Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18 Gelderland-Midden 2015

Transcriptie

1 Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18 Gelderland-Midden 2015 Gemeente X Gemeente Lingewaard

2 Inhoudsopgave Voorwoord... 3 Inleiding... 4 Kracht van de jeugdgezondheidszorg... 5 Ontwikkelingen jeugdgezondheidszorg in Jeugdgezondheidszorg in het sociaal domein... 6 Nieuw Basispakket Jeugdgezondheidszorg en Landelijk Professioneel kader... 6 Inhoudelijke doorontwikkeling integrale JGZ 0-18 regio Oost... 6 Extra contactmoment 15/16 jarigen... 7 Alle kinderen in beeld... 8 Kinderen in beeld en in zorg... 8 Zorg op maat... 9 Kindermishandeling en Huiselijk Geweld... 9 Extra zorg JGZ 0-4 jaar Extra contactmoment Externe verwijzingen JGZ 0-4 jaar Samen Starten Extra zorg JGZ 4-18 jaar Externe verwijzingen JGZ 4-18 jaar Schoolziekteverzuim Prenatale zorg Baby op Komst huisbezoeken Cursus Bewust Bewegen Bewust Bevallen Prenatale voorlichting Borstvoeding Neonatale screening Hielprik Neonatale Gehoorscreening Spraak- en taalontwikkeling Spraak- en taalontwikkeling op het consultatiebureau Beoordeling spraak- en taalontwikkeling per CB-locatie Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) VVE in gemeente Lingewaard Verwijzing naar VVE Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

3 Deelname aan VVE Relationele en seksuele vorming Campagne Week van de Lentekriebels basisonderwijs Programma Lang Leve de Liefde voortgezet onderwijs, ROC en jongerenwerk Preventie seksuele intimidatie en grensoverschrijding op sportclubs Rijksvaccinatieprogramma Vaccinatiegraad Voorwoord Namens Icare en VGGM bieden wij u bij deze het integrale jaarverslag jeugdgezondheidszorg 2015 aan. Het jaar 2015 stond in het teken van integratie van medewerkers 0-4 afkomstig van STMG, en de vormgeving van de transitie en de transformatie van de jeugdzorg en de afstemming met de jeugdgezondheidszorg. Op diverse terreinen is hier zowel door Icare als VGGM mede vorm aan gegeven, onder andere door actieve participatie als ketenpartner bij het zoeken naar nieuwe manieren van zorg- en dienstverlening in afstemming met het gemeentelijk aanbod. Een vraaggestuurde dienstverlening, waarbij eigen kracht van jeugdigen en ouders optimaal benut wordt, is hierbij steeds het uitgangspunt. Namens VGGM willen wij het vertrouwen uitspreken in een integrale voortzetting van de kwaliteit van dienstverlening voor alle kinderen en jeugdigen van 0-18 jaar en hun ouders. Namens Icare, Drs. M. W. J. Arends, directeur Icare JGZ Namens VGGM, Ype Schat, directeur Publieke Gezondheid Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

4 Inleiding De jeugdgezondheidszorg (JGZ) in regio Gelderland-Midden werd in 2015 uitgevoerd door: Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden (VGGM): 0-4 jarigen in Regio Oost 1 en 4-18 jarigen in de gehele regio Gelderland-Midden; Stichting Icare: 0-4 jarigen in Regio West Veluwe 2. Per 1 januari 2015 heeft STMG de zorg voor alle kinderen van 0-4 jaar overgedragen aan VGGM, per 1 januari 2016 heeft VGGM ook de JGZ 0-4 van Stichting Icare overgenomen in de regio West-Veluwe, met uitzondering van gemeente Nijkerk. Onder de gemeenschappelijke regeling VGGM functioneert de Stichting Publieke Gezondheid Gelderland-Midden als uitvoerende organisatie voor JGZ 0-4 jaar. De overgang van de JGZ van STMG naar VGGM is soepel verlopen. In de voorbereiding is erop ingezet dat de dienstverlening van de JGZ optimaal zou blijven doorlopen. Alle locaties van het consultatiebureau zijn open gebleven met hetzelfde personeel en voor zover bekend hebben ouders geen hinder ondervonden van de overgang. In dit jaarverslag geven VGGM en Icare JGZ gezamenlijk inzicht in de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg voor 0-18 jarigen in gemeente Lingewaard en regio Gelderland-Midden in Afwijkend ten opzichte van voorgaande jaren wordt in een aparte integrale jeugdrapportage de gezondheid van de 0-18 jarigen in uw gemeente gepresenteerd; deze rapportage is nog in ontwikkeling en wordt verwacht in de loop van Dit betreft de gemeenten: Arnhem, Doesburg, Duiven, Lingewaard, Overbetuwe, Renkum, Rheden, Rijnwaarden, Rozendaal, Westervoort en Zevenaar. 2 Dit betreft de gemeenten: Barneveld, Ede, Nijkerk, Scherpenzeel en Wageningen. Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

5 Kracht van de jeugdgezondheidszorg Alle jeugdigen in Nederland hebben tot hun 18e jaar recht op jeugdgezondheidszorg, aangeboden onder verantwoordelijkheid van de gemeenten. De JGZ draagt bij aan het gezond en veilig opgroeien van alle jeugdigen van -9 maanden tot 18 jaar, in de context van gezin en omgeving. De JGZ maakt daartoe een brede, integrale beoordeling van de jeugdige, waarbij lichamelijke, psychische, sociale en cognitieve aspecten worden bekeken, in samenhang met het sociale en fysieke leefmilieu van de jeugdige (gezin, onderwijs en vrije tijd). Waar nodig wordt informatie, inzicht en voorlichting gegeven aan ouders en kinderen over een gezonde ontwikkeling op al deze gebieden. De JGZ signaleert (dreigende) stoornissen en biedt zo nodig adequate ondersteuning of zorgt voor toeleiding naar anderen. De eigen kracht van kind/jongere en ouders wordt hierbij zoveel mogelijk benut en gestimuleerd en waar mogelijk kunnen ervaren problemen worden genormaliseerd. Dit sluit aan bij de nieuwe definitie van gezondheid van Machteld Huber, waarbij gezondheid niet meer gaat over geen ziekte hebben, maar over het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren. Tijdige signalering en hulp voor risicokinderen en -gezinnen kunnen in veel gevallen ernstige problemen op latere leeftijd voorkomen en bieden kinderen een betere kans op een gezonde en veilige ontwikkeling. De JGZ is beschikbaar voor alle jeugdigen en (aanstaande) ouders en het bereik is zeer hoog. De basis van de JGZ wordt gevormd door de contactmomenten, zoals die zijn beschreven in het landelijk professioneel kader. JGZ professionals stemmen in toenemende mate met ouders en jeugdigen de ondersteuningsbehoefte, vorm en frequentie af om op die manier zorg op maat te kunnen bieden. De JGZ voert haar werk uit in nauwe samenwerking met ketenpartners. Samen met andere partijen vormt de JGZ zo een keten in de zorg voor jeugdigen, waardoor een lokaal dynamisch en samenhangende zorg voor jeugd bewerkstelligd wordt. De JGZ vormt een verbindende schakel binnen het sociaal domein tussen het leefmilieu van jeugdigen (gezin en (voor)schoolse voorzieningen, inclusief zorgstructuur) aan de ene kant en (para)medische zorg, welzijn en jeugdhulp aan de andere kant. De JGZ onderscheidt zich van de curatieve gezondheidszorg en jeugdhulp door de onderliggende maatschappelijke vraag waarop JGZ op individueel en collectief niveau actief is. De maatschappelijke opdracht van de JGZ is het beschermen, bevorderen en bewaken van de gezondheid en veiligheid van alle jeugdigen. De jeugdgezondheidszorg: Heeft vrijwel alle kinderen in beeld; Is aanwezig in buurten, op voorschoolse voorzieningen en op scholen; Volgt de lichamelijke, psychosociale en cognitieve ontwikkeling van kinderen en jongeren, in relatie tot hun omgeving; Signaleert eventuele problemen tijdig; Is gericht op het versterken van eigen kracht van ouders en jongeren; Ontzorgt en normaliseert door het geven van effectieve preventieve voorlichting, advies en ondersteuning; Beoordeelt of extra ondersteuning nodig is en organiseert dit zo nodig; Is een belangrijke samenwerkingspartner; Heeft zicht op (gezondheids-)problemen in een buurt en op scholen; Is een verbindende schakel in de toegang tot jeugdhulp; Geeft advies met betrekking tot gezondheidsbeleid. Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

