Visiedocument. Het Groene Hert. Klimaatfonds - Klimaatwinkel

Transcriptie

1 Visiedocument Het Groene Hert Klimaatfonds - Klimaatwinkel

2

3 Inhoudsopgave INLEIDING...5 HET KLIMAATFONDS...7 INPUTS: DE COMPENSERENDE BEDRIJVEN...9 OUTPUTS: DE PRODUCTEN...11 KLIMAATWINKEL: KLANTEN...13 KLIMAATWINKEL: PRODUCTEN EN LOCATIE...15 EEN KLIMAATNEUTRAAL CONCEPT...17 TB/KvdL/BvM

4 TB/KvdL/BvM Het Groene Hert Klimaatfonds

5 Inleiding Door het vele werk van het internationale klimaatpanel (IPCC International Panel on Climate Change) en wetenschappers overal ter wereld, staat inmiddels onomstotelijk vast dat de mens mede verantwoordelijk is voor het versterkte broeikaseffect. Tussen het begin van de industriële revolutie en het jaar 2000 is de temperatuur wereldwijd met zo n 0,6º Celsius toegenomen. De projecties voor de 21 e eeuw lopen uiteen van een verdere temperatuurstijging van 1,4 5,8º Celsius. Omdat er inmiddels wetenschappelijk consensus bestaat over het feit dat het belangrijk is om de temperatuurstijging niet boven de 2º Celcius uit te laten komen om levensgevaarlijke klimaatverandering te voorkomen, is het belangrijk om op alle mogelijke manieren broeikasgassen, zoals CO 2 en CH 4, te verminderen. De extreme weersomstandigheden van 2002 (extreem nat) en 2003 (extreem droog) hebben aangetoond dat ook Europa de gevolgen van de klimaatverandering ondervindt. Juist in steden is de klimaatverandering en de invloed van de mens hierop zichtbaar. Zo speelt het fenomeen hitte eiland vaak tijdens zomers, waarin de temperatuur in steden significant hoger ligt dan in meer rurale gebieden. Klimaatverandering is dus zowel ver weg als dichtbij huis zichtbaar. Steden spelen in de oorzaak van de klimaatverandering een sleutelrol, aangezien steden wereldwijd niet meer dan 1% van het aardoppervlak beslaan, maar wel voor zo n 75-80% verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van broeikasgassen. Dit betreft onder andere het gebruik van energie door huishoudens en transport van goederen. Daarom heeft de gemeente Nijmegen het voortouw genomen om op een innovatieve en proactieve manier klimaatverandering tegen te gaan. Dit heeft vorm gekregen met het initiatief rondom een regionaal klimaatfonds, waarbij bedrijven uit Nijmegen binnen de regio de kans krijgen hun CO2-uitstoot te compenseren. Er zijn een aantal belangrijke voordelen te verwachten van dit regionale klimaatfonds: verlaging van de hoogte van de energierekening van bedrijven en huishoudens heeft een direct positief financieel effect; verbeterde luchtkwaliteit, wat een algemeen positief effect heeft op de inwoners van Nijmegen; economische ontwikkeling door het stimuleren van nieuwe bedrijfsvormen en daarmee samenhangend de creatie van banen; door groen projecten in de gemeente te faciliteren, zoals wilde tuinen, groene daken, etc. wordt de uitstraling van de gemeente verbeterd en het leefklimaat aantrekkelijker voor inwoners. Klimaatverandering geldt niet alleen voor bedrijven, maar ook particulieren kunnen een bijdrage leveren. Daarom wordt Ons Groene Hert, een initiatief van de Gemeente Nijmegen, betrokken bij het Klimaatfonds. Bovendien is het de bedoeling dat een klimaatwinkel wordt geopend, waarin burgers en bedrijven terecht kunnen voor advies, producten en diensten. In dit rapport worden de initiatieven verder uitgewerkt. Dit gebeurt door het hiernaast weergegeven schema stuk voor stuk op te bouwen. TB/KvdL/BvM

