Gemeente Nijmegen. Businesscase Klimaatfonds - Klimaatwinkel

Transcriptie

1 Businesscase Klimaatfonds - Klimaatwinkel

2

3 Inhoudsopgave Inleiding...4 Visie en Programma van Eisen...5 Geldstromen Klimaatfonds...7 Producten Klimaatwinkel: Vraag en aanbod Winst- en verliesrekening Klimaatwinkel Conclusie... 28

4 Inleiding De gemeente Nijmegen maakt onder de noemer Ons Groene Hert serieus werk van CO 2. Ze heeft de ambitie geuit om binnen afzienbare tijd een CO 2 neutrale regio te worden. Hiervoor wordt onder andere een Klimaatfonds opgericht waarbij de compensatie van CO 2 voornamelijk lokaal plaatsvindt en wordt een Klimaatwinkel opgericht, waar burgers, bedrijven en overheden terecht kunnen voor vragen en producten waarmee de CO 2 uitstoot wordt verminderd. In dit document wordt zowel het Klimaatfonds als de Klimaatwinkel cijfermatig en organisatorisch uitgewerkt. Voor het Klimaatfonds betekent dit, dat een methode moet worden opgesteld om tot een prijs te komen voor een ton CO 2. Dit gebeurt aan de hand van de prijs van een aantal lokale energiezuinige producten en CO 2 vastleggende items als bomen en ander groen. De cijfermatige uitwerking van de Klimaatwinkel resulteert in een winst- en verliesrekening voor de winkel. Hierin is te zien in hoeverre de Klimaatwinkel een rendabele onderneming kan worden. Bovendien wordt een strategie opgesteld om de lancering van de winkel (en het fonds) optimaal te laten plaatsvinden. Een businesscase behoeft echter vooral ook een duidelijke visie. Deze is uitgewerkt in het Visiedocument maar wordt hier in het kort weergegeven. Daarbij wordt aandacht gegeven aan de doelstellingen van zowel het klimaatfonds als de klimaatwinkel. Hierbij wordt een Programma van Eisen opgesteld die aangeeft binnen welke marges beide instituties moeten opereren. Naast dit cijferwerk zijn twee andere documenten opgesteld. Het Visiedocument geeft de verbanden weer tussen Klimaatfonds, Klimaatwinkel en alle betrokkenen daaromheen. Het Sfeerdocument geeft een indruk van de manier waarop het fonds en de winkel in de markt worden gezet. 4

5 Visie en Programma van Eisen De klimaatwinkel wordt een winkel in Nijmegen die zich voornamelijk richt op consumenten die woonachtig zijn in de stad Nijmegen of de nabije omgeving daarvan. De winkel wordt een zelfstandige entiteit die zichzelf kan bedruipen. Ondanks het feit dat de Gemeente Nijmegen aanjager en geestelijk vader is van het concept zal de uitvoering dus in private handen zijn. Het is met andere woorden wenselijk als binnen het concept een situatie ontstaat waarin winst wordt gemaakt. Vanuit dezelfde organisatie wordt een klimaatfonds in het leven geroepen. Dit klimaatfonds verkoopt tegen een hierna te bepalen prijs CO 2 -credits aan bedrijven uit Nijmegen en omgeving. De CO 2 -credits die worden verkocht worden lokaal gecompenseerd middels investeringen die het energiegebruik binnen de gemeente terugdringen of middelds de aanplant van structuren die CO 2 vastleggen. Het fonds zelf zal een sluitende begroting moeten kennen en deze openbaar moeten maken: op de activiteiten die binnen het fonds plaatsvinden mag, om de betrouwbaarheid van het fonds te waarborgen, geen winst worden gemaakt. Wel is het mogelijk om de verkoop van de compenserende elementen (zoals groen, isolatiemateriaal en zonnecellen) via de winkel te laten plaatsvinden. Hierdoor werkt het klimaatfonds wel als katalysator voor het verdienmodel dat binnen de klimaatwinkel geldt. Binnen de winkel wordt advies aan burgers gegeven over klimaat en water. Op dit moment wordt deze dienst voor wat betreft water ingevuld via het Waterservicepunt. Deze activiteit is uitbesteed aan de SOM onderwijs- en milieuprojecten Nijmegen. Het is de intentie van de gemeente om voor klimaat voorlichting in de winkel ook een partij als het SOM in te schakelen hiervoor gelden ter beschikking te stellen. Hiermee is het advies in de winkel naar burgers en dus ook naar klanten toe reeds gewaarborgd. Over de exacte locatie en invulling van de winkel moet nog een beslissing worden genomen in samenspraak met de uiteindelijke exploitant. Hier bestaan echter wel ideeën over die verderop in deze businesscase worden uitgewerkt. Hiermee geeft de businesscase een inzicht in de financiële mogelijkheden die rondom de klimaatwinkel bestaan liever dan een exacte weergave van de toekomstige situatie. De uiteindelijke exploitant dient met keuzes te komen die voor hem of haar werken. Zo wordt in de businesscase uitgegaan van de aanschaf van een pand en de afschrijving van dit pand in 40 jaar. Hiervoor bestaan natuurlijk tal van mogelijkheden afhankelijk van de eigen inbreng van de exploitant. De doelstelling van de klimaatwinkel is om een wezenlijke bijdrage te leveren aan het streven van de gemeente om de CO 2 -uitstoot jaarlijks met 3% omlaag te brengen. Hierbij dient de focus te liggen op de woonmarkt, dus op besparing vanuit de huishoudens. De winkel kent een lokale oriëntatie zonder dat nationale structuren, middelen of bedrijven hoeven te worden gemeden. Met het tot stand komen van dit document is met verschillende ondernemers uit Nijmegen gesproken. Sommige van deze ondernemers zouden goed passen binnen het concept van de klimaatwinkel. Het is dan ook belangrijk dat de activiteiten van de klimaatwinkel niet mogen kannibaliseren op bestaande activiteiten binnen Nijmegen. 5

6 De winkel en het fonds maken gebruik van het concept Ons Groene Hert, een initiatief van de gemeente Nijmegen dat de afgelopen tijd in de markt is gezet. De gemeente zal dan ook betrokken blijven in het verder versterken van dit merk in samenwerking met de klimaatwinkel. Puntsgewijs ziet het Programma van Eisen er als volgt uit: De doelstelling van de Klimaatwinkel en Klimaatfonds is het leveren van een wezenlijke bijdrage aan het terugdringen van de uitstoot van CO 2 in Nijmegen met 3% per jaar. De doelgroep van de klimaatwinkel is in eerste instantie de burgers van Nijmegen, daarnaast zijn bedrijven en overheden ook potentiële klanten. De activiteiten kannibaliseren niet op bestaande bedrijvigheid, maar vormen liever een ondersteuning. Er wordt vanuit de Klimaatwinkel advies gegeven aan burgers op het gebied van klimaat en water. Hiervoor is een budget beschikbaar vanuit de gemeente. De activiteiten van de Klimaatwinkel en het Klimaatfonds zijn zelfbedruipend: een structurele financiering vanuit subsidies is ongewenst. De leveranciers van de Klimaatwinkel worden zoveel mogelijk in de regio gezocht en opereren vanuit een duurzaam gedachtegoed. Op basis van bovenstaande eisen is een businesscase opgesteld voor de Klimaatwinkel. In eerste instantie wordt echter het Klimaatfonds verder uitgewerkt. Een fonds dat werkt op basis van CO 2 -credits dient de prijs van die credit te verantwoorden. Doordat de CO 2 lokaal wordt gecompenseerd is deze berekening geen sinecure. 6

