KADERNOTITIE WMO (WET MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING) ZUIDWEST FRIESLAND

Transcriptie

1 KADERNOTITIE WMO (WET MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING) ZUIDWEST FRIESLAND Bolsward, Gaasterlân-Sleat, Lemsterland, Littenseradiel, Nijefurd, Sneek, Wûnseradiel en Wymbritseradiel JUNI oktober 2012/ 14:48 1 van 21

2 INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE 02 INLEIDING 03 DOEL, VISIE EN GELAAGDHEID 04 REEDS VASTSTAANDE WMO-KADERS 05 NOG VAST TE STELLEN WMO-KADERS 06 DENKRICHTINGEN KEUZEKADERS EN SLOTCONCLUSIES 07 TOTAALOVERZICHT VAN DE WMO-KADERS 08 BIJLAGE 1 SCHEMA ZELFREDZAAMHEID EN INTENSIEVE ZORG 09 BIJLAGE 2 ACHTERGRONDINFORMATIE KEUZEKADERS 10 BIJLAGE 3 VERSLAG REGIONALE RAADSBIJEENKOMST 23 MEI oktober 2012/ 14:48 2 van 21

3 INLEIDING Aanleiding In 2005 en 2006 zijn er in het kader van de WMO de nodige voorbereidingen getroffen. Medio maart 2007 hebben de colleges van de acht Zuidwest gemeenten ingestemd met het vervolgbeleidsontwikkelingstraject van de WMO. Een gemeenschappelijke kadernotitie WMO is de eerste stap in dit traject. Een werkgroep bestaande uit vertegenwoordigers van de acht Zuidwest gemeenten heeft deze notitie opgesteld. De gestelde kaders vormen de basis voor het gemeenschappelijke integrale beleidsplan WMO , dat voor 1 januari 2008 dient te worden vastgesteld door de afzonderlijke raden van de acht Zuidwest gemeenten. De gemeente Sneek is verantwoordelijk voor de coördinatie van de totstandkoming van het integrale beleidsplan. Onderwerpen In deze kadernotitie zal achtereenvolgens kort aandacht worden besteed aan een terugblik op de jaren en een blik op het jaar Daarnaast komen de visie en de doelstelling van de WMO aan bod. Tevens zullen de reeds vastgestelde kaders (12) en de nog vast te stellen kaders (3) op een rijtje worden gezet. De nog vast te stellen kaders zijn de meningen/denkrichtingen van raadsleden uit de acht Zuidwest gemeenten, het WMO-platform en de afstemmingsgroep WMO. Tot slot zullen de 15 kaders nog eens schematisch worden weergegeven. WMO-verplichtingen : individuele voorzieningen en loketten Er is in 2005 en 2006 door de acht Zuidwest gemeenten in Friesland (Bolsward, Gaasterlân-Sleat, Lemsterland, Littenseradiel, Nijefurd, Sneek, Wûnseradiel en Wymbritseradiel) hard gewerkt om voor 1 januari 2007 te voldoen aan een aantal wettelijke eisen, die de WMO met zich meebracht. Te denken valt onder meer aan de Verordening Voorzieningen Maatschappelijke Ondersteuning en het WMO-proof maken van 4 loketten in Zuidwest Friesland. Daarnaast is er door de verschillende werkgroepen bijvoorbeeld leefbaarheid, mantelzorg&vrijwilligersbeleid het nodige gedaan aan burgeren cliëntparticipatie. Ook het oprichten en het functioneren van het WMO-platform mag in deze niet onvermeld blijven. WMO-verplichtingen 2007: kadernotitie en integraal beleidsplan Voor het jaar deadline 31 december dient zich in het kader van de WMO een nieuwe wettelijke verplichting aan, te weten: het opstellen van een kadernotitie WMO en in het verlengde hiervan het schrijven van een integraal beleidsplan WMO Het betreft één kadernotitie en één beleidsplan voor de acht Zuidwest gemeenten. In de kadernotitie worden de kaders aangereikt voor het integrale beleidsplan WMO Het integrale beleidsplan vormt (uiteindelijk) de basis voor de lokale (gemeentelijke) inkleuring van de WMO. Deze lokale inkleuring is in principe geen gemeenschappelijke aangelegenheid. Aan de lokale inkleuring is geen deadline verbonden. De acht colleges zijn medio maart 2007 geïnformeerd over deze drietrapsraket (1. kadernotitie, 2. beleidsplan en 3. lokale inkleuring). 30 oktober 2012/ 14:48 3 van 21

4 DOEL, VISIE EN GELAAGDHEID (BALANS ZELFREDZAAMHEID EN INTENSIEVE ZORG) Doel van de WMO: iedereen moet meedoen Het doel van de WMO is: iedereen -jong en oud, met en zonder beperking, met en zonder problemenmoet maatschappelijk meedoen. Dit houdt in, dat er een samenhangend (lokaal) beleid moet komen om meedoen mogelijk te maken, uitgevoerd dicht bij de burgers door daarvoor goed uitgeruste (Zuidwest)gemeenten. Aangezien het wettelijk verplicht is, dat burgers en cliënten worden betrokken bij de invoering van de WMO is er gekozen voor de volgende visie op de WMO. Visie op de WMO Met elkaar meedenken en meedoen aan de invulling en uitvoering van de WMO, zodat iedereen kan meedoen aan de maatschappij. Bij dit maatschappelijk meedoen is er sprake van de volgende gelaagdheid (drieslag). 1. De inwoners van de acht Zuidwest gemeenten dienen in de eerste plaats zelf naar oplossingen te zoeken in hun eigen sociale omgeving. Het zelf zoeken naar oplossingen (zelfredzaamheid) staat hier in principe centraal. Voor nadere details wordt verwezen naar bijlage Als dit niet lukt dan dienen de acht Zuidwest gemeenten te zorgen voor een goed samenhangend stelsel van ondersteuning. Dit begint uiteraard bij goede algemene en preventieve voorzieningen; bijvoorbeeld een goede informatie- en adviesvoorziening. Vervolgens is goed georganiseerd mantelzorg- en vrijwilligersbeleid van belang. Daarnaast moeten de voorzieningen (individuele voorzieningen en het AMW om er maar een paar te noemen) op orde zijn. Voor nadere details wordt verwezen naar bijlage Voor inwoners van de acht Zuidwest gemeenten die zware chronische en continue zorg nodig hebben, zorgt het Rijk middels de AWBZ. Dit betreft professionele zorg thuis en professionele zorg met verblijf. Voor nadere details wordt verwezen naar bijlage 1. Kortom, als de zelfredzaamheid gewaarborgd is, is er in principe -los van algemene en preventieve voorzieningen- geen maatschappelijke ondersteuning nodig. Bij afname van de zelfredzaamheid neemt de zorg toe. Iemand die absoluut niet zelfredzaam is, heeft intensieve zorg nodig. 30 oktober 2012/ 14:48 4 van 21