7 Het Klimaatfonds De focus van het klimaatfonds is lokaal. Hierdoor wordt de CO2 emissie van lokale bedrijven ook lokaal gecompenseerd. Hierdoor ontstaat een gesloten systeem waarbij de regio Nijmegen klimaatneutraler wordt. Er zijn grofweg twee mogelijkheden om CO2-emissies te reduceren. Een benadering waarbij een overheid simpelweg aangeeft hoeveel bedrijven (en consumenten) moeten reduceren en een benadering waarin een grote rol voor de markt is weggelegd, om op de meest kosteneffectieve manier een reductie in CO2 emissies te bewerkstellingen. In Europa bestaat een gereguleerde markt in CO2-rechten, waarin zo n bedrijven in de energie, cement en andere industriële sectoren verplicht hun CO2 emissies moeten monitoren, rapporteren en bij een teveel aan emissies, CO2 rechten kopen. In landen die zichzelf niet gebonden hebben aan een verplichte vermindering van broeikasgas emissies is een grote verscheidenheid aan vrijwillige initiatieven ontstaan, zoals de Chicago Climate Exchange (CCX). Er bestaat dus een kleine vrijwillige vraag van bedrijven en organisaties om CO2 rechten te reduceren. Omdat de gereguleerde markt vraaggestuurd is en de vrijwillige markt aanbodgestuurd, bestaat er een groot verschil in prijs. De prijs van de EU-ETS heeft de afgelopen 1½ jaar rond de 20/tCO2-eq gelegen en ligt nu als gevolg van de crisis in de financiële markten rond de 10/tCO2-eq. Dit terwijl de prijs in de vrijwillige markt tussen de 1-4/tCO2-eq ligt in de afgelopen twee jaar. De verwachting van verschillende experts voor de vrijwillige markt is dat het aantal transacties en de prijs zal toenemen. Omdat de markt voor vrijwillige CO2-credits nog in de kinderschoenen staat, is het moeilijk om de grootte te schatten en groei aan te geven. Geschat wordt dat binnen de vrijwillige markt de prijzen in de toekomst zullen fluctueren tussen de 2 en 20 euro per ton CO2. Het voorgaande betekent concreet voor het Nijmegen Klimaatfonds, dat het belangrijk is om onderscheid te maken tussen bedrijven in de gemeente die verplicht hun emissies moeten compenseren (onder het Kyoto Protocol) en bedrijven, organisaties en huishoudens die vrijwillig kiezen om hun klimaatbijdrage te compenseren. Er gelden immers andere regels en prijzen voor bedrijven die verplicht hun emissies moeten reduceren, dan voor degenen die het op vrijwillige basis doen. Omwille van deze tweedeling wordt geadviseerd alleen de bedrijven die vrijwillig compenseren tot het fonds toe te laten. Hiermee wordt de beweegruimte en de slagkracht van het fonds vergroot. Het beheer van het fonds zal vanuit de Klimaatwinkel plaatsvinden. Hiermee zal de loyaliteit van het Klimaatfonds aan de Klimaatwinkel niet ter discussie staan, terwijl aan de andere kant de continuïteit van het Klimaatfonds goed is gewaarborgd. Hierbij moet wel worden gecommuniceerd dat vanuit de geldstromen die door het fonds worden gegenereerd geen winst wordt gemaakt, om daarmee de betrouwbaarheid van het fonds te borgen. De prijs van één ton CO2 zal afhankelijk zijn van de manieren waarop wordt gecompenseerd. Afhankelijk van de kosten van de lokale compensatie is het mogelijk tot een prijs te komen. Voor een goedwerkend fonds zal deze tussen de 2 en 20 euro per ton CO2 moeten liggen. TB/KvdL/BvM

