Milieubeleidsplan

Transcriptie

1 milieu kernteam Milieubeleidsplan Lucas* ^ Andreas Ziekenhuis Auteur: Ada Zon Functie: IVIilieucoördinator Datum: December 2013 beter ^veiliger vriendelijker Sint Lucas Andreas Ziel<enlwis Postbus AE Amsterdam Bank jan Tooropstraat AE Amsterdam Telefoon (020) vww.slaz.nl

2 1. Inleiding Hierbij treft u het milieubeleidsplan aan. Conform de vergunning dient dit milieubeleidsplan elke 4 jaar te worden opgemaakt. Het milieubeleidsplan sluit zoveel mogelijk aan bij de toekomstplannen van de gemeente Amsterdam en het landelijke milieu-zduurzaamheidsbeleid. In dit milieubeleidsplan worden de plannen op milieugebied bekend gemaakt voor de komende 4 jaar. Het milieubeleidsplan dient openbaar beschikbaar te zijn en zal op de website van het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis (hierna genoemd SLAZ) te vinden zijn. Verder zal de Omgevingsdienst Noordzeekanaal (de vroegere Dienst Milieu en Bouwtoezicht) een afschrift krijgen van het milieubeleidsplan. Dit milieubeleidsplan is onder verantwoordelijkheid van de milieucoördinator opgesteld. In verband met de bestuurlijke fusie met het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (hierna genoemd OLVG) is het milieubeleidsplan van het SLAZ met de milieucoördinator van het OLVG afgestemd. Het volgende milieubeleidsplan zal samen met het OLVG worden opgemaakt. De plannen en doelen van het milieubeleidsplan zullen elk jaar verder worden uitgewerkt in een milieujaarplan. Tevens zal elk jaar het milieubeleidsplan geëvalueerd worden door de milieucoördinator aan de Raad van Bestuur via de Manager Inkoop en Logistiek. Milieubeleid is niet een statisch geheel en wordt immer beïnvloed door wijzigende wet en regelgeving en voortschrijdend inzicht. De doelen genoemd in dit milieubeleid kunnen dan ook worden bijgesteld worden indien dit noodzakelijk blijkt uit de jaarlijkse evaluatie. Leeswijzer Hoofdstuk 1 bestaat uit een korte inleiding en een leeswijzer. In hoofdstuk 2 is de milieubeleidsverklaring toegevoegd. Hoofdstuk 3 gaat over de milieuzorg binnen het SLAZ. Een samenvattende evaluatie van het vorige milieubeleidsplan is weergegeven in hoofdstuk 4 en in hoofdstuk 5 is het milieubeleidsplan van te vinden. In het milieubeleidsplan worden veel specialistische begrippen gebruikt Om deze begrippen te verduidelijken is een begrippenlijst opgesteld, welke in bijlage 1 is weergegeven. Een begrip is te herkennen aan het teken "^'^riri. Het milieubeleidsplan is ter goedkeuring aangeboden aan de Raad van Bestuur. Raad van Bestuur Onze Lieve Vrouwe Gasthuis - Sint Lucas Andreas Ziekenhuis

3 2. Milieubeleidsverklaring Duurzaamheidverklaring Onze Lieve Vrouwe Gasthuis - Sint Lucas Andreas Ziekenhuis Het Onze Lieve Vrow/e Gasthuis (OLVG) en liet Sint Lucas Andreas Zielcerhuis (SLAZ) zijn In maart 2013 bestuurlijk gefuseerd. De komende jaren v/ordt hard gewcit-a aan het Verdere samengaan van de beide ziekenhuizen. Een logische stap is dan ook dat er een gezamenlijke duurzaamhcldvcrwaring afgegeven wordt, Oczondheid en duurzaamheid zijn begrip jen die tiaadloos op elkaar aansluiten. Gezondheid gaat over goed leven en duurzaamheid gaat over een leefbare omgeving voor ons en toekomstige generaties. De Raad van Bestuur van het OLVG-SLAZ beschouwt het als haar maat5chappelijl<e vorantwoordelijklield om bij de uiteenlopende ziekenhuisactiviteitcn rel(eninb te houden met duurzaamheid. Voor het OLVG-SLAZ Is een duurzaam bewustzijn beleidsprioriteit. Doelstellingen op duurzaamheid zijn een vast onderdeel van hel bedrijfsbeleid, Het beleid op het gebied van duurzaamheid Is erop gericht om mensenrecliten te respecteren, eerlijk te handelen en negatieve effecten op hec milieu zoveel mogelijk te beperlten. Om de omvang en de risico's te beheersen zijn verschillende maatregglen getroffen op patiëntveiligheid en kwaliteit. Een onderdeel van deze is het gebruik van een Veiligheid /danagement Systeem en het in gebruik nemen van het iwaliteitssysteem MIAZ. De ziekenhuizen liebben een zero tolerance beleid met belrekidng tot discf ImInalle, geweld en seksuele Intimidatie en zullen op een dusdanige wijze handelen ten opzichte van (tijdelijke) werknemers, patiënten, (onder)aannemefs, bezoekers en derden, zodat veiligheid en gezoiidtteid gcv/aarborgd zijn. Daarnaast heeft het OLVG-SUZ de maatschappelijke verantwoordelijkheid om vervuiling van het milieu tegen te gaan en de daarmee samenhangende risico's voor de gezondheid van mensen zoveel mogelijk te voorkomen. In juli 201*1 zal het SLAZ gecertificeerd zijn voor de bronzen Miliouthermometei en in juli 2015 voor het zilveren niveau. Het OLVG heeft sinds juni 2012 het zilveren niveau en zal eind 2015 voldoen aan het gouden niveau. Het OLVG-SLAZ conformeert zich aan de geldende wet- en regelgeving en zal continue verbetering v/aarborgen in alle facetten van de bedrijfsvoering. Om dit alles te bereiken is het van belang dat de medewerl^ers besclilkken over volledige en heldere informatie, mogelijkheden, middelen en opleidingen. Hetgeen moet resulteren In een verhoogde graad van veiligheid, gezondheid en welzijn en milieubev^ustv/ording. Kwaliteit, veiligheid, gezondheid en milieu is een verantwoordelijkheid voor alle medewerkers van het OLVG-SLAZ en de binnen belde vestigingen werkzame aannemers en bezoekers, De Raad van Bestuur zal periwiiek overleg houden over de uitwerking en do naleving van dit beleid en zal het beleid eenmaal per jaar reviev/on. Raad van Bestuur Onze Lieve Vrouwe Gasthuis Sint Lucas Andreas Ziekenhuis Lucos* Andreos K Ziekenhuis Milieubeleidsplan