6 Ontwikkelingen jeugdgezondheidszorg in 2015 Jeugdgezondheidszorg in het sociaal domein De totale zorg voor jeugd is vanaf 1 januari 2015 ondergebracht bij gemeenten en veel activiteiten in 2015 hebben in het teken gestaan van het uitvoeren van deze transitie en daarbij horende transformatie. De JGZ is nauw betrokken bij deze ontwikkelingen. De JGZ participeert in diverse samenwerkingsvormen binnen gemeenten en over gemeentegrenzen heen. Einddoel is een betere kwaliteit van zorg voor kinderen, jeugdigen en hun ouders. De JGZ is hierbij een belangrijke gesprekspartner en brengt kennis en ideeën in ten behoeve van de doorontwikkeling van de transitie en transformatie van de totale zorg voor jeugd. Bij de transitie en transformatie ligt de nadruk op het bevorderen van de eigen kracht van jeugdigen en gezinnen (empowerment), het bevestigen van ouders in hun rol als goede opvoeder, normaliseren, ontmedicaliseren en reduceren van de behoefte aan specialistische zorg. De rol van de JGZ in het voorliggende veld wordt hiermee versterkt. De jeugdverpleegkundige ontwikkelt zich hierbij meer als generalist van het gezonde kind op de vindplaatsen in het voorliggende veld, en de jeugdarts als sociaal-medicus en toeleider naar jeugdzorg en (para)medische zorg. Door de uitvoering van de kerntaken op de (voor)schoolse voorzieningen kan JGZ een belangrijke rol spelen ten aanzien van sociaal-medische advisering van jeugdigen en het verbinden van zorg en onderwijs (bijvoorbeeld het tegengaan van schoolziekteverzuim). De JGZ heeft daarbij een longitudinaal beeld van alle jeugdigen. Nieuw Basispakket Jeugdgezondheidszorg en Landelijk Professioneel kader Per 1 januari 2015 is het nieuwe Basispakket Jeugdgezondheidszorg van kracht via een aanpassing van het Besluit Publieke Gezondheid. Doel van de vernieuwing is het basispakket te moderniseren op grond van nieuwe wetenschappelijke inzichten en maatschappelijke ontwikkelingen, en deze beter te laten aansluiten op de Stelselwijziging Jeugd. De JGZ draagt bij aan het gezond en veilig opgroeien van kinderen in Nederland. Gemeenten zijn er voor verantwoordelijk dat het nieuwe basispakket beschikbaar is en actief wordt aangeboden aan alle kinderen en jongeren tot 18 jaar. Zij geven de uitvoering samen met de JGZ-organisaties vorm. Het Basispakket Jeugdgezondheidszorg 0-18 jaar is vastgelegd in de Wet Publieke Gezondheid (WPG). Het nieuwe basispakket geeft aan welke activiteiten beschikbaar moeten zijn voor alle jeugdigen. In het nieuwe basispakket vervalt het onderscheid tussen het uniform deel en het maatwerk deel (lokaal aanbod). De onderdelen van het lokaal aanbod zijn niet verdwenen, maar zijn opgenomen in het Besluit Publieke Gezondheid of in de Jeugdwet. Binnen het Basispakket JGZ hebben gemeenten de mogelijkheid op de door hen gestelde speerpunten, extra zorg in te kopen voor bepaalde doelgroepen. Ook kunnen gemeenten taken die vallen onder de jeugdwet laten uitvoeren door JGZ professionals. Dat is een afweging die de gemeente maakt. Het Landelijk Professioneel Kader (LPK) is vanaf 2016 van kracht en vervangt de richtlijn contactmomenten uit Het LPK ondersteunt JGZ organisaties bij een meer flexibele uitvoering van het basispakket JGZ. Dit past bij een JGZ die transformeert en beter zorg op maat wil leveren. Inhoudelijke doorontwikkeling integrale JGZ 0-18 regio Oost Naar aanleiding van de komst van de JGZ 0-4 jaar binnen GGD Gelderland-Midden en de transformatie van het jeugdstelsel, vindt een brede doorontwikkeling van de afdeling JGZ plaats. Qua inhoudelijke doorontwikkeling is in eerste instantie begonnen met taakherschikking en flexibilisering binnen de doelgroep 0-4 jaar (regio Oost). Vanaf najaar 2015 is de JGZ 0-4 gestart met het gefaseerd overgaan op taakherschikking. Deze taakherschikking betreft een herschikking van taken van de jeugdarts naar de jeugdverpleegkundige. Na het huisbezoek met twee weken door de jeugdverpleegkundige, het één maanden consult door de jeugdarts en het twee maanden consult door de jeugdverpleegkundige, maken de jeugdarts en jeugdverpleegkundige samen een geprotocolleerde afweging over de wenselijke zorglijn die het kind en de ouders gaat volgen: 1. Verpleegkundige zorglijn: Bij gezonde kinderen voert de jeugdverpleegkundige alle consulten vanaf de leeftijd van twee maanden uit. De verwachting is dat circa 70% van de kinderen wordt Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

