ONDERZOEK MELDING EN REGISTRATIE VERZUIM EN VSV. ROC van Amsterdam, Joke Smit College te Amsterdam

Transcriptie

1 ONDERZOEK MELDING EN REGISTRATIE VERZUIM EN VSV ROC van Amsterdam, Joke Smit College te Amsterdam vavo Maart 2014 H

2 Plaats: Amsterdam BRIN: 25PZ Onderzoeksnummer: Onderzoek uitgevoerd in: December 2013 Conceptrapport verzonden op: 20 februari 2014 Rapport vastgesteld te Utrecht op: 19 maart 2014

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Aanleiding voor het onderzoek Conclusie onderzoek Nadere toelichting op de conclusie Bijlage: Rapportage bevindingen... 5 pagina 1 van 17

4 pagina 2 van 17

5 1. Inleiding De Inspectie van het Onderwijs voerde op 17 december 2013 een onderzoek uit bij het ROC van Amsterdam naar de melding en registratie van verzuim zonder geldige reden en voortijdig schoolverlaten. Het onderzoek is in samenwerking met Bureau Leerplicht Plus van de gemeente Amsterdam uitgevoerd op de locatie Joke Smit College bij het voortgezet algemeen volwassenenonderwijs (hierna: vavo). Tijdens het onderzoek bij de instelling is de verzuimadministratie onderzocht en hebben wij gesprekken gevoerd met studenten, de bij de verzuimregistratie betrokken functionarissen en het opleidingsmanagement. Ook zijn aanvullend documenten onderzocht, is een klassentelling gehouden en is een gesprek gevoerd met de directie. Scholen en instellingen zijn verplicht ongeoorloofd verzuim en schoolverlaten te melden. Dit is een wettelijke plicht die niet op zichzelf staat. Door te melden draagt de instelling eraan bij dat ongeoorloofd verzuim en voortijdig schoolverlaten wordt teruggedrongen. 2. Aanleiding voor het onderzoek Het onderzoek is uitgevoerd naar aanleiding van een door Bureau Leerplicht Plus afgegeven signaal dat meermalen de verzuimregistratie niet deugdelijk bleek. 3. Conclusie onderzoek Wij constateren dat de verzuimregistratie deugdelijk is. Verder wordt voldaan aan de wettelijk voorgeschreven meldingsplicht, zoals neergelegd in de artikelen 8.1.3f en 8.1.8a van de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB). Hieronder lichten wij deze conclusie nader toe. 4. Nadere toelichting op de conclusie Bij dit onderzoek is ons gebleken dat: De procedure van de instelling omtrent de verzuimregistratie en de uitvoering in de praktijk volstaat. De verzuimregistratie maakt onderscheid in geoorloofd en ongeoorloofd verzuim en geeft een kloppend overzicht van het verzuim per leerling per lesuur. Op een aantal concrete punten is nog verbetering van de registratie mogelijk; deze zijn uitgewerkt in de Bijlage onder 1) Verzuimregistratie. Een algemeen aandachtspunt is dat het voor de mentoren onvoldoende duidelijk is wat er bij verzuim van leerlingen concreet van hen wordt verwacht; hierover zijn geen duidelijke afspraken gemaakt. Verder legt de school in de communicatie naar leerlingen sterk de nadruk op de eis van minimaal 70% aanwezigheid. Of de door de instelling toegestane 30% afwezigheid geoorloofd of ongeoorloofd is blijft daarbij buiten beeld en de verantwoordelijkheid wordt geheel bij de leerling gelegd. Een actievere rol van de school bij (ongeoorloofd) verzuim ook wanneer de totale afwezigheid van een leerling minder dan 30% bedraagt is wenselijk. pagina 3 van 17

6 Afwezigheid of aanwezigheid kan bovendien niet als voorwaarde voor toetsing of examinering worden gebruikt. Voldaan wordt aan de wettelijk voorgeschreven meldingsplicht van verzuim zonder geldige reden van een aaneengesloten periode van vier weken voor leerlingen van 18 tot 23 jaar zonder startkwalificatie. Dit betreft de wettelijke bepaling in artikel 8.1.8a van de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB). Er door de instelling vervolgmeldingen worden gedaan wanneer het ongeoorloofd verzuim na de initiële melding voortduurt. Wij merken hierbij op dat de school voor leerlingen van 18 tot 23 jaar zonder startkwalificatie geen meldingen doet bij 16 uur ongeoorloofd verzuim in vier weken, terwijl dit door het ROC van Amsterdam wel met de gemeente is afgesproken. Voldaan wordt aan de wettelijke verplichting om in de onderwijsovereenkomst het verzuimbeleid kenbaar te maken. Dit betreft de wettelijke bepaling in artikel 8.1.3f van de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB). pagina 4 van 17