4 3. Milieuzorg Het SLAZ is zichi bewust van haar verantwoordelijl<heid met betrel<l<ing tot de zorg voor milieu en het beleid op het gebied van milieu"''^"^' is er dan ook op gericht negatieve effecten op het milieu zoveel mogelijk te beperken. 3.1 Milieubeleid Voor het OLVG-SLAZ is een duurzaam bewustzijn beleidsprioriteit. Doelstellingen op duurzaamheid zijn een vast onderdeel van het bedrijfsbeleid. Het beleid op het gebied van duurzaamheid is erop gencht om mensenrechten te respecteren, eedijk te handelen en negatieve effecten op het milieu zoveel mogelijk te beperken. 3.2 Milieu binnen de organisatie De Raad van Bestuur van het SLAZ is eindverantwoordelijk voor het milieubeleid binnen de organisatie. Zij worden hierbij ondersteund en geadviseerd door de milieucoördinator, welke ondersteund wordt door het Milieukernteam (MKT). De milieucoördinator is werkzaam bij de dienst Inkoop en Logistiek. De milieucoördinator is verantwoordelijk voor het opstellen en actueel houden van het milieubeleidsplan en de voortgang van de doelstellingen genoemd in het milieubeleidsplan. Tevens draagt de milieucoördinator zorg voor het voldoen aan milieuwet- en regelgeving, coördineert en initieert milieuactiviteiten en heeft een adviserende en begeleidende functie bij interne en externe milieuvraagstukken. Het MKT bestaat uit personen van verschillende afdelingen en diensten. Doordat de leden als vast team van verschillende disciplines samenwerken, is er een brede kennis van zaken en grote betrokkenheid bij het milieu. Het MKT is nauw betrokken bij het opzetten en uitvoeren van het milieumanagementsysteem. De leden zijn verantwoordelijk voor het behalen van doelstellingen en het uitdragen van de milieuzorg binnen hun vakgebied. De gehele organisatie wordt bij de uitvoering van het milieubeleid betrokken door middel van informatievoorziening, voodichtingscampagnes en werkinstructies. Tevens vervult het MKT een adviserende rol naar de Raad van Bestuur en ondersteunt de milieucoördinator bij het definiëren en toetsen van het milieubeleid. Het MKT komt één keer per kwartaal bijeen. De afdelingen welke vertegenwoordigt zijn: - Specialisme oudste ok (Chirurgie); Farmaceutisch analist (Apotheek); Hoofd Projecten, advies en ondersteuning (Dienst Techniek) - Assistent hoofd Technisch Onderhoud (Dienst Techniek) - Staffunctionaris Inkoop en Logistiek (Inkoop en Logistiek) (secretaris) - Milieucoördinator (Inkoop en Logistiek) (voorzitter) Naast de vaste leden van het milieukernteam komen er steeds meer aandachtsvelders milieu. De aandachtsvelders zijn ervoor om de communicatie met betrekking tot milieu en duurzaamheid naar de werkvloer en van de werkvloer te verbeteren. 3.3 Continue verbetering en borging Om continue verbetenng te waarborgen vinden er audits plaats door de milieucoördinator. De behaalde resultaten worden jaadijks vastgelegd in een milieujaarverslag"'^^'"" en gerapporteerd aan de Raad van Bestuur. Aan de hand van de milieujaarverslagen zullen de milieudoelstellingen en verbetervoorstellen voor het daaropvolgende jaar worden opgesteld en vastgelegd in het milieujaarplg^lbegripi Qp ^^^^ ^y^g ^^^^^ continuïtoit en borging van de milieuzorg binnen het SLAZ op bestuudijk niveau vastgelegd en de milieuzorg gegarandeerd. Lucos*Andreas Milieubeleidsplan