7 Geldstromen Klimaatfonds Het Klimaatfonds welke vanuit Ons Groene Hert wordt geïnitieerd, heeft tot doel om de CO 2 die door bedrijven wordt geproduceerd zoveel mogelijk lokaal te compenseren. Basaal kan worden gezegd dat zodoende twee geldstromen plaatsvinden: één stroom wordt gevormd door bedrijven die wensen CO 2 te compenseren en zodoende een bijdrage leveren aan het fonds. Binnen deze geldstroom vallen ook particulieren die op regionale schaal hun uitstoot van CO2 wensen te compenseren. Een tweede geldstroom gaat vanuit het fonds naar projecten of producten waarbij de CO 2 -compensatie plaatsvindt. Hierbij is prijsvorming van belang. Het is daarom van belang te kijken welke producten lokaal kunnen worden ingezet om CO 2 te compenseren en wat de kosten hiervan zijn. Hiermee is het mogelijk om de kosten voor de compensatie van een ton CO 2 voor bedrijven vast te stellen. Vervolgens is op basis van deze prijs een inschatting te maken van de hoeveelheid bedrijven die bereid zullen zijn hun CO 2 productie lokaal te compenseren. In dit hoofdstuk wordt zodoende eerst gekeken naar de CO 2 -reducerende producten, vervolgens wordt een prijs ontwikkeld en wordt op basis hiervan de omvang van het fonds geschat. De vraag naar de CO 2 - reducerende producten vanuit lokale ondernemers, bedrijven en consumenten wordt in het volgende hoofdstuk weergegeven. Producten De compensatie van lokaal geproduceerde CO 2 zal middels Ons Groene Hert Klimaatfonds voornamelijk lokaal plaatsvinden. Dit is een innovatief concept, want CO 2 -compensatie vindt tegenwoordig voornamelijk in het buitenland plaats. In landen waar grondprijzen en productiekosten laag zijn, is het immers aantrekkelijk en kosteneffectief om bomen te planten. Omdat de hoeveelheid CO 2 in de lucht een globaal probleem is, wordt zo een oplossing gevonden voor de hoge uitstoot. Compensatie binnen de gemeentegrenzen van Nijmegen zal waarschijnlijk aanmerkelijk duurder zijn dan in het buitenland. Hier zal immers niet op grote schaal Eucalyptus worden aangeplant, maar speelt voornamelijk mee dat met het nieuwe groen de stad er esthetisch op vooruit gaat. Daarnaast bestaat de doelstelling om het fonds in te zetten om de energiebehoefte binnen geheel Nijmegen terug te brengen. Vanuit deze twee doelstellingen zijn producten geselecteerd die in aanmerking komen voor (gedeeltelijke) financiering uit het Klimaatfonds. Deze producten kunnen CO 2 afvangen, energiegebruik terugdringen of beide. Per product wordt een analyse gedaan van de hoeveelheid CO 2 compensatie die daarmee gepaard gaat. Om de producten op waarde te schatten worden een aantal kentallen gebruikt. Deze kentallen worden hier kort weergegeven. In Nederland verbruikt een gemiddeld huishouden jaarlijks 3500 kwh aan elektriciteit en 2000 m 3 gas. Per m 3 gas wordt gemiddeld 1,371 kilo CO 2 geproduceerd, per kilowattuur elektriciteit gemiddeld 600 gram CO 2. Hiermee wordt het mogelijk om de gevolgen van energiebesparing op de CO 2 uitstoot te achterhalen. Daarnaast geldt dat verschillende typen groen CO 2 vastleggen. Nu leggen verschillende soorten bomen op verschillende plaatsen verschillende hoeveelheden CO 2 vast, waardoor 7

8 het onduidelijk zal zijn hoeveel precies in een specifieke situatie. Voor de Nederlandse situatie geldt echter dat een boom gemiddeld over een periode van vijftig jaar 15 kilo CO 2 vastlegt. Ook voor andere producten gelden verschillende typen en daardoor verschillende hoeveelheden CO 2 afvang. Daarvoor zal tevens het gemiddeld effect worden verantwoord. Dakgroen Dakgroen heeft als voordeel dat het zowel CO 2 opslaat als dat het leidt tot energiebesparing. Het groen op een dak legt CO 2 vast, terwijl het substraat (de grond) in combinatie met de planten voor een isolerende laag zorgt boven op het dak, waardoor verwarming in de winter en verkoeling in de zomer optreedt. Deze laatste eigenschap zorgt er tevens voor dat de levensduur van een groendak aanmerkelijk langer is dan van een conventioneel dak. Een groendak lijkt gemiddeld zestig jaar mee te kunnen. Dit betekent dus ook een energiebesparing over een periode van zestig jaar èn een CO 2 opslag over zestig jaar. In dit rekenmodel gaan wij uit van een extensief groendak, wat betekent dat het dak begroeid is, maar niet toegankelijk is als tuin. De substraatlaag en het groen daarop zijn daarmee minder dik, waardoor de isolerende werking minder is en minder CO 2 wordt vastgelegd, maar de investeringen zijn ook lager. Gemiddeld wordt per vierkante meter groendak 100 gram CO 2 per jaar vastgelegd. In totaal zal de aanleg van een vierkante meter groendak dus leiden tot een opname van 6 kilo CO 2. De energiebesparing wordt voor een gemiddeld huishouden geschat op 112 MJ, welke over het algemeen wordt gevormd door een besparing aan gas. Dit betekent dat op jaarbasis elke vierkante meter groendak een CO 2 besparing oplevert van 112 MJ gedeeld door 32 MJ (stookwaarde van aardgas)= 3,5 m 3 gas, vermenigvuldigd met 1,371 (productie CO 2 per m 3 gas) maakt 4,8 kilo CO 2 per jaar. Over een periode van zestig jaar betekent dit een besparing van 288 kilo CO 2. De prijs van een m 2 extensief groendak bedraagt tussen de 40 en 80. Dit in tegenstelling tot een conventioneel dak, dat 15 per m 2 kost. Een conventioneel dak heeft echter een aanmerkelijk kortere levensduur, te weten een derde van de levensduur van een extensief groendak. Hierdoor is een groendak in aanleg gemiddeld 15 per m 2 duurder dan een conventioneel dak. Met deze 15 wordt zowel energie bespaard als CO 2 vastgelegd. De prijs van een ton CO 2 via deze weg gecompenseerd is dan 51. Het grote voordeel zit echter bij de eigenaar van het dakgroen, die zijn energierekening behoorlijk ziet dalen. Het zou onterecht zijn om het fonds volledig te laten betalen voor de tuin. De eigenaar heeft immers een bepaalde terugverdientijd voor zijn dakgroen. Vandaar dat de giften uit het fonds voornamelijk als voorfinanciering moet worden gezien. Onder de huidige energieprijzen kost 3,5 m 3 gas ongeveer 1,47 (prijzen mei 2009). De 15 meerkosten per m 2 worden dus binnen 10,2 jaar terugverdiend. Als het fonds dit gratis voorfinanciert moet het de rente bijdragen die in 10,2 jaar moet worden betaald over een lening (met aflossing) van 15. Tegen een rente van 4,1 % betekent dit een financiering van in totaal 3,60 per m 2. De prijs van het vastleggen van een ton CO 2 is dan (1000/294*3,6) 12,25. 8