7 toegewezen aan de verpleegkundige zorglijn. 2. Gemengde zorglijn, met afwisselend de jeugdverpleegkundige en jeugdarts: Kinderen waarbij een sociaal-medische reden is om de jeugdarts ook te betrekken (na weging van kind én gezinskenmerken) worden door zowel de jeugdarts als jeugdverpleegkundige gezien. Na elk consult wordt bepaald welke discipline het volgende consult uitvoert. De jeugdarts ziet dus alleen op indicatie en bepaalt beleid bij door de jeugdverpleegkundige gevonden afwijkingen. Hierdoor is de jeugdarts meer inzetbaar voor kinderen met extra zorgbehoefte. De zorglijn die het kind volgt, kan tussendoor wijzigen. Binnen iedere zorglijn is bovendien flexibilisering ten aanzien van de inhoud en frequentie van de contactmomenten mogelijk. De professionals stemmen in samenspraak met het gezin de zorg af op de behoefte van het gezin/kind. Dit versterkt de eigen kracht en betrokkenheid van ouders. Wetenschappelijk onderzoek door Icare en het Julius Centrum naar de taakherschikking laat positieve resultaten zien. Zo blijkt onder andere dat het aantal afwijkende bevindingen en verwijzing en bij taakherschikking niet verschilt van de traditionele taakverdeling. Extra contactmoment 15/16 jarigen Vanaf schooljaar 2014/2015 voert de JGZ op scholen een nieuw gezondheidsonderzoek uit onder 15/16 jarigen. Dit onderzoek biedt de JGZ de mogelijkheid om jongeren, na het standaard gezondheidsonderzoek in klas 2 van het voortgezet onderwijs, uit te nodigen voor een onderzoek op 15/16 jarige leeftijd. Deze leeftijd kenmerkt zich door grote lichamelijke en psychosociale veranderingen, waarbij jongeren steeds meer eigen verantwoordelijkheden krijgen. Het onderzoek is ontwikkeld in samenwerking met jongeren, scholen, gemeenten, ouders en andere partijen in de zorgketen rondom jongeren. Het onderzoek 15/16 jarigen bestaat uit een korte klassikale introductiefilm, een online gezondheidscheck (vragenlijst), online informatie en advies op maat en eventueel een gesprek met de jeugdarts/-verpleegkundige. Behalve individuele meerwaarde biedt de gezondheidscheck waardevol inzicht in de gezondheidssituatie van 15/16 jarigen op geaggregeerd niveau. Naar aanleiding hiervan is het project Ontwikkeling Schoolgezondheidsprofielen in 2014/2015 uitgevoerd. Het project betrof het samen met scholen ontwikkelen (inhoud en vorm), technisch genereren en zoveel mogelijk automatiseren van het schoolgezondheidsprofiel als feedbackrapportage. Het schoolgezondheidsprofiel geeft de JGZ hiermee een instrument om scholen inzicht te geven in de problematiek op geaggregeerd niveau, uit te leggen op welke manier JGZ hierop inspeelt en advies te geven wat ze er als school mee kunnen doen. Naar aanleiding van het schoolgezondheidsprofiel vindt een adviesgesprek plaats van de JGZ (jeugdarts en/of verpleegkundige) met de school, om de informatie uit het profiel te duiden en adviezen te geven hoe de school om kan gaan met bepaalde problematiek. Het projectresultaat is een format en werkproces voor de jaarlijkse terugkoppeling van informatie uit de gezondheidscheck 15/16 jarigen aan scholen. De informatie uit de gezondheidscheck 15/16 jarigen wordt op gemeenteniveau tevens gebruikt als input voor gemeenteprofielen Jeugd. Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

8 Alle kinderen in beeld Kinderen in beeld en in zorg Alle kinderen hebben het recht om zo gezond mogelijk op te groeien in een gezonde en veilige omgeving en zich te ontwikkelen tot gezonde volwassenen. De JGZ bevordert dit door gezondheidsproblemen tijdig te signaleren waardoor kinderen in een vroeg stadium hulp kunnen krijgen. De JGZ spant zich hierbij in om alle kinderen in haar werkgebied in beeld te hebben, dat wil zeggen weten óf het kind zorg ontvangt, wáár het kind zorg ontvangt of dat er geen gebruik wordt ge maakt van de JGZ. Hoewel JGZ vrijwillig is, is het bereik in Nederland zeer hoog. De JGZ bereikt meer dan 95% van de kinderen onder de vier jaar en ongeveer 90% van de kinderen boven de vier jaar. Dit geeft aan welk belang hier aan gehecht wordt en welke positie de JGZ zich heeft verworven. Het basispakket kent veertien contactmomenten tussen 0 en 4 jaar (inclusief intakehuisbezoek) en vier contactmomenten tussen 4 en 18 jaar voor kinderen in het regulier onderwijs. Voor kinderen in het speciaal (basis) onderwijs is er een entreeonderzoek en preventieve gezondheidsonderzoeken op de leeftijd van zes, acht en elf jaar. In het voortgezet speciaal onderwijs en praktijkonderwijs worden de kinderen uitgenodigd voor een gezondheidsonderzoek in de tweede en vierde klas. Het merendeel van de kinderen bezoekt regelmatig het consultatiebureau of een screening of spreekuur op school. Hoewel de meerderheid van ouders en jongeren hun afspraak op de afgesproken contactmomenten nakomen, is er ook een groep waar dit niet het geval is. Ook na herhaaldelijk oproepen wordt een klein deel niet bereikt. Voor het realiseren van een optimaal bereik in het algemeen en het signaleren van risicokinderen in het bijzonder, zijn duidelijke werkafspraken gemaakt hoe te handelen bij niet verschijnen. Acties ten aanzien van het (niet) bereiken van kinderen worden voor een groot deel bepaald door de afweging of er sprake is van risicofactoren waarvan bekend is dat deze mogelijk kunnen leiden tot gezondheidsschade bij het kind. Het JGZ team werkt hierin outreachend en schat de risico s van het kind in. Het JGZ team spant zich altijd in om ieder kind in beeld te houden, maar zal zeker en eerder actie ondernemen bij mogelijke risico s. In 2015 zijn in de gemeente Lingewaard jeugdigen tussen 0 en 4 jaar gezien in een regulier contactmoment op het consultatiebureau, en jeugdigen tussen 4 en 18 jaar zijn gezien in een regulier contactmoment door de JGZ 4-18, zie tabel 1. Een toelichting op de jeugdigen met extra zorgbehoefte wordt in het volgende hoofdstuk gegeven. Tabel 1: Aantal kinderen gezien in een regulier contactmoment in 2015 voor gemeente Lingewaard. Aantal kinderen gezien in een regulier contactmoment 0-4 jarigen* 5/6 jarigen 10/11 jarigen 13/14 jarigen 15/16 jarigen Gemeente Lingewaard *Exclusief het 2-weken intakehuisbezoek Tabel 2 toont het bereik van de JGZ voor zes jaarcohorten. Het bereik is het percentage jeugdigen van het betreffende cohort, dat door de JGZ is gezien tijdens een regulier contactmoment. Tabel 2: Bereik JGZ in gemeente Lingewaard en regio Oost / Gelderland-Midden voor zes jaarcohorten in jarigen 3 jarigen 5/6 jarigen* 10/11 jarigen* 13/14 jarigen* 15/16 jarigen* Gemeente Lingewaard 99% 100% 98% 92% 95% 93% Regio Oost / Gelderland- Midden** 98% 98% 95% 91% 96% 94% *Voorgaande jaren was het niet mogelijk om bereikcijfers voor 5/6-, 10/11-, 13/14- en 15/16-jarigen op gemeenteniveau te genereren, een vergelijking is daarom niet mogelijk. **Voor 1- en 3-jarigen betreft het regio Oost, voor 5/6-, 10/11-, 13/14- en 15/16-jarigen betreft het regio Gelderland- Midden. Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