9 Inputs: de compenserende bedrijven Om het klimaatfonds te vullen zijn in eerste instantie bedrijven nodig die bereid zijn hun CO2-uitstoot te compenseren. De vraag is in hoeverre CO2-uitstoot plaatsvindt, hoeveel moet worden gecompenseerd en welke bedrijven hiervoor in aanmerking komen. De totale CO2-productie binnen de gemeente Nijmegen wordt geschat op kiloton per jaar. De sectoren industrie en handel zijn verantwoordelijk voor 42% van de uitstoot, terwijl verkeer en vervoer voor 25% van de uitstoot zorgt. Overige producenten van CO2-uitstoot zijn particulieren en publieke diensten. De ambitie van de gemeente Nijmegen is om de totale CO2- productie te verlagen met 3% per jaar. Uit bovenstaand verhaal wordt duidelijk hoe het fonds kan bijdragen aan deze doelstelling, want op het moment dat de bedrijfsvoering van bedrijven het niet toelaat om de CO2-productie terug te dringen, is het voor hen wel mogelijk particulieren te financieren in het terugdringen van hun productie. Bovendien is het mogelijk om, middels openbaar groen, de productie meteen lokaal te verwerken. In Nijmegen zijn er drie bedrijven die verplicht zijn hun CO2 te compenseren, te weten SAPPI, Electrabel en Philips Semiconductors. Deze bedrijven compenseren dus al, zij het waarschijnlijk niet op lokale schaal. Overige uitstoot wordt zover bekend niet gecompenseerd. Het wordt Nijmeegse bedrijven aangeboden om een gedeelte of de totale CO2-productie middels het klimaatfonds te compenseren. Dit zal voornamelijk vanuit goodwill gebeuren, die vervolgens ook moet kunnen worden benut. Het is daarom zaak om een sterk merk neer te zetten voor het fonds, zodat bedrijven van dit merk gebruik kunnen maken. Hiervoor moet wel een minimale bijdrage gelden, die afhankelijk is van de gemeentelijke doelstelling (in totaal 4% reductie) en van de totale CO2-productie van een bedrijf. Hierdoor zullen grote vervuilers een grotere inspanning (lees: bijdrage) moeten leveren dan kleine bedrijven om gebruik te maken van het merk Het Groene Hert. Aan de hand van de vanuit het fonds te financieren producten en diensten moet de prijs voor een ton CO2 worden bepaald. Het is namelijk de prijs van de reductie die bepaald hoeveel een ton CO2 waard is. Op basis van de bandbreedte die hiervoor beschikbaar is, tussen de 2 en 20 en op basis van een schatting dat in een steady state ongeveer 5% van de uitstoot van bedrijven via het fonds wordt gecompenseerd (dus binnen industrie, handel en 60% van verkeer en vervoer), betekent dit een jaarlijkse instroom voor het fonds van tussen de en vanuit bedrijven in Nijmegen. Ook het Nijmeegs Energie Convenant zou opgenomen kunnen worden in het Klimaatfonds. Deze bedrijven hebben nu al afspraken gemaakt over CO2-compensatie. Het is uiteraard wenselijk dat ook andere instanties, zoals publieke organisaties en particulieren, de intentie hebben om CO2 te compenseren. Hiervoor zullen ook mogelijkheden worden ontwikkeld binnen de Klimaatwinkel. TB/KvdL/BvM

