal ledenpassen niet goed gedrukt en is daardoor het adres op de pas buiten het kader gekomen. Omdat op de pas wel de naam en het lidnummer staan, heeft het bestuur besloten geen nieuwe passen rond te zenden. Het bestuur vraagt hiervoor uw begrip. Contributie 2003 Het bestuur is blij dat veel leden hun contributie al zeer snel na ontvangst van de acceptgiro hebben overgemaakt. Mocht u dit nog niet hebben gedaan (statutair dient dit te gebeuren vóór 15 februari) wilt u dit dan meteen doen! Het gironummer is nog steeds t.n.v. NVvT, Almere. U bespaart hiermee het bestuur en Erna Scholte veel onnodig extra werk. VOORSTEL ATTACHMENT RALLY S ZOMER 2003 Informatiebijeenkomsten over varen in en naar Denemarken, maar ook de Belgische/kust en de Engelse Oost en Zuidkust trekken al jarenlang volle zalen. Het vaargebied blijft evenwel voor veel (gezins)- bemanningen ook in de vakanties dikwijls beperkt tot de Waddenzee, IJsselmeer of het Deltagebied. Prachtig (en voor ons onmisbaar) vaargebied, maar het water achter de kim, zoals Belgische/Franse kust, de Oostzee, de Engelse Zuidkust of verder, komt elk jaar scherper in beeld maar blijft voor menigeen toch nog een droombeeld of een nog te nemen drempel. De attachment formule kan daar mogelijk verandering in brengen. Zomer 2001 en 2002 zeilden respectievelijk veertien en zes toerzeilschepen in dagtrajecten gezamenlijk (in attachmentverband) richting Oostzee. Gelet op het enthousiasme van de bemanningen voor deze manier van aanhaken, worden ook in het vakantieseizoen 2003 deze attachment rally s weer opgezet. Het idee in een notendop In het seizoen 2003 zijn twee vakantiebestemmingen vastgesteld te weten: De Oostzee (Denemarken) en Zuidwaarts richting Belgische/Franse kust of Engelse Zuidkust. De aanloop naar die gebieden worden in dagtrajecten gevaren. Toerzeilers die gekozen hebben voor de attachment formule komen op de afge- 4

5 sproken vertrekdatum bijeen in de vertrekhaven aan de Friese, respectievelijk Hollandse kust. Tijdens informatiebijeenkomsten zijn, nog voor het vaarseizoen, afspraken gemaakt over de voorwaarden waaronder wel of niet wordt gevaren (windsterkten en -richting, het weer en weersverwachtingen en te varen dagtrajecten). In de haven van vertrek wordt verder kennisgemaakt en het eerste te varen traject doorgenomen. Bent u geïnteresseerd in het attachment idee dan kunt u zich, bij voorkeur zo spoedig mogelijk, aanmelden bij de regiocoördinator. Bij voldoende belangstelling worden één of enkele informatiebijeenkomsten gearrangeerd. Tijdens de informatiebijeenkomsten aan het eind van het winterseizoen de eventuele vakantiedata nog kunnen dan mogelijk nog worden aangepast worden enkele verzamel/vertrektijdstippen vastgesteld (bijvoorbeeld midden juni, begin juli, midden juli en begin augustus?). Vanzelfsprekend moet bij het vaststellen van data rekening worden gehouden met de tijdstippen van eb en vloed, daar in dagtrajecten wordt gezeild. In de bijeenkomsten worden onder meer de criteria besproken waarbij er NIET buitengaats wordt gevaren. (bijvoorbeeld wind vanaf 5Bf. uit ongunstige richting, mist) Deze criteria kunnen, zonodig in een daaraan volgende bijeenkomst, verder worden gedetailleerd. Deze voorwaarden worden vastgelegd. Duidelijk vastgestelde afspraken houden de rust in het flottielje, u vaart voor uw plezier! Vóór het vertrek uit de thuishaven ontvangen de attachment schippers een lijst van de schepen die op de gekozen vertrekdatum in de haven van vertrek liggen / aankomen met daarbij onder anderen de mobiele telefoonnummers (gsm) van de schippers. Doordat men elkaar al eens heeft ontmoet op de informatiebijeenkomsten, in de haven van vertrek de kleurige NVvT-wimpels zeer herkenbaar zijn, de scheepsnamenlijst en natuurlijk de mobiele telefoon, kan het met elkaar contact zoeken en een afspraak maken voor een palaver, geen moeite meer zijn. Zijn de condities zodanig dat er gevaren kan worden, dan wordt afgesproken op welk(e) tijdstip(pen) wordt losgemaakt en op welk VHF kanaal men standby is en/of overschakelt. Het moge duidelijk zijn dat dit slechts enkele zaken zijn waarover heldere afspraken kunnen/moeten worden gemaakt en in de voorbesprekingbijeenkomst(en) zullen er ongetwijfeld veel meer punten zijn waarover duidelijkheid moet komen. Daar het aantal vakantieweken en einddoel per bemanning verschilt, zijn er voor de terugreis lastig definitieve afspraken te maken. De trajecten zijn evenwel al door de heenreis enigszins verkend en de terugtocht wordt daardoor ook met meer vertrouwen in het eigen kunnen afgelegd. Eenzaam maar niet alleen Het gevoel van iemand in de buurt is een schijnveiligheid, maar de mogelijkheid om af en toe contact te hebben met lotgenoten op weg via Marifoon of GSM heeft, naar de ervaring leert, zeker een moreelverhogende en drempelverlagende uitwerking op de veelal gezinsbemanningen. Maar, laten we eerlijk zijn, het is toch ook aardig om na een dag varen in een vreemde haven aangekomen, met een clubgenoot op de rand van de kuip en een goed glas binnen handbereik, na te praten of een route door te nemen voor een volgend traject. Dat weerhoudt natuurlijk geen enkele schipper om ook in de vakantie blijvend met één of enkele toerzeilers mee op te koersen. Integendeel zelfs, maar denk dan wel aan het motto: Vrijheid - Blijheid. Let wel, het is geen van het begin tot het einde georganiseerde vakantietocht, dus met andere woorden: geen tocht met het (soms dwingende) samen uit samen thuis principe. Tenslotte maar niet in het minst: Vrijheid Blijheid Staat deze manier van varen na één traject al tegen, ga dan gewoon op eigen kiel door of blijft nog een dagje liggen. Zie het als een opstapje om eens wat verder te kunnen komen en het zijn allemaal Hollanders met een eigen mening, stronteigenwijze beterweters en wars van adviezen. Accepteer dus de eigenaardigheden van enkele meeliggers als deze wijze van onder zeil gaan u aanspreekt. Op deze wijze op vakantie gaan opent nieuwe vaargebieden en geeft veel leuke contacten met gelijkgestemde schippers en bemanningen. Uw reactie zie ik met spanning tegemoet. birkhoff.f@wolmail.nl 5