9 Stadsbomen Stadsbomen hebben vele functies, waarbij de esthetische functie tegenwoordig veel aandacht krijgt, wat nog het meest blijkt uit de concurrentie tussen steden voor wat betreft de vraag wie zich het meest groen mag noemen. Bomen vervullen echter veel nuttige functies in een stad: ze zorgen voor een goede afwatering, kunnen een verkeersgeleidende functie hebben, vangen fijn stof af, gaan het hitte-eiland in de stad tegen en leggen CO 2 vast. CO 2 compensatie middels de aanplant van bomen vindt veelvuldig plaats. Hiervoor worden vaak bomen geplant in ontwikkelingslanden, waar kapitaalgoederen als grond en arbeid goedkoop zijn. Hierdoor kan redelijk kosteneffectief CO 2 worden vastgelegd. In Nederland is de grond duurder. Daarbij geldt dat de standplaats van bomen in de stad van mindere kwaliteit is, waardoor bomen minder hard groeien en dus minder CO 2 vastleggen. Eén stadsboom legt gemiddeld 15 kilo CO 2 vast in 50 jaar. De kosten voor stadsbomen zitten in aanschaf en onderhoud. Deze kosten zijn aanzienlijk, juist vanwege de moeilijke groeiomstandigheden van bomen in de stad. De beperkte ruimte en de drukke omgeving leiden tot een hoge onderhoudsbehoefte. Deze bedragen gemiddeld ongeveer 5 per boom per jaar. Dit betekent dat een boom van 50 jaar oud in totaal 250 kost (exclusief kosten aanplant), terwijl hiervoor slechts 15 kilo CO 2 wordt vastgelegd. Een ton CO 2 -compensatie kost dan het aanzienlijke bedrag van ruim , niet een bedrag waar het doorsnee Nijmeegs bedrijf warm van zal worden. Zoals gezegd bieden stadsbomen soelaas tegen veel meer kwalen dan alleen onze CO 2 productie. Omdat deze functies vaak een publiek doel dienen (voorkomen van wateroverlast, tegengaan van het hitte-eiland in de stad en het geleiden van verkeer zijn geen diensten die vermarkt kunnen worden), zijn stadsbomen vaak een publieke aangelegenheid, net als het onderhoud. De hoge kosten hiervoor leiden echter tot een uitsluiting van financiering vanuit het Klimaatfonds. Daarvoor ligt de prijs simpelweg te hoog. Dat wil echter niet zeggen dat bomen helemaal moeten worden uitgesloten. Groene tuinen In het geval dat bomen en ander groen in een tuin wordt aangelegd, geldt dat veel van de functies van groen wèl bij particulieren terecht komen. Voor bomen geldt bovendien dat de standplaats minder problemen geeft en dat daardoor minder onderhoudskosten hoeven te worden gemaakt. In dit geval wordt zelfs uitgegaan van het feit dat het onderhoud voor rekening komt van de eigenaar: hij kan dit zelf doen of uitbesteden. De groene tuin is uiteraard meer dan alleen bomen. Het betreft ook planten, bloemen, struiken, grassen en gevelgroen. In de steden komt het steeds meer voor dat tuinen verstenen: het groen van de tuinen is de afgelopen decennia vervangen door bestrating, met alle gevolgen van dien. Waar vroeger neerslag nog via de tuin kon wegvloeien naar het grondwater, loopt dit nu het riool in, met alle kosten van dien. Fijn stof wordt niet meer afgevangen. CO 2 wordt niet opgeslagen. De tuin isoleert de woning niet meer en de biodiversiteit onder vogels in de stad neemt af. Om het leven in de stad weer terug te 9

10 brengen wordt de groene tuin gepromoot, met al haar voordelen. Dankzij het particuliere karakter is het wel mogelijk het Klimaatfonds hier in te zetten. De aanleg van een groene tuin (al dan niet met bomen) door een hovenier zal tussen de 70 en 100 kosten per m 2, dus zeg gemiddeld 85 per m 2. Het is aannemelijk om te veronderstellen dat een dergelijke tuin voor 40 jaar wordt aangelegd. Op een m 2 groen wordt onder goede omstandigheden jaarlijks een totaal van 1,2 kilo per m 2 CO 2 vastgelegd, maar omdat deze ideale omstandigheden zich mogelijk niet voordoen wordt hier uitgegaan van 0,8 kilo per m 2 per jaar. Over 40 jaar wordt dan 32 kilo CO 2 vastgelegd. Nu heeft ook de groene tuin voordelen voor wat betreft de energiehuishouding. Beplanting rondom het huis leidt immers tot isolatie. Gevelgroen in het bijzonder kan de energierekening aanmerkelijk omlaag brengen. Echter we beginnen met de beplanting. Een boom op het zuidwesten van een huis kan namelijk, doordat de airconditioning minder hard draait, al snel 2% op een totale energierekening schelen dankzij de schaduw die de boom geeft. Nu is airconditioning nog geen gemeengoed in Nederland, maar de verwachting is dat in % van de Nederlandse huishoudens van airconditioning gebruik zal maken. Een besparing van 2% betekent een reductie van het elektriciteitsgebruik van 70 kilowattuur, wat gelijk staat aan 42 kilogram CO 2 per jaar. In de veertigjarige levenstijd van de tuin zal dus de uitstoot van 1680 kilogram CO 2 worden bespaard. Corrigerend voor de dichtheid aan airconditioning (hoewel die in de stad hoger zal zijn dan op het platteland) levert dit een reductie op van (20% van 1680) 336 kilogram CO 2. Daarnaast isoleert groen rondom het huis, waardoor het in de winter binnenshuis minder koud wordt. Zoals gezegd zal vooral gevelgroen hieraan bijdragen. Een goed aangekleed huis zal hierdoor minder in verwarming kosten dan een huis waarbij de omgeving slechts uit steen bestaat. Het precieze effect is moeilijk te achterhalen, maar een reductie van het gasgebruik voor verwarming van 5% is mogelijk. Hierdoor zal jaarlijks 0,76 m 3 gas bespaard kunnen worden. Dit bespaart zodoende niet alleen de bewoner geld, maar levert ook een CO 2 besparing op. Jaarlijks scheelt dit (0,76*1,371) 1,04 kg CO 2. Een tuin die voor 40 jaar wordt aangelegd zal zodoende in totaal 41,7 kg CO 2 besparen. Ook hier geldt weer, net als bij dakgroen, dat de energiereductie voordelig is voor de eigenaar van de tuin. Vandaar dat het rechtvaardig is niet zozeer de aanleg te financieren, maar wel de investering, oftewel de rente over de terugverdientijd. De besparing bedraagt (0,76 m 3 gas en 70 kilowattuur elektriciteit) 0, ,70 = 15,02. Een m 2 tuin zal zich dus binnen (85 / 15,02) 5,7 jaar terugverdienen. Het vergroenen van een m 2 tuin en dus de compensatie van (41, ) 405,7 kg CO 2 zal dus een rentelast opleveren van 12,60. Een ton CO 2 via de vergroening van versteende tuinen compenseren zal zo 31,05 kosten. Technische besparingen De hierboven genoemde producten zijn groene oplossingen voor de overproductie van CO 2. Daarnaast bestaan er oplossingen die zich puur richten op energiebesparing, zonder dat daar een groene component aan zit. Het betreft onder meer spaarlampen, zonneboilers, hoogrendementsketels en goede isolatie voor woningen. Deze producten leiden tot het verbruik van minder energie en zullen daardoor de productie van CO 2 terugbrengen. Naast 10