5 4. Evaluatie milieubeleidsplan In het vorige milieubeleidsplan zijn 15 doelen opgesteld op verschillende milieu onderv\/erpen, welke behaald moesten worden voor eind In dit hoofdstuk wordt alleen aangegeven of de doelen behaald zijn of niet. In het milieujaarverslag 2012 wordt uitgebreid besproken waarom een doel behaald is of niet. De voortgang in 2013 is al wel meegenomen in deze evaluatie, waardoor deze kan afwijken van het milieujaarverslag Pas in 2014 (in het milieujaarverslag 2013) kan definitief gezegd worden of een doel behaald is of niet. Doel Voortgang 1 De afvalgegevens worden aan het eind van de beleidsperiode volledig en accuraat bijgehouden. 2 De productie van het totaal gewicht (tonnage) aan afval moet in 2013 zijn gedaald met 1-2% op basis van de gegevens van de nulmeting in De vervuiling van de afvalstroom "bedrijfsafval" moet in 2013 met 10-15% gedaald zijn ten opzichte van de nulmeting in In de periode van moet er een daling plaatsvinden van 5-6% voor het energieverbruik. 5 Het SLAZ gaat het vervoersmanagement op een structurele manier oppakken 6 Het drinkwaterverbruik moet in 2011 inzichtelijk zijn (op basis van extrapolatie van tot dusver (september 2013) bekende gegevens) ^ ^ (op basis van extrapolatie van tot dusver (september 2013) bekende gegevens) 7 Het SLAZ wil de overschrijding van de norm voor banum in het afvalwater voorkomen door er een passende oplossing voor te vinden. 8 Opstellen van schriftelijke procedures en protocollen om het morsen van vloeistoffen te voorkomen. 9 De logboeken van de verschillende installaties die emissies naar de lucht veroorzaken dienen te worden geactualiseerd en gecontroleerd; 10 De luchtemissies blijven binnen de gestelde normen 11 De geluidsbelasting op de omgeving blijft binnen de gestelde waarde 12 Het transport en de opslag van gevaadijke stoffen moeten voldoen aan de relevante wet- en regelgeving. 13 Alle milieu incidenten moeten worden geregistreerd in FIM 14 Onderzoeken of het SLAZ moet voldoen aan het besluit van externe veiligheid (BEVI). 15 Bij alle projecten in het SLAZ, zoals nieuwbouw, verbouwingen, onderhoud en sloop moeten de duurzaamheidscntena of Best Beschikbare Technieken (BBT) gebruikt worden. Energieverbruik Het energieverbruik is niet in voldoende mate gedaald. Een energiebesparingsonderzoek is nu in de afrondende fase en zal in 2014 afgerond worden. Barium Er is nog geen passende oplossing voor de incidentele overschrijdingen van het element Banum in het afvalwater. Voor nu zal er ook niet gezocht worden naar een oplossing voor de overschrijding, dit Lucos* Andreas II Ziekenhuis Milieubeleidsplan

6 door voortschrijdende techniel<en, waardoor Banum onderzoel<en steeds minder toegepast gaan worden. Verwachting is dat in 2014 bijna geen Barium onderzoel<en meer zullen plaats vinden. Een overschrijding van de norm wordt in 2014 dan ook niet meer verwacht. Duurzaamheidscriteria Bij projecten worden de duurzaamheidscriteria aangehouden van de laatste Informatiebladen van Infomil en het bouwbesluit. Dit is nog niet geheel goed vastgelegd, In 2014 zal hier nader naar gekeken worden. Lucas* H Andreas Ziekenhuis Milieubeleidsplan

7 5. Milieubeleidsplan Systemen In het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis is nog geen milieumanagementsysteem''^^^'''''' aanwezig. Het ziekenhuis heeft ervoor gekozen om de Milieuthermometer te gaan implementeren, met als doel dat continue verbetenng wordt geborgd op het onderwerp milieu binnen het SLAZ. Milieuthermometer Zorg is een milieuzorgsysteem op maat voor alle intramurale zorginstellingen. De Milieuthermometer Zorg is ontwikkeld door de vereniging Milieuplatform Zorgsector (MPZ) in samenwerking met SMK (Stichting Milieukeur). De Milieuthermometer bestaat uit een set van criteria om aan een duurzame bedrijfsvoering te voldoen op grond waarvan een ziekenhuis, GGZ, verpleeginstel ling of zorginstelling een bronzen, zilveren of gouden certificaat kan halen. Het bronzen niveau is net iets meer dan het voldoen aan milieuwetgeving. Het betreft het nemen van extra maatregelen die zich vaak snel terugverdienen. Zo vormt het de basis van een praktisch milieuzorgsysteem. Het zilveren niveau gaat een stap verder met aandacht voor o.a. duurzaam inkopen. Het gouden niveau van de Milieuthermometer is nog een stap verder en vereist transparantie met verslaglegging. Dit niveau is gekoppeld aan het officiële nationale keurmerk Milieukeur. Hiermee krijgt de directie van een zorginstelling de beschikking over een handzaam instrument om de milieuprestatie en milieuzorg structureel te verbeteren en concreet aantoonbaar te maken voor personeelsleden, cliënten, bezoekers en andere belanghebbenden zoals zorgverzekeraars. Er is een convenant van alle Amsterdamse ziekenhuizen met de gemeente Amsterdam in november 2013 afgesloten om voor juli 2014 de bronzen Milieuthermometer te behalen met de ambitie om voor juli 2015 de zilveren of gouden milieuthermometer te halen. Alle noodzakelijke acties worden uitgevoerd om de Alle noodzakelijke acties worden uitgevoerd om de zilveren milieuthermometer In juli 2015 te behalen. Actiehouder _ MC, alle afdelingen MC, aïle afdeiingen 5.2 Wet- en regelgeving In Europa zijn er verschillende wetten op het gebied van milieu. Over het algemeen worden deze wetten vertaald in Nededandse wetgeving. De meest belangrijke wetgeving in Nederland op het gebied van milieu is de Wet Milieubeheer (WM). Voor het SLAZ is de Wet Milieubeheer dan ook leidend. De vroegere Wet Verontreiniging Oppervlaktewater valt hier sinds eind 2009 ook onder. Doel is dan ook om aan de wet- en regelgeving te voldoen die voor het SLAZ geldt. WM vergunning De Milieuvergunning'"^^"''' wordt voor ieder milieuvergunningplichtig bedrijf opgesteld door de betreffende handhavende instantie. In het geval van het SLAZ is dit de Omgevingsdienst Noordzeekanaal'^^sriPl In de milieuvergunning staan voorschnften op allerlei milieu onderwerpen, waar het SLAZ aan dient te voldoen. De huidige milieuvergunning van het SLAZ is geldig sinds augustus Doel is om de milieu effecten van een bedrijf zoveel mogelijk te beperken. Lucos* Andreos H Ziekenhuis Milieubeleidsplan