6 PLANOLOGIE A.W. de Ruyter van Steveninck KORT PLANOLOGISCH NIEUWS Nadat de provincie Friesland in eerste instantie een algeheel verbod voor waterscooters op de Friese meren, ingaande 2003, had afgekondigd, is men daarop onder druk van de HISWA teruggekomen en heeft men het besluit twee jaar uitgesteld. In die periode zullen scooters worden geduld op aangewezen delen van Sneekeren Heegermeer. Daarna moeten belangenorganisaties en gemeenten het eens worden over snelvaren op zandputten. (Leeuwarder Courant, 15 januari 2003). Onlangs is door de directie IJsselmeergebied van Rijkswaterstaat een startnotitie Milieu Effect Rapportage ter inzage gelegd naar aanleiding van de noodzaak de spuicapaciteit in de Afsluitdijk te vergroten. Zie TZ177 en TZ169: Waterhuishouding in Het Natte Hart. Naar aanleiding daarvan zal worden gesproken over de mogelijkheid een brakwater zone te realiseren waardoor de harde scheiding tussen IJsselmeer en Waddenzee ongedaan wordt gemaakt. (IJsselmeerberichten, november 2002). De grote zeesluis in Muiden gaat vermoedelijk in oktober 2003 tot juni 2004 dicht, wegens een grote renovatie. (Schuttevaer, 9 november 2002). De statencommissie van de provincie Noord-Holland heeft bezwaar tegen het voorstel van Gedeputeerde Staten om het aantal ligplaatsen in de jachthavens van Uitdam en Volendam uit te breiden. Ook de VBIJ en Natuurmonumenten overwegen bezwaar aan te tekenen. (HISWA Magazine, 8 november 2002). De beschoeiing in de jachthaven bij Schardam is in slechte staat en moet worden vernieuwd. De plaatselijke watersportvereniging wil bij de renovatie het aantal ligplaatsen verdubbelen tot 80. De bewoners van Schardam verzetten zich tegen deze plannen. (IJsselmeerberichten, november 2002). Een stuurgroep van de provincies Zuid- Holland, Noord-Brabant en Zeeland heeft in een rapport De Delta in Zicht een visie gepresenteerd over mogelijkheden om de nadelige effecten van de Deltawerken het hoofd te bieden. Krammer, Volkerak en Zoommeer zijn als gevolg van een explosieve ontwikkeling van blauwalgen ecologisch in grote nood. Er zou bijvoorbeeld een doorlaatmiddel naar de Oosterschelde moeten komen om het fosfaatrijke zoete water uit de rivieren kwijt te kunnen raken en omgekeerd zout water en getijdewerking in dit gebied toe te laten. Nog een doorlaatmiddel in nodig in de Grevelingendam. Samen met de bestaande spuisluis in de Brouwersdam moet via doorstroming en verversing de overmatige plantengroei in het Grevelingenmeer worden teruggedrongen. De waterkwaliteit is het Veerse Meer moet worden verbeterd door het graven van een kanaal door Noord-Beveland naar de Oosterschelde. Zie TZ174. Overigens is een verzilting van Krammer en Volkerak strijdig met de belangen van land- en tuinbouw die momenteel het zoete water daaruit gebruiken. Binnenkort wordt beslist over een aantal proefprojecten. (Schuttevaer, 26 oktober 2002). De Zeeuwse natuurbeweging stelt dat een afdoende aanpak van de ernstige blauwalg problemen in Krammer, Volkerak en Zoommeer slechts kan worden bestreden door herstel van een flinke getijdenbeweging. Een beetje eb en vloed is geen oplossing. Een getijverschil van drieënhalve meter wordt noodzakelijk geacht. Er zal daarom moeten worden gekeken naar het (gedeeltelijk) openbreken van de compartimenteringdammen. Teneinde het als gevolg hiervan afnemende getijverschil op de Oosterschelde te compenseren is het nodig de doorstroming door de stormvloedkering te vergroten. (Provinciale Zeeuwse Courant, 20 december, 2002). Vertegenwoordigers van de WSV Burghsluis hebben de studie van het onderzoeksbureau Alterra over het welzijn van de zeehonden in de Oliegeul bekritiseerd. Zie TZ 181. Op grond van deze studie blijft de Oliegeul gesloten voor de watersport tussen 1 april en 1 oktober. Sinds november 2001 zijn er echter geen zeehonden meer gesignaleerd. Het zandbankje voor de 6

7 blokkendam waarop de zeehonden bij laagwater plachten te rusten valt niet meer droog zodat de dieren zijn vertrokken. Er zijn evenmin jonge dieren geboren. Het verzachtende argument dat de Oliegeul toch al minder interessant is geworden wegens verzanding is volgens deze bronnen een fabel. (Provinciale Zeeuwse Courant, 3 december, 2002). A.W. de Ruyter van Steveninck NATUURONTWIKKELING IJSSELMEERGEBIED Eind 2002 is door de ministeries van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij en Verkeer en Waterstaat een projectenplan gepresenteerd voor natuurontwikkeling op het IJsselmeer in de periode Dit plan is van belang voor de watersport omdat waar mogelijk zal worden gestreefd naar recreatief medegebruik. Er is een bedrag beschikbaar van circa 45 miljoen (tot 2010) dat afkomstig is uit aardgasbaten. Het primaat ligt zoals gezegd op natuurontwikkeling. Bij herhaling wordt de Vogelrichtlijn genoemd als het leidend principe en veel van de plannen zijn gericht op het aanleggen van ondiepten, moerassen en luwtezones die voor vogels wel, maar voor zeilers niet zo interessant zijn. Aan de hand van een tevoren opgesteld conceptrapport over reeds bestaande plannen en projecten zijn door de ministeries in het voorjaar van 2002 enkele bijeenkomsten georganiseerd met belanghebbende organisaties (waaronder ook afgevaardigden van de watersport), met het doel te komen tot een zo breed mogelijk gedragen plan. Ook de NVvT was daarbij vertegenwoordigd. Jammer genoeg zijn bij deze discussies enkele voor watersporters aantrekkelijke opties gesneuveld. Niettemin is er genoeg van de oorspronkelijke plannen overgebleven en voor zover van belang voor zeilers zullen die hierna kort worden beschreven. In alle gevallen gaat het om vaardoelen met sobere voorzieningen die een minimum aan verstoring met zich meebrengen, zoals eenvoudige steigers of ankerboeien. De volgende projecten zijn het vermelden waard. Kamperhoek In de hoek van de Ketelbrug met Flevoland wordt een rustgebied voor vogels aangelegd met ten ZO daarvan, in de luwte bij W. winden, een twintigtal aanlegplaatsen voor wat grotere schepen. IJsselmonding In het Oostelijk deel van het Ketelmeer, bij de monding van de IJssel, is al enkele jaren geleden het project Natuurontwikkeling IJsselmonding van start gegaan. Hierop wordt voortgebouwd door de aanleg van moerasachtige (schier)eilanden bij de Ketelmond, met daartussen vaargeulen. Er zijn circa 100 aanlegplaatsen gepland aan eenvoudige steigers. Houtribdijk Deze dijk tussen Enkhuizen en Lelystad heeft aan beide zijden ondiepe delen die zich lenen voor natuurontwikkeling met recreatief medegebruik. Alles bij elkaar wordt dit project circa ha groot. Men wil strek- en luwtedammen en verondiepingen aanleggen met aan beide zijden nog niet gepreciseerde aanlegplaatsen, tenminste 100 in getal. Oostvaardersdijk In het kader van de noodzaak om uit overwegingen van veiligheid de Oostvaardersdijk op te hogen (deze was immers niet bedoeld als een permanente waterkering zolang werd uitgegaan van de aanleg van de Markerwaard) wil men een luwtegebied langs de dijk realiseren door de aanleg van dammen op een afstand van minimaal 100 meter van de dijk. Daarbinnen komen steigers goed voor 20 aanlegplaatsen, met de mogelijkheid aan land te gaan, naar een aan te leggen uitkijkpunt over de Oostvaardersplassen. Hoornse Hop Dit project, tussen Schardam en Scharwoude, heeft als voornaamste doel de verbetering van het rust- en foerageergebied voor watervogels, door het aanleggen van een aantal dammen evenwijdig aan de kust, op 250 meter er vandaan, met slibvangputten aan de binnenzijde. Hierdoor ontstaat een luw gebied met relatief helder water, waarin waterplanten en driehoeksmosselen beter gedijen. Er wordt gedacht over de mogelijkheid verder noordelijk circa 20 aanlegplaatsen te 7