9 Zorg op maat Met de meeste kinderen in ons werkgebied gaat het goed. Zij ontwikkelen zich goed in een veilige omgeving en er zijn geen grote problemen bij het opvoeden en opgroeien. Dat neemt niet weg dat er ook een groep kinderen is waarbij de kans op problemen groter is dan bij andere kinderen, omdat er sprake is van een of meer risicofactoren. Of deze risicofactoren ook daadwerkelijk tot problemen leiden is van veel factoren afhankelijk. Zo kan er naast risicofactoren ook sprake zijn van beschermende factoren, met juist een positieve invloed op de gezonde ontwikkeling van het kind. De JGZ probeert tijdens alle contacten met kinderen en hun ouders, risicofactoren zo vroeg mogelijk te signaleren en samen met kind en ouders een inschatting te maken van de zorgbehoefte. Hierdoor kan de zorg voor kwetsbare kinderen optimaal worden ingezet en/of afgestemd. Eventuele problemen worden in een vroeg stadium gesignaleerd en ondersteuning, toeleiding of verwijzing naar hulpverlening kan tijdig worden ingezet, zodat beroep op zwaardere zorg in een later stadium zoveel mogelijk wordt voorkomen. Bij alle kinderen wordt vraaggericht gewerkt. Voor groepen kinderen met extra vragen of zorgbehoeften zijn er binnen het JGZ aanbod diverse vormen van extra zorg beschikbaar, afgestemd op de behoeften van kind en ouders. Deze zorg komt voort uit informatie van ouders of jeugdige, observatie en onderzoek tijdens de reguliere contactmomenten, netwerkcontacten en/of andere directe of indirecte contacten met ouders en kinderen. Een klein deel van de kinderen met extra zorgbehoeften wordt doorverwezen naar andere instanties, bijv. huisarts, medisch specialist, of jeugdhulpverlening. Jeugdartsen kunnen rechtstreeks verwijzen naar jeugdhulpverlening en medisch specialisten, maar verwijzen ook vaak naar de huisarts of wijkteams om de zorg verder te coördineren. Kindermishandeling en Huiselijk Geweld De JGZ heeft zeer regelmatig contact met ouders en kinderen. Daarbij heeft ze een belangrijke rol bij het voorkomen van aandoeningen (primaire preventie), alsook het tijdig signaleren van bedreigende factoren bij het opvoeden en opgroeien van kinderen, waaronder signalen die kunnen wijzen op kindermishandeling. De primaire preventie krijgt vooral gestalte in de reguliere contacten met ouders en kinderen, de voorlichting, advisering en ondersteuning. Binnen de JGZ wordt gewerkt met aandachtsfunctionarissen kindermishandeling. Deze kunnen door collega s geconsulteerd worden, verzorgen scholingen en houden de deskundigheid van medewerkers op peil. Zij kunnen collega s ondersteunen bij vermoedens van kindermishandeling en de registratie ervan. Een vermoeden van kindermishandeling is vaak gebaseerd op meerdere signalen, waarbij ook het professionele oordeel van de medewerker een rol speelt. De JGZ werkt met de meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling. Een meldcode helpt professionals goed te reageren bij signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling. Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

10 Extra zorg JGZ 0-4 jaar Extra contactmoment Binnen het basispakket wordt een aantal contactmomenten beschreven dat voor alle kinderen beschikbaar moet zijn. Daarnaast is het mogelijk een extra contactmoment af te spreken. Afhankelijk van de indicatie kan de JGZ 0-4 gebruik maken van de mogelijkheid van een extra contactmoment op het consultatiebureau, een extra huisbezoek of een telefonisch / digitaal contactmoment. Daarnaast kunnen ouders, met of zonder afspraak, gebruik maken van het inloopspreekuur. Tabel 3 geeft een overzicht van de extra zorg contactmomenten die zijn uitgevoerd in 2015 en 2014, voor gemeente Lingewaard. Tabel 3: Extra zorg contactmomenten JGZ 0-4 in gemeente Lingewaard in gemeente Lingewaard aantal* aantal* Indicatief zuigelingencontactmoment Indicatief peutercontactmoment Indicatie/maatwerk huisbezoek 210 onbekend** Inloopspreekuur Telefonisch contactmoment contact 68 onbekend Nieuw in de wijk 18 onbekend *Het betreft hier het aantal contactmomenten. Het aantal contactmomenten kan groter zijn dan het aantal kinderen, omdat sommige kinderen vaker dan één keer worden gezien. **Er zijn in maatwerk huisbezoeken uitgevoerd en een onbekend aantal indicatie huisbezoeken. Externe verwijzingen JGZ 0-4 jaar De JGZ 0-4 verwijst indien nodig door naar een externe instantie zoals de kinderarts, de oogarts, de diëtist, logopedie, radiologie en Kentalis. In figuur 1 zijn de instanties weergegeven waarnaar de 0-4 jarigen in 2015 zijn verwezen voor gemeente Lingewaard. Indirecte verwijzingen via de huisarts zijn hierbij niet meegenomen. Figuur 1: Externe instanties waarnaar kinderen in 2015 werden verwezen door JGZ 0-4 in gemeente Lingewaard. Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

11 Samen Starten In de regio Arnhem wordt het programma Samen Starten aangeboden. Samen Starten is een programma dat lokale partners verbindt in de zorg voor jonge kinderen. Door SamenStarten en de bijbehorende methodiek DMO-protocol (DMOP) in te zetten verbindt de JGZ, door een dialooggerichte klantbenadering, vroegsignalering met effectieve en efficiënte samenwerking op lokaal niveau. Binnen Samen Starten wordt het DMOP gebruikt. Dit is een volgsysteem gericht op signalering van opvoedingssituaties die risico s opleveren voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind, dat gedurende alle contactmomenten in de JGZ tot de leeftijd van 4 jaar wordt toegepast. Het consult rond 8 weken na de geboorte is bij alle gezinnen extra lang, om uitgebreid stil te kunnen staan bij wat er in het gezin speelt. In alle andere consulten spitst de aandacht zich toe op de specifieke situatie van het gezin. Als daar behoefte aan is kan het gezin extra ondersteuning krijgen. De jeugdverpleegkundige kan dan middels een huisbezoek nagaan wat er precies aan de hand is en welke actie/ondersteuning het beste bij het gezin past. Het doel van de DMOP is de opbouw en het behoud van een vertrouwensrelatie met het gezin, het in kaart brengen en volgen van de situatie waarin het kind opgroeit en het versterken van de competentie van de ouders. Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