11 bovengenoemde producten zijn er tal van andere mogelijkheden voor in zowel huis als bedrijf om de energiebehoefte terug te dringen, maar door bovengenoemde maatregelen uit te werken wordt een goed beeld verkregen van wat de mogelijkheden zijn en wat de prijs voor CO 2 compenserende bedrijven voor een ton CO 2 moet zijn. Een spaarlamp van 15 watt geeft net zoveel licht als een gloeilamp van 60 watt. Hiervoor moet echter wel een prijs worden betaald, want een gloeilamp kost gemiddeld 0,90, terwijl een spaarlamp 7 kost. In een jaar zal een spaarlamp met 1000 branduren 15 kwh aan elektriciteit verbruiken, terwijl de gloeilamp 60 kwh verbruikt. De besparing is hiermee 45 kwh. De waarde van deze besparing is 9,45. De terugverdientijd van de spaarlamp is dus minder dan één jaar. De rente die vanuit het fonds als financiering hiervoor moet worden aangehouden is dan gelijk aan 4,1% van 6,10 is 0,25. Hiermee wordt 27 kilo CO 2 per jaar bespaard. Omdat een spaarlamp ongeveer uren brandt, wordt echter veel meer CO 2 bespaard, namelijk 270 kilo. Een ton CO 2 compensatie kost dan slechts 0,93. Een zonneboiler verwarmt het water dat in huis wordt gebruikt met zonnecellen. Hierdoor wordt het gebruik van gas teruggedrongen. Een zonneboiler kost in totaal ongeveer 2000 en opereert naast een andere verwarmingsketel. Met de zonneboiler bespaart een gemiddeld huishouden 170 m 3 aardgas. Dit komt dus neer op een jaarlijkse besparing voor de eigenaar van 71,40 per jaar. Een dergelijke ketel gaat gemiddeld 20 jaar mee en levert zodoende een totale besparing van op. Dit is minder dan de aanschafprijs. Voor eigenaren wordt het dus pas interessant als het verschil tussen aanschaf en energiebesparing wordt vergoed alsmede de financiering. De financiering van een zonneboiler van voor 20 jaar heeft een rentelast van 969,39. Daarnaast moet het verschil worden overbrugd tussen besparing en aanschaf, hetgeen 572 is. Hiermee wordt (20 jaar * 1,371 * 170m 3 ) kilo CO 2 bespaard. De prijs per ton CO 2 is dan gelijk aan 330,70. Deze prijs is erg hoog, maar omdat de overheid deze boilers subsidieert, kan het zijn dat de aanschafprijs lager is dan hier verondersteld. In hoeverre deze subsidie in 2010 ook nog doorgang vindt is onzeker. Zowel de hoge prijs als de onzekerheid aangaande de subsidie leiden ertoe dat deze vorm van energiebesparing niet in de prijsbepaling van een ton CO 2 wordt meegenomen. Een hoogrendement (hr) ketel doet doorgaans precies waarnaar deze is vernoemd: uit de energie die erin gaat wordt een hoog rendement behaald. Dit rendement is hoger dan dat van conventionele centrale verwarming (cv) ketels. Voor een hr-ketel moet dan ook meer worden betaald: gemiddeld ten opzichte van een bedrag van voor een cvketel. Deze meerprijs wordt echter terugverdiend doordat het gasverbruik lager is. Jaarlijks bespaart een huishouden met een hr-ketel ongeveer 240 m 3 gas ten opzichte van een gezin met een cv-ketel. Dit bespaart dus jaarlijks 50,40. De meerkosten van een hr-ketel ( 650) worden dus in ongeveer 13 jaar terugverdiend. Vanuit het fonds moet wederom de rente over de meerprijs over 13 jaar (rekening houdende met een jaarlijkse aflossing) worden betaald. Hierdoor moet 201,75 worden gefinancierd. De levensduur van een hr-ketel is wel ongeveer 25 jaar, waardoor hiermee in totaal m 3 gas wordt bespaard en kilo CO 2. Per ton CO 2 -compensatie moet dus 2,45 worden bijgedragen. 11