7 5. Bijlage: Rapportage bevindingen Deze rapportage is een weergave van de bevindingen van het onderzoek. De rapportage vermeldt bij elk onderdeel eerst het kader van de toetsing, vervolgens het oordeel en tot slot de bevindingen uit het onderzoek. NAW-gegevens: Brinnummer 25PZ40 Naam school ROC van Amsterdam Hoofd van de Mevr. XXX school/instelling Locatie Joke Smit College Soort onderwijs Voortgezet Algemeen Onderwijs voor Volwassenen (VAVO) Opleiding VMBO-TL, HAVO en VWO Adres locatie Reijnier Vinkeleskade 62 Postcode en plaats 1071 SX Amsterdam Telefoon XXX Contactpersoon Mevr. XXX XXX College van bestuur ROC van Amsterdam Adres Postbus 2584 Postcode en plaats 1000 CN Amsterdam Onderzoeksgegevens: Onderwerp van Verzuimregistratie onderzoek Melden relatief verzuim (ongeoorloofd verzuim): Leerplichtigen Niet leerplichtigen zonder startkwalificatie Vrijstelling geregeld schoolbezoek (verlof) Klassentelling Verwijdering: Leerplichtigen Niet leerplichtigen zonder startkwalificatie Schorsing Verzuimbeleid Datum van onderzoek 17 december 2013 Onderzoeksperiode 9 september 2013 t/m 6 december 2013 (12 aaneengesloten lesweken) Aantal ingeschreven Totaal school: 1000 leerlingen Onderzochte klassen nem4d1, akh5d4 en gsh5d8 pagina 5 van 17

8 Conclusie: Voldoet Voldoet niet Oordeel niet aan de orde** 1. Verzuimregistratie 2. Melden relatief verzuim (ongeoorloofd verzuim) 2.1 Leerplichtigen 2.2 Niet leerplichtigen zonder startkwalificatie* 3. Vrijstelling geregeld schoolbezoek (verlof) Juistheid grond tot beslissing 4. Klassentelling Verwijdering 5.1 Leerplichtigen 5.2 Niet leerplichtigen zonder startkwalificatie* 6. Schorsing 7. Communicatie van verzuimbeleid * leerlingen van 18 tot 23 jaar zonder startkwalificatie ** betreffend aspect was geen onderwerp van onderzoek, zodat geen beoordeling heeft plaatsgevonden Geen onderwerp van onderzoek pagina 6 van 17

9 1) Verzuimregistratie De aanwezige methode van registratie binnen de school biedt voldoende mogelijkheden om zich te verantwoorden over de melding van schoolverzuim en voortijdig schoolverlaten. Oordeel*: voldoet voldoet niet niet aan de orde *gehanteerde normering: indicator 1, 3, 4 en 5 dienen met ja te zijn gescoord om oordeel voldoet te behalen Bevindingen Onderwerp onderzocht: ja nee Wijze waarop aspecten van de verzuimregistratie geregeld zijn en worden uitgevoerd: Aspecten die meewegen in het oordeel: 1. de registratie maakt onderscheid in geoorloofd en ongeoorloofd verzuim ja nee 2. bij geoorloofd verzuim wordt de reden* aangetekend ja nee 3. de verzuimregistratie geeft een kloppend** overzicht van het verzuim per leerling, per (les-)uur ja nee 4. verzuimregistratie vindt minimaal dagelijks plaats ja nee ` 5. de registratie van verzuim is zodanig dat meldingen indien nodig wekelijks kunnen plaatsvinden ja nee Aspecten die voorwaardelijk zijn en niet meewegen in het oordeel: 6. de werkwijze*** van registreren en melden is vastgelegd en actueel ja nee deels 7. er wordt eenduidig geregistreerd volgens een binnen de school afgesproken codering/legenda ja nee 8. verantwoordelijkheden en taken m.b.t. registratie en melding zijn eenduidig belegd ja nee deels 9. indien een functionaris belast met registratie/melding afwezig is, is vervanging geregeld ja nee deels 10. verzuim tijdens stage is binnen één week bij school bekend en wordt door school wekelijks geregistreerd ja nee n.v.t. 11. bij verzuim worden de uren die op school en tijdens stage verzuimd worden bij elkaar opgeteld ja nee n.v.t. * vrijstelling geregeld schoolbezoek: ziekte of vrijstelling o.b.v: gewichtige omstandigheden, plichten uit godsdienst/levensovertuiging, vakantie i.v.m. aard/beroep ouders, leerling jonger dan 6 jaar. ** kloppend wil zeggen: inzichtelijk, actueel, betrouwbaar en in overeenstemming met het gerealiseerde lesrooster *** er is een goede beschrijving van wat er geregistreerd moet worden, hoe dit geregistreerd wordt, wie waarvoor verantwoordelijk is en wat de frequentie is. pagina 7 van 17