12 Extra zorg JGZ 4-18 jaar De JGZ 4-18 hanteert een vraaggerichte werkwijze en zet daarbij het kind met extra zorgbehoefte centraal. De reguliere contactmomenten op 5/6, 10/11 en 13/14 jarige leeftijd worden volgens de triage methode uitgevoerd. Hierbij worden alle kinderen opgeroepen voor een screening triage. Kinderen bij wie een mogelijk gezondheidsrisico wordt gesignaleerd worden uitgenodigd voor het spreekuur van de jeugdarts of verpleegkundige (=basiszorg spreekuurcontact). Behalve vanuit de triage screeningen, biedt deze werkwijze ruimte voor zorg aan kinderen buiten de wettelijke contactmomenten. Kinderen kunnen op indicatie van bijvoorbeeld scholen, ouders, consultatiebureau, leerplicht, politie of andere ketenpartners of naar aanleiding van het basiszorg spreekuurcontact, op alle leeftijden instromen in een spreekuur voor een extra consult bij de jeugdarts of jeugdverpleegkundige (=extra zorg spreekuurcontact). Het onderzoek 15/16 jarigen, dat sinds schooljaar 2014/2015 wordt uitgevoerd, bestaat uit een korte klassikale introductiefilm, een online gezondheidscheck (vragenlijst) en online informatie en advies op maat voor alle jongeren. Voor een deel van de jongeren volgt een gesprek met de jeugdarts of verpleegkundige (=basiszorg spreekuurcontact). In 2015 zijn in gemeente Lingewaard 561 jeugdigen gezien in een basiszorg spreekuurcontact bij de jeugdarts of verpleegkundige, zie tabel 4. Tabel 4. Aantal kinderen gezien in een regulier contactmoment en basiszorg/extra zorg spreekuurcontactmoment in 2015 en 2014 voor gemeente Lingewaard. gemeente Lingewaard 4-12 jarigen jarigen Totaal (4-18 jarigen) aantal aantal aantal 2015 Aantal kinderen gezien in een: regulier contactmoment* basiszorg spreekuurcontact extra zorg spreekuurcontact Aantal kinderen gezien in een: basiszorg spreekuurcontact extra zorg spreekuurcontact *Het reguliere contactmoment betreft de triage screening in het regulier onderwijs op de leeftijd van 5/6-, 10/11- en 13/14 jaar (door de doktersassistente of verpleegkundige), de entreeonderzoeken en preventieve onderzoeken in het speciaal (basis/voortgezet) onderwijs (door de arts), en de gezondheidscheck 15/16 jarigen. De belangrijkste indicaties voor een basiszorg spreekuurcontact in 2015 voor gemeente Lingewaard staan weergegeven in figuur 2. Gewicht en voeding (27%) en de psychosociale en emotionele ontwikkeling (23%) zijn de meest voorkomende indicaties voor een basiszorg spreekuurcontact bij de jeugdarts of jeugdverpleegkundige. Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

13 Figuur 2: De indicaties voor een basiszorg spreekuurcontact van de 561 jeugdigen (4-18 jaar) die gezien zijn door de jeugdarts of jeugdverpleegkundige in gemeente Lingewaard in NB: Het percentage geeft het percentage jeugdigen aan dat gezien is voor de desbetreffende indicatie. Het totaal aantal indicaties kan groter zijn dan het totaal aantal kinderen, omdat een kind meerdere indicaties kan hebben voor een basiszorg spreekuurcontact. In totaal zijn in jeugdigen tussen 4 en 18 jaar gezien in een extra zorg spreekuurcontact, zie tabel 4. Figuur 3 toont de belangrijkste indicaties voor zo n extra zorg contact voor gemeente Lingewaard in De meeste jeugdigen zijn gezien voor gewicht & voeding (27%) en de psychosociale en emotionele ontwikkeling (25%). Figuur 3: De indicaties voor een extra zorg spreekuurcontact van de 384 jeugdigen (4-18 jaar) die gezien zijn door de jeugdarts of -verpleegkundige in gemeente Lingewaard in NB: Het aantal/percentage geeft het aantal/percentage jeugdigen aan dat gezien is voor de desbetreffende indicatie. Het totaal aantal indicaties kan groter zijn dan het totaal aantal kinderen, omdat een kind meerdere indicaties kan hebben voor een extra zorg spreekuurcontact. In tabel 5 is weergegeven wie de verzoeker van het extra zorg spreekuurcontact was in de gemeente Lingewaard. De meeste kinderen die worden gezien in een extra zorg spreekuurcontact op verzoek van extern, worden gezien op verzoek van ouders/jeugdige zelf. Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

14 Tabel 5: De verzoeker van het extra zorg spreekuurcontact voor 4-18 jarigen in 2015 en 2014 in gemeente Lingewaard. gemeente Lingewaard aantal aantal Kinderen gezien voor extra zorg Verzoeker van de extra zorg* ouders/jeugdige school/zorgstructuur JGZ JGZ 4-18** overig *Het gaat hier om de spreekuurcontacten. Dat aantal kan groter zijn dan het aantal kinderen, omdat sommige kinderen meerdere keren gezien worden in een spreekuur **Vervolgafspraak naar aanleiding van een basiszorg spreekuurcontact of na het onderzoek op verzoek van derden. Externe verwijzingen JGZ 4-18 jaar In 2015 zijn in de regio Gelderland-Midden jeugdigen 4-18 jaar verwezen naar een externe instantie, waarvan 50 jeugdigen in gemeente Lingewaard. Indirecte verwijzingen via de huisarts zijn hierbij niet meegenomen. Figuur 4 laat de instanties zien waarnaar deze kinderen verwezen zijn, voor gemeente Lingewaard. Figuur 4: Externe instanties waarnaar kinderen in 2015 werden verwezen door JGZ 4-18 in gemeente Lingewaard. Het aantal geeft het aantal kinderen weer dat naar de desbetreffende instantie is verwezen. Paramedisch=kinderfysiotherapeut, logopedist, diëtist. NB: Het aantal instanties waarnaar verwezen wordt kan groter zijn dan het aantal verwezen kinderen, omdat sommige kinderen naar meerdere instanties worden verwezen. Een vergelijking met 2014 is niet mogelijk i.v.m. een wijziging in de categorieën van instanties. Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

