VO-magazine. Zeki Arslan (FORUM) kritisch over bestrijding kansongelijkheid» Aansluiting vmbo-tl onder de loep» Code goed bestuur: de

Transcriptie

1 Magazine voor voortgezet onderwijs januari 2010 jaargang 4 VO-magazine 4 Zeki Arslan (FORUM) kritisch over bestrijding kansongelijkheid» Aansluiting vmbo-tl onder de loep» Code goed bestuur: de tussenstand» Inspectie: ja tegen Vensters, nee tegen ranglijsten

2 In dit nummer Wie kraakt de code? Er zit schot in de invoering van de Code goed onderwijsbestuur. Op driekwart van de scholen zijn bestuur en toezicht gescheiden, de helft van de scholen zegt het interne toezicht in orde te hebben. Het meeste werk zit nog in het integriteitsbeleid en de planning- & controlcyclus, blijkt uit onderzoek in opdracht van de VO-raad. En dan moet de code nog tot leven komen op de werkvloer. R 26 Ongelijke kansen Onderwijsspecialist Zeki Arslan (FORUM) ziet oplossingen stagneren R 8 Fans van Vensters Jan Rijkers (Inspectie van het onderwijs) in gesprek met Thea van den Idsert (Vensters voor Verantwoording) R 16 Hoe verder na de theoretische leerweg? Vooruitlopend op het advies van de VO-raad drie oplossingen uit de praktijk R 12 Verbindend leren Schoonhovens College organiseert project verbindend leren voor havo R 24 2 VO-magazine 4 januari 2010

3 VOORWOORD SJOERD SLAGTER / VOORZITTER En verder 4 Kort 11 VO in debat 15 Wetenschappelijk onderzoek 19 Helpdesk 20 VO in beeld 32 De werkgever: verzuim Column Hendrik-Jan van Arenthals 36 Wie werkt waar / Agenda / Colofon Culturele bruggen over de Maas Oudercontactpersonen en studiereizen helpen in Rotterdam cultuurverschillen overbruggen R 34 De nieuwjaarsrecepties zijn achter de rug, de beste wensen zijn uitgesproken en de eerste goede voornemens worden zichtbaar: het jaar 2010 is begonnen. Het zou wel eens een jaar van de waarheid kunnen worden: voor het kabinet (haalt het de eindstreep?), de politiek (gemeenteraadsverkiezingen) en voor het onderwijs. Binnen enkele maanden komen de zogenaamde heroverwegingscommissies met de uitkomst van hun onderzoeken. Voor het voortgezet onderwijs is dat de commissie-smit. In de gesprekken met onze leden klinkt grote bezorgdheid door over de financiële toekomst van onze sector. Het kabinet maakt zich terecht zorgen over de ontwikkeling van de Nederlandse kenniseconomie. Een motie-hamer roept op tot hoge kennisambitie: breng Nederland weer bij de top van Europa. Als je die ambitie wilt realiseren, moet je niet op onderwijs bezuinigen. Immers: juist investeringen in onderwijs zijn langetermijninvesteringen, met een hoog rendement voor de toekomst. Er is terecht aandacht voor de vraag naar meer doelmatigheid, maar gebruik dat argument niet als een verkapte bezuiniging. Er is bij onze leden begrip voor het feit dat deze tijd om nieuwe keuzes vraagt, dat bezuinigingen niet mogen worden afgewenteld op een komende generatie en dat dus ook het onderwijs zijn steentje moet bijdragen. Die boodschap geldt niet alleen voor de politiek, maar ook voor onze sector. Ik merk dat het pleidooi om te onderzoeken of wij zaken slimmer, sneller en doelmatiger kunnen doen, weerklank vindt. Als wij bereid zijn te investeren en erin slagen onze bijdrage goed over het voetlicht te krijgen, komen we in de positie dat wij op onze beurt ook van de overheid iets mogen eisen. Daarom gaan we komende maanden met álle betrokkenen in het onderwijs op zoek naar nieuwe ideeën en slimmere manieren van werken. Zo verbinden we de roep om een grotere doelmatigheid met de eis van extra investeringen. Dit alles met maar één doel: excellent onderwijs met optimale benutting van alle talenten. VO-magazine 4 januari

4 Kort RoboCup Junior daagt leerlingen uit Robots laten voetballen of ze laten dansen op de nieuwste hits. Robots een gevaarlijke container laten verwijderen uit een nagebootst moeras. Deze uitdagingen staan leerlingen van 9 tot 19 jaar te wachten bij de Nederlandse Kampioenschappen RoboCup Junior Leerlingen maken spelenderwijs kennis met de wereld van techniek. De school moet zelf de materialen voor deelname aanschaffen. De organisatie RoboCup Junior geeft desgewenst de teams instructies. Docenten kunnen een cursus volgen om de begeleiding van het bouwen en programmeren onder de knie te krijgen. Op zaterdag 29 mei 2010 vindt in science center NEMO de finale plaats. Inschrijven kan tot 31 januari 2010 via NiME masteropleidingen: Masterclasses voor docenten en schoolleiders Docenten die richting geven aan schoolontwikkeling tillen het onderwijs naar een hoger niveau. Bovendien zorgen richtinggevende docenten voor een duurzamere ontwikkeling naar een professionele organisatie. Met een NiME masteropleiding verwerft een docent diepgaande kennis en ervaring op het gebied van onderzoek, innovatie en onderwijsmethodieken. Hij of zij wordt de onderwijsinhoudelijke expert in de school en kan op dit gebied een leidende rol binnen een team vervullen. De huidige docenten aan de opleidingen zijn enthousiast over de verandering in hun eigen lesgeven en dat van collegadocenten. In maart vinden er masterclasses plaats waarin geïnteresseerde docenten en schoolleiders aan de hand van actuele thema s verder bekend raken met de opleidingen en de betekenis ervan voor de organisatie. Ook kunnen scholen op verzoek een gesprek of presentatie in de school aanvragen met een docent aan de opleiding of met schoolleiders en HR functionarissen die reeds vormgeven aan deze vorm van deskundigheidsbevordering in de school. Op de website vindt u meer informatie en kunt u zich inschrijven. Prof. Leuneprijs voor Jaap Dronkers Tijdens de besloten conferentie Focus op Feiten ontving prof. dr. Jaap Dronkers de Leune Penning uit handen van prof. dr. Leune zelf. De penning wordt tweejaarlijks toegekend aan een persoon of organisatie met grote verdiensten op het gebied van de onderwijsinnovatie, met nadruk op de scharnierfunctie tussen onderwijswetenschap, onderwijsbeleid en onderwijspraktijk. Aan de prijs is een bedrag van 10 duizend euro verbonden. Dit bedrag moet worden besteed aan onderwijsinnovatie. Dronkers heeft pionierswerk verricht op het terrein van het internationaal-vergelijkend onderwijsonderzoek met een bijzondere belangstelling voor de kwaliteit en de effectiviteit van onderwijs en voor de toedeling van onderwijskansen. In het VO-magazine van april 2009 staat een interview met Dronkers. Pilot Onderwijs Interviews voortgezet onderwijs Op verzoek van sociale partners in het voortgezet onderwijs gaat het SBO een pilot Onderwijs Interviews uitvoeren in het voortgezet onderwijs. Onderwijs Interviews is een internetapplicatie waarmee scholen informatie kunnen verzamelen over de motieven van vertrekkende medewerkers. Het SBO heeft het instrument laten ontwikkelen om bij scholen informatie te verzamelen over de vertrekredenen en bestemming van hun personeel. Door deze informatie op uniforme wijze te behandelen, ontstaat inzicht in de aantrekkelijkheid van een individuele instelling en van de totale sector. Zowel individuele scholen als sociale partners kunnen deze kennis gebruiken om hun beleid op te baseren. De pilot is in december 2009 gestart en loopt in ieder geval tot en met het einde van dit schooljaar. Met deze looptijd worden de belangrijkste uitstroommomenten in een jaar meegenomen. Daarna zal de pilot worden geëvalueerd. Aan het proefproject zijn voor de deelnemende scholen geen kosten verbonden. Hebt u interesse of vragen? Mail naar onderwijsinterviews@caop.nl of bel Nu op vo-raad.nl» Doorstroom vmbo-tl Het is vaak moeilijk om vmbo-tl goed te laten aansluiten op mbo of havo. De VO-raad onderzoekt de knelpunten. R Functiemix Wat moet een school doen om de afspraken na te komen? Mag mijn school van de groeipercentages afwijken? R 4 VO-magazine 4 januari 2010