10 Bijzonderheden: Bij de eerdere onderzoeken door Bureau Leerplicht Plus van de gemeente Amsterdam was dit onderdeel onvoldoende en dat is de reden geweest dat er een signaal naar de inspectie is afgegeven. De school gebruikt met ingang van dit schooljaar Magister om het verzuim te registreren. Docenten registreren de aan- en afwezigheid in de klas. De administratie kan een reden van afwezigheid toevoegen. De school hanteert volgens het protocol 4 codes voor geoorloofd verzuim: BE = afwezig met bericht DI = dispensatie VR = vrijstelling ZK = ziek De code ZK hebben we in de onderzoeksgroep geen enkele keer aangetroffen. Wel andere codes (TL (= te laat), HV (= huiswerk vergeten) en BV, waarvan wij de reden niet kennen. Aandachtspunten: - van het geoorloofde verzuim dient de reden te worden aangetekend - het verdient aanbeveling de code ZK wel te gebruiken en er kunnen codes worden toegevoegd, bijvoorbeeld V voor verlof - In de toetsweek (volgens de jaarplanner) begin november is de registratie niet bijgehouden in Magister. Dit zou wel moeten. - De school heeft een strikt beleid ten aanzien van aanwezigheid ( de 70% norm), maar er is bijna uitsluitend (veel) ongeoorloofd verzuim geregistreerd. Dat is zorgelijk. Het lijkt er bij de school niet toe te doen waarom een leerling afwezig is. - Vervanging van administratief medewerkers met verzuimtaken is in de praktijk wel geregeld maar niet vastgelegd in het protocol - Vervanging en verantwoordelijkheden van andere medewerkers met betrekking tot verzuimtaken zijn niet helemaal duidelijk en ook niet terug te vinden in het protocol. pagina 8 van 17

11 2. Melden relatief verzuim (ongeoorloofd verzuim) 2.1) Leerplichtigen (leerling jonger dan 16 jaar of leerling jonger dan 18 jaar zonder startkwalificatie) Kwaliteitsaspect Criterium Lpw 1 Sector Tijdig melden 2 van verzuim zonder geldige reden. Verzuim zonder geldige reden van 16 uur les- of praktijktijd gedurende een periode van 4 opeenvolgende lesweken, is onverwijld (binnen 5 werkdagen) gemeld via digitaal verzuimloket DUO. Tijdig melden 3 van verzuim zonder geldige reden. Verzuim zonder geldige reden van 16 uur lestijd gedurende een periode van 4 opeenvolgende lesweken, is onverwijld (binnen 5 werkdagen) gemeld via digitaal verzuimloket DUO. Tijdig melden van verzuim zonder geldige reden. Verzuim zonder geldige reden van 16 uur les- of praktijktijd gedurende een periode van 4 opeenvolgende lesweken, is onverwijld (binnen 5 werkdagen) gemeld aan gemeente a 21 21a 21 21b VO MBO PO/ (V)SO Oordeel*: voldoet voldoet niet niet aan de orde * gehanteerde normering: 2 afwijkingen zijn toegestaan Bevindingen Onderwerp onderzocht: ja nee Leerplichtigen in onderzoeksgroep: ja nee Onderzoeksgroep: leerlingen Aantal meldingen van verzuim zonder geldige reden dat tijdig is gemeld: niet aan de orde Aantal meldingen van verzuim zonder geldige reden dat niet of niet tijdig is gemeld: (specificatie ten behoeve van de instelling) niet aan de orde VO/MBO: Bij bovenstaande meldingen is verzuim zonder geldige reden tijdens stage wel niet meegeteld n.v.t. Bijzonderheden: De school van inschrijving (VO) is verantwoordelijk voor het tijdig melden van de 16- en 17-jarige Rutteleerlingen. Het Joke Smit College is nu in staat om verzuimoverzichten te sturen naar de VO-scholen. 1 LPW: Leerplichtwet Meldplicht is van toepassing op leerling jonger dan 16 jaar of leerling jonger dan 18 jaar zonder startkwalificatie (voor details, zie Lpw artikel 3 en 4a lid 1) 3 Meldplicht is van toepassing op leerling jonger dan 16 jaar of leerling jonger dan 18 jaar zonder startkwalificatie (voor details, zie Lpw artikel 3 en 4a lid 1) pagina 9 van 17