8 Voor bedrijven zijn ook algemene voorschnften opgesteld in het Activiteitenbesluit. Deze geldt voor het SLAZ naast de milieuvergunning voor de onderwerpen stookinstallaties en de warmtekrachtkoppeling (hierna genoemd WKK). Het is de bedoeling dat de ziekenhuizen in de toekomst (planning is 2015) in zijn geheel onder het activiteitbesluit komt te vallen. WVO vergunning In het ziekenhuis komen veel chemische stoffen vrij. Deze stoffen dienen zo min mogelijk in het milieu terecht te komen. In de Wet Verontreiniging Oppervlaktewater (hierna genoemd de WVO) vergunning staat welke hoeveelheid een bedrijf mag lozen. Dit wordt periodiek gecontroleerd door afvalwaterbemonstenng. Actiehouder Alle"benodigde H^^^ zijn actueel en MC passend voor de organisatie De organisalïe^v^ aan aïle milieueisen uit de ver- MC, alle afdelingen gunningen, dlrecte regelgeyjng en convenanten. De naleving van alle milieueisen wordt periodiek be- MC oordeeld om tijdige bijstunng mogelijk te maken De milieurapportages aan overheden worden uitge- MC vqerd volgens de wettelijke eisen Voorlichting en onderricht Alle medewerkers moeten milieu meenemen in hun werk. Het milieubewustzijn dient dan ook aanwezig te zijn. Dit gebeurd door een ieder voodichting te geven over milieu en door campagnes te voeren. Het is minder eenvoudig om met de zorgafdelingen te communiceren over milieu. Om dit probleem op te lossen, is er gevraagd om op iedere afdeling een aandachtvelder milieu aan te wijzen (op vrijwillige basis). Dit is in 2013 opgestart, maar veel zorgafdelingen hebben nog geen aandachtvelder. Een indicator voor het milieubewustzijn is de aanwezigheid van een aandachtvelder milieu. In 2013 is op de website het onderwerp milieu opgenomen en zijn verschillende stukken openbaar in te zien zodat (nieuwe) medewerkers en bezoekers of andere geïnteresseerden kunnen zien dat milieu een belangrijk ondenwerp is binnen het SLAZ. De stukken die op de website zijn geplaatst, zijn: het milieujaarverslag, milieubeleidsplan, milieubeleidsverklanng en het milieujaarplan. Actiehouder ~-jj^y5% "ya^^^^^ binnen het SLAZ dient een MC aandai±tvnelder milieu 5.4 Gevaarlijke stoffen Het SLAZ zal (voor zover nu bekend) altijd gevaarlijke stoffen gebruiken om onderzoek uit te voeren en om onderhoud te plegen. Er is voor nu nog geen ziekenhuisbreed gevaadijke stoffenbeleid, waardoor het mogelijk is dat de afdelingen die nu met gevaadijke stoffen werken dat allemaal anders doen. Om een uniforme werkwijze te gebruiken, dient een gevaadijke stoffenbeleid opgemaakt te worden. De verplichting blijft om gevaadijke stoffen terug te dringen indien mogelijk, dit geldt met name voor CMR (Carcinogeen, Mutageen en Reprotoxisch) en prioritaire stoffen. Elk jaar dient dit onderzocht te worden. Er is een register gevaadijke stoffen opgesteld, zodat bij calamiteiten bekeken kan worden waar de gevaarlijke stoffen zich bevinden en welke gevaadijke stoffen dit zijn. De BHV organisatie en de externe hulporganisaties kunnen dit register raadplegen. Emissies van gevaadijke stoffen, zoals bijvoorbeeld de NOx (stikstofoxide) dienen zoveel mogelijk beperkt te worden. Eind 2015 zal het Besluit Emissie Eisen Stookinstallatie (BEES) vervallen en vanaf 2017 zullen de stookinstallaties aan strengere eisen moeten voldoen. De stookinstallaties van het SLAZ kunnen dan Lucas*Andreo5 H Ziekenhuis Milieubeleidsplan