8 realiseren, wellicht in de vorm van ankerboeien. Oude Zeedijk Venhuizen Evenals in het geval van de Oostvaardersdijk wordt uit overwegingen van veiligheid versterking van het dijktraject Hoorn-Enkhuizen noodzakelijk geacht. Het Hoogheemraadschap van Uitwaterende Sluizen ontwikkelt hiertoe plannen. Het aanleggen van voorlanden dient zich hier als oplossing aan en dit biedt mogelijkheden voor natuurontwikkeling. Gezocht wordt om in het kader van een te ontwikkelen project 20 aanlegplaatsen te realiseren waarbij een goede zonering wel noodzakelijk is. Eventueel is het vergroten van de capaciteit van de vluchthaven van Wijdenes een optie. Kreupel Op de ondiepte de Kreupel in het IJsselmeer ter hoogte van Medemblik is onlangs een vogelrustgebied gerealiseerd. Het is de bedoeling om ten Oosten hiervan enkele luwtedammetjes aan te leggen (Kreupel fase 2), met circa 20 aanleg- en/of ankerplaatsen. Het vogelrustgebied blijft daarbij ontoegankelijk. Wieringervlaak Deze ondiepte, ook Oude Zeug en Nieuwe Zeug geheten, leent zich goed voor het creëren van natuurontwikkeling. Daartoe wil men een halfcirkelvormige leidam aanleggen ten Oosten van de ondiepte waardoor riet en waterplanten vaste voet kunnen krijgen en het gebied geschikt wordt voor vissen en driehoeksmosselen en daarmee voor diverse vogelsoorten. Oorspronkelijk was een dertigtal aanlegplaatsen gedacht aan de O. zijde dan de dam, maar omdat in het gebied regelmatig schietoefeningen vanuit Breezanddijk worden gehouden, zijn deze nu gepland naar een minder aantrekkelijke locatie, evenwijdig aan de Afsluitdijk. De beschreven projecten worden in de komende jaren uitgewerkt en aan de hand van de voortgang, het beschikbare budget en ontwikkelingen in het IJsselmeergebied wordt jaarlijks een meerjarenplanning opgesteld. Het is mogelijk dat daarbij de projectenlijst zal worden aangepast. Enkele opmerkingen onzerzijds. Zoals in het begin opgemerkt, ligt het primaat op natuurontwikkeling. Dat is uitstekend. Maar de overeenkomst tussen de ministeries vermeldt ook uitdrukkelijk de mogelijkheid van recreatief medegebruik, en dat komt, wat betreft de watersport, toch niet zo erg uit de verf. Van de zestien vermelde projecten zijn er slechts acht waarin wordt gesproken over het realiseren van aanlegplaatsen. In het rapport wordt melding gemaakt van de aanleg van circa extra aanlegplaatsen (tot 2015), aanzienlijk meer dan in de beschreven projecten. In veel gevallen heeft recreatief medegebruik voor zover genoemd dan ook betrekking op het realiseren van vogelkijkhutten. Verder wordt veelvuldig de noodzaak van zonering beklemtoond; de aan te leggen natuurgebieden zijn zelden toegankelijk voor recreanten. Dat is spijtig voor toerzeilers die over het algemeen rustige vaarders zijn en zeer geïnteresseerd in een schoon milieu, een fraaie natuur en vogels. Vermoedelijk is om dit soort overwegingen ook het plan gesneuveld voor de aanleg van een twintigtal aanlegplaatsen bij de monding van de Goot, nabij het Zwarte Meer. Maar misschien komen hierin verbeteringen in de in de loop van de jaren aan te passen projectenlijst. In elk geval zijn de aangekondigde plannen, hoe vaag ze soms ook zijn, interessant voor een vereniging waarvan ongeveer de helft van de leden zijn boot aan of bij het IJsselmeer heeft liggen. W.P. van Erven Dorens WORDT DE PLEZIERVAART STEEDS MEER VAN HET WATER GEDRUKT? Wim Geradts vindt van wel in zijn artikel in Toerzeilen 183. Uit zijn relaas blijkt de ware liefde voor zeilen, landschap, natuur en stilte in ons prachtige land, dat hij ook nog heel goed blijkt te kennen. Maar met zijn conclusie ben ik het niet eens. Ruimtegebruik Door toenemende bevolking, welvaart en mobiliteit neemt het beslag op ruimte voor wonen, werken en verplaatsen sterk toe. Sommigen stellen zelfs dat Nederland vol 8

9 is, maar dit beslag bedraagt thans ongeveer 20% van het landoppervlak. De natuurbeweging, die in het begin van de twintigste eeuw op gang kwam, ziet deze ontwikkeling en streeft naar het veiligstellen van de nog overgebleven natuurgebieden (circa 10%: de rest is agrarisch gebied). Daartoe zijn veel wettelijke maatregelen genomen, zoals ondermeer de Natuurbeschermingswet, Ruimtelijke Ordening met Nota s, PKB s, Streek- en Bestemmingsplannen en laatstelijk de Europese Vogelen Habitatrichtlijnen. Natuurbeweging De natuurbeweging is geen homogeen blok met duidelijke doelstelling en beleid, maar bestaat uit vele groepen met uiteenlopende doelen, varieerend van Natuur voor de mens, mens voor natuur tot Behoud van korenwolf, das, zeehond, rugstreeppad of vul maar in. Door sommige radicale groepen wordt zonering een ambtelijk eufemisme voor afsluiten van gebieden voor de mens, of althans een deel van de mensen als vrijwel het enige instrument voor hun doelen gezien. De waterrecreatiesector werd overrompeld door plotselinge aanwijzing van 80% van het binnenwater als Speciale Beschermingszone (SBZ) met een beschermingsregime vergelijkbaar met de Natuurbeschermingswet. Aanwijzing van overmatig grote SBZ s is een dodelijk wapen in de handen van radicale splintergroepen en kwaadwillende individuen om elke verandering of activiteit te dwarsbomen. Er waren dan ook duizenden bezwaarschriften en enkele belangengroepen zetten de procedure nu door tot de Europese rechter. Dat kost veel geld. Hopelijk wordt de omvang van de aanwijzing belangrijk gereduceerd. Maar met Natuurmonumenten en de Provinciale Landschappen is het gesprek over bescherming van de natuur en tegelijkertijd toegankelijkheid voor de recreant zeer goed mogelijk gebleken. Zo werd bijvoorbeeld een gezamenlijk Projectenplan Natuurontwikkeling IJsselmeergebied opgesteld, waarin naast extra vaste ligplaatsen tot 2030 ook hectare (van de ) natuurontwikkeling met inpassing van de waterrecreatie wordt voorgesteld. Dat betekent mogelijkheden voor landelijke aanleg- en ankerplaatsen die Wim Geradts zo waardeert tegen een gering verlies aan vaarwater, dat vanwege de diepgang voor de meeste kieljachten toch al niet bevaarbaar is. En er zijn meer voorbeelden van natuurontwikkeling in goed overleg met de recreant. Tenslotte zijn natuur en landschap van eminent belang voor de beleving van de watersport. Recreatievoorzieningen Recreatievoorzieningen in den lande hebben een groot probleem: het beheer ervan. Staatsbosbeheer (SBB) heeft de ervaring dat zonder dagelijks toezicht zelfs eenvoudige voorzieningen op recreatieterreinen worden vernield. Ook onder watersporters schuilen genoeg vandalen om het voor ons allen te verknoeien. SBB heeft daarom alle voorzieningen als toiletten, waterpompen en afvalcontainers op eilanden verwijderd, omdat er geen geld is voor permanent toezicht. Alleen in Fryslan zijn provincie en gemeenten bereid de hoge beheerskosten van de Marrekrite te subsidieeren. Bij het Veerse Meer en de Grevelingen zit men nog met grote problemen. Op de Randmeren zoekt men beheerderstoezichthouders bij nabijliggende jachthavens, die dan een (bescheiden) liggeld mogen vragen ter dekking van de kosten. Maar een watersporter, die liggeld moet betalen, stelt vervolgens eisen aan de voorzieningen, waardoor de landelijke aanlegplaatsen steeds verder in de richting van een passantenhaven (met walstroom) opschuiven. Wie echt eenzaam in de vrije natuur wil liggen, zal moeten ankeren, maar ook oppertjes en baaien met goede ankergrond zijn helaas schaars. Naar mijn mening zullen we het bij inpassing van de watersport in natuurontwikkelingsprojecten vooral in die richting moeten zoeken. Mogelijk zijn meerboeien of moorings nog een haalbaar alternatief. Antwoord van de watersport Het antwoord op overtrokken natuurbeheer ligt voor de watersport in gezamenlijke belangenbehartiging. Daarbij moet zij ook aansluiting zoeken met andere groepen waterrecreanten als hengelaars, duikers, schaatsers en commercieele organisaties als HISWA, RECRON en Kamers van Koophandel. Samen vormt men een groot blok waar de politiek wel naar moet luisteren. Het is dan wel van belang, dat de waterrecreatie haar onderlinge tegenstellingen weet te overbruggen. Schimpen op motorboten, hengelaars, zwemmers en windsurfers draagt daar niet toe bij. Het speelt de 9