12 2.2) Niet leerplichtigen (leerlingen van 18 tot 23 jaar zonder startkwalificatie) RMC functie Kwaliteitsaspect Criterium Sectorwet Sector Tijdig melden van verzuim zonder geldige reden van niet-leerplichtigen Tijdig melden van verzuim zonder geldige reden van niet-leerplichtigen Verzuim zonder geldige reden van een aaneengesloten periode van ten minste 4 weken, is onverwijld (binnen 5 werkdagen) gemeld via digitaal verzuimloket DUO. Verzuim zonder geldige reden van een aaneengesloten periode van ten minste 4 weken, is onverwijld (binnen 5 werkdagen) gemeld aan de gemeente. WVO 28a lid 1 WEB 8.1.8a lid 1 WEC 47a lid1 VO/MBO (V)SO Oordeel*: voldoet voldoet niet niet aan de orde * gehanteerde normering: 1 afwijking is toegestaan Bevindingen Onderwerp onderzocht: ja nee Niet leerplichtigen in onderzoeksgroep: ja nee Onderzoeksgroep: 72 leerlingen Aantal meldingen van verzuim zonder geldige reden dat tijdig is gemeld: 1 niet aan de orde Aantal meldingen van verzuim zonder geldige reden dat niet of niet tijdig is gemeld: 1 (specificatie ten behoeve van de instelling) niet aan de orde VO/MBO: Bij bovenstaande meldingen is verzuim zonder geldige reden tijdens stage wel niet meegeteld n.v.t Bijzonderheden: Dit onderdeel kon bij de eerdere onderzoeken van Bureau Leerplicht Plus van de gemeente Amsterdam niet gecontroleerd worden omdat de registratie niet deugdelijk was. In de gecontroleerde periode is bij de onderzoeksgroep 2 keer relatief verzuim van 4 lesweken aangetroffen wat via DUO bij de gemeente gemeld had moeten worden. In één geval is dit wel gebeurd en in het andere geval niet. Dit valt binnen de toegestane foutmarge. Dit onderdeel hebben we daarom als voldoende kunnen beoordelen. In de specificatie is de niet gedane melding uitgewerkt. pagina 10 van 17