11 Outputs: de producten Vanuit het fonds worden verschillende producten gefinancierd, mede-gefinancierd, gesubsidieerd of gesponsord die een bijdrage leveren aan de CO2-reductie in de gemeente Nijmegen. Dit kan op twee manieren: ten eerste bestaan er producten die CO2 afvangen en opslaan, zoals bomen en andersoortig groen. Aan de andere kant bestaan er producten die de productie van CO2 terugdringen. Dit betreft voornamelijk energiebesparende oplossingen. Tot slot zijn er producten die beiden doen. In het schematisch overzicht zijn vier producten aangegeven, die slechts als voorbeeld gelden. Daktuinen kunnen worden gecombineerd met gevelgroen en zijn een voorbeeld van een product dat zowel CO2 vastlegt en dat tevens, doordat er een grote isolerende werking vanuit gaat, de productie van CO2 vermindert. Vergroening van stenen tuinen heeft hetzelfde effect. Onder (kli)maatregelen zijn producten te vinden die energiebesparend werken. Dit kunnen spaarlampen zijn, maar ook zonnecellen, windmolens en dergelijke. Doordat zij energie produceren of besparen beperken zij de energieproductie elders en daarmee de CO2-uitstoot, bijvoorbeeld van Electrabel. Hierdoor leveren zij direct een lokale bijdrage aan het terugdringen van de CO2- uitstoot. De aanplant van stadsbomen tot slot leidt tot het vastleggen van CO2. Op basis van al deze producten en de mogelijkheid om CO2 vast te leggen en/of de productie van CO2 terug te dringen, wordt de prijs bepaald van een ton CO2. Hierin schuilt echter wel een moeilijkheid, aangezien de verschillende producten verschillende resultaten en prijzen kennen. Dit wordt duidelijk uit onderstaand figuur. Vandaar dat een mandje wordt gemaakt van de maatregelen op basis van de geschatte vraag naar de maatregelen voor een totale compensatie van 50 kiloton, wat bij benadering de doelstelling is van Het Groene Hert. De gemiddelde prijs voor de reductie van 1 ton CO2 zal gelijk zijn aan de compensatiecredit hiervoor, met een maximum van 20. Voor de af te nemen producten worden zoveel mogelijk lokale producenten gezocht. TB/KvdL/BvM

13 Klimaatwinkel: Klanten In de winkel worden zowel producten, diensten als advies aangeboden. Hiervoor zijn verschillende doelgroepen, te weten particulieren, overheidsorganisaties en bedrijven. Omdat voor de klanten een verschillende prikkel bestaat om de winkel te bezoeken worden de doelgroepen hier apart behandeld. Particulieren De klanten van de winkel komen naar de winkel om te bezuinigen. Hierbij wordt niet eens zozeer energie bedoeld maar vooral ook geld. Immers, dankzij stijgende energieprijzen wordt energiebesparing een steeds lucratiever bezigheid. Het moet dan ook zo zijn dat dankzij het aangebodene in de winkel particulieren rijker het pand verlaten dan dat ze erin kwamen. De winkel wordt vanuit een zuiver economisch motief ingestoken. Het redden van het klimaat zal geen leidend motief zijn om de winkel te bezoeken. Door de winkel op deze manier te positioneren wordt het mogelijk om juist de doelgroep die nu nog niet wordt bereikt in het klimaatvraagstuk, voornamelijk mensen uit lage sociaal economische klassen, wel te verleiden tot het doen van energiezuinige investeringen. Overheid Als initiatiefnemer heeft de gemeente Nijmegen al een duidelijke rol binnen het Groene Hert. Daarmee is echter niet uitgesloten dat de gemeente Nijmegen, net als andere overheden (bijvoorbeeld het Waterschap en de Provincie Gelderland), klant is van de klimaatwinkel. Het zijn grote organisaties die dankzij hun schaalniveau veel mogelijkheden hebben om energiereducerende maatregelen te treffen. Bovendien gaat van deze organisaties, zeker van de gemeente, een voorbeeldfunctie uit. Daarom wordt in de winkel een ruimte ingericht waarin best practices worden getoond van projecten. Daarmee worden de initiatieven die de gemeente Nijmegen laat zien aan een breder publiek getoond. Uiteindelijk zal dit moeten leiden tot een breed enthousiasme voor grootschalige klimaatoplossingen. Bedrijven Ook bedrijven kunnen terecht voor energiezuinige artikelen en andere artikelen waarmee het klimaat gebaat is, al dan niet gefinancierd vanuit het klimaatfonds. Hier geldt dat zowel grootals kleinschalige projecten veel potentie hebben. In het bijzonder is het hier relevant stil te staan bij de rol van de woningbouwvereniging: als de grootste vastgoedeigenaar binnen Nijmegen is er voor de corporaties een belangrijke rol weggelegd. Echter binnen de winkel zelf zullen bedrijven die als klant van producten, diensten of advies vooral klein en zelfstandig zijn. Zij kunnen hier terecht voor advies over aanpassing van hun bedrijfsvoering, voor technische oplossingen om daarmee de energiebehoefte van het bedrijf terug te dringen en voor mogelijkheden om zich op een efficiëntere manier van verschillende diensten te voorzien. Daarom zal ook voor de bedrijven die naar de winkel komen gelden, dat zij voornamelijk geld zullen besparen dankzij hun bezoek. TB/KvdL/BvM