5 Masterclass Jan Westerhoud, CEO van ECT op Calvijn Meerpaal Jan Westerhoud, de hoogste baas van ECT Rotterdam (en West Europa) heeft op 9 december jl. een masterclass gehouden voor de vierdejaars leerlingen van het Calvijn Meerpaal (school voor vmbo-lwoo). Als voorbereiding op het bezoek van deze captain of industry hebben de leerlingen een bezoek gebracht aan de haven en de terminals van ECT. Als inleiding werd er voor de leerlingen in de aula de film 40 jaar ECT vertoond. Daarna werden de bijna 100 leerlingen geboeid door een presentatie van de CEO over de ECT. Als vervolg hierop vertelde Ton Schuurman als terminal operator (kraanmachinist) hoe het werk op de vloer is. Hij deed dat met veel verve en de leerlingen hadden geen moeite de aandacht bij de les te houden. Uiteraard mochten er ook vragen worden gesteld, waarvan er één luidde: hoe kom ik op de plek van Chief Executive Officer? Uiteindelijk mogen 9 leerlingen een (tweede) bezoek brengen aan de ECT, waarvan zeker het plaatsnemen in een straddlecarrier of containerschip deel zal uitmaken. Op deze wijze heeft het begrip betekenisvol leren een bijzondere invulling gekregen op Calvijn Meerpaal.» Goed Bestuur Hoe ver bent u met de invoering van de Code goed bestuur? Doe de Quick Scan. R op de cover Marleen Rolie, vestigingsdirecteur Bovenbouw PCC Oosterhout In het schooljaar 2008/2009 begon de werkmaatschappij Vakcollege echt aan de weg te timmeren. Het idee: leren met je hoofd én met je handen. Dat sprak ons aan. Ons leerlingaantal zou gaan dalen door het slechte imago van het vmbo en de afnemende animo voor techniek onder leerlingen. We zagen hoe het Vakcollege op sommige scholen werkte en dachten: dit is iets voor onze school, dit is iets voor onze leerlingen. Dit schooljaar zijn we met het Vakcollege Techniek op onze school begonnen. Ik ben heel blij dat we hebben gewacht want op deze manier konden we ontzettend veel leren van de twaalf scholen die er al mee bezig waren. De kinderziektes waren er grotendeels uit en het lesmateriaal voor het eerste jaar lag praktisch klaar. De leerlingen krijgen 10 uur techniek per week, heel intensief dus. Maar ook gevarieerd, het komt in alle vakken terug en wordt van veel kanten belicht. Rekenen, technische vaardigheden, fotoshop op de computer. Ze leren een band verwisselen, richten van a tot z een slaapkamer in en maken zelf ontwerpen. We werken heel intensief samen met het bedrijfsleven en met het ROC. Al vanaf het eerste jaar zien leerlingen veel van de bedrijven waar ze terecht kunnen komen. Gedurende de hele opleiding lopen de excursies synchroon aan het lesmateriaal. Als je op het juiste niveau het bedrijfsleven afstemt op de fase van de opleiding dan krijgen leerlingen een heel gefundeerd beeld van dat bedrijfsleven. Het Vakcollege duurt in totaal 6 jaar. Na 4 jaar krijgen leerlingen hun vmbo diploma en ze verlaten de school uiteindelijk op MBO niveau 2. Vanaf het derde jaar gaan ze veel stage lopen en vanaf het vijfde jaar komen ze nog maar 1 dag naar school en werken ze daarnaast in een bedrijf. Door deze opzet bestrijd je echt schooluitval. Leerlingen worden gedurende die zes jaar begeleid door dezelfde docenten en het is niet meer de vraag of ze überhaupt nog wel bij het mbo aankomen, dat is gewoon een volgende stap van het traject wat leerlingen hier doorlopen. Inmiddels hebben we een verdubbeling van het aantal aanmeldingen voor Techniek. Daar zijn we echt ontzettend blij mee en trots op. Het prachtige vak techniek krijgt met deze nieuwe opleiding een enorme boost. VO-magazine 4 januari

6 Kort Voortgezet onderwijs in Limburg ontvangt subsidie voor het opleiden van leraren Het Ministerie van OC&W heeft zes Limburgse schoolbesturen (Stichting LVO, SOML, SVO PL, OGVO, Trevianum Scholengroep, DaCapo College) voor voortgezet onderwijs een substantiële subsidie toegekend. Hiermee kunnen de gezamenlijke besturen twee onderwijsprojecten mede financieren: de Opleidingsschool en de Academische Opleidingsschool. De onderwijsprojecten zorgen voor het opleiden van nieuwe leraren in de dagelijkse schoolpraktijk, het verder professionaliseren van zittende leraren en een algemene kwaliteitsverbetering van het voortgezet onderwijs. Het project Opleidingsschool heeft een looptijd van zes jaar. De Academische Opleidingsschool komt voort uit de pilot Academische School Limburg. Hierin werkt een aantal Limburgse middelbare scholen samen met de Open Universiteit, de Universiteit Maastricht, Fontys Hogescholen en Hogeschool Zuyd. Doel van deze samenwerking is om gezamenlijk onderwijsinnovaties te ontwikkelen en om wetenschappelijk onderzoek door leraren in het voortgezet onderwijs te stimuleren. De Academische Opleidingsschool kan dankzij de subsidie twee jaar verder. Stichting Consortium Beroepsonderwijs ontwikkelt model voor competentiegericht onderwijs in (v)mbo Na 10 jaar intensieve samenwerking met partners in (v)mbo, wetenschap, bedrijfsleven, brancheorganisaties, werkgevers- en werknemersorganisaties is Stichting Consortium Beroepsonderwijs erin geslaagd een heldere, duurzame en beproefde didactiek voor competentiegericht onderwijs in het (v)mbo te ontwikkelen. Ruim 40 roc s in Nederland en 180 vmbo-scholen zijn bij het Consortium Beroepsonderwijs aangesloten. Deze onderwijsinstellingen maken met een groot aantal van hun opleidingen gebruik van het competen tiegerichte sturingsinstrumentarium van de Stichting. De focus voor de nabije toekomst is gericht op het digitaliseren van al het consortiummateriaal voor de opleidingen Techniek, ICT, Mediavormgever, Zorg en Welzijn en AG en het verbreden van de didactiek voor de doorlopende leerlijn vmbo-mbo. Het VMBO Platform Metaal en Metalektro, onderdeel van het consortium, heeft een succesvol project afgerond met als inzet de ontwikkeling van een gemeenschappelijke didactiek, Het (Metalen) Scharnierpunt, voor bovenbouw vmbo en de niveaus 2, 3 en 4 voor het mbo. Vanuit de andere VMBO Platforms bestaat veel belangstelling om ook dit model te verbreden naar andere sectoren. De ambitie is er op gericht nieuwe programma s te ontwikkelingen die hun toepassingen krijgen op sectoraal en intersectoraal niveau. Voor meer informatie kijk op: Website wordleraarinhetvo.nl goed bezocht In 6 maanden tijd hebben meer dan bezoekers de site wordleraarinhetvo.nl bezocht. Zij bezoeken voor langere tijd deze site waarop potentieel onderwijspersoneel alle informatie kan vinden over het werken in het voortgezet onderwijs. Ook schept de site een realistisch beeld van het leraarschap. Een aantal scholen en organisaties heeft gelinkt naar de eigen site of gebruiken hiervoor een banner. De banner is nog steeds beschikbaar voor als ook u een link wilt plaatsen. Mentorverkiezing 2010 In het voortgezet onderwijs speelt de mentor een belangrijke rol. Hij of zij is de spil van de begeleiding, schakel tussen leerling en school, tussen leerling en leerling, tussen ouders en kind, tussen het heden en de toekomst van een leerling. Tijd voor waardering en erkenning en daarom organiseert Prima de Mentorverkiezing, in maart Geef dan je favoriete mentor op via Op de website staan ook de criteria. Je kunt ook de invulgegevens van de website kopiëren en mailen naar redactie@prima-vo.nl. 6 VO-magazine 4 januari 2010