13 3) Vrijstelling geregeld schoolbezoek (verlof) Leerplichtigen (leerling jonger dan 16 jaar of leerling jonger dan 18 jaar zonder startkwalificatie) Kwaliteitsaspect Criterium Lpw 4 Sector Leeftijd: Voor een jongere die nog niet de leeftijd van 6 jaar heeft Ziekte Plichten voortvloeiend uit godsdienst of levensovertuiging Vakantie o.b.v. specifieke aard van beroep ouder/verzorger Indien de leerling maximaal 10 uur per week de school niet regelmatig bezoekt, is voor de eerste 5 uren mededeling gedaan door de ouder/verzorger en voor de uren die de 5 uur overschrijden een vrijstelling verleend door het hoofd. Binnen 2 dagen na het ontstaan van de verhindering is er een kennisgeving aan het hoofd. 11a 12 (11 lid d) (13b) Uiterlijk 2 dagen vóór de verhindering is er een kennisgeving aan het hoofd. 13 (11 lid e) (13b) Toekenning slechts eenmaal voor ten hoogste 10 dagen (of evenredig bij BBL) en niet in de eerste 2 lesweken van het schooljaar. 13a (11 lid f) PO/(V)SO PO/VO/MBO /(V)SO PO/VO/MBO /(V)SO PO/VO/MBO /(V)SO Andere gewichtige omstandigheden Voldoet aan de beleidsregel uitleg specifieke aard van het beroep bedoeld in de Leerplichtwet Verlof wordt voor ten hoogste 10 dagen (of evenredig bij BBL) per schooljaar door het hoofd verleend. Indien voor meer dan 10 dagen verlof wordt gevraagd, wordt verzoek behandeld door leerplichtambtenaar. 14 (11 lid g) PO/VO/MBO /(V)SO Voldoet aan de beleidsregel uitleg andere gewichtige omstandigheden bedoeld in de Leerplichtwet Oordeel*: Grond tot beslissing binnen wettelijk kader en richtlijnen: voldoet voldoet niet niet aan de orde * gehanteerde normering: - juistheid grond tot beslissing: 1 afwijking toegestaan 4 LPW: Leerplichtwet Beleidsregel van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 21 juni 2012, nr betreffende de uitleg van de termen specifieke aard van het beroep en andere gewichtige omstandigheden, bedoeld in de Leerplichtwet 1969, in verband met de toepassing van de bestuurlijke boete als bedoeld in artikel 27 van de Leerplichtwet 1969, bij overtreding van de vrijstellingsgronden van geregeld schoolbezoek als bedoeld in artikel 13a, tweede lid, en artikel 14, derde lid, eerste volzin, van de Leerplichtwet pagina 11 van 17

14 Bevindingen grond tot beslissing, de reden: Onderwerp onderzocht: ja nee Vrijstellingen aanwezig: ja nee Aantal onderzochte vrijstellingen: Aantal vrijstellingen met juiste grond tot beslissing: Aantal vrijstellingen waarbij grond tot beslissing niet voldoet aan wettelijk kader Lpw art. 11, 13, 14 en de beleidsregel van de minister van OCW, of waarbij grond tot beslissing niet te beoordelen is: (specificatie ten behoeve van de instelling) Bijzonderheden: Bevindingen administratieve verantwoording (weegt niet mee in oordeel): Onderwerp onderzocht: ja nee Aantal onderzochte vrijstellingen: (betreft dezelfde vrijstellingen waarbij de grond tot beslissing is onderzocht) De administratieve verantwoording is niet op orde betreffende de aspecten: Aanvraag: Niet op orde Aantal: Aanvraag is schriftelijk: Aanwezigheid bewijsstukken indien redelijkerwijs mogelijk en nodig: Besluit: Besluit is schriftelijk: Schriftelijke motivatie bij afwijzing: Ondertekening en dagtekening op toewijzing/afwijzing: Aanvrager gewezen op bezwaar- en beroepsprocedure: Bijzonderheden: pagina 12 van 17

15 4) Klassentelling Klassentelling uitgevoerd? ja nee Bevindingen Aantallen Klas: nem4d1 lesuur: 2e Klas: gsh5d8 lesuur: 2e Klas: akh5d4 lesuur: 2e Aantal op klassenlijst % % % Aantal aanwezig % % % Aantal afwezig 9 33 % 9 45 % 9 36 % Soort afwezigheid: Geoorloofd afwezig 1 4 % 1 5 % 3 12 % Ongeoorloofd afwezig 8 29 % 8 40 % 6 24 % Bijzonderheden: pagina 13 van 17

16 5) Verwijdering 5.1) Leerplichtigen (leerling jonger dan 16 jaar of leerling jonger dan 18 jaar zonder startkwalificatie) Kwaliteitsaspect Criterium Lpw 6 Sector Sectorwet Terstond melden beslissing tot verwijderen van leerling Beslissing tot verwijdering van leerling wordt terstond gemeld aan gemeente. 18 PO/VO /MBO/ (V)SO In kennis stellen inspectie Bij een definitieve verwijdering (van zowel leerplichtige als niet leerplichtige leerling) is de inspectie schriftelijk en met opgave van redenen in kennis gesteld. Inrichtingsbesluit WVO 14 lid 3 VO Oordeel: voldoet voldoet niet niet aan de orde Bevindingen Onderwerp onderzocht: ja nee Verwijdering aanwezig: ja nee Aantal onderzochte verwijderingen: Aantal beslissingen tot definitieve verwijdering dat niet tijdig is gemeld aan gemeente: (specificatie ten behoeve van de instelling) VO: Aantal definitieve verwijderingen waarbij inspectie niet schriftelijk met opgave van reden in kennis is gesteld: (specificatie ten behoeve van de instelling) Bijzonderheden: 6 LPW: Leerplichtwet 1969 pagina 14 van 17