12 Isolatie In de isolatie is een wereld te winnen voor wat betreft energiebesparing bij particulieren. Vooral in oudere huizen verdwijnt in de winter de warmte en in de zomer de koelte gemakkelijk uit huis, waardoor extra verkoelende maatregelen in de zomer of aanvullende verwarming in de winter nodig ten opzichte van huizen die wel goed zijn geïsoleerd. Zoals bekend betekenen deze extra activiteiten een behoorlijke aanslag op het energieverbruik. Goede isolatie van woningen kan dus bijdragen aan het terugdringen van de energiebehoefte en daarmee aan het CO 2 -gebruik binnen de Gemeente Nijmegen. Isolatie van een woning kan op verschillende manieren. De meest bekende is het gebruik van dubbel glas. Dubbel glas betekent een investering, maar is bijzonder isolerend en kan daardoor een besparing op de stookkosten betekenen. Naast dubbel glas bestaan er tal van alternatieven voor enkel glas, die allen een bepaald isolerend effect sorteren. Voor de prijsbepaling van CO 2 -compensatie wordt hier alleen dubbel glas als referentie gebruikt. Per m 2 dubbel glas wordt binnen een gemiddeld huishouden jaarlijks 25 m 3 gas bespaard. Deze m 2 kost ongeveer 123 (inclusief aanleg). Omdat het vaak geldt dat enkel glas alleen nog in oude huizen wordt toegepast, wordt hier gerekend alsof enkel glas wordt vervangen en dus moet de gehele 123 worden gefinancierd. Omdat 25 m 3 gas een waarde vertegenwoordigt van 5,25 zijn de kosten van 23 binnen 24 jaar terugverdiend. De rentekosten bij overbrugging van deze terugverdientijd zijn 72,60. De besparing is er dan ook naar: met een levensduur van 40 jaar wordt m 3 gas bespaard en dus 1,371 ton CO 2 gecompenseerd. Eén ton CO 2 compensatie kost dan 52,95. Maar ook overige oppervlakten kunnen beter worden geïsoleerd om daarmee de energiebehoefte terug te dringen. Zo verdwijnt veel warmte via de gevel van een huis. Door deze beter te isoleren wordt warmte beter vastgehouden. Ook voor gevelisolatie bestaan verschillende mogelijkheden met verschillende prijzen en verschillende effecten. Een eerste mogelijkheid is om de buitenkant van de gevel te isoleren. Hiermee wordt een isolatielaag aangebracht en vervolgens de gevel opnieuw bepleisterd. Dit is de meest kostbare, maar ook meteen de meest effectieve manier van gevelisolatie. Per vierkante meter levert dit gemiddeld een reductie in het gasverbruik op van 13 m 3 gas. De kosten hiervoor bedragen gemiddeld 140 per m 2. De besparing van 13 m 3 gas levert een jaarlijkse besparing op de energierekening op van 5,46, waardoor de nieuwe gevel in 26 jaar is terugverdiend. De rentekosten hiervoor bedragen in totaal 90,23. Omdat deze constructie 40 jaar bestand is zal een totale CO 2 -compensatie optreden van 520 m 3 gas en dus van 712 kilo CO 2. Eén ton CO 2 -compensatie dankzij buitengevelisolatie kost dan 126,57. Maar, zoals gezegd is dit slechts één van de manieren om de gevel te isoleren. Een goedkopere manier is om de spouwmuren te isoleren. Door de spouwen op te vullen met isolerend materiaal is het mogelijk een aanzienlijk isolerend effect te behalen. Per vierkante meter levert dit een energiebesparing op van gemiddeld 9 m 3 voor een huishouden. Dit gebeurt tegen relatief lage kosten van 18 per m 2. De eurowaarde van de energiebesparing bedraagt dan 3,78. De spouwmuurisolatie zal zodoende in 5 jaar zijn terugverdiend. De financiering hiervan zal in totaal een rentelast betekenen over 5 jaar van 2,27. Ook hiervoor geldt dat 40 jaar een aannemelijke termijn is voor de levensduur van de isolatie. Zodoende zal 360 m 3 gas worden 12

13 bespaard wat gelijk is aan een besparing van 494 kilo CO 2. Een ton CO 2 -besparing kost dan 4,60. Omdat ongeveer 1 op de 10 huishoudens zal kiezen voor buitengevelisolatie ten opzichte van spouwmuurisolatie komt de gemiddelde prijs van een CO 2 -credit vanuit gevelisolatie neer op 21,45. Een derde belangrijke isolatieplek in huis is het dak. Ook hier gaat veel warmte verloren. Voor isolatie van het dak zijn drie methoden voorhanden: het dak zelf aan de buitenkant isoleren, aan de binnenkant, of de vloer van de zolderverdieping. Het meest gangbaar is echter om het dak zelf aan de binnenzijde te isoleren. Daarom wordt in de bepaling van de prijs van een CO 2 -credit hiermee gerekend. De kosten voor een vierkante meter isolatie bedraagt 38,-. Uitgaande van een dak van 70 m 2 en een vloeroppervlakte van 50 m 2 betekent dit echter wel een aanzienlijke energiewinst. Met een gemiddelde zolder wordt een energiebesparing behaald van 10,2 m 3 gas per m 2 per jaar, dus 4,29 per jaar. De terugverdientijd van de isolatie is dus 9 jaar. Om het dak te financieren is in die 9 jaar dus 8,21 nodig aan rentelasten. Omdat het dak gemiddeld 20 jaar meegaat zal 204 m 3 gas worden bespaard. Dit staat gelijk aan een reductie van de CO 2 - uitstoot van 280 kilo. Een CO 2 -credit kost dan 29,30. Een laatste vorm van isolatie die hier kort wordt genoemd is vloerisolatie. De variatie hierin is eindeloos en de effecten zijn afhankelijk van heel veel factoren. Het is om deze reden dat vloerisolatie niet wordt meegenomen in de bepaling van de prijs van een CO 2 -credit. Het is uiteraard wel mogelijk om vanuit het fonds ook de financiering van vloerisolatie te financieren. Landschapselementen in de omgeving van Nijmegen CO 2 -compensatie kan door de aanplant van nieuw bos, maar is ook mogelijk door het behoud van bestaande groene structuren. Rondom Nijmegen is veel groen aanwezig, zowel in eigendom van natuurverenigingen, van de overheid of in particuliere handen. Vooral het openbaar groen in particuliere handen staat onder druk. Zo verdwijnen in Nederland steeds meer landschapselementen op boerengronden omdat boeren geen geld of tijd hebben om ze nog langer te onderhouden. Daarbij wordt niet alleen de kwaliteit van het landschap aangetast, maar ook de toegankelijkheid. Door particulieren te financieren voor beheer en onderhoud van verschillende elementen blijft waardevol cultuurlandschap behouden maar wordt ook CO 2 vastgelegd. Voor de kosten voor beheer en onderhoud is het mogelijk om de groen-blauwe dienstencatalogus te raadplegen. Tijdens de eerste landschapsveiling, gehouden in de Ooijpolder, werden natuurpercelen, bruggen, wandelpaden, hagen en natuurstroken voor 10 jaar verkocht. Particulieren betaalden voor het beheer en onderhoud van een natuurperceel tussen agrarisch gebied per hectare. Nu is onlangs een artikel in Science verschenen (Carbon-Negative Biofuels from Low-Input High-Diversity Grassland Biomass, Science 8, december 2006) dat aangeeft dat juist weidegebieden met een hoge biodiversiteit veel CO 2 in de bodem vast kunnen leggen. Per hectare natuurperceel met een hoge soortenrijkdom wordt jaarlijks 4,1 ton CO 2 in de bodem opgeslagen, die vervolgens 13

14 niet meer vrijkomt. Voor de wordt 10 jaar lang dus 4,1 ton CO 2 vastgelegd. Eén ton CO 2 op deze manier vastgelegd kost dan 333,-. Gemiddelde prijs voor een CO 2 credit Om te bepalen wat een Nijmeegs bedrijf in de toekomst moet betalen om een ton CO 2 te compenseren, is het van belang een soort boodschappenmandje te ontwikkelen van compenserende maatregelen. In dit mandje zitten verschillende producten die een compenserend of reducerend effect hebben. De in het vorige kopje omschreven producten die in dit mandje meedoen zijn dakgroen, groene tuinen, spaarlampen, hr-ketels en dubbel glas. Om een mandje samen te stellen wordt gekeken naar één huishouden dat alle maatregelen toepast. Hoewel het energiereducerend effect van een groene tuin minder zal zijn op het moment dat een huis ook dubbel glas heeft, wordt hier in de berekening van het mandje geen rekening mee gehouden. In het mandje komen zodoende een daktuin van 10 m 2, dakisolatie van 40 m 2, een tuin van 20 m 2, 8 m 2 dubbel glas, 10 spaarlampen, 20 m 2 gevelisolatie, een hr-ketel en een natuurstrook in de omgeving van Nijmegen van 2000 m 2. Deze laatste wordt overigens niet volledig betaald uit het fonds. De financiering van landschapselementen is in eerste instantie bedoeld om particulieren dichter bij elkaar te brengen in beheer en onderhoud van het landschap. Bedrijven kunnen hierin natuurlijk wel participeren. Vandaar dat bedrijven 10 procent van de kosten voor beheer en onderhoud op zich zullen nemen. De prijs van een CO 2 -credit vanuit beheer en onderhoud van de omgeving is dan 33,30 euro. De berekening van de gemiddelde waarde van één CO 2 -credit wordt weergegeven in de tabel. De lokale compensatie van één ton CO 2 zal in Nijmegen 13,87 kosten. Berekening van de waarde van één CO2-credit CO2-compensatie per eenheid in kg Prijs per eenheid in euro Aantal eenheden Totaal CO2- compensatie Totale kosten Kosten per ton CO2 daktuin 294 3, ,00 12,24 dakisolatie 280 8, ,40 29,32 groene tuin , ,00 31,06 dubbel glas , ,80 52,95 spaarlamp 270 0, ,50 0,93 gevelisolatie , ,32 21,45 hr-ketel , ,75 2,45 landschap , ,07 33,30 Totaal ,84 13,87 14