9 niet meer aan de wetgeving voldoen. Een onderzoek voor aanpassing of vernieuwing van de stookinstallaties heeft plaatsgevonden in Het onderzoek is verwerkt in het energiebespanngsrapport. OpsFellen ge^ Actueel houden van gevaadijke stoffenregister door halfjaadijkse controle op nieuwe stoffen. Jaarlijks onderzoeken of CMR en prioritaire stoffen kunnen worden vervangen door minder gevaarlijke stoffen^ Voldoen aan nieuwe wetgeving in het kader van de stookinstallaties in Actiehouder IviC, BGID MC, KCL, ZP, TD MC, KCL, ZP, TD MC, TD 5.5 Afvalstoffen Het SLAZ produceert jaadijks zo'n kg aan afval'"^^"'''. Hiervan is zo'n 72% bedrijfafval (restafval), welke verbrand wordt. Jaartal Tonnage 776, , , , ,565 Tabel 1 Hoeveelheid afgevoerde totale afvalstroom in tonnage per jaar Het afvoeren van bedrijfsafval is relatief een duurdere stroom dan "zuivere" stromen die gerecycled kunnen worden. Het loont dan ook de moeite om zoveel mogelijk afval te scheiden. Tevens is er een eis in de milieuvergunning opgenomen om zoveel mogelijk producten apart in te zamelen, mits binnen bepaalde financiële kaders. Ook het Landelijk AfvalPlan (LAP) zegt hier wat over. Voldoen aan wetgeving is dan ook belangrijk. Er lopen een aantal projecten in het kader van afvalscheiding: in 2013 is het SLAZ begonnen om plastic verpakkingsfolie te scheiden. Tevens is het SLAZ in 2013 een onderzoek gestart om koffiebekertjes apart in te gaan zamelen. Er ligt een budget aanvraag bij de Raad van Bestuur. Ook loopt er een onderzoek om swill beter te gaan scheiden. Naast financiële baten zijn er zeker ook baten voor het milieu. Het is voor het milieu beter om zuivere stromen aan te bieden, zodat dit hergebruikt kan worden. In 2013 zijn tevens twee afvalanalyses van het bedrijfsafval gedaan om een beeld te krijgen welke stoffen we nog kunnen scheiden en/of welke stoffen we beter kunnen scheiden. De uitkomsten van deze analyse is weergegeven in het afvalpreventieplan Het SLAZ heeft een laag scheidingspercentage vergeleken met een gemiddeld ziekenhuis (uit benchmark MPZ, zie hoofdstuk 7.2 van het afvalpreventieplan), maar ook vergeleken met het OLVG. Het Martini ziekenhuis heeft ook een laag scheidingspercentage. Uit de afvalanalyses is gebleken dat het SLAZ goed scheid aan de bron daar er weinig vervuilingen aanwezig zijn binnen het bedrijfsafval. Het OLVG heeft verschillende laboratona en daardoor meer ander soortig afval ten opzichte van het bedrijfsafval (zoals gevaadijk afval) het scheidingspercentage is daardoor ook hoger. Het SLAZ heeft minder gevaadijk en specifiek afval ten opzichte van het bedrijfsafval, wat resulteert in een lager scheidingspercentage. Een lager scheidingspercentage wil dus niet meteen zeggen dat in het bedrijfsafval nog veel recyclebare producten aanwezig zijn. In het afvalpreventieplan zijn verschillende afvalpreventiemaatregelen genoemd, welke onderzocht en/of uitgevoerd kunnen worden. Het stimuleren om nog beter te scheiden blijft een continue proces. Indien toestemming RvB koffiebekers apart gaan inzamelen in 2014 op alle afdelingen. In 2017 wordt 5% meer afval gerecycled dan in 2013 Alle preventiemaatregelen uit het afvalpreventieplan dienen te worden onderzocht en/of uitgevoerd Actiehouder MC MC MC Lucas* Andreas H Ziekenhuis Milieubeleidsplan

10 5.6 Energie Energie is een enorme l<ostenpost voor liet ziel<enhuis, tevens is liet door de fossiele brandstoffen ook een milieuvervuilende post (luchtvervuiling, klimaatverandenng en schade bij het winnen van fossiele brandstoffen). In 2013 is het SLAZ daarom overgestapt op groene stroom. In het vorige milieubeleidsplan stond dat er 5-6% energie bespaard moest worden ten opzichte van Er heeft een bespanng van 3,9% plaatsgevonden. Om het doel van 5-6% te bereiken is in 2012 een energiebesparingsscan gedaan. Hieruit is gekomen dat er besparingspotentieel aanwezig is. In 2013 is gestart met een verdiepend onderzoek om het besparingspotentieel beter in kaart te brengen. Begin 2014 zal het energiebesparingsrapport gereed zijn en zal onderzocht worden hoe we dit het beste kunnen implementeren. Doel is om voor 2017 zoveel mogelijk (of indien mogelijk alle) energiebesparingen te implementeren met een terugverdientijd korter dan 5 jaar. In 2013 heeft het SLAZ meegedaan met de benchmark voor ziekenhuizen. Hieruit is gebleken dat het SLAZ ten opzichte van het gemiddelde van andere ziekenhuizen een relatief hoog gasverbruik heeft. Het elektriciteitsverbruik ligt daarentegen lager ten opzichte van het gemiddelde. Dit komt met name door het gebruik van de warmtekrachtkoppeling. Het elektra en gasverbruik worden tevens onderzocht in het energiebesparingsplan. Bevindingen uit het energiebesparingsrapport met een terugverdientijd van <5 jaar, dienen ingevoerd te zijn in ïn 2017 is een energiebesparing (Mjj van 10% ten opzichte van 2013 gerealiseerd. Groene stroom afnemen Actietiouder TD, MC MC, TD MC, TD, IL 5.7 (Afval)water Het onnodig gebruik van drinkwater dient zoveel mogelijk te worden beperkt. Er zal een onderzoek moeten gaan plaatsvinden om drinkwater te besparen. Het SLAZ blijkt relatief een hoger waterverbruik te hebben dan het gemiddelde waterverbruik van andere ziekenhuizen. Dit blijkt uit de benchmark waar het SLAZ aan heeft meegedaan; de milieubarometer. Doel is om minder drinkwater te verbruiken. Het SLAZ is verplicht om onderzoek naar bepaalde parameters in het afvalwater te doen, zodat het SLAZ het milieu niet onnodig belast. In 2013 is voor het afvalwater een verzoek gedaan bij de handhavende instantie om frequentie en het aantal te bemonsteren stoffen te verminderen. Dit is in samenwerking met het OLVG gedaan. Tot dusver is hier nog geen uitspraak over gedaan. Vanaf juli 2015 gaat het SLAZ onder het activiteitenbesluit vallen en zal het afvalwaterregime veranderen. Bij een monstername van Waternet is geconstateerd dat het riool behooriijk vervuild was. Dit kan van invloed zijn op de waarden van ons afvalwater. Met de afdeling Technisch Onderhoud dient besproken te worden of er een onderzoek van het rioolstelsel moet komen. Onderzoek uitvoeren naar (afval)water bespanngen. Onderzoeken of een noolonderzoek noodzakelijk Is Actiehouder MC, TD MC, TD 5.8 Vervoermanagement Vervoermanagement'"'^'"' bestaat uit; woon-werkverkeer, bezoekersverkeer en goederenvervoer. Het goederenvervoer wordt al zo efficiënt mogelijk ingedeeld. Woon-werkverkeer en met name bezoekersverkeer zijn moeilijker te beïnvloeden. Binnen het SLAZ was nog geen algemeen vervoersbeleid aanwezig. De verantwoordelijkheid hiervan was versnipperd over verschillende afdelingen. In 2013 is een projectgroep opgestart en is een vervoersbeleid opgemaakt. Het vervoersbeleid is een eenwording van alle beleidstukken die bestonden en een klein stuk verbetering hierin. Een van de verbeterpunten is het beter informeren van eigen Lucos* jk Andreas Ziekenliuii Milieubeleidsplan

