Deze notitie heeft tot doel te komen tot een nadere uitwerking van de rol en positie van de JGZ in het jeugdstelsel.

Transcriptie

1 Datum : 19 augustus 2015 Aan : Werkgroep BAP / AO Van : Janine Bezem Betreft : Nadere uitwerking rol en positie in jeugdstelsel Inleiding De transities in het sociaal domein hebben geleid tot dialoog over de inrichting van het nieuwe jeugdstelsel. De jeugdgezondheidszorg () maakt als publieke taak formeel geen onderdeel uit van de decentralisatie jeugdzorg. 1 Desalniettemin is het aan de om haar organisatie zodanig in te richten, dat deze goed aansluit op het lokale jeugdstelsel en de een optimale bijdrage kan leveren aan hulpverlening binnen de jeugdketen. De afgelopen maanden zijn er enkele documenten opgesteld die meer helderheid geven over de rol en positie van in het jeugdstelsel. De wijze waarop VGGM en de gemeenten in Gelderland-Midden hier invulling aan willen geven staat beschreven in het visiedocument in het jeugdstelsel met een addendum over taakherschikking. Daarnaast is recent het landelijk professioneel kader basispakket ingevoerd, dat de richtlijn basistakenpakket vervangt. 2 Dit landelijke kader omschrijft de kerntaken van de en biedt daarbij voldoende flexibiliteit om te komen tot een -aanbod dat past bij de lokale situatie. Deze notitie heeft tot doel te komen tot een nadere uitwerking van de rol en positie van de in het jeugdstelsel. Transformatie jeugdstelsel De decentralisatie van de jeugdhulpverlening naar gemeenten leidt tot een fundamentele transformatie in de aanpak van jeugd- en gezinsproblematiek. Het nieuwe jeugdstelsel zet in op het versterken van het gewone opvoeden en preventie, zodat de basishulp en de specialistische hulp zoveel mogelijk worden ontlast. Gemeenten richten het jeugdstelsel in conform hun visie op het sociaal domein. Hierbij maken gemeenten verschillende afwegingen en keuzes. Toch zien we ook veel overeenkomsten en constateren we dat de doelstellingen (wat) voor alle gemeenten nagenoeg gelijk zijn. De verschillen zitten vooral in de wijze waarop gemeenten deze doelstellingen willen realiseren (hoe). Doelstellingen transformatie: vergroten eigen kracht (versterken zelfredzaamheid); laagdrempelige toegang (vindplaatsgericht werken); integrale aanpak (1 gezin - 1 plan - 1 regisseur); normaliseren (demedicaliseren); nadruk op preventie (verschuiving van specialistische zorg naar vrij toegankelijke voorzieningen). 1 Op grond van de Wet publieke gezondheid (Wpg) heeft de gemeente de taak om zorg te dragen voor de uitvoering van de jeugdgezondheidszorg. In de Wpg wordt de jeugdgezondheidszorg omschreven als: gezondheidsbeschermende en gezondheidsbevorderende maatregelen ten behoeve van personen tot achttien jaar, waaronder begrepen het voorkómen en het vroegtijdig opsporen van ziekten. 2 Het landelijk professioneel kader is een handreiking voor -professionals en de werkzaamheden die gemeenten beschikbaar moeten hebben en actief dienen aan te bieden aan iedere jongere, volgens professionele richtlijnen. Het NCJ heeft dit kader ontwikkeld i.s.m. een begeleidingscommissie van -professionals, de betrokken beroeps- en brancheverenigingen, IGZ, VNG en VWS. Pagina 1 van 6