7 Leerlingen vragen om passende loop baanoriëntatie- en begeleiding. En goede LOB vergt een goede visie. Daarom zijn er binnenkort extra bij eenkomsten speciaal voor schoolleiders. Waarom vraagt LOB uw visie? Omdat u zo losse LOB-activiteiten verbindt en deze meer betekenis krijgen. Omdat uw leerlingen zo beter zicht krijgen op wat bij ze past. Uw heldere visie leidt tot een bewuste keuze voor sector, profiel en vervolgopleiding, en dat motiveert elke leerling. Maar wat is voor uw school de juiste visie? Welke mogelijkheden en keuzes passen bij uw onderwijskundige visie? Wat is de rol van decaan, mentor? Goed kiezen doe je niet zomaar. Dat geldt voor de leerling, en voor u. Daarom organiseerde project Stimulering LOB in 2009 werkbijeen komsten speciaal voor schoolleiders. Met elkaar stonden zij een dag stil bij LOB. De inspiratie en ideeën resulteer den in een stappenplan waarmee de deelnemers op hun eigen school direct aan de slag konden. De extra bijeenkomsten in 2010 vinden plaats op 16 februari (Amsterdam), 2 maart (Zwolle) en 5 maart (Den Bosch) Meer informatie vindt u op 1 minuutje Een goed binnenklimaat is een belangrijke randvoorwaarde voor leerprestaties. In opdracht van de VO-raad onderzoekt Strukton Worksphere daarom het binnenklimaat op VO-scholen. CSG De Heemgaard in Apeldoorn neemt aan dat onderzoek deel. Conciërge Jacob Venenman was er nauw bij betrokken: Kunt u wat vertellen over uw schoolgebouw? Het hoofdgebouw van De Heemgaard is vrijstaand en twintig jaar oud. In 2002 is er een derde verdieping opgebouwd. We bieden ruimte aan ongeveer vijftienhonderd leerlingen en honderdvijftig medewerkers. Aan het binnenklimaat is wel wat te verbeteren. Met dertig leerlingen per lokaal is het in de zomer niet optimaal, de meeste lokalen hebben geen airconditioning. Wat hield het onderzoek in, wat is er onderzocht? In vier lokalen en buiten de school zijn gedurende vier weken CO2-metingen gedaan. Daar viel ook de Kerstvakantie onder. Voldoende om een helder beeld te krijgen van de situatie met en zonder leerlingen. Naast CO2 spelen overigens ook factoren als temperatuur en ventilatie een belangrijke rol bij het binnenklimaat. Hoe ervaart u het klimaatbeleid van De Heemgaard? Voornaamste is dat directie en medewerkers zich samen verantwoordelijk voelen en het belang ervan inzien. Op verzoek van een preventiemedewerker heb ik eerder al metingen verricht. Zeker na dubbele lesuren hoor ik van leerlingen nogal eens dat ze zich duf voelen, hoofdpijn hebben. Wie echter meent dat het in lokalen te benauwd is, moet dat onderbouwen. Ik schrok van de resultaten. Een vol lokaal met dichte ramen bevat bijna vijf keer meer koolstofdioxide dan een leeg lokaal. Dat gaat richting limiet. Met ventilatie, een open raam of deur, zakt het CO2-gehalte direct. Maar dat betekent in de winter weer kou. Daarom denk ik dat voorverwarmde ventilatie een enorme winst zou vormen. Zeker na dit onderzoek. Dat moet stukje bij beetje, want het gaat om flinke investeringen, je spreekt al gauw over vierduizend euro per lokaal. En met tachtig lokalen Maar de investering levert natuurlijk wel wat op, mogelijk zelfs een lager ziekteverzuim. Wat merkt u zelf van het binnenklimaat? Van mij mag de verwarming best een graadje naar beneden. Ik loop de hele dag, doe veel verschillende dingen op veel verschillende plaatsen. Dan is de gemiddelde temperatuur van twintig graden al gauw te warm, natuurlijk. Maar daar zullen de zittende mensen het minder mee eens zijn. VO-magazine 4 januari

8 Blik van Buiten Bij diversiteit is het nog te veel wit over zwart Naam R Zeki Arslan Functie R onderwijsexpert van FORUM, Instituut voor Multiculturele Vraagstukken Gespreksonderwerp R kansongelijkheid Standpunt R het zoeken naar oplossingen stagneert Tekst: Mieke Aarts / Foto: NFP Photography Praten de mensen van FORUM en de VO-raad genoeg met elkaar? Zeki Arslan: We praten genoeg met elkaar, maar ik mis nog steeds een duidelijke visie vanuit de VO-raad op kansongelijkheid. Die ongelijkheid is een essentieel aspect van de kwaliteit en de prestaties van ons onderwijsbestel voor de komende twintig jaar. Aandacht voor kansongelijkheid is niet alleen urgent vanuit sociaal-maatschappelijk oogpunt, maar ook voor een goede kennis- en economische infrastructuur. De VO-raad moet helder neerzetten hoe we er in Nederland voor zorgen dat we kansarme groepen leerlingen in het voortgezet onderwijs aan basiscompetenties helpen. Sinds tien jaar zijn we gaan dromen over mono-etnisch onderwijs om een monoetnische samenleving te realiseren Die agenda móet er komen daarmee val ik de VO-raad steeds lastig want er vallen nog te veel leerlingen uit. We benutten talent onvoldoende, er is onvrede bij ouders over de prestaties van hun kinderen en de aansluitingen tussen primair en voortgezet onderwijs en tussen voortgezet onderwijs en vervolgonderwijs zijn niet goed genoeg. Het is een misvatting te denken dat we het probleem van kansongelijkheid opgelost hebben. De oplossing stagneert. Terwijl Nederland door de demografische ontwikkelingen juist een instrument in handen heeft voor de kenniseconomie en voor toegang tot de wereldmarkt. Migranten hebben een enorme talenkennis en cultureel-historische erfenis meegenomen naar Nederland. Ga daar strategisch mee om. Er komen mondiale verschuivingen aan. Als je Turks spreekt, kun je van de Balkan tot Azerbeidzjan zaken doen, inclusief Irak. De economische en culturele meerwaarde moeten we in het onderwijs verzilveren en benutten om leerlingen aan goede kwalificaties te helpen. Zij zijn onze toekomstige wetenschappers, ambassadeurs en internationale zakenmannen en -vrouwen. U staat bekend als de nationale pionier voor onderwijs en integratie en doet dit werk al decennia lang. Wat zijn de belangrijkste thema s voor de komende tijd? Allereerst zorgen voor een evenwichtige doorstroom van primair naar voortgezet onderwijs. In de grote steden gaat nu nog tachtig procent van de allochtone kinderen naar het vmbo. Daar maak ik me grote zorgen om: het kost veel geld, het frustreert talent en zorgt voor een lange route naar het hoger onderwijs. Ten tweede moeten scholen leerlingen zo weten te inspireren en uit te dagen dat ze hun opleiding afmaken. Dit zijn de twee graadmeters voor succes van de onderwijssector als het gaat om hun bijdrage aan de kenniseconomie en aan de emancipatie van nieuwkomers in de Nederlandse samenleving. Diversiteit stond vroeger veel meer op de onderwijsagenda. We hadden zelfs allerlei projectgroepen voor intercultureel onderwijs. Dat is sinds een jaar of tien ondenkbaar. Sindsdien zijn we gaan dromen over mono-etnisch onderwijs om een monoetnische samenleving te realiseren. Het is een misvatting te denken dat we het probleem van kansongelijkheid opgelost hebben Maar die is niet realiseerbaar. Let wel, iedereen moet worden aangesproken op zijn verantwoordelijkheid om een steentje bij te dragen aan kansenverbetering van kinderen. Ook kansarme ouders hebben een verantwoordelijkheid richting leraar en school. Ze mogen niet alle verantwoordelijkheid op het bordje van school leggen; alle ouders moeten aandacht, geld en tijd investeren en helpen op school, daarin wil ik geen enkele concessie doen. Maar het is een illusie dat we een mono-etnische onderwijscultuur kunnen creëren door een aantal dingen niet meer op agenda te zetten. 8 VO-magazine 4 januari 2010