10 gewraakte zonering in de kaart, ook als die eigenlijk niet nodig is. Een tweede belangrijk punt is dat de waterrecreatie haar stem laat horen in een zo vroeg mogelijk stadium van het plannenmaken. Onder aanvoering van de Vereniging tot Behoud van het IJsselmeer (VBIJ) wisten wij zo, na jaren actievoeren, het plan voor de Markerwaard voorgoed te doen schrappen. Ook deed het Watersportberaad prima werk door de Beleidsvisie Recreatie Toervaartnet Nederland (BRTN) tot stand te doen komen. Standaardisatie van diepgang, doorvaarthoogte en brugbedieningstijden voor een toervaartnet van kilometer. Jaarlijks worden met een geringe stimuleringssubsidie tientallen miljoenen Euro s uit andere subsidiepotten in de opheffing van knelpunten gestoken. Denk maar aan het naviduct bij Enkhuizen en aquaducten bij Harderwijk en in Friesland. Ook werd onlangs een onderzoek gedaan naar het economisch belang van de waterrecreatie voor Nederland. Het bleek, dat deze sector even belangrijk is als bijvoorbeeld de binnenvaart, de visserij of de verblijfsrecreatie, namelijk ongeveer 4 miljard euro per jaar. Overheden zijn buitengewoon gevoelig voor economische argumenten. Veel zaken worden ook in Den Haag of Brussel bedacht en besloten, maar tot nu toe ontbreekt een sterke lobby van de waterrecreatie. Bij een bezoek aan het Europees Parlement mocht ik vernemen, dat er ruim geaccrediteerde lobbyisten op een paar honderd parlementsleden inpraten, die de geboden expertise hard nodig hebben voor hun werk. Er is duidelijk oververtegenwoordiging van landbouw, visserij, natuur en milieu, en dat is goed te merken aan de Europese wetgeving. Versterking van de stem van de waterrecreatie in Haagse en Brusselse kringen is daarom van groot belang. Ja, er zijn veranderingen in natuur en landschap, en lang niet altijd in ons voordeel. Nee, we moeten niet in nostalgisch pessimisme vervallen, want de pleziervaart wordt zeker niet van het water gedrukt! ZEEMANSCHAP EN NAVIGATIE Nora Schram MEDEDELINGEN VAN DE COMMISSIE ZEEMANSCHAP EN NAVIGATIE Diploma TKN internationaal erkend De KNWV meldt dat nu ook het diploma Theoretische Kustnavigatie (TKN) internationaal erkend is en recht geeft op uitreiking van een Internationaal Certificaat van Competentie (ICC). De Commissie Zeemanschap en Navigatie onderzoekt of het mogelijk is de leden te assisteren bij het behalen van dit examen. In ieder geval is er nu een eind gekomen aan de merkwaardige situatie dat een zeezeiler alleen een ICC kon krijgen door o.a. het Rijnvaart Politiereglement uit zijn hoofd te leren. Alternatief voor de Reeds Almanak De Reeds Almanak 2003 kost zelfs bij de discount zaken 49,95, tegen ± 35, vorig jaar. Er zit nu wel een handig boekje bij met waypoints en kaartjes van marina s, maar dat lijkt toch geen reden voor een prijsverhoging van bijna 50%. Het Nederlandse omslag is overigens nep, de binnenkant is gewoon Engels. Een mogelijk alternatief is de nieuwe Cruising Almanac, een gezamenlijke uitgave van de Cruising Association en Imray. De prijs is ongeveer gelijk, maar de almanak is twee jaar bruikbaar omdat de getijtafels van 2004 òf 2005 na insturen van een briefkaart gratis worden toegezonden. Geen oorzaak gevonden van de ramp met de Tuila De Marine Accident Investigation Branch (MAIB) onderzoekt alle soorten ongelukken op zee, dus ook met recreatievaartuigen. In de laatste Safety Digest staat onder andere een verslag van het onderzoek naar het vergaan van de Twister Tuila. Er kon geen duidelijke oorzaak worden gevonden, maar er wordt wel een aantal aanbevelingen gedaan. Nuttige lectuur voor zeezeilers. Tricolor Sinds het zinken van de Tricolor zijn al twee grote schepen op het wrak gevaren. Er 10