11 medewerkers en bezoekers. Op de website van het SLAZ staat nu beter verwoord dat men ook met het openbaar vervoer kan komen en staat nu goed duidelijk een link om een reisroute te plannen. Verbeterpunten die nog niet zijn ingevoerd, zijn dat bij nieuwe medewerkers het onderwerp vervoer in het arbeidsvoorwaardengesprek sprake zal worden gebracht, zodat de medewerker een bewuste keuze kan maken. Voor de bezoekers zal in de uitnodigingsbneven een verwijzing worden gemaakt naar een bewuste keuze van het transportmiddel. De projectgroep zal bijeenblijven en verbeterpunten voor woon-werkverkeer en bezoekersverkeer onderzoeken en eventueel implementeren na goedkeuring van de OR. In 2013 is een memo naar RvB gegaan om aan te geven dat duurzame alternatieven voor het (steeds toenemende) werkverkeer van SLAZ naar OLVG en v.v. voordeliger en milieuvriendelijker zouden kunnen zijn. Vervoersbeleid wordt geïmplementeerd in Het onderwerp vervoer wordt in het arbeidsvoorwaardegesprek besproken vanaf In de uitnodigingsbrieven wordt een verwijzing gemaakt naar een bewuste keuze van transjjort vanaf Duurzame vervoersmiddelen inzetten voor werkverkeer SLAZ-OLVG en v.v. Actiehiouder MC MC, PO MC MC, RvB 5.9 Duurzaam bouwen Nieuwbouw is een strategische moment om milieubelasting van gebouwen te beperken. Investeringen die in bestaande gebouwen niet rendabel zijn, kunnen vaak in de nieuwbouw kosteneffectief worden uitgevoerd. Dit geldt voor energiegebruik, maar ook voor het gebruik van drinkwater en het materiaalgebruik. Een hulpmiddel om te onderzoeken of de nieuwbouwplannen duurzamer zijn, is het rekenprogramma greencalc. Dit programma maakt een vergelijking van de huidige situatie ten opzichte van de nieuwe situatie. Het SLAZ kan dan aantonen dat men duurzaam bouwt en verantwoord bezig is. Onderzocht moet worden of dit programma gebruikt kan worden. Duurzaam bouwen is een onderdeel van de gouden milieuthermometer. Nieuwbouw, renovaties en onderhoud worden uitgevoerd met de minst milieubelastende materialen. Alle duurzaamheidsmaatregelen met een gemiddelde terugverdientijd t/m 5 jaar worden in ieder geval uitgevoerd. Onderzoek naar Greencalc of een ander vergelijkbaar instrument is in 2014 afgerond. Actiehouder TD, MC TD, MC MC, TD 5.10 Duurzaam inkopen Duurzaam inkopen'"'^"''' is rekening houden met MVO (maatschappelijk verantwoord ondernemen), dit houdt in dat er naast milieu aspecten ook rekening wordt gehouden met sociale aspecten in het gehele inkoopproces, zodat dit leidt tot de levering van duurzame producten en diensten. In 2013 is een begin gemaakt met het implementeren van de term duurzaam inkopen in het inkoopbeleid. Tevens is er voor een aantal producten een milieuvriendelijker variant aangeschaft. Bij het aanschaffen van nieuwe apparatuur houdt het SLAZ al langer rekening met energiebesparing. Het sociale aspect van duurzaam inkopen is nog niet ingevoerd, maar zal wel in gang worden gezet. Om duidelijk te maken dat dit een belangrijk onderwerp is binnen het ziekenhuis, zal het MVO principe in de milieubeleidsverklaring worden verweven en worden ondertekend voor goedkeuring door de RvB. Het inkoopbeleid zal worden aangepast met duurzaam inkopen en dit beleid zal ook ter goedkeuring naar RvB gaan. Hierna zal het duurzaam inkopen worden geïmplementeerd in de organisatie. Het duurzaam inkopen is een verplicht onderdeel van de zilveren milieuthermometer. De wens van de RvB is om dit niveau te gaan halen. Lucas* Andreos H Ziekenhuis Milieubeleidsplan