9 Hoe stelt u zich niet-mono-etnisch onderwijs dan voor? Of het nu gaat om diversiteit in taal en bij feesten, diversiteit in het schoolbestuur en onder personeel of diversiteit in leerstofaanbod, zodat kinderen iets van zichzelf terugzien in hun lesboek zoals een foto in een geschiedenisboek, het zijn allemaal details. Maar al die details vormen wel een geheel en dat geheel heet diversiteit. Monoetnisch houdt in dat je diversiteit ontkent. Ik vind het cruciaal voor de VO-raad om iedereen uit de droom te helpen die deze illusie overeind houdt. De raad kan daarin een strategische rol vervullen. Het is vast vloeken in de moskee of kerk wat ik nu ga zeggen, maar in het onderwijs is het nog steeds te veel wit over zwart als het gaat om diversiteit en om het delen van kennis, macht en verantwoordelijkheden. Daar word ik droevig van. Minderheden willen graag die verantwoordelijkheid delen, maar daar is geen oog voor. Als u mij vraagt of ik een gelukkig mens ben als het gaat om het minderhedenbeleid, om de toegankelijkheid, herkenbaarheid en medeverantwoordelijkheid van minderheden in de hele onderwijsinfrastructuur van ministerie en inspectie tot schoolbesturen en VO-raad, dan zeg ik: nee. Biedt het duale stelsel extra kansen voor minderheden? Nee. Het duale stelsel belemmert de emancipatie van minderheden omdat die zuilen ontoegankelijk zijn, gebaseerd op de culturele erfenis van De zuilen zijn intern gericht en niet meegegaan met de demografische veranderingen vanaf de jaren tachtig. Als FORUM zien we ook niets in een nieuwe allochtone zuil, want die groep bestaat uit zoveel sociaal-etnische groepen. Vier jaar geleden heeft toenmalig minister Maria van der Hoeven ons gevraagd het Platform Allochtone Ouders op te richten om allochtone ouders zichtbaar te maken. Eind 2009 zouden de vier landelijke ouderorganisaties het overnemen. Het is nu december 2009 en er is niks gebeurd. Als ik objectief ben, zeg ik: het platform hoort in principe niet bij FORUM. Wat we doen, is de tekortkomingen van de generieke instituties opvangen, maar we hebben geen instituties die klaar zijn om te vernieuwen, om te anticiperen, om nieuwe mensen te omarmen en binnen te halen. Nederland kent vier landelijke ouderorganisaties, de oudste bestaat al 144 jaar. Die landelijke ouderorganisaties praten met de ministers, met Tweede Kamerleden, met sectorraden. Als die landelijke ouderorganisaties hadden gezegd: We veranderen ons personeelsbeleid, we zorgen dat we lokaal dicht bij deze ouders komen te staan (vergeet niet: zestig procent allochtone ouders in de grote steden), ze kun nen lid van ons worden dan was het platform niet nodig geweest. Verzuiling is een van de redenen dat dit niet wordt opgepakt. Hoe nu verder? We moeten bruggen bouwen en toenadering zoeken. Zoeken naar diversiteit binnen één nieuwe infrastructuur, niet langer een infrastructuur in stand houden die gebaseerd is op instituties die langs etnische en religieuze lijnen lopen. We vragen zowel van migranten als van bestaande instituties om te veranderen en zich aan te passen. Nederlandse instituties kennen ook zo taboes. Iemand moet tegen die taboes aanschoppen Als de VO-raad alle groepen aan zich weet te binden, word ik overbodig. Minderheden kennen taboes en weten hoe lastig ze bespreekbaar te maken zijn. Maar de Nederlandse instituties kennen ook zo hun taboes. Iemand moet tegen die taboes aan schoppen. Mensen als Kete Kervezee, Sjoerd Slagter, Jan van Zijl of Doekle Terpstra zouden dat moeten doen. Zij moeten het bestaande bestel een spiegel voorhouden. Anders komen we niet verder. VO-magazine 4 januari