5 REEDS VASTSTAANDE WMO-KADERS Van 8 naar 9 beleidsterreinen In februari 2005 is er een startnotitie voor de acht Zuidwest gemeenten opgesteld, die als leidraad heeft gediend voor de WMO-verplichtingen De destijds gestelde kaders van de WMO zijn nagenoeg nog allemaal geldig. Slechts het aantal beleidsterreinen waarop de gemeenten prestaties moeten leveren is uitgebreid van acht naar negen. Kaderstellende rol gemeenteraden In de startnotitie is de kaderstellende rol van de raad/raden belicht. Dit houdt in, dat de raden worden betrokken bij het stellen van de kaders voor de kadernotitie en in het verlengde hiervan het integrale beleidsplan. Een aantal kaders -zie hieronder- staat min of meer vast. Dat wil zeggen deze kaders zijn wettelijk verplicht (1 tot en met 7) of er is door de acht gemeenteraden -naar aanleiding van de regionale raadsbijeenkomst op 11 mei mee ingestemd (8 tot en met 12). Daarnaast is er door de acht colleges van de acht Zuidwest gemeenten besloten zowel de kadernotitie als ook het beleidsplan regionaal aan te pakken. Wettelijke kaders 1. De gemeenten dienen op negen beleidsterreinen/prestatievelden (van leefbaarheid tot en met verslavingszorg) samenhangend beleid te ontwikkelen. 2. De gemeenteraden dienen om de vier jaar een integraal beleidsplan WMO vast te stellen. 3. Burgers en cliënten dienen betrokken te worden bij de inhoud van het beleidsplan. 4. Voor prestatieveld 6 (voorzieningen voor mensen met een beperking) komt/is er een zorgplicht. 5. Voor de uitvoering van de WMO worden er middelen aan het gemeentefonds toegevoegd. 6. De gemeenten dienen over het gevoerde WMO-beleid verantwoording af te leggen aan de burgers. 7. De kwaliteit van de maatschappelijke ondersteuning dient gewaarborgd te worden. Vastgestelde kaders door de raden 8. Er dient keuzevrijheid te zijn m.b.t. de individuele voorzieningen. 9. De maatschappelijke ondersteuning m.b.t. prestatieveld 6 (individuele voorzieningen) dient budgettair neutraal te zijn. 10. De cliënt mag er niet op achter uit gaan. 11. Er dienen 3 tot 5 WMO-loketten in de acht Zuidwest gemeenten te komen. 12. De WMO-loketten moeten breed en diep zijn. 30 oktober 2012/ 14:48 5 van 21

6 NOG VAST TE STELLEN WMO-KADERS In de WMO spelen de regierol van de gemeenten, het kostenplaatje en burgerparticipatie een belangrijke rol. Hoewel deze aspecten in de 12 genoemde WMO-kaders wel aan bod komen is het van groot belang deze kaders helder te formuleren. Zo is in kader 3 wel aangegeven, dat burgers betrokken moeten worden (burgerparticipatie) bij het integrale beleidsplan WMO, maar niet hoe dit dient te gebeuren. Zo staat in kader 9 wel omschreven, dat de maatschappelijke ondersteuning m.b.t. prestatieveld 6 (individuele voorzieningen) budgettair neutraal dient te zijn, maar niet of dit ook voor de overige prestatievelden moet gelden. Dat de regierol van de gemeenten een cruciale rol speelt in de WMO spreekt voor zich. Echter over welke rol dit precies moet zijn, zijn nog geen concrete uitspraken gedaan. Derhalve is het van groot belang, dat er m.b.t. deze drie kaders keuzes gemaakt worden: Drie nog vast te stellen keuzekaders 1. De regierol van de gemeenten: vier scenario s, te weten een gemeente die overal boven op zit, een gemeente, die het individu centraal stelt, een gemeente die uitgaat van de burger en zijn netwerken of een gemeente die deze drie scenario s combineert. Voor nadere details over de keuzekaders wordt verwezen naar bijlage Het kostenplaatje van de WMO: budgettair neutraal of (indien nodig) extra geld beschikbaar stellen. Ofwel, geldt het budgettair neutrale kader van prestatieveld 6 ook voor de andere prestatievelden? 3. De burgerparticipatie: volgens huidige structuren of extra aandacht aan besteden. Burgerparticipatie kan vorm worden gegeven via de bestaande structuren (bijvoorbeeld dorpsbelangen, wijkverenigingen) of middels andere vormen. Te denken valt aan: publieke debatten, werkbezoeken, burgerbijeenkomsten, verantwoordingsdagen. Procedure en denkrichtingen Het is aan de acht gemeenteraden om deze kaders in de afzonderlijke gemeenteraden vast te stellen. Om enig idee te krijgen hoe er over deze drie keuzekaders wordt gedacht zijn de keuzekaders voorgelegd aan de afstemmingsgroep WMO, aan het WMO-platform en aan 45 raadsleden tijdens een regionale opiniërende bijeenkomst op 23 mei De denkrichting van het WMO-platform is terug te vinden op blz. 8 van bijlage 2. De ideeën/meningen van de raadsleden zijn samengevat in bijlage 3. De denkrichting van de afstemmingsgroep WMO is voorzichtig gepolst tijdens een aparte bijeenkomst en komt in grote lijnen overeen met de denkrichting van de raadsleden. 30 oktober 2012/ 14:48 6 van 21