2 Veel gemeenten hebben bij de inrichting van het sociaal domein gekozen voor een wijkgerichte werkwijze. In de wijken vervullen wijkteams 3 een centrale rol bij het versterken van de zelfredzaamheid, het indiceren en het toeleiden naar (specialistische) hulp. Veranderopgave De huidige tijd vraagt om een verandering van het zorgstelsel, en daarmee ook van de. Deze verandering is ingezet vanuit zowel economische als sociaal-maatschappelijke motieven. Teneinde het zorgstelsel betaalbaar te houden, wordt gezocht naar een zo effectieve en efficiënte wijze voor het leveren van jeugdgezondheidszorg. Vanuit sociaal-maatschappelijk perspectief is het wenselijk dat de publieke zorg zich vooral richt op de risicogroepen van onze samenleving. Sociaal-economische verschillen zijn immers nog steeds een belangrijke reden voor het ontstaan van gezondheidsverschillen. Bovenstaande ontwikkelingen stellen de huidige -organisatie voor vier uitdagingen: 1. het aanbrengen van differentiatie in het zorgaanbod; 2. het leveren van continuïteit van zorg; 3. het realiseren van optimale aansluiting op het lokale jeugdstelsel; 4. het inrichten van een efficiënte bedrijfsvoering die aansluit op de wensen van ouders en jongeren. Inhoudelijke doorontwikkeling 4 Om een antwoord te formuleren op deze vier uitdagingen is VGGM gestart met een inhoudelijke doorontwikkeling van de. De triage werkwijze vervult daarbij een belangrijke rol. Door onderscheid te maken in de zorgbehoefte kan de jeugdgezondheidszorg langs twee sporen worden aangeboden: 1. de populatie die gezond opgroeit en zich normaal ontwikkelt; 2. de populatie waar (mogelijk) risicofactoren voor een gezonde groei en ontwikkeling aanwezig zijn. De inhoudelijke doorontwikkeling die de afdeling van VGGM wil doormaken, betreft de flexibilisering van contactmomenten op basis van taakherschikking (opleidingsniveau en competenties zijn afgestemd op de zorgbehoefte). In de toekomst zal worden verkend in hoeverre de flexibilisering van contactmomenten niet alleen de vorm (afgestemd op de zorgbehoefte) kan betreffen, maar ook het aantal contactmomenten. Het is afhankelijk van het kind welke discipline de zorg het beste kan uitvoeren. Voor het vervullen van de publieke taak is het werken op de vindplaatsen (consultatiebureaus en scholen) een belangrijke randvoorwaarde. In overleg met gemeenten kunnen de werklocaties van de worden bepaald. Triage maakt het mogelijk om onderscheid te maken in de uitvoeringsdiscipline (doktersassistent, jeugdverpleegkundige of jeugdarts). De jeugdverpleegkundigen zijn op de vindplaatsen werkzaam en zien daar de (grotendeels) gezonde populatie. De werklocatie van de jeugdartsen wordt in overleg met gemeenten bepaald (consultatiebureau, scholen, gezondheidscentrum, huisartsenpraktijk, etc.). De jeugdartsen focussen zich op de kinderen en jongeren met sociaal-medische risicofactoren. Om die reden zullen zij vaak een rol vervullen in de lokale jeugdhulpverleningsketen en de medische keten. Het leveren van continuïteit van zorg wordt versterkt door integraal werkende teams 0-18 jaar. Beoogd resultaat van de inhoudelijke doorontwikkeling is een effectieve en efficiënte inrichting van de publieke zorgtaak in combinatie met maximale flexibiliteit voor de aansluiting op het lokale jeugdstelsel. Optimale aansluiting op het lokale jeugdstelsel Binnen het nieuwe jeugdstelsel werken jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen samen met medewerkers van wijkteams.zij hebben vanuit hun wettelijke taken (Wet Publieke gezondheid resp. Jeugdwet) deels dezelfde doelstellingen: met informatie, advies en coaching de zorgen van ouders en jeugdigen wegnemen, de situatie normaliseren, bijdragen aan het versterken van eigen kracht en onnodige medicalisering tegen gaan. 3 Met de term wijkteams wordt verwezen naar sociale wijkteams, wijkteams jeugd, het CJG, etc.. 4 Zie voor een meer uitgebreide toelichting het addendum van het visiedocument in het jeugdstelsel. Pagina 2 van 6