11 circuleert een verhaal dat de roerganger van één van de schepen op het advies Turn left, sir antwoordde Right en pardoes op het wrak voer. Laat dit in ieder geval een les zijn voor die zeilers die serieus verwachten dat een schip op volle zee wel voor ze zal uitwijken, zoals de regels dat aangeven. PC aan boord De laptop moet als boordcomputer steeds meer plaats maken voor compacte PC s en LCD beeldschermen. Daarbij is het erg gemakkelijk dat de LCD schermen genoegen nemen met 12V. Een zichzelf respecterend systeem voor digitale kaarten projecteert radarbeelden en getijstromen op de kaart en met een telefoonverbinding ook weerkaarten. Apple en Linux gebruikers komen er helaas nog steeds bekaaid af als het gaat om nautische programmatuur. Garmin komt met een handcomputer met geïntegreerde GPS ontvanger voor een aantrekkelijke prijs. Solas V De Engelse Kustwacht (Maritime Coast- Guard Agency) neemt het nieuwe Solas V verdrag zeer serieus. In een folder getiteld Solas V for Pleasure Craft wordt een duidelijk overzicht gegeven van de verplichtingen waaraan de jachtschipper vanaf 1 juli 2002 moet voldoen. Een andere folder bevat de Life Saving Signals die op ieder schip aanwezig moeten zijn. Het is te hopen dat de Nederlandse autoriteiten op dit gebied ook wat aan voorlichting zullen doen, anders ontstaat er net zo n onduidelijke situatie als rond de Vreemdelingenwet. Websites: KNWV: MAIB: Garmin PDA met GPS: Engelse Kustwacht: W.E. Janze, Stuurman kleine zeilvaart, nautisch docent UITSCHIETERS BIJ DE GPS! In TZ 183 benadrukt Jaap Kos de nauwkeurigheid van het GPS (Global Positioning System) en hij belicht een aantal fouten die kunnen ontstaan als het apparaat en de zeekaart(en) niet dezelfde rekenmodellen hanteren. (GPS-kaartdatum, zoals WGS84, ED50 ed) Dit verhaal gaat zowel over de nauwkeurigheid, als de onnauwkeurigheid van een goed op elkaar afgestemd (GPS & Kaart, nu meestal WGS84) systeem. Er gaat een verhaal over iemand met een afgeronde zeevaartschoolopleiding die een schip van drie miljoen gulden mocht wegbrengen. Een schip met de beste apparatuur aan boord, dus hij toetst de coördinaten van een boei in als waypoint, zet de stuurautomaat in werking en kruipt een paar uur in de kooi.zonder uitkijk. Door een enorme dreun tegen het schip wordt de man wakker en blijkt empirisch te hebben vastgesteld hoe nauwkeurig een GPS kan werken. Hij is midden op de betreffende boei gevaren. Het schip zonk en de man heeft nooit meer schepen hoeven wegbrengen Een paar jaar geleden reed ik na 40 jaar weer tussen de metershoge heggen van de Zuid Engelse kronkelige landweggetjes, waar twee auto s elkaar nauwelijks kunnen passeren. Zeer vermoeiend, want er komt nooit een tegenligger en toch rijd ik daar bij elke bocht - en dat zijn er nog al wat - alsof er een Rolls Royce op me af komt. Anticiperen, want eens per 100 bochten is er inderdaad een tegenligger en in de statistiek spreken we dan van R99. Voor elke bocht in Engeland geldt dan dat je 99% kans hebt dat er geen tegenligger op je af komt dus rij maar raak? Het in London zetelende IMO (International Maritime Organisation) bedenkt internationale regels voor de scheepvaart op zee. In 1972 bedachten zij het BVA, Bepalingen ter Voorkoming van Aanvaringen op zee. In 1977 kwam het Standard Marine Vocabulary tot stand, welbekend bij mensen met een Marcom B(eperkt) opleiding. Ook resolutie 815, die bepaalt dat een positiesysteem op de oceanen een (on)nauwkeurigheid mag hebben van 2-4 M.(R95). Om efficiënt de oceanen te bevaren schrijft men een (on)- nauwkeurigheid voor van 500 meter en in (aanloop)geulen en havens een R95 van 10 meter of minder. De 21 (+drie reserve) GPS-satellieten (lanceringen ) zenden onder commando 11

12 van een grondstation drie verschillende codes uit: 1 P-code (P = Precision), waarbij in 95% van de berekeningen het schip zich binnen de 17 meter van de werkelijke positie bevind. (Militair gebruik); 2 C/A-code (C/A = Clear/Acquisition) met een R95 van 38 meter; 3 C/A-code met SA (SA = Selective Availability)*, die in 95% van de gevallen nauwkeuriger is dan 70 meter (de Amerikaanse overheid garandeert 100 meter) De DGPS (Differential Global Positioning System) die veel nauwkeuriger is, heeft slechts een bereik van 120 M en laat ik hier buiten beschouwing. De triomf van de techniek maakt dat mensen een blind vertrouwen krijgen in de GPS en zo ziende blind worden. In 95% van de gevallen zit u met de C/A-code met SA binnen de 70 meter van de werkelijke positie (proefondervindelijk in 1994 en 1997 vastgesteld), maar in 4,99% van de gevallen is de fout 300 meter en in één op de metingen zit de GPS er meer dan een halve kilometer naast De moraal, Wim Sonneveld zou dat zo gezegd hebben: 4 Toets nooit de precieze coördinaten in van een boei, maar blijf daar 0,2 minuut van weg; 5 Look out, de uitkijk, blijft essentieel, want ook met deze marge kunt u in één op de meer dan keer vierkant op een boei varen. Ondanks alle techniek blijft goed zeemanschap (BVA vs 2, BPR 1.04 & 1.05) geboden. Literatuur: GPS van Y.Draaisma (Waterwinkel ledenprijs 9,08) * De SA is inmiddels afgeschaft redactie Hans van Laar DUBBEL TIJ VAREN Bij dubbel tij varen kies je de vertrektijd zodanig dat je de stroom mee krijgt en je na verloop van tijd een kenterpunt bereikt. Daarna vaar je verder, met opnieuw stroom mee. Op bij voorbeeld bij de route Den Oever Vlieland-haven, 43 mijl, is het mogelijk de hele reis stroom mee te hebben. Hierbij is het van belang rond de tijd van Harlingen HW + 5 uur (overeenkomend met de tijd van Den Helder LW + 1) de zuidpunt van Texel gepasseerd te zijn. De verheid is ± 12,5 mijl maar, rekening houdend met stroom mee komt de vertrektijd in Den Oever-buiten uit op rond de tijd van Harlingen HW + 3 uur. Een ander voorbeeld van dubbel tij varen is de route Kornwerderzand - zuidpunt van Texel ( ± 25 mijl) - noordpunt van Vlieland (± 31 mijl) en verder naar Harlingen (± 15 mijl), Totaal ± 71 mijl, tevens bekend als het Rondje Texel Vlieland. Ook op deze route is het mogelijk de hele reis stroom mee te hebben. Bij een beschikbare tijd van ± 12 uur is de benodigde vaart over de grond gemiddeld 71 M : 12 h = 5,9 knopen. Er is dus geen tijd om te treuzelen. Ook op deze tocht is het van belang rond de tijd van Harlingen HW + 5 uur de zuidpunt van Texel gepasseerd te zijn. Daaruit volgt, afhankelijk van de windverwachting, een vertrektijd te Kornwerderzand van rond de tijd van Harlingen HW. Op de Noordzee bij Texel begint rond de tijd van Harlingen HW /2 uur de noordoostgaande stroom te lopen. Om deze route in een dubbel tij (± 12 1 /2 uur) te kunnen uitvoeren is het zaak optimaal stroomprofijt na te streven (stroomoptimalisatie). Daarom kan worden overwogen deze tocht bij springtij uit te voeren. Verder is de stroomsterkte het grootst in het midden en in de buitenbochten van de stroomgeulen. Omdat het een Rondje betreft zullen niet alle rakken bezeild zijn. Bij het naderen van een niet bezeild rak rijst de vraag of de beschikbare tijd het toelaat om te kruisen. Als de resterende tijd aan de krappe kant is kan worden besloten op (gereefd) grootzeil en motor verder te gaan (vissermanvaren). Ook op de bezeilde rakken is het zinvol van tijd tot tijd na te gaan of de motor bij gezet moet worden om op een redelijke tijd in Harlingen te arriveren. Rondje Texel en Vlieland, ± 70 mijl. Vertrek te Kornwerderzand, aankomst te Harlingen. Datum: zaterdag 14 juni Zon onder ± uur. Donker rond uur. 12