12 Het aspect duurzaam inkopen implementeren in lïet inkoopbeje[d_inj20m^ Milïëubeleidsverklaring aanpassen aan MVO en laten goedkeuren door RvB i.s.m. OLVG Missie en visie aanpassen aan MVO en laten goedkeuren door RvB i.s.m. OLVG Nieuwe producten en diensten beoordelen aan de hand van een scorelijst met duurzame criteria. In 2ÖT7 Is 20% van hërinkooppakket duurzaam en zo mogelijk fair trade. Actiehouder Inkoop, IVIC MC MC _ MC, IL MC, alle afdelingen, 5.11 Duurzame voeding en dranken In het bedrijfsrestaurant zijn duurzame producten opgenomen echter dit zijn er niet veel. Ze worden niet afdoende verkocht. De producten worden niet extra benadrukt In de keuken wordt er regelmatig met duurzame producten gewerkt. In 2013 is er een dag geweest met de nadruk op duurzame catenng. Dit dient een vervolg te krijgen door beter en duidelijker aan te geven welke producten biologisch en/of fair trade zijn. Het aandeel in duurzame producten is op dit moment 15%. _ Actiehouder buurzame prod worden herkenbaar gejabeïd. _ Restaurant, MC _ Heraantaï a^^^ producten wordt uitgebreid Restaurant, Keuken, MC met 15%t.o.v _ - Órnzët aan duurzame producten wordt 20%. MC _ Lucosi-Andreos II Ziekenhuis Milieubeleidsplan

13 BIJLAGE 1: Begrip Afval Afvalscheiding Afvalpreventie Afval-reductieplan Afvalstromen Begrippenlijst Definitie Goederen of stoffen die voor de eigenaar geen waarde meer hebben. Afval kan in aanmerking komen voor hergebruik, recycling of storten. Het scheiden van afval in verschillende segmenten die daardoor geschikt worden voor hergebruik of recyclen. Het voorkomen dan wel het beperken van het ontstaan van afvalstoffen en emissies (kwantitatieve preventie) of het verminderen van de milieuschadelijkheid van afvalstoffen (kwalitatieve preventie). Het plan waann beschreven wordt hoe de hoeveelheid afval teruggebracht en verminderd kan worden om de kosten te vedagen. De verzamelnaam voor de verschillende soorten afval, zoals papier, glas en specifiek ziekenhuisafval. BBT De Beste Beschikbare Technieken is het beginsel dat er vanuit gaat dat een inrichting zoveel als economisch en technisch mogelijk is de nadelige gevolgen voor het milieu beperkt. Bevoegd gezag De term wordt doorgaans gereserveerd voor het gezag van controlerende instanties van de overheid. Bodemvervuiling Cradle to cradle De invoering of aanwezigheid van schadelijke of andere ongewenste stoffen of producten in de bodem (milieuverontreinigende stoffen). De centrale gedachte van de cradle to cradle (wieg tot wieg) filosofie, is dat alle gebruikte matenalen na hun leven In het ene product, nuttig kunnen worden ingezet in een ander product Drinkwaterbalans Duurzaam Duurzaamheidscriteria De vergelijking van de hoeveelheden water die zijn betrokken bij toevoer, afvoer, onttrekking en verandering in berging over een bepaalde periode en binnen een gegeven gebied of organisatie. Kwalificatie van activiteiten en ontwikkelingen die enerzijds voorzien in de behoefte van de huidige generatie, maar anderzijds niet leiden tot beperkingen voor toekomstige generaties om in hun behoeften te voorzien. Criteria die meehelpen om de duurzaamheid van een product of dienst te bepalen. Lucas* Andreas II Ziekenhuis Milieubeleidsplan

14 Duurzaam inkopen Energie Energiebesparende maatregelen Energiegebruik/verbruik Energieprestatienorm (EPN) Emissies EOX Duurzaam inkopen is het toepassen van milieuaspecten en sociale aspecten in alle fasen van het inkoopproces zodat dit uiteindelijk leidt tot de daadwerkelijke levenng van een product, dienst of werk dat aan deze milieuaspecten en sociale aspecten voldoet. Een fysische grootheid, aangevende de geschiktheid om arbeid te vernchten of warmte af te geven. De eenheid van energie is de joule (J). Het nemen van maatregelen om het energieverbruik en - gebruikte verminderen. De som van aanvoer, winning en voorraadonttrekking, verminderd met de afleveringen van energiedragers. Het energieverbruik wordt in eerste instantie berekend voor alle energiedragers tezamen die in een bedrijf, een bedrijfstak of afdeling worden verbruikt. Deze som is een positief getal. Voor afzonderiijke energiedragers kan het echter om een negatief getal gaan.. Geeft energiezuinigheid weer die een gebouw moet behalen. Uitworp of uitstoot van een hoeveelheid luchtverontreinigende verbinding(en) die bij het verbranden van fossiele brandstoffen vrijkomt en (eventueel na reiniging) de schoorsteen verlaat. Extraheerbaar organohalogeenverbinding, Is een parameter welke een bepaalt sood chloorverbinding detecteert in het afvalwater. Facilitaire Incident Melding. In dit systeem dienen alle incidenten te worden geregistreerd die facilitair van aard zijn. Geluidsniveau Gevaadijk afval Milieu Het 'geluidsniveau"l" wordt gedefinieerd als de logaritmische verhouding van de absolute waarde van de geluidsintensiteit 'J' en een referentiewaarde 'JO'. Internationaal is afgesproken als referentiewaarde de intensiteit bij de gehoordrempel te gebruiken Afval dat gevaadijk is voor mens, dier of milieu. Bijvoorbeeld afval dat zware metalen, polychloorbifenylen (RGB's) of (landbouw)chemicaliën bevat. Ook afgewerkte olie, oliefilters, batterijen, accu's, oplosmiddelen en beitsbaden zijn gevaarlijk afval. Het geheel van de natuuriijke, maatschappelijke en culturele omgeving dat op een levend wezen zijn invloed doet gelden. Milieubarometer De Milieubarometer is een instrument waardoor milieuscore, G02-footprint '"'^^'^'en bijbehorende kosten van de instelling eenvoudig en snel zichtbaar worden. Dit wordt bereikt door gegevens over energie, water, afval, emissies, transpod en papierverbruik in te vullen. De milieubarometer biedt ook een benchmark tussen de verschillende ziekenhuizen, zodat bijvoorbeeld de afgevoerde afval van ziekenhuis x vergeleken kan worden met ziekenhuis y. Lucos* II Andreas Ziekenhuis Milieubeleidsplan