7 DENKRICHTINGEN KEUZEKADERS EN SLOTCONCLUSIES Denkrichting keuzekader 1: de regierol van de gemeenten Over keuzekader 1 zijn de drie bevraagde partijen (afstemmingsgroep WMO, WMO-platform en raadsleden van alle acht Zuidwest gemeenten) nagenoeg unaniem; uiteraard met de nodige nuances. De voorkeur gaat uit naar het vierde scenario: per prestatieveld/doelgroep moet worden gekeken welk scenario (1, 2 of 3) het beste is. Ga (kwetsbare) burgers echter niet betuttelen, maar laat ze eerst proberen eventuele problemen zelf -eigen verantwoordelijkheid- op te lossen. Hou hierbij rekening met de leefomgeving van het individu. In een dorp worden de problemen vaak anders opgelost dan in een aandachtswijk. Slotconclusie: kies per prestatieveld welke regierol het beste is voor de doelgroep en hou hierbij rekening met de leefomgeving van het individu Denkrichting keuzekader 2: budgettair neutraal of (indien nodig) extra geld beschikbaar stellen Over dit keuzekader denken de drie partijen verschillend. Het WMO-platform vindt, dat de gemeenten extra geld voor de WMO beschikbaar dienen te stellen, als dit noodzakelijk is. De WMO mag dus extra geld kosten. Dit gaat niet ten koste van andere beleidsterreinen. Kortom, de gemeenteraden zijn bereid om extra middelen beschikbaar te stellen, als dit op één of meer prestatievelden noodzakelijk wordt geacht. De meerderheid van de overige twee partijen (afstemmingsgroep en de raadsleden) vindt, dat de WMO geen extra geld mag kosten, maar dat er wel geschoven mag worden (communicerende vaten) tussen de middelen van de verschillende prestatievelden. Overigens wil men meer inzicht in de begrotingsposten van de verschillende prestatievelden om een afgewogen oordeel over dit kader te kunnen vellen.tevens wil men niet op voorhand uitspraken doen over het beschikbaar stellen van extra middelen zonder te weten om welke bedragen het eventueel precies gaat. Tot slot vindt men, dat de kwaliteit van de maatschappelijke ondersteuning (kader 7) gewaarborgd moet worden. Slotconclusie: de WMO mag op voorhand geen extra geld kosten. Indien de WMO toch extra kosten met zich meebrengt, dan zal de nieuwe financiële situatie worden voorgelegd aan de gemeenteraden. Er mag wel geschoven worden met de middelen (begrotingsposten) van de verschillende prestatievelden. De kwaliteit van de maatschappelijke ondersteuning (kader 7) moet worden gewaarborgd. Deze slotconclusie is niet unaniem, maar gebaseerd op een meerderheid van meningen. Denkrichting keuzekader 3: burgerparticipatie, extra aandacht aan besteden of niet? Ook over dit keuzekader denken de drie partijen verschillend. Het WMO-platform vindt, dat er extra aandacht besteed moet worden aan burgerparticipatie. Dus niet alleen via de huidige structuren. Beperk je hierbij niet tot één methode. De voorkeur gaat uit naar burgerbijeenkomsten in combinatie met een zogenaamde WMO-verantwoordingsdag. De meerderheid van de overige twee partijen vindt, dat je de huidige structuren van burgerparticipatie (via wijkverenigingen en dorpsbelangen) moet koesteren. Ook een actuele website maakt hier onderdeel van uit. Echter als er echt behoefte is aan een extra vorm van burgerparticipatie kies dan een vorm, die aanspreekt en relatief eenvoudig is uit te voeren. Hierbij is het van belang, dat de (individuele) burgers worden opgezocht in hun natuurlijke omgeving (bijvoorbeeld moskee, kerk, sportvereniging). Slotconclusie: koester de huidige structuren van burgerparticipatie en voeg hier alleen een extra vorm aan toe, als dit echt noodzakelijk is. Deze slotconclusie is niet unaniem, maar gebaseerd op een meerderheid van meningen. 30 oktober 2012/ 14:48 7 van 21

8 TOTAALOVERZICHT VAN DE WMO-KADERS Wettelijke kaders 1. De gemeenten dienen op negen beleidsterreinen/prestatievelden (van leefbaarheid tot en met verslavingszorg) samenhangend beleid te ontwikkelen. 2. De gemeenteraden dienen om de vier jaar een integraal beleidsplan WMO vast te stellen. 3. Burgers en cliënten dienen betrokken te worden bij de inhoud van het beleidsplan. 4. Voor prestatieveld 6 (voorzieningen voor mensen met een beperking) komt/is er een zorgplicht. 5. Voor de uitvoering van de WMO worden er middelen aan het gemeentefonds toegevoegd. 6. De gemeenten dienen over het gevoerde WMO-beleid verantwoording af te leggen aan de burgers. 7. De kwaliteit van de maatschappelijke ondersteuning dient gewaarborgd te worden. Vastgestelde kaders door de raden 8. Er dient keuzevrijheid te zijn m.b.t. de individuele voorzieningen. 9. De maatschappelijke ondersteuning m.b.t. prestatieveld 6 (individuele voorzieningen) dient budgettair neutraal te zijn. 10. De cliënt mag er niet op achter uit gaan. 11. Er dienen 3 tot 5 WMO-loketten in de acht Zuidwest gemeenten te komen. 12. De WMO-loketten moeten breed en diep zijn. Nog vast te stellen kaders door de raden 13. Kies per prestatieveld welke regierol het beste is voor de doelgroep en hou hierbij rekening met de leefomgeving van het individu. 14. De WMO mag op voorhand geen extra geld kosten. Indien de WMO toch extra kosten met zich meebrengt, dan zal de nieuwe financiële situatie worden voorgelegd aan de gemeenteraden. Er mag wel geschoven worden met de middelen (begrotingsposten) van de verschillende prestatievelden. De kwaliteit van de maatschappelijke ondersteuning (kader 7) moet worden gewaarborgd. 15. Koester de huidige structuren van burgerparticipatie en voeg hier alleen een extra vorm aan toe, als dit echt noodzakelijk is. 30 oktober 2012/ 14:48 8 van 21