15 Schoolziekteverzuim Als extra zorg biedt de jeugdarts begeleiding bij schoolziekteverzuim in het voortgezet onderwijs. Het aanpakken van schoolziekteverzuim begint op school. Scholen kunnen leerlingen aanmelden voor een consult bij de jeugdarts, die een adviserende en begeleidende rol heeft. De jeugdarts bespreekt de gezondheidsklachten en oorzaken van het ziekteverzuim, onderzoekt de leerling zo nodig en bepaalt samen met de leerling en ouder(s) de gewenste begeleiding of zorg. Ook adviseert de jeugdarts over deelname aan het lesprogramma en biedt handvatten aan leerling, ouder(s) en school voor het optimaliseren van deze deelname. In 2015 is een aantal ontwikkelingen op het gebied van het aanpakken van schoolziekteverzuim in gang gezet. Zo zijn voorbereidingen getroffen om vanuit de JGZ een impuls te geven aan de integrale aanpak in samenwerking met scholen en leerplicht op basis van de wetenschappelijk onderbouwde methodiek Verder neemt de JGZ deel aan een project van Karakter gericht op de begeleiding van ziekgemelde leerlingen met een (vermoeden van) psychiatrische problematiek. In de regio Gelderland-Midden is verzuim in 25% van de gevallen de aanleiding voor het extra zorg spreekuurcontact voor jarigen, in gemeente Lingewaard is dat 19%. Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

16 Prenatale zorg Goede prenatale zorg kan de uitkomst van de zwangerschap en de kansen voor de pasgeborene sterk verbeteren. In de zorg rondom de geboorte van een kind spelen veel verschillende professionals en organisaties een rol: verloskundigen, kraamzorgorganisaties, JGZ, huisarts en tweede lijns-organisaties. In het belang van optimale zorgverlening aan (aanstaande) ouder en kind is de afstemming van groot belang. De JGZ werkt samen met partners in de keten rondom zwangere vrouwen (huisarts, verloskundige, gynaecoloog) aan risicogerichte prenatale voorlichting. De JGZ maakt gebruik van verschillende methodieken en programma s voor prenatale voorlichting. Gezamenlijk doel van alle activiteiten is de gezonde en veilige zorg rondom zwangerschap en geboorte. In tabel 6 is weergegeven welke prenatale zorg in gemeente Lingewaard is uitgevoerd in 2015 en 2014, met daaronder een beschrijving van de verschillende programma s. Tabel 6: Prenatale zorg in de gemeente Lingewaard in 2015 en gemeente Lingewaard Aantal geboortes Aantal Baby op Komst huisbezoeken* 5 10 Aantal zwangere deelnemers cursus Bewust Bewegen Bewust Bevallen Aantal deelnemers prenatale voorlichting tussen weken zwangerschap tussen weken zwangerschap *Dit betreft aantal unieke kinderen. Baby op Komst huisbezoeken Er is in de hele regio aandacht besteed aan risicogerichte prenatale voorlichting in de vorm van Baby op Komst huisbezoeken door de jeugdverpleegkundige bij psychosociale of risicofactoren bij aanstaande ouders. Op verzoek van aanstaande ouder zelf, verloskundige, huisarts, gynaecoloog of medisch maatschappelijk werk neemt de jeugdverpleegkundige contact op met de aanstaande ouders voor het brengen van een prenataal huisbezoek. Baby op Komst huisbezoeken zijn een goede aanvulling op de reguliere JGZ en op intensievere programma s zoals Voorzorg en Stevig Ouderschap. De jeugdverpleegkundige verheldert de problemen samen met de aanstaande ouders, motiveert voor en verwijst naar hulp, adviseert, geeft voorlichting en lichte (opvoed)ondersteuning. Ouders worden op die manier beter voorbereid op het ouderschap. Dit alles met het doel de baby een optimale start te geven. In 2015 zijn in de regio Oost in totaal 77 prenatale huisbezoeken gebracht, waarvan 5 in de gemeente Lingewaard. Dit is 1,2% van het totaal aantal geboortes in de gemeente Lingewaard. Cursus Bewust Bewegen Bewust Bevallen In de zwangerschapscursus Bewust Bewegen Bewust Bevallen worden zwangere vrouwen en eventueel hun partner voorbereid op de bevalling en kraamtijd, op het herstel na de bevalling, het moederschap en contact met de baby. De cursus bestaat uit vijftien bijeenkomsten waarvan tien voor de bevalling en vijf na de bevalling. Sinds 2010 zien we een daling van het aantal deelnemers. In 2010 hebben in de regio Oost 525 zwangere vrouwen deelgenomen aan de cursus Bewust Bewegen Bewust Bevallen. In 2015 is het aantal deelnemers teruggelopen naar 169, waarvan 24 zwangere vrouwen uit de gemeente Lingewaard. Dit is 5,9% van het totaal aantal geboortes in de gemeente Lingewaard. In overleg met gemeenten zal deze cursus Bewust Bewegen Bewust Bevallen afgebouwd worden en met gemeenten wordt onderzocht hoe kwetsbare zwangere vrouwen beter ondersteund kunnen worden. Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