15 Milieubewustzijn Milieubeleid (plan) Milieubeleidsverklanng Milieujaarplannen Milieujaarverslagen Milieuthermometer Het besef van het bestaan van het milieu, de realiteit van zichzelf en de mensen en dingen uit de omgeving, het reactievermogen om hier rekening mee te houden. De algemene doeleinden en beginselen voor het handelen van het bedrijf op milieugebied, met inbegnp van de naleving van alle relevante wettelijke milieuvoorschnften, welke vastgelegd zijn in het milieubeleidsplan. Akte waarbij een persoon, groep personen of organisatie een uitspraak doet gericht op enig rechtsgevolg en schnftelijk is vastgelegd. Plan waann de ondernemingsdoelstellingen voor het komende (kalender)jaar zijn vastgelegd. Meestal in de vorm van een plan voor de komende dne jaren, dat jaadijks bijgesteld wordt. Documentatie die een samenvatting geeft van de activiteiten op milieugebied van een organisatie gedurende een jaar. De Milieuthermometer Zorg is ontwikkeld door de vereniging Milieuplatform Zorgsector (MPZ) in samenwerking met SMK (Stichting Milieukeur). De Milieuthermometer bestaat uit een set van criteria om aan een duurzame bedrijfsvoenng te voldoen op grond waarvan een ziekenhuis, GGZ, verpleeginstelling of zorginstelling een bronzen, zilveren of gouden certificaat kan halen. Hiermee krijgt de directie van een zorginstelling de beschikking over een handzaam instrument om de milieuprestatie en milieuzorg structureel te verbeteren en concreet aantoonbaar te maken voor personeelsleden, cliënten, bezoekers en andere belanghebbenden zoals zorgverzekeraars. Milieumanagementsysteem Omgevingsdienst Noordzeekanaal Ondernemingsraad Procedures Een milieumanagementsysteem is een manier om systematisch milieumaatregelen te organiseren met inachtneming van vooraf bepaalde routines. Dit systeem vereist een milieubeleid, milieudoelstellingen en een milieuorganisatie, Is de dienst die de milieuvergunning van het SLAZ controleert. De Omgevingsdienst (voorheen Dienst Milieu en Bouwtoezicht) kan handhavend optreden wanneer er niet aan de voorschnften wordt voldaan. behartigt de belangen van werknemers en controleert of de onderneming zich houdt aan wetgeving en cao's. Gespecificeerde wijze voor het uitvoeren van een activiteit. Elke expliciet vastgelegde werkinstructie voor personen of organen voor de uitvoenng van hun taak binnen een informatiesysteem. Protocollen Lucas* Andreos Een stelsel van afspraken, of een voorschrift over hoe iets gedaan moet worden. H Ziekenhuis lilieubeleidsplan

16 Reductiedoelstellingen Reductieplannen Een reductiedoelstelling is de beschrijving van de gewenste bespanng en toestand waann het bedrijf of de organisatie terecht wil komen in de toekomst, uitgedrukt in concreet te bereiken resultaten, die te meten zijn met de bijbehorende indicatoren of maatstaven. Doelstellingen worden SMART (Specifiek, Meetbaar, Aanvaardbaar, Realistisch en Tijdsgebonden) geformuleerd. Plannen waann de reductiedoelstellingen onderbouwd worden. Specifiek Ziekenhuisafval Swill Terugverdientijd Vervoersmanagement VIM Al het afval van een ziekenhuis welke besmet is met medicijnen, bloed, sputum of andere lichaamseigen vloeistoffen. Etensresten en Groente, fruit en tuinafval (GFT) Aantal penoden dat nodig is om de huidige investeringsuitgaven terug te verdienen via positieve netto-ontvangsten die in de toekomst uit de investering voortvloeien. Het inzichtelijk hebben van de bereikbaarheid van de organisatie voor klanten, bezoekers en patiënten. Dit kan besparingen en meer parkeerruimte opleveren, minder files en een bijdrage leveren aan een beter milieu. Veilig Incident Melding. In dit systeem dienen alle incidenten te worden geregistreerd die verpleegkundig van aard zijn. Waternet Waternet wordt bestuurd door de gemeente Amsterdam en het waterschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV). Het zorgt op een integrale, samenhangende en maatschappelijk verantwoorde wijze voor drinkwater, afvalwater en grond- en oppervlaktewater. Lucas* It Andreas Ziekenhuis Milieubeleidsplan