3 Op de volgende gebieden overlappen de werkzaamheden van wijkteammedewerkers, jeugdartsen en jeugdverpleegkundigen elkaar: opvoedings- en opgroeiondersteuning en preventieve jeugdhulp; samenwerking op de vindplaatsen; inschakeling van en begeleiding naar specialistische zorg. Takenpakket jeugdgezondheidszorg 5 Vanuit het jeugdstelsel bezien is het takenpakket van de op te splitsen in publieke zorg en vrij toegankelijke basisvoorzieningen. Publieke Zorg Wpg Vrij toegankelijke basisvoorzieningen Jeugdwet Regionaal basispakket Gemeentelijk basispakket Regio naal pakket Gem. telijk pakket 1. Publieke zorg (Wpg) De publieke -taak betreft de proactief aangeboden activiteiten, waaronder de contactmomenten voor 0-18 jarigen. Deze stellen de in staat haar signalerings- en vangnetfunctie te vervullen. Er wordt gesproken van een regionaal basispakket omdat deze -activiteiten in alle gemeenten aan alle kinderen worden aangeboden. Daarnaast voert de een aantal taken uit specifiek gericht op risicogroepen. Zij beoogt kinderen met risicofactoren en zorgmijders zo snel mogelijk in het reguliere zorgcircuit onder te brengen. Hiervoor worden veelal extra contactmomenten, waaronder huisbezoeken, ingezet. In bovenstaande afbeelding zijn deze activiteiten weergeven met het witte kader Gemeentelijk basispakket. De gemeentelijke zorgbehoefte is leidend voor de aard en omvang van deze taken. 2. Vrij toegankelijke basisvoorzieningen (Jeugdwet) De biedt zorg, maar is in principe geen hulpverlenende instantie. Zij biedt alleen kortdurende hulp en ondersteuning, in aansluiting op gesignaleerde of gepresenteerde problematiek, gericht op normalisering of toeleiding naar zorg. Net als bij het gemeentelijk basispakket is de gemeentelijke zorgbehoefte bepalend voor de mate waarin en wijze waarop de invulling geeft aan taken die vallen onder de gemeentelijke verantwoordelijkheid vanuit de Jeugdwet. Het betreft opvoedings- en opgroeiondersteuning en preventieve jeugdhulp. Sommige taken die vallen onder de Jeugdwet, worden regionaal aangeboden. Vandaar dat er onderscheid wordt gemaakt tussen een regionaal en een gemeentelijk pakket. Wanneer we in Gelderland-Midden spreken over gemeentelijk aanbod betreft het -taken die onderdeel uitmaken van één van de drie witte vlakken in bovenstaande afbeelding. 5 Zie voor een meer uitgebreide toelichting de bijlage Afbakening Wpg en Jeugdwet van het Visiedocument in het jeugdstelsel. Pagina 3 van 6