9 BIJLAGE 1 ZELFREDZAAM GEEN ONDERSTEUNING Algemene en preventieve voorzieningen: Sociaal cultureel werk Opbouwwerk Accommodaties Informatie en advies Sociale integratie Zelf problemen oplossen (zelfredzaamheid) Mantelzorgers Vrijwilligers Voorzieningen: Individuele voorzieningen (rolstoelen, woonvoorzieningen) Collectieve voorzieningen (vervoer) AMW, SMW en CMW Opvoedingsondersteuning Professionele zorg thuis: Individuele ondersteuning WMO: Huishoudelijke verzorging AWBZ extramuraal: Verzorging Verpleging Begeleiding Professionele zorg met verblijf: Medische zorg (w.o. ziekenhuis) AWBZ intramuraal (w.o. verpleeghuiszorg, GGZ, gehandicaptenzorg) Verslavingszorg intramuraal NIET ZELFREDZAAM INTENSIEVE ZORG 30 oktober 2012/ 14:48 9 van 21

10 BIJLAGE 2 TE KIEZEN KADERS WMO VOOR RAADSLEDEN ZUIDWEST FRIESLAND OP 23 MEI 2007 Inleiding Medio maart 2007 is er door de colleges van de acht Zuidwest gemeenten ingestemd met het beleidsontwikkelingstraject WMO. Dit houdt onder meer in, dat er een (gemeenschappelijke) kadernotitie WMO moet komen. Een aantal kaders staat reeds (wettelijk) vast of is vorig jaar door de acht gemeenten vastgesteld. Wettelijke kaders 1. De gemeenten dienen op negen beleidsterreinen/prestatievelden (van leefbaarheid tot en met verslavingszorg) samenhangend beleid te ontwikkelen. 2. De gemeenteraden dienen om de vier jaar een integraal beleidsplan WMO vast te stellen. 3. Burgers en cliënten dienen betrokken te worden bij de inhoud van het beleidsplan. 4. Voor prestatieveld 6 (voorzieningen voor mensen met een beperking) komt/is er een zorgplicht. 5. Voor de uitvoering van de WMO worden er middelen aan het gemeentefonds toegevoegd. 6. De gemeenten dienen over het gevoerde WMO-beleid verantwoording af te leggen aan de burgers. 7. De kwaliteit van de maatschappelijke ondersteuning dient gewaarborgd te worden. Vastgestelde kaders door de raden 8. Er dient keuzevrijheid te zijn m.b.t. de individuele voorzieningen. 9. De maatschappelijke ondersteuning m.b.t. prestatieveld 6 (individuele voorzieningen) dient budgettair neutraal te zijn. 10. De cliënt mag er niet op achter uit gaan. 11. Er dienen 3 tot 5 WMO-loketten in de acht Zuidwest gemeenten te komen. 12. De WMO-loketten moeten breed en diep zijn. Echter niet alle kaders staan vast. M.b.t. de volgende kaders moeten er nog keuzes gemaakt worden: A. VIER SCENARIO S DIE ALS UITGANGSPUNT KUNNEN DIENEN VOOR DE WMO Gaan de gemeenteraden uit van een krachtige gemeente, is het individu het uitgangspunt of stellen de gemeenteraden het particulier initiatief centraal? Of kiezen de gemeenteraden voor een combinatie van de drie kaders? B. ALLE NEGEN PRESTATIEVELDEN BUDGETTAIR NEUTRAAL OF EXTRA MIDDELEN? Op 11 mei 2006 is er inzake prestatieveld 6 individuele voorzieningen gekozen voor een budgettair neutraal kader en het waarborgen van kwaliteit. Kiezen de gemeenteraden voor de overige acht prestatievelden ook voor dit uitgangspunt? Ook als bijvoorbeeld het budgettair neutrale kader in het geding komt? C. HOE BETREKKEN WE BURGERS BIJ DE WMO (BURGERPARTICIPATIE)? Hoe betrekken we burgers bij de WMO? Kiezen we er voor om aan te sluiten bij de huidige structuren van burgerparticipatie (bijvoorbeeld wijkverenigingen, dorpsbelangen)? Of maken we -naast de huidige structuren- ook gebruik van andere vormen van burgerparticipatie (publiek debat, werkbezoeken, burgerbijeenkomsten, verantwoordingsdag)? 30 oktober 2012/ 14:48 10 van 21

11 Programma 23 mei 2007 Het programma voor de bijeenkomst op 23 mei is als volgt samengesteld: Deel 1: Deel 2: Informatie en actuele stand van zaken WMO. Er wordt door de discussieleider een inleiding verzorgd over de drie bovenbeschreven keuzekaders. Hierbij wordt gelegenheid geboden in te gaan op vragen over nadere informatie ten aanzien van de keuzekaders. Vervolgprocedure De keuzekaders worden in discussiegroepen besproken. Plenair worden de visies teruggekoppeld en kan worden gekeken of en waar overeenstemming kan worden gevonden. De gemeenschappelijke visies op de keuzes dienen als uitgangspunt voor de kadernotitie WMO Aan de colleges van burgemeester en wethouders van de acht gemeenten wordt (begin juni) voorgesteld in te stemmen met de gekozen kaders en in het verlengde hiervan met de (concept)kadernotitie WMO. Vervolgens in te stemmen met de procedure de kadernotitie WMO ter vaststelling aan te bieden aan de acht afzonderlijke gemeenteraden (begin juli). 30 oktober 2012/ 14:48 11 van 21