10 ADVERTENTIE

11 Homoseksualiteit als kerndoel is symboolpolitiek VO IN DEBAT Boris van der Ham, Tweede Kamerlid D66 Een meerderheid van de Tweede Kamer, niet alleen D66, maar bijna alle andere partijen hebben voor de motie gestemd op 18 december Aandacht besteden aan seksuele voorlichting en seksuele diversiteit in de maatschappij, en daarmee homoseksualiteit is zeker geen symboolpolitiek. Sterker nog, het is al min of meer een verplicht onderdeel binnen de kerndoelen. Maar scholen doen het niet, of proberen er onderuit te komen. Scholen zijn al verplicht aandacht aan dit onderwerp te besteden maar doen het niet omdat het zo lastig te bespreken is. Met name in bepaalde wijken is spreken over dit onderwerp moeilijk. Maar juist dan is het van groot belang er aandacht aan te besteden, hoe lastig ook. De reactie van de VO-raad als zou het onderwijs met deze extra taak overbelast raken, is onzinnig. Aangezien het onderwerp seksualiteit al standaard aan bod dient te komen bij maatschappijleer is dit voorstel slechts een verduidelijking van wat er toch al aan taken ligt. Belangrijk is aandacht hieraan te besteden om acceptatie van homo s te vergroten en hiermee ook een veiliger klimaat te scheppen op scholen. Maar het gaat om meer. Ook de seksuele zelfstandigheid van meisjes, en te leren hoe puberende jongens hiermee om kunnen gaan. Uit onderzoeken (bijvoorbeeld van de UvA, 82% van scholen in de hoofdstad geeft geen enkele voorlichting over homoseksualiteit) is gebleken dat scholen er te weinig aan doen. Ook hebben scholen en docenten vaak een te rooskleurig beeld van de mate van tolerantie bij kinderen ten opzichte van deze onderwerpen. Van huis uit krijgen kinderen hele andere normen en waarden mee, of worden ze geacht al genoeg streetwise te zijn. Het argument dat extra aandacht voor seksuele diversiteit in de les extra tijd gaat kosten is ook onzin. Eén les per jaar kan eraan besteed worden, binnen bijvoorbeeld de lessen maatschappijleer. Burgerschapsvorming is immers een zeer belangrijke taak van scholen. De inspectie controleert scholen hierop. Natuurlijk bepalen scholen zelf hoe ze aandacht willen schenken aan het onderwerp, het wat stelt de overheid vast. Dat is heel Dijsselbloem-proof, zeg ik als oud lid van die onderzoekscommissie. En de overheid wil ook faciliteren, door subsidie te geven voor speciale projecten. Jos Cremers, algemeen directeur Het Rhedens, Dieren / Rozendaal en bestuurder VO-raad Het voortgezet onderwijs is de laatste decennia vanuit Den Haag bestookt met opdrachten, vernieuwingen en hervormingen. Zij hebben weinig applaus geoogst, zo hoorde ik onlangs een politicus droogjes opmerken. De commissie-dijsselbloem was eerder dezelfde mening toegedaan: zij adviseerde de Tweede Kamer om scholen eens met rust te laten. Om meer ruimte te scheppen voor hun kerntaak: het verzorgen van goed onderwijs. Terug naar de basis, was de boodschap. Meer taal en rekenen, minder maatschappelijke thema s. Het heeft niet echt geholpen, getuige het zoveelste Haagse ballonnetje dat aan de horizon is verschenen: ditmaal dat van het thema seksuele diversiteit dat aan de lijst van kerndoelen zou moeten worden toegevoegd. Dat kan toch best, vindt D66 als indiener van de bewuste motie. Want eigenlijk verandert er niets, we leggen de scholen alleen een beetje beter uit wat ze moeten doen. Los van het feit dat de scholen misschien al begrepen hadden wat er van hen verwacht wordt: dit is niet eens symboolpolitiek, het is plofpolitiek. Een ballon oplaten die nog voor zij goed en wel de lucht in is, uit elkaar ploft. Omdat zij niet voor verandering zorgt. Gelukkig heeft minister Plasterk aangegeven de motie te willen laten voor wat het is. Kennelijk begrijpt hij dat scholen niet tot achter de komma betutteld willen worden. Dat zij al zoveel zorgtaken en kerndoelen hebben, dat er te weinig tijd dreigt over te blijven om hun basistaak goed uit te voeren. En dat zij zelf ook ideeën hebben over de materie waarmee zij hun leerlingen willen confronteren. Pure lesstof én maatschappelijke thema s. In die volgorde en in een realistische verhouding. De school waaraan ik geacht word leiding te geven, hanteert de slogan: leren, ontplooien, samenleven. Daaruit spreekt dat de school haar feitelijke onderwijstaak serieus wil nemen én dat zij de ogen niet sluit voor wat er maatschappelijk gaande is en daar op in wil spelen. Bijvoorbeeld als het gaat om een thema als de acceptatie van seksuele diversiteit. Maar zo zijn er nog veel meer thema s waar we aandacht aan (willen) besteden. Daar hebben we niet elke keer een voorzet of prikkel vanuit Den Haag voor nodig. Zou de ontwerper van de motie nou echt denken dat we als school daarin de enige zijn? VO-magazine 4 januari

12 Meer maatwerk nodig bij aansluiting op mbo en havo Het gat na de tl Excellentklassen, sprinttrajecten en een nieuw vak sector- en beroepscompetenties. Dat zijn enkele manieren waarop scholen het hardnekkige aansluitingsprobleem van de theoretische leerweg op de vervolgopleidingen proberen aan te pakken. Volgende maand verschijnt hierover een advies, gebaseerd op een onderzoek van de VO-raad onder 35 vmbo-scholen, 12 havo-scholen en 9 roc s. Drie daarvan komen aan het woord. Tekst: Jacq Zinken / Fotografie: Nationale beeldbank, Harro Bannink Tien jaar na de invoering worstelt het onderwijs nog steeds met de aansluiting van vmbo-theoretische leerweg (tl) op mbo en havo. Deels zijn de problemen van structurele aard, maar voor een ander deel zijn ze het gevolg van het feit dat een verandering nu eenmaal veel tijd kost. Intussen ontwikkelen veel scholen zelf initiatieven op maat om de toekomstperspectieven van leerlingen te verbeteren. Excellentklas Neem het Oosterlicht College in Nieuwegein, dat een aantal jaren geleden in de theoretische leerweg excellentklassen heeft ingevoerd. Afdelingsleider bovenbouw havo Rinus van den Heijkant: Het was de bedoeling dat leerlingen met wat extra uren goed werden voorbereid om versneld door het mbo te gaan. In de praktijk melden die leerlingen zich in grote aantallen aan voor de havo-doorstroom. Zij stuiten vervolgens wel op het pittige toelatingsbeleid dat de school voor het havo hanteert: Het criterium is een 7 gemiddeld, een geschikt vakkenpakket en een positief advies van de afleverende vmbo-afdeling. Bovendien geldt de regel dat een tl-leerling die in 4 havo blijft zitten, van school af moet. Vaak horen we: Meneer, daar bij die intake wisten ze niet wat een portfolio is De strenge maatregelen blijken te werken. Van den Heijkant: We zien eigenlijk geen verschil in het doorstroomrendement van 4 naar 5 havo tussen de groep leerlingen afkomstig uit 3 havo en de groep die komt via de tl. Sprinttraject ROC Midden-Nederland probeert via sprinttrajecten voor tlleerlingen het mbo aantrekkelijker te maken. Janus Hermse, belast met de aanpak van de aansluitingsproblematiek: Een leerling die twijfelt tussen havo en mbo, bieden we een sprint traject aan. Hij kan dan in kortere tijd het mbo doorlopen, bijvoorbeeld in twee jaar, waar normaal drie of vier jaar voor staat. Er is Hermse veel aan gelegen de positieve aspecten van een mbo-hbo-route te promoten: Qua tijd is de weg via het mbo beslist niet langer. Integendeel. We proberen dat nu al op de basisschool onder de aandacht te brengen, omdat ouders daar dikwijls al de route kiezen voor hun kind. Ook basisschoolleerkrachten weten bijvoorbeeld vaak niet dat veel mbo-ers in het hbo een jaar vrijstelling krijgen omdat ze al stage gelopen hebben. Als het goed is, snijdt het mes aan twee kanten. Een dergelijke route is in eerste instantie natuurlijk goed voor onze eigen leerlingen, maar we proberen zo ook iets te doen aan het imago van het vmbo. ROC Midden-Nederland gaat meer ruchtbaarheid geven aan het sprinttraject en zal later dit jaar een aparte folder uitgeven. Sector- en beroepscompetenties Hoe specifieker een leerling kiest, hoe hoger het rendement. Dat is de reden waarom het Dendron College in Horst het vak sector- en beroepscompetenties (sbc) ontwikkeld heeft. Gerard Bruijsten, afdelingsleider vmbo-4: In de vierde klas hebben onze leerlingen twee uur in de week sbc-les. Tijdens die lessen worden ze bijgestaan door twee docenten: een docent Nederlands en een docent van een beroepsgericht vak 12 VO-magazine 4 januari 2010