17 Prenatale voorlichting Praktijk voor Verloskunde Lingewaard en de JGZ 0-4 jaar hebben in 2015, in samenwerking met de kraamzorginstellingen de Kraamvogel en LiemersCare en Fysiotherapie Fitpunt, in totaal 13 voorlichtingsavonden rondom de aanstaande bevalling georganiseerd. De avond is bedoeld voor zwangere vrouwen en hun partners die woonachtig zijn in de gemeente Lingewaard. Er worden twee bijeenkomsten verzorgd, te weten een voorlichtingsavond vroeg in de zwangerschap (met weken) en een voorlichtingsavond in de late zwangerschap (met weken). Deze prenatale voorlichting zorgt voor een goede aanvulling bij wat zwangere vrouwen en hun partner al weten over de zwangerschap en de bevalling en wat er nog meer bij komt kijken. Op de 5 voorlichtingsavonden vroeg in de zwangerschap waren in 2015 in totaal 56 deelnemers aanwezig. Zij hebben deze voorlichting gemiddeld met een 8,4 beoordeeld. Op de 8 voorlichtingsavonden in de late zwangerschap waren 86 deelnemers aanwezig. Zij hebben deze voorlichting gemiddeld met een 8,2 gewaardeerd. Vooral zwangere vrouwen die in verwachting zijn van een 1 ste kindje nemen deel aan de bijeenkomsten, en steeds meer vaders komen mee! Borstvoeding Borstvoeding is de beste voeding voor de baby en is goed voor de gezondheid van de moeder. Moedermelk bevat precies de voedingsstoffen die de baby nodig heeft en beschermt tegen ziekten en infecties. Ook hebben baby s die borstvoeding krijgen minder kans op overgewicht. De Inspectie voor de Gezondheidszorg heeft als speerpunt: Borstvoeding is de norm. Te weinig kinderen en moeders in Nederland profiteren van borstvoeding en de gezondheidswinst die het oplevert. De WHO adviseert het eerste half jaar na de geboorte uitsluitend borstvoeding te geven en borstvoeding in combinatie met bijvoeding tot de leeftijd van twee jaar voort te zetten. In Nederland begint 80% van de moeders met borstvoeding (2015). Binnen één maand loopt dit percentage terug naar 57%. Op de leeftijd van zes maanden is het percentage zuigelingen dat uitsluitend borstvoeding krijgt 39%. Vergeleken met voorgaande jaren is in 2015 het percentage moeders dat start met borstvoeding gelijk gebleven. Echter de daling van borstvoeding geven in de maanden daarna is minder, waardoor het percentage moeders dat met 6 maanden uitsluitend borstvoeding geeft is toegenomen ten opzichte van voorgaande jaren. De belangrijkste redenen voor moeders om te starten met borstvoeding zijn borstvoeding is gezon der en het contact tussen moeder en baby. Te weinig melk en pijn worden als belangrijke redenen voor het stoppen met het geven van borstvoeding genoemd. Tussen de tweede en vierde maand na de geboorte komt daar lastig te combineren met werk als vaak genoemde reden bij. 3 Sinds 2000 is de JGZ 0-4 jaar in bezit van het WHO/Unicefcertificaat Zorg voor Borstvoeding en werkt de afdeling JGZ volgens het BFHI (Baby Friendly Hospital Initiative) programma met als doel preventie en optimale begeleiding bij borstvoeding. De lactatiekundige bewaakt de kwaliteit van beleid, interventies en zorgverlening en is bereikbaar voor medewerkers en ouders voor advies en begeleiding. Tevens communiceert de JGZ wekelijks met ouders over borstvoeding via de facebookpagina JGZ 4. Reorganisatie van samenwerkingsverbanden De werkgroep Regionale Overleg Borstvoeding (ROB) is in 2015, na 15 jaar bestaan, opgeheven. Dezelfde organisaties die participeerden in het ROB, namelijk JGZ 0-4, kraamzorg, verloskundigen en de afdeling verloskunde/neonatologie van Ziekenhuis Rijnstate, gaan in een nieuw samenwerkingsverband door met het bevorderen van goede zorg rondom borstvoeding, als werkgroep Borstvoeding binnen het in 2015 opgerichte VSV (Verloskundig Samenwerkingsverband 1 e en 2 e lijn) Arnhem. 3 TNO Peiling melkvoeding van zuigelingen Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

18 Prenatale voorlichting In 2015 liep het aantal bezoekers van de ROB voorlichtingsbijeenkomsten Baby & borstvoeding voor aanstaande ouders in Ziekenhuis Rijnstate met bijna 50% terug. In 2015 was het bezoekersaantal in totaal 65 zwangere vrouwen (2014: 119 zwangere vrouwen; 2013: 198 zwangere vrouwen). De verklaring van de daling in het aantal bezoekers is dat er dichter bij huis voldoende aanbod is ontstaan voor aanstaande ouders in de regio. Daarom is besloten deze voorlichtingsbijeenkomst te stoppen. De andere activiteiten en voorlichting betreffende borstvoeding voor zwangere vrouwen in de regio Gelderland-Midden zijn de volgende: - Tijdens de algemene voorlichtingsavonden rondom de bevalling voor aanstaande ouders die georganiseerd zijn door de verloskundigenpraktijken in samenwerking met de afdeling JGZ 0-4 van VGGM en kraamzorgorganisaties is ook voorlichting over borst- en babyvoeding opgenomen; - Ziekenhuis Rijnstate organiseert vijf keer per jaar een informatiedag voor zwangere vrouwen en hun partners, waarin ook een programma over borstvoeding is opgenomen; - Verloskundigenpraktijken organiseren ook zelf borstvoedingscursussen, dit betreffen de praktijken Arnhem Noord, Arnhem Zuid, Bemmel, Elst, Huissen, Doesburg, Duiven/Westervoort en Zevenaar/Rijnwaarden. Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

19 Neonatale screening Hielprik In Nederland krijgen alle pasgeborenen een hielprik aangeboden tussen de 4e en de 7e dag na de geboorte. De screening van het hielprikbloed levert belangrijke informatie op over zeventien ernstige ziekten, namelijk veertien stofwisselingsziekten, een erfelijke bloedziekte (sikkelcelziekte), een aangeboren schildklierziekte en een bijnierafwijking. Deze ziekten zijn niet te genezen, maar vroegtijdige opsporing zorgt ervoor dat behandeling snel gestart kan worden. Hierdoor kan ernstige schade bij het kind voorkomen of beperkt worden. Ook kan dragerschap voor sikkelcelziek te worden opgespoord. In 2015 heeft de Gezondheidsraad een advies uitgebracht om het aantal ziekten waarop gescreend wordt met de hielprik uit te breiden naar 31. De minister van VWS heeft het advies overgenomen en er wordt op dit moment onderzocht wanneer de nieuwe ziekten kunnen worden meegenomen in de hielprikscreening. In 2014 hebben in de provincie Gelderland 99,5% van de kinderen deelgenomen aan de hielprik. Een klein percentage (0,3%) maakt geen gebruik van de hielprik in verband met bezwaren; 0,2% neemt niet deel vanwege onderzoek elders of onbekende redenen. In alle gevallen is de hielprik uitgevoerd binnen de daarvoor gestelde termijn (tussen de 4e en de 7e dag). Tabel 7 geeft het aantal kinderen weer dat in 2015 de hielprik heeft gehad, voor gemeente Lingewaard. Tabel 7: Aantal kinderen dat de hielprik heeft gehad in 2015 voor gemeente Lingewaard. gemeente Lingewaard aantal Hielprik door GGD Gelderland-Midden 343 Hielprik in ziekenhuis 54 Neonatale Gehoorscreening Naast de hielprik krijgen alle pasgeborenen ook een gehoorscreening aangeboden. De neonatale gehoorscreening (NGS) heeft als doel om kinderen met een permanent gehoorverlies vroegtijdig op te sporen zodat voor de leeftijd van zes maanden met de behandeling kan worden begonnen. De hielprik en gehoorscreening worden meestal gecombineerd uitgevoerd. Ligt een kind op dag vier nog in het ziekenhuis, dan wordt de hielprik in het ziekenhuis uitgevoerd en vindt de NGS later (thuis) plaats. Bij daarvoor geïndiceerde kinderen wordt de NGS in het ziekenhuis uitgevoerd. Is de NGS de eerste keer onvoldoende, dan wordt deze herhaald (tweede screening). Is ook de tweede screening onvoldoende, dan volgt de derde uitgebreidere screening. Is ook deze screening onvoldoende, dan volgt verwijzing naar een audiologisch centrum. In tabel 8 wordt de deelname aan de gehoorscreening door GGD Gelderland-Midden weergegeven voor gemeente Lingewaard. In gemeente Lingewaard zijn veertien pasgeborenen niet ingestroomd in het screeningstraject van de neonatale screening vanwege de volgende redenen: verhuisd voor de eerste screening (N=1), in NICU (Neonatale Intensive Care Unit) gescreend (N=10), elders gescreend (N=3). Het deelnamepercentage van de drie screeningsronde is 100%. Dit voldoet aan de norm van 98% deelname. Uiteindelijk is één kind verwezen naar een audiologisch centrum bij onvoldoende uitslag op de derde screening. Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