12 A: VIER SCENARIO S DIE ALS UITGANGSPUNT KUNNEN DIENEN VOOR DE WMO Doel Het doel van de WMO is burgers, en vooral kwetsbare burgers in staat te stellen volwaardig deel te nemen aan de samenleving. Om dit te bewerkstelligen zijn de volgende vier scenario s (keuzes) denkbaar: Keuzemogelijkheden Scenario A: de gemeente aan het roer Scenario A gaat uit van een krachtige gemeente, die investeert in het zelfredzaam maken van (zeer) kwetsbare burgers. Deze maatschappelijke ondersteuning voorkomt, dat mensen te veel beroep doen op formele zorg en formele ondersteuning. De visie die hierachter schuilgaat, is dat juist gemeentelijke interventies de maatschappelijke participatie van burgers tot volle wasdom kunnen brengen of daar in elk geval een welkome impuls voor vormen. Dit kan bijvoorbeeld m.b.t. de participatie van mensen met een (sociale) beperking door verschillende domeinen bij elkaar te brengen. Niet de domeinen zorg en ondersteuning, maar juist en vooral de domeinen wonen en winkelen, sport en vrije tijd, onderwijs, inkomen, arbeid en vervoer kunnen namelijk bijdragen aan het versterken van de netwerken van mensen. Langs deze weg ontstaan er mogelijkheden om deel te nemen aan de samenleving. Scenario B: stuurman van je eigen leven In scenario B vormt niet de gemeente, maar het individu het uitgangspunt. Het individu krijgt meer verantwoording en levert zelf een bijdrage aan de WMO. Het doel is mensen met beperkingen zoveel mogelijk de stuurman van hun eigen leven te laten zijn. Dit kan bijvoorbeeld door te experimenteren met gratis openbaar vervoer voor gehandicapten, mantelzorgers en senioren. Of door een breed en toegankelijk accommodatiebeleid (brede school, aanpasbare woningen). De nadruk ligt echter op het bevorderen van zelfregie, bijvoorbeeld door te investeren in een participatiebudget. Dit is te vergelijken met het persoongebonden budget (pgb), maar met een grotere reikwijdte. Scenario C: de burger en zijn verbanden In scenario C staan de burger en het particulier initiatief centraal. Burgers maken deel uit van uiteenlopende verbanden, zoals een sportvereniging en/of een patiëntenorganisatie. Deze verbanden vormen als het ware het kloppend hart van de WMO. Echter niet alleen cliënten, zoals in scenario B, maar ook buurten, gezinnen en verenigingen zijn in beginsel zelf verantwoordelijk voor de beslissingen die zij nemen. Dat betekent, dat de gemeente niet aanstuurt op het realiseren van gelijke uitkomsten voor alle burgers en dan met name kwetsbare burgers, zoals in scenario A, maar juist bevordert, dat verschillen en variëteit ontstaan. Een voorbeeld van dit scenario is het wijk- en dorpsgericht werken. Scenario D: een mengvorm van scenario s A, B en C Ook een mengvorm behoort tot de mogelijkheden. Bijvoorbeeld een combinatie van C&A. Dat wil zeggen een sturende gemeente en een actieve civil society. Dit impliceert onder meer, dat er per prestatieveld wordt gekeken welk scenario het beste is voor de doelgroep. Zo zijn sommige burgers vanwege armoede, verslaving of andere redenen niet bezig met maatschappelijke participatie, maar met overleven. In dit geval is scenario A de beste optie. Echter m.b.t. prestatieveld 1 (leefbaarheid) lijkt scenario C meer voor de hand te liggen. Voor een samenvatting van de drie scenario s wordt verwezen naar de volgende bladzijde. Hamvraag: naar welk scenario (A, B, C of D) gaat uw voorkeur uit? 1. Scenario A: de gemeente aan het roer. 2. Scenario B: stuurman van je eigen leven. 3. Scenario C: de burger en zijn verbanden. 4. Scenario D: een mengvorm van scenario s A, B en C. 30 oktober 2012/ 14:48 12 van 21

13 SAMENVATTING VAN DE 3 SCENARIO S VOOR MAATSCHAPPELIJKE ONDERSTEUNING A: De gemeente is verantwoordelijk B: Stuurman van je eigen leven C: De burger en zijn netwerk 1. Visie Sturende gemeente Autonome individuen Actieve civil society (1) Trefwoord Integraal beleid Zelfregie Ruimte voor verschil 2. Rol gemeente Sturen, financieren en Includerend beleid en Faciliteren, weinig sturen faciliteren participatiebudgetten (2) 3. Toegang Volgens vaste criteria Flexibel in te vullen Subsidiair individuele voorzieningen Verbindingen Bij elkaar brengen van beleidssectoren Uitwisselen van kennis en informatie Voorwaardenscheppend verbinden Arrangementen Creatief en Voor en door cliënten Van onderop ontstaan kokeroverstijgend (3) 4. Professionele aanbieders Door de gemeente ingekocht Marktgericht Aanvullen op informele aanbieders Aard voorzieningen Vooral collectief en preventief Individueel (participatiebudget) Collectief, basisniveau Type professional "Outreachende" maatschappelijk werker (4) Ervaringsdeskundige Terughoudende opbouwwerker 5. Meedoen Via gemeentelijke Via zelfregiecentra Via particulier initiatief beleidsmedewerkers Rol burger Passief Actief als consument en Actief als vrijwilliger cliënt Rol kwetsbare Gestimuleerd tot Onafhankelijk Afhankelijk van burgers zelfredzaamheid 6. Grootste risico's De gemeente als bedilal ; hoge kosten (5) Includerend beleid mislukt; disbalans tussens sturen en overlaten vrijwilligers Ongewenste ongelijkheid; bevoogdende burgers Begrippenlijst 1) Actieve civil society: burgers maken deel uit van uiteenlopende verbanden, zoals familie, sportvereniging, kerken, etc. 2) Includerend beleid: de gemeente zorgt voor voorzieningen waar iedereen gebruik van kan maken (dus geen doelgroepenbeleid). 3) Kokeroverstijgend: integraal, je niet beperken tot één beleidsterrein/prestatieveld. 4) De maatschappelijk werker gaat naar de burger toe. 5) De gemeente bemoeit zich overal mee. 30 oktober 2012/ 14:48 13 van 21