13 in de sector waar de leerling voor kiest. Daarnaast gaat die leerling op zoek naar een personal coach. Hij kan drie dagdelen verlof krijgen om zijn coach te bezoeken. Verder zoekt hij uit welke opleiding je nodig hebt voor welk beroep in zijn sector en bezoekt hij mbo-scholen. Die scholen worden uitgenodigd bij ons een gastles te geven. Het is, kortom, een wisselwerking tussen allerlei betrokkenen. Dat werkt goed en daar zijn we heel trots op. Het was de bedoeling dat leerlingen versneld door het mbo zouden gaan. In de praktijk melden ze zich in grote aantallen aan voor de havo-doorstroom Bruijsten noemt nóg een voordeel: Je krijgt leerlingen op plekken die je als school absoluut nooit zou bereiken. Ik heb wel eens gehad dat er een leerling om kwart voor elf bij mij kwam binnenvliegen met de vraag: Meneer, kan ik vrij krijgen? Mijn personal coach heeft gebeld, ze gaan een hennepplantage oprollen en ik mag mee. Die jongen heeft daarvan een verslag gemaakt, inclusief foto s, en dat zit allemaal in zijn sectorwerkstuk. Met trots meldt Bruijsten dat het succes van sbc een van de ontvangende roc s ook al is opgevallen: Van de gemiddeld vijftig leerlingen die bij van ons vandaan komen, veranderen er nog maar een of twee van richting. Dat was uniek in de beleving van het roc. Dank zij die lessen weten de leerlingen dus heel goed waaraan ze beginnen. Knelpunten Hun successen maken de drie scholen overigens bepaald niet blind voor de nog ruim aanwezige knelpunten. De programmatische aansluiting is daar een van. Rinus van den Heijkant: We constateren met name een gat bij scheikunde, omdat leerlingen dat in de tl-afdeling niet gehad hebben. Er zijn ook aansluitingsproblemen bij wiskunde b. Degenen die doorstromen, volgen daarom extra wiskundeles na het examen. Waar havo en vmbo onder hetzelfde dak zitten, kunnen dergelijke problemen nog wel worden aangepakt. Maar vooral de contacten tussen mbo en vmbo zijn ingewikkeld. Janus Hermse heeft met 53 aanleverende scholen te maken. Om tot meer gezamenlijke afspraken te komen, willen wij een netwerk tl-scholen opzetten. Binnenkort houden we hierover een conferentie. Gerard Bruijsten zal zo n aanpak toejuichen: De roc s zijn zo groot dat ze zich over het algemeen toch weinig aantrekken van de achtergrond van een leerling. Wij geven onze leerlingen een portfolio mee, maar vaak horen we: Meneer, daar bij die intake wisten ze niet wat een portfolio is. Waarmee ook een andere wens van de betrokkenen in beeld komt: versterking van loopbaanoriëntatie en -begeleiding, over de opleidingsgrenzen heen. Is sturing van hogerhand nodig om de aansluitingsproblemen op te lossen? Janus Hermse antwoordt bevestigend. Wel zou het prettig zijn als we in gezamenlijkheid zoeken naar die sturing. Je moet het niet opgelegd krijgen, maar diverse dingen kunnen best beter geregeld worden. Daar zou de overheid een rol in kunnen spelen, of de VO-raad. Wat dat laatste betreft wordt hij op zijn wenken bediend: volgende maand brengt de VO-raad advies uit. VO-magazine 4 januari

14 ADVERTENTIE Maatschappelijke stage CPS Blijvend resultaat CPS heeft aan de basis gestaan van de invoering van maatschappelijke stage. Met deze expertise en ervaring ondersteunt CPS scholen om maatschappelijke stage optimaal in te voeren. Scholen zijn enthousiast over de concrete en integrale aanpak van CPS. Docenten en leerlingen werken hierdoor met kennis van zaken en met veel plezier aan maatschappelijke stage. We geven maatschappelijke stage en burgerschap een structurele plek in de schoolorganisatie en het curriculum. Direct resultaat? Doe de CPS-quickscan op en bepaal wat de maatschappelijke stage situatie is van uw school! CPS T [033] F [033] E cps@cps.nl We adviseren, trainen, organiseren conferenties, publiceren en doen onderzoek. Zo stimuleren we scholen om hun ambities te realiseren. Met blijvend resultaat. Meer weten? of bel [033] CPS008_2 WTK Focus adv Maatschappelijk stage 165 x 256 ERR.indd :04:38

15 School leadership: perceptions & actions Tekst: Mieke Aarts Ghislaine Schmidt UvA, adviseur bij CBE Wat wordt onderzocht? De invloed van persoonlijke kenmerken van de schoolleider, van schoolkenmerken en van contextkenmerken op de rolopvattingen en het gedrag van schoolleiders. Wie onderzoekt? Ghislaine Schmidt voert dit onderwijskundige promotieonderzoek uit binnen de faculteit Maatschappij- en gedragswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. Promotoren zijn Fons van Wieringen en Peter Sleegers; copromotor is Meta Krüger. Waarom vindt dit onderzoek plaats? De rol van schoolleiders is ingrijpend veranderd door decennia van deregulering en decentralisering door de nationale overheid. Welk effect heeft de grotere autonomie voor scholen onderwijsinhoudelijk en financieel op de rolopvatting en op het handelingsrepertoire van schoolleiders? Om deze maatschappelijk relevante vraag te onderzoeken, hebben de hoogleraren Van Wieringen (UvA), Sleegers (toen nog Universiteit van Nijmegen, nu Universiteit Twente) en Scheerens (Universiteit Twente) bij NWO een onderzoeksvoorstel ingediend. Daarbij heeft Gerdy ten Bruggencate in haar proefschrift de invloed van schoolleiders op docenten en leerlingen onderzocht. Hoe gaat de onderzoeker te werk? Schmidt heeft de relatie tussen rolopvattingen en gedragingen van schoolleiders onderzocht door vragenlijsten te laten invullen. De respondenten waren ruim honderd schoolleiders met in elk geval havo-bovenbouw in hun portefeuille en bijna duizend havo-docenten. De schoolleiders hebben vragen beantwoord over hun achtergrondkenmerken, schoolkenmerken en hun rolopvattingen en gedrag. De docenten kregen vragen over het gedrag dat zij waarnemen bij hun schoolleider. De onderzoekster baseert zich op het theoretische model van Quinn en Rohrbaugh (1983), die de vele eisen die aan managers worden gesteld, hebben ondergebracht in hun Concurrerende Waardenraamwerk. Schmidt gebruikt dit raamwerk om na te gaan op welke aspecten van de schoolorganisatie de schoolleider zich richt. Via een geavanceerd analysesysteem zijn de antwoorden van de docenten en de schoolleiders op verschillende niveaus aan elkaar gekoppeld. Het onderzoek heeft onder meer tot de volgende uitkomsten geleid: schoolleiders zeggen hun rol als innovator en bemiddelaar het belangrijkst te vinden. In hun uitvoerende werk blijken ze vooral gericht op gedrag uit het Rationele Doelmodel, zoals het stimuleren van de effectiviteit en de productiviteit van de school. Ze besteden daarnaast inderdaad veel tijd aan gedrag dat te maken heeft met onderwijsvernieuwingen en human relations, zoals het vergroten van de betrokkenheid van docenten. De minste handelingen besteden schoolleiders aan het interne proces op school. Schoolleiders realiseren zich niet dat veel van hun handelingen onzichtbaar zijn voor docenten Verder blijkt dat de achtergrondkenmerken van schoolleiders bijna nooit hun rolopvattingen of gedrag voorspellen. Opvallende onderzoeksuitkomst: volgens de ondervraagde docenten vertonen schoolleiders juist weinig gedrag dat bedoeld is om de docentenbetrokkenheid te vergroten. Schmidt geeft als mogelijke verklaring dat docenten weinig zicht hebben op wat hun schoolleider doet en dat de perceptie van de docent wordt beïnvloed door diens eigen behoefte om betrokken te worden bij de school. Wat zijn de achterliggende drijfveren van de onderzoeker? Ghislaine Schmidt: Pure nieuwsgierigheid. Ik heb altijd al willen weten wat iemand tot een goede schoolleider maakt. Iedereen wil het zijn, maar welk gedrag is nu aantoonbaar effectief? Dit promotieonderzoek is nogal theoretisch en fundamenteel van aard, maar ik zou graag ook een praktischer onderzoek uitvoeren: waar lopen schoolleiders in de dagelijkse praktijk tegenaan en hoe kunnen die problemen opgelost worden? Uit mijn onderzoek blijkt alvast dat schoolleiders zich niet realiseren dat veel van hun handelingen onzichtbaar zijn voor docenten en dat schoolleiders beter mogen nadenken over wat ze willen overbrengen. Voor meer informatie en/of bestelling van de onderzoekspublicatie (oktober 2009): Ghislaine Schmidt, WETEnSCHaPPELiJK OnDERzOEK VO-magazine 4 januari