15 Klimaatwinkel: producten en locatie De winkel zelf kent aanmerkelijk meer producten dan de producten die mede worden gefinancierd vanuit het klimaatfonds. Immers ook producten die niet zozeer CO2 compenseren, maar wel tot een energiereductie kunnen leiden, verdienen een plaats in de klimaatwinkel. Hierbij geldt de hieronder weergegeven formule. De producten die worden aangeboden moeten een duidelijke relatie hebben met het concept van de winkel. De winkel zelf zal via twee kanalen inkomsten genereren. Enerzijds wordt ruimte in de winkel verhuurd aan bedrijven om daar goederen en diensten te presenteren en verkopen. Hierbij valt te denken aan een hovenier die de ruimte in de winkel benut om zijn producten te promoten of aan een leverancier van zonnepanelen die ruimte koopt om die te etaleren. Ook kleinschalige groene initiatieven, zoals een groene kinderopvang (denk bijvoorbeeld aan kinderopvang Struin) krijgen hier ruimte om hun producten en diensten te etaleren. Anderzijds worden producten die niet uit de directe omgeving komen, maar wel binnen de winkel passen, verkocht. Dit zal waarschijnlijk gelden voor spaarlampen, knijpkatten, energiezuinige gadgets en dergelijke. Het hart van de winkel wordt gevormd door een klimaatcafé, waarbij met behulp van regionale landen tuinbouwproducten verschillende seizoensgebonden hapjes en drankjes worden geserveerd. De streekproducten die hier worden toegepast zijn ook in de winkel te verkrijgen. Hiermee wordt naast een klimaatwinkel ook een soort ontmoetingscentrum neergezet. Dit ontmoetingscentrum krijgt verder vorm door er ook vergaderruimten en expositieruimten boven de winkel te realiseren. Hiermee wordt de winkel naast een centraal punt voor klimaatzuinige producten ook een centrum voor buurtbewoners. Zoals gezegd is het wenselijk dat deze winkel in het centrum van Nijmegen wordt gerealiseerd. Dit om een aantal redenen. Ten eerste moet de winkel een etalage vormen voor bedrijven die zich doorgaans alleen buiten de stad of via internet profileren. Door ze in de winkel een plek te geven krijgen zij de kans om ook een balie in het centrum te hebben. De winkel voldoet daarmee ook aan een behoefte die onder dergelijke ondernemers bestaat. Ten tweede wordt een deel van de winkel zoals aangegeven ingericht als horecagelegenheid. Dit kan winkelende mensen overhalen de winkel binnen te lopen. In de winkel wordt inzichtelijk gemaakt op welke manieren verschillende producten energie besparen en hoeveel geld dit jaarlijks zal schelen. Dit gebeurt vanuit de verschillende stands, maar ook wordt een modelwoning getoond waarin de energiebesparende mogelijkheden en de daarbij behorende financiële besparing staan weergegeven. Tot slot wordt in de winkel ook ruimte gecreëerd voor marketing van de bedrijven die hun CO2 lokaal compenseren middels het Groene Hert Klimaatfonds. Zij krijgen hier de exposure die zij verdienen dankzij de donatie in het fonds. De winkel wordt een B.V. en zal zijn eigen voortbestaan moeten kunnen financieren. Hiervoor wordt gekozen om zo een efficiënte bedrijfsvoering te garanderen, marktgericht denken te stimuleren om daarmee de continuïteit van de winkel te waarborgen. TB/KvdL/BvM