14 B: ALLE NEGEN PRESTATIEVELDEN BUDGETTAIR NEUTRAAL OF EXTRA MIDDELEN? Budgettair kader en kwaliteit Voor prestatieveld 6 individuele voorzieningen is er op 11 mei 2006 gekozen voor een budgettair neutraal kader en het waarborgen van kwaliteit. Er dient echter wel rekening gehouden te worden met het feit, dat het aantal ouderen -en in het verlengde hiervan het aantal zorgbehoeftigen- de komende jaren zal toenemen. Dit heeft mogelijk consequenties voor het WMO-budget. Kiezen de gemeenteraden m.b.t. de overige acht prestatievelden ook voor het uitgangspunt een budgettair neutraal kader en het waarborgen van de kwaliteit? Ook als bijvoorbeeld het budgettair neutrale kader in het geding komt? Keuzemogelijkheden Keus 1 De WMO mag geen extra geld kosten. Dit geldt voor alle prestatievelden. Als er bijvoorbeeld m.b.t. prestatieveld 9 verslavingsbeleid (Pand 6, dagopvang voor alcohol en drugsverslaafden) een wachtlijst dreigt te ontstaan door bijvoorbeeld tekort aan personeel of ruimtegebrek, wordt er niet extra geld in gestopt t.o.v. het huidige budget, maar accepteren we de wachtlijst. Ook wordt er niet geschoven (geen communicerende vaten) met middelen die zijn gereserveerd voor de andere prestatievelden. Keus 2 De WMO mag geen extra geld kosten. Dit geldt voor alle prestatievelden. Er wordt echter wel geschoven (wel communicerende vaten) met middelen die zijn gereserveerd voor de andere prestatievelden. Keus 3 De WMO mag extra geld kosten. Dit gaat echter ten koste van andere beleidsterreinen. Te denken valt bijvoorbeeld aan gezondheidsbeleid. Het kost de gemeenten in totaliteit in principe dus geen extra geld. Keus 4 De WMO mag extra geld kosten. Dit gaat echter niet ten koste van andere beleidsterreinen. Dat wil zeggen de gemeenteraden zijn bereid extra WMO-middelen beschikbaar te stellen, als dit op één of meer prestatievelden noodzakelijk wordt geacht. Hamvraag: naar welke keus (1, 2, 3 of 4) gaat uw voorkeur uit? 1. De WMO mag geen extra geld kosten. Dit geldt voor alle prestatievelden. Er wordt tussen de verschillende prestatievelden niet geschoven met budgetten. 2. De WMO mag geen extra geld kosten. Er mag echter tussen de verschillende prestatievelden wel geschoven worden met de budgetten. 3. De WMO mag extra geld kosten. Dit gaat echter wel ten koste van andere beleidsterreinen. 4. De WMO mag extra geld kosten. Dit gaat echter niet ten koste van andere beleidsterreinen. De bovengenoemde keuzemogelijkheden zien er -zie volgende bladzijde- in een stroomschema als volgt uit: 30 oktober 2012/ 14:48 14 van 21

15 Wmo-budget Geen extra geld Wel extra geld Keus 1: De Wmo mag geen extra geld kosten. Indien er bijvoorbeeld een wachtlijst dreigt te ontstaan bij de verslavingszorg. wordt er niet extra geïnvesteerd, maar accepteren we de wachtlijst. Ook wordt er niet geschoven met middelen die zijn gereserveerd voor de Keus 2: De Wmo mag geen extra geld kosten. Er wordt wel geschoven met middelen die zijn gereserveerd voor de andere prestatievelden. Keus 3: De Wmo mag extra geld kosten. Dit gaat wel ten koste van andere beleidsterreinen. Keus 4: De Wmo mag extra geld kosten. Dit gaat niet ten koste van andere beleidsterreinen. De gemeenteraden zijn bereid om extra middelen beschikbaar te stellen, als dit op één of meer prestatievelden noodzakelijk wordt geacht. 30 oktober 2012/ 14:48 15 van 21