16 Inspectie voorstander van deelname aan Vensters Verschuil je niet achter bezwaren De Inspectie van het onderwijs heeft al lang niet meer het alleenrecht op informatie over onderwijskwaliteit. Geen probleem, vindt zij, alleen laat de kwaliteit van de informatie nogal eens te wensen over. Dat scholen nu zelf het voortouw nemen, juicht de inspectie van harte toe. Een dubbelinterview met projectleider Thea van den Idsert van Vensters voor Verantwoording en Jan Rijkers, coördinerend inspecteur voortgezet onderwijs. Tekst: Suzanne Visser / Fotografie: NFP Photography Vensters voor Verantwoording, een project van de VO-raad, maakt een systeem voor kwaliteitsinformatie waarmee scholen gegevens over hun kwaliteit op hun eigen website kunnen plaatsen. Daarnaast gaat eind dit jaar een landelijke site de lucht in waarop de kwaliteitsgegevens van alle scholen zijn te zien. Het initiatief komt jaren nadat landelijke media zoals Trouw en Elsevier met ranglijsten kwamen. Ranglijsten in kranten en tijdschriften hebben in het onderwijs altijd onder vuur gelegen. Maar heeft dit project niet ook iets aan ze te danken? Thea van den Idsert (TI): Ja, die rankings hebben voor openheid gezorgd. De tijden zijn veranderd. Een site zoals onderwijsconsument.nl, waar leerlingen en ouders uit Amsterdam zich kunnen oriënteren, was vroeger niet denkbaar. Burgers zijn aan openheid gewend geraakt. Dat vraagt een antwoord van scholen. De onderwijssector is aan zet: als wij de informatie niet geven, doen anderen het voor ons. Dus kunnen we het maar beter zelf doen, en dan ook goed. Dat is het idee achter Vensters voor Verantwoording. Trouw heeft bij het begin van zijn ranglijst ooit gezegd: als scholen zelf openheid geven, houden wij ermee op. Ik ben dus benieuwd wat er gebeurt als de landelijke site van Vensters straks in de lucht is. De inspectie had ook niet veel op met ranglijsten. Is dat nog altijd zo? Jan Rijkers (JR): In eerste instantie zagen wij niet meteen hoe het openbaar maken van schoolgegevens zou bijdragen aan beter onderwijs. Een deel van die bezwaren hebben we nog steeds. Je kunt geen compleet beeld van de onderwijskwaliteit schetsen op basis van beperkte gegevens. Zoals in Trouw dit jaar een rekensom wordt gemaakt op basis van de cijfers van alleen het centraal examen, voor slechts drie vakken en dan ook nog alleen voor de geslaagde leerlingen dat vinden wij te beperkt! We zijn sowieso tegen ranglijsten gelukkig heeft Trouw er dit jaar geen gemaakt. Ze gaan altijd alleen maar over cijfers en dan ook nog maar over een deel van de cijfers. En die cijfers liggen soms zo dicht bij elkaar. Je ziet dat ook aan de enorme fluctuaties: scholen die toevallig een keer 2 procent meer gezakten hebben en dan ineens kelderen van nummer drie naar nummer vierhonderdzoveel op de lijst. Vandaar dat de inspectie zich nooit heeft laten opjagen tot het maken van eigen ranglijsten. Wel hebben we in 2008 aangegeven welke scholen excellente opbrengsten hadden. Daar zijn we snel mee gestopt. Want scholen die op de lijst kwamen, noemden zich excellente scholen, terwijl het oordeel alleen over de opbrengsten ging. De enige lijst die we nu nog maken, is die van zeer zwakke scholen, maar dat is geen ranglijst. Die lijst is overigens heel 16 VO-magazine 4 januari 2010

17 effectief. De VO-raad heeft naar aanleiding hiervan een hulpdienst opgezet en scholen trekken tegenwoordig al aan de bel als ze op de lijst dréigen te komen. Was het onderwijs beter af geweest met alleen inspectierapporten? JR: Dat niet. Mits ze het goed doen, is er niets op tegen als andere partijen aandacht vragen voor de kwaliteit van het onderwijs. Mensen kunnen ook andere punten belangrijk vinden voor de onderwijskwaliteit dan de punten waarop wij letten. Wij hebben bijvoorbeeld geen oordeel over de grootte van een school, de hoogte van de ouderbijdrage of de levensbeschouwelijke signatuur. Voor ouders en leerlingen kunnen dat juist heel belangrijke aspecten zijn. De inspectie kijkt zowel smaller als breder dan Vensters. Wij beoordelen niet alle facetten die in Vensters aan de orde komen. Dat zou voor ons onwerkbaar worden. Waar wij naar kijken, is deels bepaald in de wet en deels in het overleg dat wij met alle betrokken partijen hebben. Maar wij geven wel een oordeel over wat er in de lessen plaatsvindt, en dat kan Vensters weer niet verzorgen. Uniek is verder dat wij een individuele school kunnen vergelijken met álle scholen. Dat de sector zelf de initiatiefnemer is van Vensters, maakt het in onze ogen alleen maar beter. Dit past heel goed in de manier waarop in de maatschappij wordt aangekeken tegen verantwoordelijkheid krijgen en verantwoording afleggen. Wij hebben vanaf het begin nauw met Vensters samengewerkt. Goede informatie is een gezamenlijk belang. Wat is dat: goede informatie? JR: Dat hangt af van het doel dat je nastreeft. Je moet onderscheid maken tussen informatie verstrekken en een oordeel geven. Informatie is betrouwbaar als de gegevens valide zijn en op een goede manier zijn gemeten. Een oordeel is pas betrouwbaar als de vergelijking ook nog eens breed genoeg is. De inspectie vraagt de informatie die scholen aan Vensters verstrekken, niet nogmaals bij de scholen op TI: Dit is de reden dat Vensters niet oordeelt, maar puur informatie geeft. Veel kwaliteitsaspecten zijn niet in een rekensom te vatten. Hoe moeilijk het is om goede normen te stellen, hebben we wel geleerd toen de VO-raad het initiatief nam om te komen tot een norm voor overhead van scholen. Anderhalf jaar lang hebben alle partijen geprobeerd een valide norm te formuleren. En het is gewoon niet gelukt! De diversiteit in het onderwijs laat zich niet in een norm vangen. Vensters verstrekt dus informatie en zet die waar mogelijk af tegen een betrouwbaar landelijk gemiddelde. Maar verder moeten mensen zelf kiezen wat zij kwaliteit vinden. Dat is VO-magazine 4 januari