20 Tabel 8: Deelname aan de gehoorscreening in 2015 voor gemeente Lingewaard. gemeente Lingewaard Norm aantal % % Kinderen geboren Niet ingestroomd* 14 - In aanmerking* ste screening Onderzocht** Direct naar 3 de screening** de screening In aanmerking* Onderzocht** de screening In aanmerking* Onderzocht** *Percentage t.o.v. kinderen geboren **Percentage t.o.v. in aanmerking komend voor de desbetreffende screening Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

21 Spraak- en taalontwikkeling Een goede spraak- en taalontwikkeling is een voorwaarde voor een goede algemene ontwikkeling van het kind en het voorkomen van leerproblemen. Kinderen met een taal(ontwikkelings)stoornis hebben een verhoogd risico op sociale, emotionele en gedragsproblemen. Het is dan ook zinvol om vroegtijdig achterstanden in taal- en spraakontwikkeling te signaleren en de ontwikkeling te stimuleren. Het is een maatschappelijke investering die zich terug betaalt, bijvoorbeeld door het voorkomen van uitval in het onderwijs op een later moment. Het verloop van de spraak- en taalontwikkeling van een kind wordt door verschillende factoren bepaald. Van belang zijn de mogelijkheden van het kind en de taalstimulatie en het taalniveau van de ouder. Ieder kind heeft een eigen tempo in het aanleren van taal, maar zo rond de leeftijd van 5/6 jaar sprek en bijna alle kinderen hun moedertaal vloeiend. Ten behoeve van de spraak- en taalontwikkeling werkt de JGZ samen met ketenpartners, zoals logopedisten, peuterspeelzalen, kinderdagverblijven en scholen. De samenwerking is gericht op het zo vroeg mogelijk signaleren van achterstanden om de gevolgen ervan zoveel mogelijk te voorkomen, zoals uitval in het onderwijs op een later moment. De JGZ heeft in alle gemeenten een actieve rol in de toeleiding van kinderen naar Voor - en Vroegschoolse Educatie (VVE). Dit gebeurt in afstemming met de voorschoolse voorzieningen als het kind al geplaatst is op een peuterspeelzaal, kinderdagverblijf of andere ketenpartners. Signaleren en verwijzen naar VVE behoort tot de basistaken van de JGZ. Wanneer de JGZ, peuterspeelzaal of school zich zorgen maakt over de taalontwikkeling van een kind, dan kan in een aantal gemeenten een logopedist (waaronder van de GGD) ingezet worden voor logopedische screening van het kind. In 2014 is de landelijke handreiking Uniforme signalering van taalachterstanden bij jonge kinderen geïmplementeerd. Het doel van deze handreiking is de professionals in de JGZ te ondersteunen bij een eenduidige manier van werken, zodat stoornissen in de spraak-taalontwikkeling bij jonge kinderen zo vroeg mogelijk gesignaleerd, gediagnosticeerd en behandeld kunnen worden. Het brengen van een taalhuisbezoek door de jeugdverpleegkundige bij kinderen met een twijfelachtige taalontwikkeling is één van de mogelijkheden hierbij. Spraak- en taalontwikkeling op het consultatiebureau Tijdens de reguliere consulten op het consultatiebureau op de leeftijd van 14 maanden, 18 maanden, twee jaar, drie jaar en drie jaar en negen maanden wordt gekeken naar de spraak - en taalontwikkeling (STO) Nederlands. Op de leeftijd van twee jaar, drie jaar en drie jaar en negen maanden wordt tevens een beoordeling STO gegeven. Deze beoordeling kan zijn: leeftijdsadequaat/sneller of langzaam. Tabel 9 geeft een overzicht van de STO van kinderen die zijn verschenen op de genoemde contactmomenten in de gemeente Lingewaard en de regio Oost in In de volgende paragraaf (tabel 10a t/m 10b) wordt een uitsplitsing gemaakt naar CB-locatie van gemeente Lingewaard. Ouders van kinderen die langzamer Nederlands spreken dan op basis van hun leeftijd verwacht mag worden, krijgen gerichte adviezen. JGZ gaat op huisbezoek om ouders te begeleiden en/of het kind wordt voor een extra consult ingepland of wordt verwezen naar ketenpartners. Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,

22 Tabel 9: Beoordeling van de spraak- en taalontwikkeling (STO) tijdens de reguliere contactmomenten op het consultatiebureau voor gemeente Lingewaard en regio Oost in 2015 gemeente Lingewaard** Regio Oost 2 jaar 3 jaar 3 jaar en 9 mnd. 2 jaar 3 jaar 3 jaar en 9 mnd. Totaal aantal verschenen kinderen Aantal geregistreerde beoordelingen STO Beoordeling STO leeftijdsadequaat/sneller langzaam % langzaam t.o.v. aantal beoordelingen STO* 26% 16% 9% 20% 17% 12% t.o.v. aantal verschenen kinderen 11% 9% 3% 15% 11% 8% *Niet bij alle kinderen is de beoordeling van de STO geregistreerd. Met name bij een langzame STO wordt er geregistreerd. Dit betekent dat het % langzame beoordeling STO t.o.v. het aantal geregistreerde beoordelingen een overschatting is van de werkelijkheid. **Dit betreft de gemeente van het aanschrijfadres van het kind. Tabel 10a t/m 10b (op CB-locatie) betreft de CBlocatie waar het kind in zorg is. Beoordeling spraak- en taalontwikkeling per CB-locatie Tabel 10a: Beoordeling van de spraak- en taalontwikkeling (STO) tijdens de reguliere contactmomenten op het consultatiebureau voor CB-locaties Bemmel en Doornenburg in gemeente Lingewaard in CB-locatie Bemmel CB-locatie Doornenburg 3 jaar en 3 jaar en 2 jaar 3 jaar 9 mnd. 2 jaar 3 jaar 9 mnd. Totaal aantal verschenen kinderen Aantal geregistreerde beoordelingen STO Beoordeling STO leeftijdsadequaat/sneller langzaam % langzaam t.o.v. aantal beoordelingen STO* 21% 23% 6% 33% 25% - t.o.v. aantal verschenen kinderen 18% 14% 5% 8% 20% - *Niet bij alle kinderen is de beoordeling van de STO geregistreerd. Met name bij een langzame STO wordt er geregistreerd. Dit betekent dat het % langzame beoordeling STO t.o.v. het aantal geregistreerde beoordelingen een overschatting is van de werkelijkheid. Jaarverslag integrale jeugdgezondheidszorg 0-18, gemeente Lingewaard,