13 De afstanden / verheden en de namen van tonnen, weergegeven in onderstaande tabel, zijn gebaseerd op kaart 1811, editie Op kaart 1811, editie 2003 zouden de afstanden / verheden en de namen van de tonnen hiervan kunnen afwijken. Trajecten Van Naar Mijlen Mijlen Kornwerderzand, N.card. BO9/KZ2 Texelstroom T20 16,0 16,0 Texelstroom T20 Marsdiep T6/MK1 06,6 22,6 Marsdiep T6/MK1 Marsdiep T2 02,3 24,9 Marsdiep T2 Molengat MG2 05,2 30,1 Molengat MG2 Noordzee N.card. ZS1 Zuider Stortemelk 19,4 49,5 N.card. ZS1 Zuider Stortemelk VL 1 Vliestroom 06,8 56,3 VL 1 Vliestroom N.card. BS1/IN2 Blauwe Slenk 04,5 60,8 N.card. BS1/IN2 Blauwe Slenk N.card. P9/ BO 44 Harlingen 10,0 70,8 Stroombeeld vaarwaters, ref. haven Harlingen. Datum: za. 14 juni Harlingen. HW 1030 en (Den Helder LW 1445). Als praktijkvoorbeeld is voor zaterdag 14 juni 2003 het overzicht van het stroombeeld in de diverse vaarwaters weergegeven in de tabellen Stroombeeld. Een indicatie van de vaartijd is te geven door per rak de mijlen te delen door een geschatte vaart over de grond. De vet gedrukte tijden geven bij benadering aan welke tonnen/route-punten (ook vet gedrukt) bereikt zouden moeten zijn om niet al te laat in Harlingen te arriveren. Deze gegevens vormen tijdens de vaart tevens een indicatie om voortgang te beoordelen. Bij achterblijvende voortgang kan worden besloten de motor bij te zetten. Omdat de methodiek van de tabellen steeds dezelfde is, na schatting van de vaart over de grond, wordt hier volstaan met de eerste twee en de laatste tabel. De volledige set is uiteraard op te vragen bij de auteur, hansvanlaar@zonnet.nl Dove Balg en Texelstroom, van Kornwerderzand, N.card. BO9/KZ2 tot T20, 16,0 mijl HW E E E E E E W W W W W W W ,0 M : 6,4 kn = 2 1 /2h Vertrek T20 Texelstroom, van T20 tot T6/MK1, 6,6 mijl HW NE NE NE NE NE NE SW SW SW SW SW SW NE ,6 M : 6,6 kn = 1 h. T20 T6/MK1 13

14 Blauwe Slenk en Vaargeul langs Pollendam, van N.card. BS1/IN2 tot N.card. P9/BO44 bij Harlingen, 10,0 mijl HW W E E E E E E W W W W W W BS1/ P9/ 10 M : 5,0 kn = 2 h. 10 M : 6,7 kn = 1 1 /2 h. IN2 BO44 Aankomst rond Zon onder 2200, donker ± Alhoewel bovenstaande tabellen Stroombeeld een samenvatting vormen van getijtafel en stroomatlas is het toch aan te bevelen de betreffende tijden (met potlood) vóór vertrek in te vullen op de betreffende stroomkaarten van de stroomatlas (HP33 / HP 17). De stroom wordt geacht te lopen van 1 /2 uur vóór tot 1 /2 uur na het tijdstip bij de getijstatus. De methodiek van het gebruik van de tabellen Stroombeeld is toegelicht in TZ 179, blz. 7. Bijzonderheden Uitzendtijden weerberichten zie Boordboek TZ. Op de Waddenzee geldt VHF10. Nood-verkeer VHF16 Den Helder Rescue. In VTS-gebied Den Helder geldt VHF 12, Verkeers-centrale Den Helder. Op VHF 12 hoor je de communicatie van de Verkeerscentrale met in- en uitvarende schepen en met de veerboten Molengat en Schulpengat die, varend van Den Helder naar Texel v.v. het Marsdiep kruisen. In de nacht van zondag op maandag uitvarende visserschepen. Op donderdag, vrijdag en zaterdag thuisvarende vissersschepen. Deze varen met hoge snelheid en geven daardoor hoge boeg- en hekgolven. Op werkdagen kunnen schietoefeningen worden gehouden in het Zeegat van Texel (VHF12). Op de Noordzee VHF16. Intrekkende stroom bij de Eierlandse Gronden. Ten westen van Vlieland kunnen op werkdagen schietoefeningen uit vliegtuigen worden gehouden. (Observatiepost Cornfield, VHF74). Voor schietoefeningen zie ook Teletekst pagina 724. Op Noordzee begint op de breedte 53 16,0 VTS-gebied Terschelling. Hier geldt VHF2, Verkeerscentrale Brandaris. VHF2 eindigt bij het begin van de Blauwe Slenk. Op de Blauwe Slenk en verder naar Harlingen geldt VHF 10. Havendienst Harlingen VHF 11. TECHNIEK AAN BOORD Chris van Deuzen VUILWATERTANK Doelstelling Een zo eenvoudig mogelijke oplossing om in de haven en op een ankerplaats het boordtoilet te gebruiken. Werking Zonder de vuilwatertank is het de gewone aansluiting zoals deze wordt voorgeschreven door de fabrikanten van boordtoiletten. Wanneer men het toilet wenst te gebruiken, zet men beide afsluiters open. Wanneer we in de haven zijn en dit met z n allen doen, wordt het toch een smeerboel. Als we nu een vuilwatertank hebben boven de waterlijn en gemonteerd als op tekening 1 staat aangegeven, kunnen we in haven of ankerplaats toch gebruik maken van het pomptoilet. We sluiten de uitlaat en zetten de inlaat open en bewaren we onze restproducten. De volgende dag op de rivier of op groot water lozen dit door de afsluiter open te zetten. We zien dan een bruin spoor achter ons als we goed opletten. We maken de bak schoon door er 14

15 het toilet nog even goed te spoelen met de uitlaatafsluiter dicht en klaar is Kees. Opmerking: Bijkomend voordeel is dat we de uitlaat afsluiter op zee gewoon dicht kunnen houden en dat niemand aan de afsluiters hoeft te komen bij gebruik van het pomptoilet. Vetus ons aanreikte was een vuilniszak er om te doen!! We hebben toen besloten een tank te maken van hout en epoxy. 2 Ook dit gaf na verloop van enige weken wat stank. Wel een stuk minder maar toch. Dit kwam door een te kleine ontluchting. Dat had tot gevolg dat als we pompten een grote overdruk op de tank kwam te staan en door het inspectieluikje lekte. Realisering/problemen 1 De vuilwatertank begon na het in gebruik nemen van de installatie te stinken in de boot. Wij dachten het op te lossen met dubbele slangen klemmen. Na heel wat inspecties en mogelijke oorzaken kwam ik er achter dat de vuilwaterzak die Vetus daar voor speciaal levert de oorzaak is. Hij zweet. De oplossing die 3 Als we de wc op de boot niet regelmatig gebruiken, doen we een beetje vloeistof voor faecalientank in het toilet en spoelen dit door naar de tank. We hebben er nu drie seizoenen zonder problemen mee gevaren. Opmerking: Ik heb de dekdop zelf niet uitgevoerd. Renko Siemons (bewerking Marc Couwenbergh) IK HAD HET JAREN EERDER MOETEN DOEN Een grootzeilrever die werkt als de alom bekende rolfok. Dat systeem bouwde voormalig scheepswerktuigkundige Renko Siemons (70) in 2000 op zijn kottergetuigde Watermusic, een stalen knikspant van 9,1 meter, waarmee hij en zijn vrouw op zee zeilen. Na drie seizoenen gevaren te hebben met de mogelijkheid om het grootzeil vanuit de kuip in te nemen, is Siemons alleen nog maar enthousiaster geworden over zijn vinding: Ik had het jaren eerder moeten doen. Het bevalt zo ontzettend goed, zegt Siemons. Het functioneert optimaal. Ik hoef niet meer in de haven al een keuze te 15