18 heel subjectief. Zelfs in cijfers zitten interpretaties. Welke definitie kies je? Dat kan grote gevolgen hebben. Onze werkgroepen met vertegenwoordigers van scholen en besturen hebben net zo lang met alle partijen gepraat tot we het eens waren over alle twintig indicatoren en definities. Hoe werken de inspectie en Vensters samen? TI: We hebben onder meer afgesproken dat de inspectie de informatie die scholen aan Vensters verstrekken, niet nogmaals bij de scholen opvraagt. Waar het om dezelfde informatie gaat, presenteren we die informatie bovendien zoveel mogelijk hetzelfde. Het is verwarrend als dezelfde examenresultaten er bij de inspectie anders uitzien dan in Vensters. Daarom gebruiken we in Vensters gegevens van de inspectie en Cfi. In sommige gevallen hebben we lang over definities moeten discussiëren. Soms zijn we bij de definitie van de inspectie uitgekomen bijvoorbeeld voor onderwijstijd in een enkel geval was dat in de ogen van de scholen echt niet werkbaar, bij voortijdig schoolverlaten bijvoorbeeld. Daar zit dan een klein verschil. We zijn sowieso tegen ranglijsten gelukkig heeft Trouw er dit jaar geen gemaakt Een onderscheid zit bij de wijze van indelen van de scholen in onderwijssoorten. Het uitgangspunt in Vensters is dat we scholen presenteren zoals zij zichzelf aan de buitenwereld willen presenteren. Als een school met een atheneum en een gymnasium die twee stromen apart wil presenteren, dan kan dat. Maar de inspectie werkt vanuit Brin-nummers en vanuit de indeling zoals die officieel bij de overheid bekend is. De inspectie gebruikt in dit voorbeeld dus het begrip vwo. Dat is een van de weinige punten waarop we niet bij elkaar aansluiten. JR: De inspectie hoopt overigens wel dat scholen zo n verschil tussen de officiële indeling en hun eigen indeling bij Vensters zelf uitleggen. Niet alle scholen staan te trappelen voor deelname aan Vensters. Waar zit het verzet? TI: Niet bij de zwakkere scholen, opmerkelijk genoeg. Misschien komt dat wel doordat in Vensters ook verbeteringen snel zichtbaar worden. In het algemeen is de animo groot. Er zitten ook heel praktische voordelen aan. Vanaf dit jaar moeten scholen bijvoorbeeld een jaarverslag maken; in Vensters draai je voor je school zó de basis informatie uit. En we werken aan een managementinstrument waardoor scholen een melding kunnen krijgen als ze op bepaalde indicatoren in het rood zakken. De groep die niet wil, betreft vooral kleinere, meer gesloten scholen, die bijvoorbeeld nog niet werken met tevredenheidsonderzoeken. Hun bezwaren zijn heel verschillend. De ene school is bang voor bureaucratie, de andere weet niet of Vensters een lang leven beschoren is, een derde is bang dat we toch gaan normeren, een vierde ziet het nut niet in van transparantie, een vijfde heeft geen tijd. Dat kan allemaal, deelname aan Vensters is vrijwillig. Maar wij zien het wel als onze taak deze groep te overtuigen. JR: Je kunt je allerlei risico s indenken. De media kunnen op basis van in Vensters gepubliceerde gegevens ranglijstjes gaan maken. En er zijn voorbeelden uit het buitenland bekend waarin de invloed van leerlingen en ouders volledig is doorgeschoten. Maar achter dit soort dingen moet je je als school niet verschuilen. Als je bang bent voor ongewenste acties van anderen, zorg er dan voor dat je het initiatief neemt en doe het dan beter! Meer verantwoordelijkheid betekent: meer verantwoording afleggen. Dat moet, dat staat in de wet. Als inspectie hopen wij dat scholen zich laten verleiden tot deelname aan Vensters. Tegelijk groeit de druk: van anderen en van de inspectie. Want doe je niet mee aan Vensters, dan komen wij toch vragen om gegevens. Mij lijkt niet meedoen op termijn ongunstiger dan wel meedoen. Honderd procent deelname is een goed streven. Dit is een mooi project, maar het is pas echt waardevol als alle scholen meedoen. 18 VO-magazine 4 januari 2010

19 Vervangers en scholingsbudget Hebben vervangers die tijdelijk in dienst zijn wegens ziektevervanging ook recht op 500,00 voor scholing? De CAO heeft het over de werknemer en als zodanig valt een vervanger hier ook onder. Maar als iemand bijvoorbeeld een werknemer tijdens zwangerschapsverlof vervangt voor 16 weken, kan die vervanger dan recht doen gelden op het scholingsbudget? RPO In artikel 72 WVO staat de regelgeving ten aanzien van het Regionaal Plan Onderwijsvoorziening (RPO). Een en ander is me niet helemaal duidelijk. 1. Welke gebieden zijn er nu voor een RPO? 2. Kan men zich bij slechts één RPO aansluiten? 3. Is het bestuursadres leidend t.a.v. de indeling van c.q. aansluiting bij de regio of is het locatieadres leidend? HELPDESK Ik kan mij voorstellen dat u aarzelt, maar de tekst van de CAO moet inderdaad zo gelezen worden dat iedere werknemer recht heeft op het scholingsbudget. Wel naar rato natuurlijk, dus de schade voor de werkgever valt denk ik wel mee. Het is wel een onderwerp om als werkgever in overleg met de werknemer te regelen bij indiensttreding. Werken met beperking Een docente met een gebroken been in het loopgips, wenst graag haar werkzaamheden te hervatten. Is zij verzekerd tijdens het uitoefenen van haar werkzaamheden of zijn er belemmeringen? Moeten wij komen tot aanvullende afspraken c.q. iemand beperkingen opleggen in deze? Betrokkene valt onder de normale verzekering van de school. Er zijn geen belemmeringen hierin. U dient wel rekening te houden met de beperkingen van betrokkene. Ik adviseer u hierover in contact te treden met de bedrijfsarts. Functiemix: niet-normfuncties In verband met de functiemix zouden wij graag ons functiebouwwerk willen aanpassen. Mogen wij niet-normfuncties beschrijven volgens een andere systematiek dan FUWA VO? 1. U kunt dit terugvinden in de Besluiten Regionaal plan onderwijsvoorzieningen (RPO s) voortgezet onderwijs voor het schooljaar en later van 27 april 2009 (zie de cfi-regelgeving op 2 en 3. Een bevoegd gezag dat verschillende scholen of scholengemeenschappen bestuurt, kan in beginsel beslissen dat die scholen deel uitmaken van verschillende RPO s. Ook is het toegestaan dat een vestiging van een school of scholengemeenschap participeert in een ander RPO dan de overige vestigingen van een school of scholengemeenschap. De deelnemers aan de vorming van elk RPO dienen in ieder geval aan de onderstaande wettelijke spelregels te voldoen: Ten minste twee bevoegde gezagsorganen moeten deel nemen in het RPO; Van de bevoegde gezagsorganen, die binnen een gemeente een of meer vestigingen van scholen of scholengemeenschappen hebben, moet ten minste 65% deel nemen in het RPO; Op de deelnemende vestigingen van scholen of scholengemeenschappen per gemeente moet ten minste 60% staan ingeschreven van alle leerlingen die op het grondgebied van die gemeente voortgezet onderwijs volgen. In de CAO VO is in artikel 10.3 lid 2 opgenomen dat nietvoorbeeldfuncties volgens FUWA VO gewaardeerd dienen te worden. Verder staat in de begripsbepalingen dat FUWA VO het systeem is volgens welke de werkgever de functie beschrijft en waardeert. R helpdesk@vo-raad.nl VO-magazine 4 januari

20 20 VO-magazine 4 januari 2010