16 C: HOE BETREKKEN WE BURGERS BIJ DE WMO (BURGERPARTICIPATIE) Samenhang met de vier scenario s voor maatschappelijke ondersteuning Dit keuzekader hangt nauw samen met de vier scenario s voor maatschappelijke ondersteuning. Zo is de rol van de burger in scenario A de gemeente is verantwoordelijk -zie schema op bladzijde 4- vrij passief. In scenario C de burger en zijn netwerk daarentegen is de burger actief als vrijwilliger. Wat is burgerparticipatie In het kader van de WMO wordt onder burgerparticipatie verstaan alle vormen van participatie, waarbij de belangen van de burger in het geding zijn. Het gaat in principe niet alleen om individuele burgers, maar ook om organisaties, professionals en instellingen die de belangen van burgers behartigen. Burgerparticipatie is een manier van werken waarbij de overheid rechtstreeks in contact treedt met (individuele) burgers met als doel kennis te nemen van de inzichten en ervaringen, wensen en belangen van de burger. Door het betrekken van burgers in het beleidsproces wordt zorggedragen voor een transparanter en democratischer proces, en wordt een adequater, meer op de behoefte van de burger toegesneden beleid nagestreefd. Het draagvlak voor het beleid wordt daarmee vergroot. Hierbij dient te worden aangetekend, dat er bij burgerparticipatie sprake is van een dynamische werkwijze. Er is geen methodiek die voor alle omstandigheden bruikbaar is. Nadruk tot nu toe niet op burgerparticipatie In 2005 en 2006 zijn er in de regio Zuidwest de nodige bijeenkomsten in dit kader georganiseerd. Dit betrof vooral bijeenkomsten met aanbieders/organisaties, dorpsbelangen/wijkverenigingen, vrijwilligers/mantelzorgers, cliënten, regionaal platform WMO en voorlichtingsbijeenkomsten aan bijvoorbeeld ouderenbonden. Ook zijn er veel mensen benaderd in het kader van de pilot leefbaarheid op het gebied van samenwerken. De nadruk heeft tot nu toe echter niet gelegen op de (individuele) burgers. Keuzemogelijkheden van burgerparticipatie Burgerparticipatie kan vorm worden gegeven via de bestaande structuren (bijvoorbeeld dorpsbelangen, wijkverenigingen) of middels andere vormen. Te denken valt aan: publieke debatten (1), werkbezoeken (2), burgerbijeenkomsten (3), verantwoordingsdagen (4). Begrippenlijst 1) Publiek debat Een groepsdiscussie. Een debat is bij uitstek geschikt om al gevormde ideeën te toetsen. 2) Werkbezoek Tijdens een werkbezoek kunnen degenen die op zoek zijn naar informatie de praktijk zien. 3) Burgerbijeenkomst Hierbij worden de burgers opgezocht in hun vertrouwde omgeving. Al naar gelang het onderwerp kan dit een moskee of sportkantine zijn. 4) Verantwoordingsdag Tijdens een WMO-verantwoordingsdag wordt m.b.t. de negen prestatievelden verantwoording afgelegd over het gevoerde beleid over het voorgaande jaar. Hamvraag: Naar welke vorm van burgerparticipatie gaat uw voorkeur uit? 1) Kiezen we er voor aan te sluiten bij de huidige structuren van burgerparticipatie (bijvoorbeeld wijkverenigingen, dorpsbelangen)? 2) Of maken we -naast de huidige structuren- ook gebruik van andere vormen van burgerparticipatie (publiek debat, werkbezoeken, burgerbijeenkomsten, verantwoordingsdag)? 30 oktober 2012/ 14:48 16 van 21

17 REACTIE VAN HET WMO-PLATFORM OP TE KIEZEN WMO-KADERS VOOR DE REGIONALE RAADSBIJEENKOMST OP 23 MEI 2007 In de bijeenkomst van het WMO-platform op maandag 23 april zijn de volgende opmerkingen gemaakt over de drie te kiezen WMO-kaders: A. Gaan de gemeenteraden uit van een krachtige gemeente, is het individu het uitgangspunt of stellen de gemeenteraden het particulier initiatief centraal? Of kiezen de gemeenteraden voor een combinatie van de drie kaders? Het platform heeft een duidelijke voorkeur voor scenario d (een mengvorm van scenario s a, b en c). Vervolgens wordt per prestatieveld gekeken welk scenario hier het meest geschikt voor is. Dit levert het volgende resultaat op. Prestatieveld 1, het bevorderen van sociale samenhang en leefbaarheid: C Prestatieveld 2, het ondersteunen van jeugdigen met problemen: A en B Prestatieveld 3, het geven van informatie, advies en cliëntenondersteuning: A Prestatieveld 4, het ondersteunen van mantelzorgers en vrijwilligers: A Prestatieveld 5, het bevorderen van deelname aan het maatschappelijk verkeer en van het zelfstandig functioneren van mensen met een beperking : A en B (mensen met een beperking moet je niet betuttelen) Prestatieveld 6, het verstrekken van individuele voorzieningen: B (mensen met een beperking moet je niet betuttelen) Prestatieveld 7, maatschappelijke opvang: A Prestatieveld 8, openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGZ): A Prestatieveld 9, verslavingszorg: A B. Op 11 mei 2006 is er inzake prestatieveld 6 individuele voorzieningen gekozen voor een budgettair neutraal kader en het waarborgen van kwaliteit. Kiezen de gemeenteraden voor de overige acht prestatievelden ook voor dit uitgangspunt? Ook als bijvoorbeeld het budgettair neutrale kader in het geding komt? Het platform heeft een duidelijke voorkeur voor optie 4 (de WMO mag extra geld kosten, maar dit mag niet ten koste van andere beleidsterreinen gaan). De vraag die speelt is hoe het precies met de zogenaamde open-eind-regeling zit? C. Hoe betrekken we burgers bij de WMO? Kiezen we er voor om aan te sluiten bij de huidige structuren van burgerparticipatie (wijkverenigingen, dorpsbelangen) of maken we -naast de huidige structuren- ook gebruik van andere vormen van burgerparticipatie (publiek debat, werkbezoeken, burgerbijeenkomsten, verantwoordingsdag)? Het platform vindt, dat er de nodige aandacht besteed moet worden aan burgerparticipatie. Dus niet alleen via de huidige structuren. Beperk je hierbij niet tot één methode. De voorkeur gaat uit naar burgerbijeenkomsten in combinatie met een zogenaamde WMO-verantwoordingsdag. 30 oktober 2012/ 14:48 17 van 21