16 maken om een rif te zetten. Buiten gaat dat net zo makkelijk. Ook bij het aanlopen van een haven hoef ik niet per se een opsteker te maken. Ik kan mijn grootzeil wegrollen zelfs bij een koers bijna voor de wind. Siemons had drie criteria voor een grootzeilrever: allereerst moet het probleemloos werken; ten tweede moet het ook voor een kleine beurs betaalbaar zijn en als derde moet de boot lekker blijven zeilen. Hij stelt dat zijn vinding ruimschoots aan de criteria voldoet. In drie seizoenen heeft het systeem niet een keer gehaperd en het werkt net zo simpel als de rolfok. Giek- en mastreefconstructies die in de handel verkrijgbaar zijn, zijn volgens hem duurder. En zijn schip Watermusic is er zelfs beter mee gaan zeilen. Een vaartje van 6,5 knoop bij windje 3 is voor een jacht als de Watermusic een leuke snelheid. Van het vooroordeel met zo n zeil loopt het voor geen meter, klopt dus niets. In elke haven waar we komen, spreken mensen ons geïnteresseerd aan. Zijn vinding overtreft de gangbare constructies stelt Siemons. Bij de mij bekende giekreefsystemen, één ervan heeft zelfs een HISWA-Award gekregen, wordt het grootzeil om de giek gedraaid. Aan het voorlijk van dat zeil is een pees bevestigd die hoe dan ook bij het hijsen in een mastgroef moet. Bij het reven wordt die pees een grote knoedel met als gevolg een beroerd staand zeil. Bij het ontreven moet je maar hopen dat die pees weer soepel in de groef gaat. In ieder geval moet je in de wind gaan liggen. Bijkomend nadeel is dat bij dit systeem je de giek niet kunt trimmen met een neerhouder. Wat mij betreft is dit systeem afgekeurd. Verticale systemen waarbij het grootzeil in de mast rolt, of in een containerachtig geval dat tegen de mast gemonteerd kan worden, zijn beter. Maar dan moet je een nieuwe, dure mast kopen, of in het tweede geval ontstaat er iets wat niet fraai is. Bovendien gaat het zeil nat erin en krijgt het bij elke regenbui weer nieuwe nattigheid te verwerken. Bij deze systemen moet je ook altijd in de wind draaien. De schoothoek blijft altijd in weer en wind hangen. Deze systemen vielen voor mij ook af. Dus kwam ik uit bij het monteren van een gewone fokroller. Voor het oplossen van alle mogelijke vragen en twijfels over zo n constructie, de degelijkheid, bedieningsgemak en effect op de zeileigenschappen, schakelde Siemons ervaren zeilmakers en tuigers in: respectievelijk De Vries uit Lemmer en Rolf Verhey in Medemblik. Beiden stelden dat het idee van Siemons te realiseren moest zijn. Omdat het grootzeil niet meer dan 16 m2 is, is de kleinste Rotostay roller voldoende, want die kan tot 22 vierkante meter aan. De rek is geen probleem. Een massief stag met doorsnee van vij millimeter is voldoende sterk en rekt zelfs minder dan een acht millimeter stag van 1x19. Omdat de trommeldiameter twaalf centimeter is, moet de hartlijn van de roller op zeven centimeter afstand van de mast. Nooit is de rol tegen de mast aangekomen. De zelfgemaakte houten mast is ook sterk genoeg, want die is berekend op kilo knikkracht. Hoe de onderwanten zijn gesitueerd, is heel belangrijk, want als het rolsysteem tussen mastvoet en masttop wordt gemonteerd, heeft de mast de neiging om als een boog krom te gaan staan. Er moeten dus onderwanten naar achteren trekken. Dit is in feite de essentie van de constructie. Maar er is meer. Zeillatten, zeker horizontale, kunnen niet meer. De tien procent uitbouw van het zeil moest eraf. Het achterlijk moest zelfs iets hol worden gesneden. Het onderlijk moest iets opgesneden worden. De halshoek mag niet groter zijn dan 84 graden. Het onderlijk moet dus als het ware iets schuin omhoog lopen. Daardoor rolt het zeil mooi op en komen er geen dubbelingen door de zoom, en het staat in 16

17 de gereefde stand ook beter. In ons geval heb ik de halshoek iets laten zakken om het verlies aan zeil te compenseren. De reeftrommel zit zo laag mogelijk boven het dek. Voor als we langer in een haven liggen heb ik een hoes die net als bij de rolfokken om het grootzeil wordt gehesen. Giek en lummelbeslag zijn een verhaal apart. Ik heb een constructie bedacht die is afgeleid van de boomfok. Het lummelbeslag aan een beugel die bevestigd is op de garage voor het schuifluik en tevens aan de mastkoker. Een probleem dat bij de totale ombouw speelde, was dat ik iets moest bedenken om de mast strijkbaar te houden. Dat is gelukt door die beugel en door het onderste puttingijzers aan de mast gemakkelijk demontabel te maken. Doordat de giek in zijn geheel naar achteren kwam te zitten kon er aan de achterlijkzijde van het zeil weer enige centimeters bij, waardoor het verlies aan zeil wordt gecompenseerd. De balans van grootzeil en fok heeft er beslist niet onder geleden. Op de achterste helft van de giek heb ik een genuarail met slede gemonteerd waarop met een blokje en nog wat vernuft het schootoog van het grootzeil verstelbaar vastgezet kan worden. In plaats van een officiële neerhouder die de giek opwaarts moet drukken als er gereefd wordt, kan dat ook met de kraanlijn. Let op, de kraanlijn moet in de masttop zo opgehangen zijn dat die niet mee opgerold wordt. Het trimmen van de giek met een neerhouder is bij moderne tuigen een noodzaak. Op onze Watermusic had ik al een dubbele neerhouder die ook als bulletalie werkte. En die constructie heb ik zo gelaten, hetgeen een gouden vondst bleek. De stand van de giek wordt bepaald door drie lijnen die elk in een andere richting trekken: de kraanlijn omhoog; de schoot naar beneden en het midden; een neerhouder naar beneden en naar opzij. Alle mogelijkheden om te trimmen dus. Bolling kan ik naar believen regelen met de slede op de giek. De roller en het giekbeslag hebben me ongeveer gekost. Enkele hulpstukken als het mastbeslag en de beugel, heb ik zelf in elkaar gelast. Daarbij kwamen nog de kosten van het vermaken van het zeil. In het begin was ik vooral nieuwsgierig naar het uitwaaien van de roller van het grootzeil. Dat bleek inderdaad mee te vallen, maximaal een centimeter of acht bij windkracht 7. Nooit kwam er enig onderdeel van de roller tegen de mast. Positieve bijkomstigheid van dat uitwaaien is dat het zeil in lijn staat met de aanstroming van de wind, net als bij Oud-Hollandse jachten. Ik heb het zeil nooit meer zien killen. Door het traploos kunnen regelen van de hoeveelheid zeil kan de zeilbalans zo worden afgesteld dat sturen letterlijk met de pink kan. Mijn conclusie: als je bedieningsgemak, veiligheid en het traploos regelen van de zeiltrim ook tot de zeileigenschappen rekent, is deze grootzeilrever een grote verbetering. Wie meer wil weten over deze grootzeilrever kan het adres van Renko Siemons vinden in het Boordboek. Eerder publiceerde Zeilen over de grootzeilrever van Siemon. 17