15 Producten Klimaatwinkel: Vraag en aanbod Het Klimaatfonds is erop gericht om de CO 2 -uitstoot die binnen Nijmegen plaatsvindt ook lokaal te compenseren. Dit gebeurt middels de financiering van producten die gericht zijn op het vastleggen van de CO 2 zoals bomen en groen en door producten te financieren die leiden tot energiebesparing. Om de compensatie te laten plaatsvinden is het van belang om zowel bedrijven te vinden die bereid zijn hun CO 2 uitstoot te compenseren als om particulieren, bedrijven en overheden bereid te vinden om compenserende maatregelen te treffen. Om vooral de brug te slaan naar particulieren wordt de Klimaatwinkel in het leven geroepen. De Klimaatwinkel zal echter meer zijn dan een winkel waarin de paar producten worden verkocht die in het vorige hoofdstuk zijn behandeld. Om van de winkel een succes te maken, wordt een aantal activiteiten opgepakt waar de stad Nijmegen behoefte aan heeft en die raakvlak heeft met de producten uit de Klimaatwinkel. Naast de winkel voor klimaatregelen zullen in het gebouw een adviescentrum op het gebied van klimaat worden geopend, mogelijk een lunchcafé waarin wordt gewerkt met streekproducten, een verkooppunt voor deze streekproducten, een ontmoetingsruimte en een expositieruimte. Klimaatregelen De producten die in het vorige hoofdstuk aan bod zijn gekomen kunnen worden gekocht in de Klimaatwinkel. De doelgroep van de winkel is de middel- tot laagopgeleide Nijmegenaar zonder bijzondere affiniteit met klimaat of milieu. De mensen moeten daarom voornamelijk naar de winkel (willen) komen om geld te besparen. Het moet daarom op alle manieren inzichtelijk worden gemaakt hoe de energiebesparende maatregelen een investering zijn en hoe deze is te financieren met behulp van het Klimaatfonds. Het beeld moet ontstaan dat een bezoek aan de Klimaatwinkel zorgt dat men er rijker uitkomt dan dat men erin ging. De Klimaatwinkel zal zelf geen producten in- of verkopen. De businesscase wordt zodanig vormgegeven dat de ruimte in de winkel, die bij voorkeur in het centrum van de stad is gelegen, wordt verhuurd aan lokale en nationale aanbieders van de klimaatproducten. Zo is het mogelijk voor een hovenier om daar een groene tuin of gevelgroen aan te bieden, of is het voor een producent van spaarlampen en zonneboilers mogelijk de producten te presenteren. Door een huissituatie in de winkel te simuleren wordt inzichtelijk waar energie kan worden bespaard, hoe CO 2 wordt vastgelegd en wat dit jaarlijks zal opleveren. Omdat de financiering doorgaans wordt geregeld vanuit het Klimaatfonds, zullen mensen op basis van hun huidige energiekosten de producten kunnen financieren, waarna ze deze na verloop van tijd zullen hebben afbetaald en toch de voordelen nog proeven. Op deze manier wordt de vraag naar energiezuinige producten gestimuleerd en wordt het mogelijk om vraag naar de producten in de winkel te creëren. Dit zal voor producenten reden zijn om de producten via de Klimaatwinkel aan te bieden en ruimte te huren. Het idee leeft om de vloer voor lokale ondernemers goedkoper te verhuren dan voor aanbieders van buiten Nijmegen. Daarbij wordt ingezet op de wens dat steeds meer lokale bedrijven energiezuinige producten zullen aanbieden, waardoor de winkel een steeds lokaler karakter krijgt. 15

16 Hierbij moet nog worden opgemerkt dat in de winkel een breder assortiment zal bestaan dan alleen de producten die zijn gebruikt om de prijs van een ton CO 2 vast te stellen. Wel gelden hierin dezelfde principes, waarbij de financiering wordt betaald vanuit de CO 2 die door het product wordt gereduceerd of gecompenseerd. Adviescentrum Aan de winkel voor klimaatregelen wordt een adviescentrum gekoppeld. Deze wordt gevormd door een balie waarbij mensen terecht kunnen met hun milieu- en klimaatvragen. Dit betreft dus energie, maar ook bijvoorbeeld afval of water. Het adviescentrum wordt vormgegeven door de SOM, een organisatie die nu al de burgers in Nijmegen informeert als het gaat om water(overlast). Voor wat betreft de producten in de winkel wordt niet alleen informatie gegeven over mogelijke financiering vanuit het fonds, maar ook over subsidies en andere overheidsbijdragen. Vaak geldt dat overheden financiële bijdragen willen leveren aan burgers, maar dat hier door onbekendheid geen gebruik van wordt gemaakt. Het informatiepunt van de Klimaatwinkel heeft kennis paraat en kan daardoor gericht advies geven. Dit advies zal gratis worden geleverd. Lunchcafé In hetzelfde gebouw is een lunchcafé wenselijk. In tegenstelling tot de winkel voor energiebesparende producten zullen de prijzen hier mogelijk wat hoger liggen dan elders te verwachten is. Dit komt omdat het café in haar producten zoveel mogelijk gebruik zal maken van streekproducten. Deze streekproducten zijn doorgaans wat duurder dan producten die van ver(der) komen. Toch past dit concept binnen het idee van de Klimaatwinkel, omdat met de lokale inkoop van goederen de reisafstand van de goederen wordt teruggebracht en daarmee de uitstoot van CO 2. Bovendien vormt het lunchcafé min of meer een etalage voor diezelfde streekproducten, die ook vanuit de Klimaatwinkel worden verkocht. Het is overigens van belang goed te kijken naar de mogelijkheden voor dergelijke activiteiten in de winkel. Vaak gelden strenge voorwaarden voor ondersteunende horecaactiviteiten in een winkel. Afhankelijk van de locatie en de exploitant moet worden beoordeeld of deze activiteit wordt opgenomen in de winkel. Verkooppunt streekproducten De producten die in het lunchcafé worden aangeboden zijn ook voor mensen thuis beschikbaar. Boeren uit de omgeving van Nijmegen krijgen de mogelijkheid om vanuit de winkel producten te verkopen. In tegenstelling tot de winkel voor klimaatregelen geldt in dit geval wel dat de inkoop en verkoop door de Klimaatwinkel geschiedt: de formule waarbij de producent de ruimte huurt, geldt hier dus niet. Wel is het mogelijk met verschillende formules te werken. Zo blijkt er vraag te bestaan naar diensten om de streekproducten tot in de stad te verkopen. De winkel kan hier een rol in spelen. Hoe deze rol precies vorm zal krijgen zal op basis van partijen die de diensten en producten kunnen leveren, moet worden uitgekristalliseerd. 16