18 BIJLAGE 3 VERSLAG REGIONALE RAADSBIJEENKOMST 23 MEI 2007 Van: Raden van de 8 samenwerkende gemeenten Zuidwest Friesland georganiseerd door de gemeente Sneek,. Datum: 23 mei 2007 Voorzitter: De heer D. Schuur Secretaris: Mevrouw I. Rijssenbeek Aanwezig: Circa. 45 gemeenteraadsleden en circa 10 medewerkers gemeenten Locatie: Restaurant en zalencentrum De Walrus, Grote Kerkstraat te Sneek Agendapunt Conclusies / aandachtspunten / afwijkende standpunten 1. Opening De heer Dick Schuur fungeert als discussieleider en heet alle aanwezigen van harte welkom en stelt de medewerkers van de gemeente Sneek voor die deze bijeenkomst hebben georganiseerd. Dit zijn Henk Zondervan, projectleider WMO tot 1 juli 2007; Jan Hibma, beleidsmedewerker Welzijn/Zorg en coördinator WMO voor de 8 Zuidwest gemeenten; Janneke Bakker, beleidsmedewerker Sociale Zaken en Ingrid Rijssenbeek, secretaresse voor de WMO. 2. Presentatie Stand van Zaken WMO per 23 mei 2007 Henk Zondervan houdt een presentatie, waarin hij de actuele stand van zaken m.b.t. de WMO uiteenzet. Er worden veel vragen gesteld. Vooral over de financiën (te weinig WMO-middelen en de gevolgen hiervan) en de verschuiving van huishoudelijke hulp 2 naar huishoudelijke hulp 1 en wat hieraan ten grondslag ligt. Ook over de voortgang van het WMO-loket in Bolsward wil men alles weten. Daarnaast wordt aangeven, dat de griffie in een vroegtijdig stadium bij het hele WMO-proces moet worden betrokken. Een ander punt heeft betrekking op de kaders die de vorige keer door de raadsleden zijn vastgesteld. Raadsleden willen niet geconfronteerd worden met gevolgtrekkingen afkomstig uit opiniërende bijeenkomsten. Men wil vrij zijn in het maken van keuzes tijdens de officiële raadsvergadering. 3. Presentatie Drie te kiezen WMO-kaders Na de pauze houdt Jan Hibma een presentatie over drie nog vast te stellen WMOkaders: regie, budget en burgerparticipatie. Van ieder kader wordt een aantal scenario s geschetst, waaruit gekozen kan worden. Benadrukt wordt dat de uitkomsten van deze bijeenkomst als denkrichting worden meegenomen in de kadernotitie. De bijeenkomst is opiniërend en niet besluitvormend. Vervolgens wordt er in 5 groepen gediscussieerd over de 3 kaders en betreffende scenario s. De uitkomsten worden per groep gepresenteerd. 30 oktober 2012/ 14:48 18 van 21

19 Uitkomsten keuzekaders Groep Kader 1: regie Kader 2: budget Kader 3: burgerparticipatie Blauw Keus 4 Keus 4 Keus 2 Groen Keus 4 Keus 2 Keus 1 Paars Keus 4 Keus 2/4 Keus 1 Geel Keus 4 Keus 3 Keus 2 Roze Keus 4 Keus 2 Keus 2 Voorzichtige conclusies en opmerkingen Kader Conclusies Opmerkingen 1. Regie Over dit kader is nagenoeg iedereen het eens: kies per prestatieveld/doelgroep welke regierol het beste is voor de doelgroep en hou hierbij rekening met de leefomgeving van het individu.trefwoorden zijn: maatwerk, eigen verantwoordelijkheid, kijk naar de leefomgeving. 3. Burgerparticipatie 2. Budget De WMO mag op voorhand geen extra geld kosten. Indien de WMO toch extra kosten met zich meebrengt, dan zal de nieuwe financiële situatie worden voorgelegd aan de gemeenteraden. Er mag wel geschoven worden met de middelen (begrotingsposten) van de verschillende prestatievelden. De kwaliteit van de maatschappelijke ondersteuning (kader 7) moet worden gewaarborgd. Trefwoorden: kwaliteit, zorgplicht, inzicht in het huidige WMObudget. Koester de huidige structuren van burgerparticipatie en voeg hier alleen een extra vorm aan toe, als dit echt noodzakelijk is. Deze slotconclusie is niet unaniem. Men verschilt van mening over de vraag hoe de extra vorm(en) van burgerparticipatie in te vullen. Trefwoorden: actuele website, actieve WMO-loketmedewerkers, burgers opzoeken in hun natuurlijke omgeving, geen ingewikkelde tijdrovende vormen Geef mensen zo veel mogelijk eigen verantwoordelijkheid bij het voeren van de regie over hun eigen leven. Bekijk per individu het probleem en vergeet hierbij niet de leefomgeving van dit individu mee te nemen (dorp is anders dan bijv. achterstandswijk). Geef prestatievelden schematisch weer. Ga er niet op voorhand van uit, dat er extra geld nodig is voor de uitvoering van de WMO. Probeer eerst met de beschikbare middelen rond te komen, maar waarborg altijd de kwaliteit van de zorg. Als er extra geld beschikbaar moet worden gesteld dit niet nalaten te doen, maar garant staan voor een goede zorg voor degenen die dit nodig hebben. Houd goed werkende systemen in stand (wijkverenigingen, dorpsbelangen) en breidt deze uit als hier behoefte aan is. Wees actief naar de burgers toe, informeer ze en wacht niet af. Dit kan onder meer via de website en via het WMO-loket. Kies een vorm van burgerparticipatie, die aanspreekt en relatief eenvoudig is uit te voeren. Hierbij is het van belang, dat de (individuele) burgers worden opgezocht in hun 30 oktober 2012/ 14:48 19 van 21

20 van burgerparticipatie. natuurlijke omgeving. 30 oktober 2012/ 14:48 20 van 21

21 21 4. Sluiting De heer Jan Rodenhuis, wethouder van de gemeente Nijefurd, neemt tot slot het woord en benadrukt dat de WMO breder is dan alleen zorg. De WMO houdt ook in: mensen met elkaar in contact brengen -prestatieveld 1 leefbaarheid- waarbij projecten als de wokkelaar en de lijmpot een cruciale rol spelen. Hoe groter je netwerken, hoe kleiner de kans, dat je een beroep moet doen op de formele zorg. Neem dit mee in de overwegingen bij het eventueel overhevelen van middelen tussen de verschillende prestatievelden. De heer Schuur sluit de vergadering om ca uur. 30 oktober 2012/ 14:48 21 van 21