18 Technische Commissie VOCHTMETING Aan de expertisebank is een veel gestelde vraag of het mogelijk is om van een polyester romp vast te stellen in hoeverre het onderwaterschip nat blijkt. Bij aankoop en verkoop van een polyester jacht, is een indicatie van nat of droog dikwijls een onderdeel van de prijsonderhandeling. Ook bij het voornemen om een osmosepreventie systeem aan te brengen is het resultaat van de behandeling volkomen afhankelijk van de vochtigheid in het laminaat op het moment van het aanbrengen van de waterdampdichte laag. Het aantonen van droog of nat is nog steeds een subjectief gegeven bij de vraag of als een jacht nat is dat ook een gerede aanleiding kan zijn tot het binnen afzienbare tijd ontstaan van osmose*. Een eenvoudig hulpmiddel waarmee vocht in het laminaat kan worden vastgesteld is de methode met het bekende stukje plasticfolie. In het kort: verwijder op enkele plaatsen van het onderwaterschip de antifouling tot op de gelcoat; stukjes van circa vijftien bij vijftien centimeter. Plak een stukje plastic folie van veertien bij veertien centimeter met tape direct op de gelcoat. Hierbij alle randen van de folie geheel met tape over de gelcoat afplakken. Enkele dagen laten zitten. Is er na enkele dagen aan de binnenzijde van de folie condens zichtbaar, dan kan redelijkerwijs worden gezegd dat het laminaat nat is. Dit hulpmiddel kan alleen worden toegepast als het schip enkele weken - maar bij voorkeur enkele maanden - droog staat (winterstalling). Het moge duidelijk zijn dat dit uitsluitend aangeeft of er vocht aanwezig is. Inmiddels is er meetapparatuur op de markt waarmee vocht gemeten kan worden in GRP, glass reinforced polyester. Gelet op de regelmatig terugkerende vraag over vochtmeeting heeft de Technische Commissie sinds kort de beschikking over een vochtmeter, een Tramex SKIPPER moisture meter. De SKIPPER kan in de volgende situaties worden gebruikt: Hout vochtmeting om vast te stellen of nieuw of bestaand hout droog is; controle van de houten romp, boven en onder de waterlijn, dek en inbouw. Een extreem hoog vochtgehalte kan leiden tot houtrot. Het opsporen van lekkages in houten jachten. Polyester Het tijdig vaststellen van het vochtgehalte in een polyester romp bij aankoop of verkoop. Een hoog vochtgehalte zou de oorzaak kunnen zijn voor het mogelijk ontstaan van osmose. Let vooral op zou kunnen. Het volgen en controleren van het drogingproces van de romp voordat een osmoseherstel wordt uitgevoerd. Meting om vast te stellen of het laminaat droog is ten behoeve van het aanbrengen van een osmosepreventie systeem. De SKIPPER is een vochtmeter die gebruik maakt van de ontwikkelingen in de elektronische technologie om niet destructieve vochtmetingen te verrichten in hout en in met glasvezel versterkt polyester. Aan de meter zitten twee elektrodes van geleidend rubber. Wanneer de elektrodes tegen het te meten oppervlak worden gedrukt zendt het apparaat laag frequente AC signalen uit. De SKIPPER meet de weerstand tussen deze twee signalen. De gemeten weerstand is een maat voor de vochtigheid: hoe hoger de weerstand, hoe lager de vochtigheid van de gemeten plek. Bij een vochtige ondergrond vermindert deze weerstand. De SKIPPER is uitgerust met verschillende meet bereiken. Zoutwater geleid een elektrisch signaal beter dan zoet water. Bij metingen in hout kan de vochtigheid in gewichtsprocenten worden afgelezen. De metingen in polyester schepen zijn relatief; de meter is niet ontwikkeld om absolute waardes in polyester te verkrijgen. Beheer van de Skipper Gelet op de kwetsbaarheid van de vochtmeter is en blijft de meter in beheer bij de Technische Commissie. Wilt u een meting laten verrichten dan neemt u contact op met de Hans Rooze, roozeh@hetnet.nl, voorzitter van de TC. Tijdens dit contact geeft u aan waar en op welke datum en tijdstip de meting gewenst is. Een door het NVvT bestuur en TC gecommitteerd NVvT lid verricht de metingen. De gecommitteerde bevestigt uw verzoek, dan wel spreekt zonodig een ander dag/tijdstip af. De aan de meting verbonden kosten komen ten laste van de aanvrager en 18

19 betreffen een vergoeding van de reiskosten ( 0,20 per gereden km.) en een bijdrage ten behoeve van de afschrijving van de meter ad 5,. Houdt er bij de afspraak rekening mee dat het jacht bij voorkeur al enkele weken op de wal moet staan, waardoor de meting een reëlere indicatie geeft van de aanwezigheid van vocht in het laminaat. Ook aan een, door bijvoorbeeld regen veroorzaakt, nat schip is het meten van vocht in het laminaat niet betrouwbaar. LEDENADMINISTRATIE Kees Dik Nieuwe leden van tm : * Door onderzoek aan polyester jachten is de mening van enkele polyester reparatiebedrijven aan het wankelen of blaarvorming alleen veroorzaakt wordt door het natuurkundig verschijnsel osmose. Bij oudere jachten zijn soms ook de verwerkte materialen als glasvezels, oplosmiddelen/- harssoorten en bouwwijzen mede oorzaak van blistering en gebruikt men de term hydrolise in plaats van osmose. 19

20 CORRESPONDENTIE Grietje Veenstra REACTIE OP HET ARTIKEL ANGST VAN HANS BIJLEVELD IN TZ182 Beste Hans, Jouw artikel over angst heeft mij zeer aangesproken, ik hoop je enkele tips te kunnen geven met mijn onderstaande epistel. Tevens moet ik zeggen dat het heel moedig is om dit onderwerp aan te snijden, door te schrijven over jouw persoonlijke ervaringen hiermee. Angst Angst is een natuurlijk beschermingsmechanisme, door bepaalde hormonen af te scheiden komen we op scherp te staan: de zogenaamde vecht en vlucht toestand, hierdoor kunnen we adequaat op een noodtoestand reageren. Wanneer het gevaar voorbij is komen we weer in de toestand van voor het gevaar. Bovenstaande omschrijft in het kort de normale situatie, maar er zijn zoals altijd uitzonderingen: de angsttoestand kan niet voorbij gaan en ook kunnen angsten ontstaan zonder dat daar een reden voor lijkt te bestaan. Lichaam en geest vormen samen een eenheid, die we niet kunnen scheiden, het lichaam reageert bijvoorbeeld met het produceren van hormonen als reactie op een gevoel zoals angst. De geest maakt geen onderscheid tussen zaken die bijvoorbeeld in het verleden zijn gebeurd en werkelijk bestaande toestanden. Tijdens een situatie in het heden komen de beelden en gevoelens van soortgelijke gebeurtenissen in het verleden terug in je gedachten en kunnen maken dat je bijvoorbeeld opnieuw diezelfde angst van toen ervaart, je geest heeft dit allemaal keurig opgeslagen en maakt je hierop attent: Weet je nog wel toen en toen? Omdat de situatie van het heden een andere is dan van die van vroeger, moet je de situatie opnieuw beoordelen, want misschien is je angst wel niet reeel op dit moment. In de psychologie noemt men dit Rationeel Emotieve Training (RET) en je kan dit op allerlei onderwerpen toepassen. Je bent wat je voelt! Je gaf zelf al aan, dat wanneer je dan op 20