17 Ontmoetingscentrum De Klimaatwinkel kan in de avonduren een rol krijgen als ontmoetingscentrum. Lokale partijen kunnen tegen een vergoeding de winkel huren om hier te vergaderen of iets dergelijks. Dit kan door ofwel de winkel ofwel het café s avonds open te stellen, maar ook door de ruimte boven de winkel toegankelijk te maken. Hier kunnen zalen ontstaan die voor diverse doeleinden kunnen worden gebruikt. Vaak geldt dat het faciliteren van de mogelijkheden voldoende is om initiatieven vanuit de wijk te laten ontstaan. Tegen een redelijke prijs worden zodoende de ruimtes boven de winkel en het café opengesteld voor dergelijke initiatieven. Expositieruimte Tot slot wordt boven de winkel ruimte gecreëerd als expositieruimte. Dit is vooral een vraag geweest van de gemeente. Zij missen ruimte in de binnenstad om beleid, evenementen en initiatieven te presenteren. Bovendien is het te gebruiken voor kunstprojecten en dergelijke. De expositieruimte zal per m 2 worden verhuurd. Overige producten In de winkel zal op den duur ruimte worden gecreëerd voor particuliere lokale compensatie. Hierbij krijgen particulieren de kans om hun eigen CO 2 uitstoot te compenseren. Daaraan kan het concept van de Landschapsveiling worden gekoppeld. Dit is erop gericht om particulieren te betrekken bij de financiering van het onderhoud door boeren van het landschap rondom de stad. Dit concept is al een keer met succes toegepast in de Ooijpolder en zou vanuit de Klimaatwinkel verder kunnen worden uitgebreid. Doordat de communicatie hierover vanuit de winkel plaatsvindt en doordat de Landschapsveiling al gebaande paden kent van waaruit de financiering kan plaatsvinden is tussenkomst van het Klimaatfonds in dergelijke gevallen niet nodig. Particulieren die hun CO 2 uitstoot willen compenseren maar niet geïnteresseerd zijn in de Landschapsveiling kunnen uiteraard ook via het fonds compenseren. Tot slot In het sfeerdocument wordt een beeld gegeven van de aankleding en de uitstraling van de winkel. Hierdoor wordt het mogelijk een duidelijker beeld te krijgen van de ideeën en concepten die leven rondom de Klimaatwinkel. Daarbij is het echter zaak om goed te kijken naar de kosten en de opbrengsten van deze concepten. Vandaar dat in het volgende hoofdstuk een winst- en verliesrekening voor de gehele Klimaatwinkel wordt opgesteld. 17

18 Winst- en verliesrekening Klimaatwinkel Om een overzicht te krijgen van de geldstromen die binnen de Klimaatwinkel zullen plaatsvinden, is voor de eerste vier jaar een winst- en verliesrekening opgesteld. Met het opstellen van deze rekening wordt het inzichtelijk of de winkel levensvatbaar is, of de bezettingsgraad van het personeel reëel is, wat de kostenposten zijn en waar voornamelijk het geld wordt verdiend. In het voorgaande hoofdstuk zijn verschillende producten geïdentificeerd die omzet genereren in de Klimaatwinkel. Aan de hand van deze producten is de winkel ingericht en wordt beoordeeld welke kosten en opbrengsten met de producten gepaard gaan. Sommige kostenposten worden gedeeld, zoals de kosten voor het pand, voor personeel en dergelijke. Daarmee wordt uiteraard rekening gehouden. De opbrengsten worden per product verantwoord. De winst- en verliesrekening wordt voor vier verschillende jaren weergegeven, in het geval van de Klimaatwinkel van 2010 tot Deze periode wordt gekozen om de groei naar een steady state inzichtelijk te maken. In feite zal in het vierde jaar de realistische potentie van de winkel worden benut. De in het vorige hoofdstuk uitgewerkte activiteiten zullen elk hun eigen dynamiek kennen. De vraag is echter of het lunchcafé in de winkel wordt gerealiseerd. Vandaar dat in eerste instantie de businesscase wordt uitgewerkt met lunchcafé, om vervolgens de businesscase te maken voor de situatie waarin zich geen café bevindt in de winkel. Winkel met ondersteunende horeca Uitgangspunt van de winst- en verliesrekening is de afzet. Hierin wordt puur de omzet weergegeven: welke geldstromen komen de winkel binnen. Deze post is per product uit te rekenen. Een overzicht hiervan wordt gegeven in tabel 4.1. Afzet café EUR '000 Prognose Prognose Prognose Prognose Aantal klanten per dag 30,0 40,0 45,0 50,0 Gemiddelde omzet per klant 0,01 0,01 0,01 0,01 Totaal afzet Café 91,8 122,4 137,7 153,0 Tabel 4.1 In het café wordt een afzet gehaald van in het eerste jaar wat groeit naar in jaar vier. Deze afzet is gebaseerd op een gemiddelde besteding van 10 per 18

19 klant, wat gebruikelijk is voor lunchcafé s. Het aantal klanten groeit van gemiddeld 30 per dag in het eerste jaar tot gemiddeld 50 per dag in het laatste jaar. Het café is 306 dagen in het jaar geopend. Afzet café EUR '000 Prognose Prognose Prognose Prognose Aantal klanten per dag 30,0 40,0 45,0 50,0 Gemiddelde omzet per klant 0,01 0,01 0,01 0,01 Totaal afzet Café 91,8 122,4 137,7 153,0 Tabel 4.2 De verkoop van klimaatartikelen betreft zowel energiezuinige producten, al dan niet gesponsord vanuit het Klimaatfonds, als de verkoop van streekproducten die worden gepromoot vanuit het café. De klimaatartikelen worden hier gadgets genoemd en genereren een jaarlijkse afzet van uiteindelijk De supermarkt met streekproducten weet een hogere afzet te bereiken, mede dankzij een aantal slimme concepten (te zien in het sfeerdocument). De afzet hier groeit van in het eerste jaar tot in jaar 4. Afzet klimaatartikelen EUR '000 Prognose Prognose Prognose Prognose Gadgets Streekproducten Totaal afzet Klimaatartikelen 360,0 395,0 425,0 455,0 Tabel 4.3 De verhuur van de expositieruimte moet min of meer los van de winkel worden gezien. Hier komt de ontmoetingsfunctie van de Klimaatwinkel tot uiting. Zoals gezegd, biedt de expositieruimte de mogelijkheid voor bedrijven en overheden om kunst, plannen of beleid met betrekking tot Nijmegen en/of het klimaat te presenteren. Deze expositieruimte is in feite alleen toegankelijk voor bedrijven en overheden die een duidelijke link hebben met de gemeente Nijmegen. De circa 100 m 2 die hiervoor beschikbaar is, wordt verhuurd voor een prijs van 70 per jaar per vierkante meter. Omdat de bezettingsgraad zelden 100 % zal zijn, wordt de afzet gecorrigeerd voor het aantal dagen per jaar dat de ruimte is verhuurd. Uiteindelijk wordt een jaarlijkse afzet gegenereerd van