17 5.2) Niet leerplichtigen (leerlingen van 18 tot 23 jaar zonder startkwalificatie) RMC functie Kwaliteitsaspect Criterium Sectorwet Sector Tijdig melden van verwijdering niet-leerplichtigen. In kennis stellen inspectie Verwijdering van een niet-leerplichtige leerling die geen startkwalificatie heeft, is onverwijld (uiterlijk volgende werkdag) gemeld aan de gemeente. Bij een definitieve verwijdering (van zowel leerplichtige als niet-leerplichtige leerling) is de inspectie schriftelijk en met opgave van redenen in kennis gesteld. WVO 28 WEB WEC 47a lid1 Inrichtingsbesluit WVO 14 lid 3 VO/MBO /(V)SO VO Oordeel: voldoet voldoet niet niet aan de orde Bevindingen Onderwerp onderzocht: ja nee Verwijdering aanwezig: ja nee Aantal onderzochte verwijderingen: Aantal definitieve verwijderingen dat tijdig is gemeld aan gemeente: Aantal definitieve verwijderingen dat niet tijdig is gemeld aan gemeente: (specificatie ten behoeve van de instelling) VO: Aantal definitieve verwijderingen waarbij inspectie niet schriftelijk met opgave van reden in kennis is gesteld: (specificatie ten behoeve van de instelling) Bijzonderheden: pagina 15 van 17

18 6) Schorsing Kwaliteitsaspect Criterium Sectorwet Sector Periode van schorsen Schorsing is met opgave van reden en ten hoogste voor een periode van één week. Inrichtingsbesluit WVO 13 lid 1 In kennis stellen inspectie Bij een schorsing voor een periode langer dan één dag is de inspectie schriftelijk en met opgave van redenen in kennis gesteld. Inrichtingsbesluit WVO 13 lid 3 VO VO Oordeel: voldoet voldoet niet niet aan de orde Bevindingen Onderwerp onderzocht: ja nee Schorsing aanwezig: ja nee Aantal onderzochte schorsingen: Aantal schorsingen zonder opgave van reden: (specificatie ten behoeve van de instelling) Aantal schorsingen voor periode langer dan één week: (specificatie ten behoeve van de instelling) Aantal schorsingen voor periode langer dan één dag: Aantal schorsingen voor periode langer dan één dag waarbij inspectie niet schriftelijk met opgave van reden in kennis is gesteld: (specificatie ten behoeve van de instelling) Aantal schorsingen voor periode langer dan één dag waarbij leerplichtambtenaar niet op de hoogte is gesteld: (specificatie ten behoeve van de instelling) Bijzonderheden: * is niet meegewogen in het oordeel pagina 16 van 17

19 7) Communicatie van verzuimbeleid Kwaliteitsaspect Criterium Sectorwet Sector Verzuimbeleid in schoolgids of onderwijsovereenkomst Het verzuimbeleid maakt onderdeel uit van de schoolgids (PO,VO, Expertisecentra) of de onderwijsovereenkomst (MBO). WPO 13.1.k WVO 24a.1.h WEB f WEC 22.1.i PO/VO/ MBO/ (V)SO Oordeel: voldoet voldoet niet niet aan de orde Bevindingen Onderwerp onderzocht: ja nee Verzuimbeleid maakt onderdeel uit van: - schoolgids: ja nee - onderwijsovereenkomst: ja nee niet van toepassing (PO/VO) Bijzonderheden: De school legt de nadruk op de eigen verantwoordelijkheid van leerlingen (ook de leerplichtige Rutteleerlingen) en betrekt ouders niet bij de bestrijding van het schoolverzuim. pagina 17 van 17