4 Afstemming takenpakket wijkteams en 6 In veel gemeenten vervullen de wijkteams een belangrijke rol binnen de vrij toegankelijke basisvoorzieningen. Daarbij zien we dat gemeenten verschillende keuzes maken ten aanzien van de taakopvatting van de wijkteams. Daar waar er sprake is van een ruime taakopvatting voor de wijkteams op het gebied van opvoedings- en opgroeiondersteuning en preventie, zien we dat het -takenpakket smaller wordt ingestoken, Andere gemeenten kiezen voor een smalle invulling van het takenpakket van het wijkteam. Dit kan leiden tot een meer uitgebreid gemeentelijk aanbod vanuit de. Schematisch kunnen deze schuivende panelen als volgt worden weergegeven: Publieke Zorg Wpg Vrij toegankelijke basisvoorzieningen Jeugdwet Specialistische zorg Jeugdwet Regionaal basispakket Gem.telijk basispakket Reg./gem. pakket Wijkteam Zowel het wijkteam als de kunnen activiteiten ontplooien op het gebied van preventie en opvoedingsondersteuning. De overlap ten aanzien van deze vraaggerichte laagdrempelige jeugdhulp betreft opvoedkundige problematiek van lichte aard met (mogelijk) sociaal medische oorzaak (bijv. vragen op het gebied van zindelijkheid, overgewicht, eten en slapen). In het kader van normalisering kan het voor gemeenten aantrekkelijk zijn om de taken te geven op het gebied van preventie en opvoedingsondersteuning. In één of twee gesprekken met ouders of de school verkent de -arts de problematiek zowel vanuit medisch als vanuit sociaal perspectief. Vervolgens wordt direct gericht geadviseerd. In aanvulling hierop is het interessant om te verkennen in hoeverre gemeenten zich verantwoordelijk voelen voor taken die vallen onder de zorgverzekeringswet, maar waarbij uitvoering door de bijdraagt aan het normaliseren en terugdringen van medisch specialistische zorg (bijv. koemelkallergie). Voorstel voor vervolg 1. Starten van ambtelijke verkenning die resulteert in een leidraad gemeentelijk aanbod. Middels deze verkenning worden de taak en de positie van de binnen het jeugdstelsel verder uitgewerkt. Deze leidraad faciliteert bestuurlijke keuzes door de producten te schetsen waarmee kan bijdragen aan de uitvoering van het jeugdbeleid.. De leidraad kan dienen als vertrekpunt voor gesprekken tussen gemeente en VGGM over de invulling van gemeentelijk aanbod. Onderwerpen die in de leidraad aan bod komen, zijn o.a.: Indicaties voor de spreekuren van jeugdartsen en verpleegkundigen 4-18 jaar: : o.a. monitoring in het kader van ondersteuning/zorg vanuit wijkteams en bemoeizorg Indicaties voor huisbezoeken: o.a. monitoring in het kader van ondersteuning/zorg vanuit wijkteams en bemoeizorg Licht pedagogische -ondersteuning ter versterking van eigen kracht en normaliseren: o.a. Voorzorg, aanpak excessief huilende baby s, volgen borstvoedingsrichtlijn, aanpak overgewicht, aanpak schoolziekteverzuim Bijdrage aan Integrale Vroeghulp/VVE Inzet prenatale gelden (in voorbereiding) 6 In Gelderland-Midden maakt de geen onderdeel uit van het wijkteam. De -arts en verpleegkundige werken vanuit een publiek en preventief kader. In de meeste wijkteams werken generalisten die een breed palet aan werkzaamheden op gebied van zorg en welzijn verrichten. Pagina 4 van 6

5 2. In gesprek blijven over de samenwerking tussen wijkteams en en de gemaakte keuzes bijstellen op basis van opgedane ervaringen. Hiervoor is het van belang dat we de voortgang monitoren, best practices verzamelen en de randvoorwaarden regelen (privacy en helderheid over ieders rol en takenpakket) 3. Bezien vanuit de doelstelling m.b.t. het verschuiven van zorgconsumptie van specialistische zorg naar algemene basisvoorzieningen is het interessant om te achterhalen in hoeverre de zorg wordt gegeven aan de doelgroep die deze het meeste nodig heeft. Wij verwachten dat een verschuiving van preventieve en opvoedingsondersteunende taken van wijkteam naar zal leiden tot meer ruimte binnen het wijkteam voor interventies en/of basishulp. Hierdoor zal het aantal doorverwijzingen naar de specialistische zorg door het wijkteam kunnen afnemen. Voorstel: monitoring gevolgen van smalle en breder ingezette op het gebied van preventie en opvoedingsondersteuning. Publieke zorg Basisvoorzieningen Wijkteam Specialistische zorg Aanbieders jeugdhulpverlening 4. Bezien vanuit doelstellingen m.b.t. het normaliseren en het terugdringen van medisch specialistische zorg is de dialoog gewenst over de -taken die overlap vertonen met de zorg die wordt vergoed vanuit de zorgverzekeringswet (bijv. testen op koemelkallergie). Pagina 5 van 6

6 Signaleren Toeleiden Behandelen Psychosociale en opvoedingsproblematiek Wijkteam Specialistische zorg Huisarts Vrij toegankelijke basisvoorzieningen Medische problematiek Huisarts Specialistische medische zorg? Pagina 6 van 6