20 Afzet verhuur expositieruimte EUR '000 Prognose Prognose Prognose Prognose Aantal vierkante meter verhuur Prijs per vierkante meter per jaar 0,07 0,07 0,07 0,07 Aantal dagen per jaar verhuurd Totaal afzet expositieruimte 3,8 4,8 5,3 5,8 Tabel 4.4 In de winkel wordt ook ruimte verhuurd. Hier betreft het de ruimte die wordt verhuurd aan producenten van duurzame en/of energiezuinige producten. Deze producten kunnen worden gesponsord door het Klimaatfonds. De huurders zullen de ruimte willen huren om hun producten te kunnen verkopen in de binnenstad van Nijmegen. Zij huren in feite etalageruimte, waarbij service wordt geboden in de vorm van advies door medewerkers van de Klimaatwinkel. In de verhuur wordt onderscheid gemaakt tussen twee soorten huurders: lokale huurders en nationale huurders. Omdat Ons Groene Hert in eerste instantie is gericht op Nijmegen en directe omgeving, betalen lokale huurders een lagere prijs dan bedrijven die nationaal georiënteerd zijn. Op den duur is de ambitie van de winkel om zich vooral lokaal te oriënteren. Dit is meegenomen in de berekening van de afzet. In de vier jaar zal de afzet vanuit deze activiteit dus dalen, wat volledig wordt veroorzaakt door de meer lokale oriëntering. Afzet verhuur stands EUR '000 Prognose Prognose Prognose Prognose Aantal vierkante meter lokaal 30,0 35,0 37,5 40,0 Aantal vierkante meter nationaal 70,0 65,0 62,5 60,0 Prijs per vierkante meter per jaar lokaal 0,21 0,21 0,21 0,21 Prijs per vierkante meter per jaar nationaal 0,30 0,30 0,30 0,30 Totaal afzet verhuur stands 27,3 26,9 26,6 26,4 Tabel 4.5 Een laatste bron van inkomsten wordt gevormd door de verhuur van het pand als ontmoetingsruimte. Het is immers de bedoeling dat de Klimaatwinkel behalve als winkel ook als ontmoetingsruimte fungeert. Geschat wordt dat de ruimte jaarlijks 6 keer als zodanig wordt verhuurd voor een prijs van 100 per keer. 20

21 Afzet incidentele verhuur ontmoetingsruimte EUR '000 Prognose Prognose Prognose Prognose Aantal keren per jaar verhuur café 6,0 6,0 6,0 6,0 Prijs per keer 0,1 0,1 0,1 0,1 Totaal afzet incidentele verhuur ruimte 0,6 0,6 0,6 0,6 Tabel 4.6 Op basis van deze cijfers wordt in het vierde jaar een totale afzet bereikt van ruim Indien gebruik wordt gemaakt van deze cijfers, is het mogelijk om een aantal kostenposten in te vullen op basis van gemiddelde cijfers van MKB-Nederland. Een eerste kostenpost die wordt herkend, is de inkoop van grond- en hulpstoffen. Op basis van de verschillende activiteiten die in de winkel tot uiting komen, is hier een vrij nauwkeurige inschatting van te maken. Inkoopwaarde grond- en hulpstoffen EUR '000 Prognose Prognose Prognose Prognose Cafe Klimaatartikelen Verhuur expositieruimte 0,1 0,1 0,1 0,1 Verhuur stands 0,7 0,7 0,7 0,7 Incidentele verhuur ontmoetingsruimte 0,2 0,2 0,2 0,2 Totaal inkoopwaarde grond- en hulpstoffen 35,8 46,3 51,7 57,1 Tabel 4.7 Gezien de aard van de activiteiten in de winkel, het café, de expositieruimte en de rol als ontmoetingsruimte is het niet waarschijnlijk dat voorraadvorming zal plaatsvinden. Hiervoor worden dan ook geen kosten gemaakt in de winst- verliesrekening. Kosten worden wel gemaakt voor personeel. Uiteindelijk wordt uitgegaan van in totaal 8 werknemers op voltijdbasis (fte). Dit betreft 3 personen in de horeca van het café, 2 gekwalificeerde medewerkers in de winkel om advies te geven aan klanten, 2 fte s voor overige diensten in de winkel en 1 fte voor de back-office (verhuur en boekhouding). In de winst- en verliesrekening wordt dit personeel vanaf het eerste jaar aangenomen, maar het is vanuit een liquiditeitsoogpunt mogelijkerwijs verstandig om over een periode van vier jaar naar dit aantal toe te groeien. Een overzicht van de loonsom wordt gegeven in tabel 4.8. Deze bedraagt per jaar. 21

22 Loonsom EUR'000 Prognose Prognose Prognose Prognose Aantal fte horecapersoneel Kosten per jaar per fte 23,52 23,52 23,52 23,52 Aantal fte adviespersoneel Kosten per jaar per fte 39,73 39,73 39,73 39,73 Aantal fte backoffice Kosten per jaar per fte 22,84 22,84 22,84 22,84 Aantaf fte winkel Kosten per jaar per fte 36,50 36,50 36,50 36,50 Totaal Loonsom 245,9 245,9 245,9 245,9 Tabel 4.8 De klimaatwinkel zal bij voorkeur een pand in de binnenstad huren. Om de huurprijs van het pand te bepalen is gekeken naar de huur van bestaande panden in Nijmegen. Door de vierkante meterprijs te berekenen is het mogelijk om een inschatting te maken van de kosten die gemaakt moeten worden voor huur. De gemiddelde vierkante meterprijs bedraagt dan 210 euro per jaar. Met een oppervlakte van 250 vierkante meter komt de jaarlijkse huur uit op euro per jaar. Huur pand EUR'000 Prognose Prognose Prognose Prognose Huur pand 55,0 55,0 55,0 55,0 Totaal huur pand 55,0 55,0 55,0 55,0 Tabel 4.9 Een volgende belangrijke kostenpost wordt gevormd door de afschrijvingen. De afschrijvingen geven tevens een beeld van de investeringen die moeten plaatsvinden in het pand. Voor het pand wordt uitgegaan van een verbouwing van ongeveer Dit wordt over een periode van 40 jaar afgeschreven. Daarnaast moet worden geïnvesteerd in de inventaris en de inrichting van het pand. Deze kosten worden over een periode van 10 jaar afgeschreven en geschat op Tot slot worden een aantal overige bedrijfsmiddelen over een periode van 10 jaar afgeschreven. De totale waarde daarvan is De totale jaarlijkse afschrijvingen zijn dan