17 Een klimaatneutraal concept Hiermee ontstaat een samenhangend concept waarbij het klimaatfonds een deel van de producten van de klimaatwinkel cofinanciert. Geldstromen ontstaan vanuit bedrijven die regionaal CO2 wensen te compenseren, door de vrienden van het Groene Hert, vanuit bedrijven en overheden die ruimte huren in de winkel en van producten die vanuit de winkel worden verkocht. Natuurlijk loopt dit allemaal niet vanzelf. De geldstromen naar het Groene Hert verantwoorden de kosten die worden gemaakt. Voor zowel het fonds als de winkel bestaan een aantal kostenplaatsen. Het fonds kent voornamelijk organisatie- en promotiekosten. Deze worden gefinancierd vanuit het fonds vanuit de bijdragen van de Vrienden van het Groene Hert en de donaties. Op die manier wordt het mogelijk om de CO2-compensatiebijdragen volledig toe te kennen aan datgene waarvoor het bedoeld is: het mitigeren, compenseren en voorkomen van CO2-uitstoot in de gemeente Nijmegen. De kosten van de winkel worden gevormd door de financiering van het pand. Bovendien zal personeel in dienst moeten worden genomen, zowel voor advies, organisatie als verkoop. Hiermee zijn alle belangrijke kostenplaatsen in beeld gebracht. Het is daarbij van belang om stil te staan bij de te hanteren rechtsvormen, aangezien dit iets zegt over de aard, intentie en mogelijkheden van de verschillende onderdelen. Zoals gezegd zal de Klimaatwinkel vanuit een Besloten Vennootschap worden georganiseerd. Hieraan wordt het Klimaatfonds gekoppeld. Beiden zullen dus vanuit dezelfde organisatie worden bestuurd. Wel geldt dat het Klimaatfonds nadrukkelijk een aparte business unit vormt en geen winstoogmerk heeft. Door een dergelijke organisatievorm is het mogelijk om continuïteit te waarborgen in de bedrijfsvoering, de kosten van beheer van het fonds relatief laag te houden en transparant naar buiten de verbanden tussen Klimaatwinkel en Klimaatfonds te communiceren. De producten die in de winkel worden aangeboden worden deels medegefinancierd vanuit het Klimaatfonds, maar de winkel zelf zal geen structurele middelen van het fonds ontvangen. Vanuit de activiteiten en de goederen die worden verkocht zal de winkel de eerdergenoemde kosten moeten kunnen dragen. Hiervoor wordt nadrukkelijk gekozen om op die manier de Klimaatwinkel onafhankelijk van overheid of externe geldschieters te organiseren en zodoende de continuïteit te waarborgen. Zoals het Klimaatfonds de winkel ondersteunt zal ook de Klimaatwinkel het fonds ondersteunen. Dit gebeurt onder andere door exposure te bieden aan bedrijven in het fonds maar ook door particuliere contributies te verzamelen. Met de combinatie tussen winkel en fonds ontstaat niet alleen een link tussen financiers en benutters of tussen bespaarders en compenseerders, maar vooral wordt de kloof gedicht tussen het klimaatvraagstuk en regionale awareness. De kracht van zowel winkel als fonds is dat dit gebeurt voor alle lagen van de bevolking en vanuit alle sectoren. Met het creëren van een buurthuis ontstaat tevens een ontmoetingsplek waarbij dit alles samenkomt. Hiermee wordt met het ontwikkelen van fonds en winkel in de breedste zin van het woord gewerkt aan het leefklimaat in Nijmegen. TB/KvdL/BvM