jonge adolescenten Frank R. E. van de Kerkhof ANR: Thesisbegeleider: J. J. Sijtsema

Transcriptie

1 De rol van klassenklimaat op de relatie tussen de dark triad en directe en indirecte agressie bij jonge adolescenten Frank R. E. van de Kerkhof ANR: Thesisbegeleider: J. J. Sijtsema Bachelorthesis Psychologie, Klinische Gezondheidspsychologie Faculteit Tilburg School Social and Behavioral Sciences Departement Ontwikkelingspsychologie Universiteit van Tilburg Januari

2 Samenvatting In deze thesis wordt onderzocht of de klasomgeving waarin 11 tot 15 jarige scholieren van VMBO tot gymnasium zich bevinden, een verband heeft met de relatie tussen de componenten van de dark triad en agressie. De dark triad bestaat uit Machiavellisme, Narcisme en Psychopathie, agressie is onderverdeeld in directe en indirecte agressie. Er worden in totaal 307 leerlingen, 160 jongens en 147 meisjes, bij de dataverzameling betrokken met een gemiddelde leeftijd van 12,7 jaar (SD = 1,29). Er is gebruik gemaakt van de Dirty Dozen, Direct and Indirect Aggression Scales (DIAS) en de Jij en je klasgenoten vragenlijsten om de gegevens te verkrijgen. Op basis van literatuur zijn een aantal hypotheses opgesteld, die vervolgens door middel van regressieanalyses getoetst zijn. Uit de regressie analyses blijkt dat er geen direct verband lijkt te bestaan tussen de klasomgeving en de relatie tussen de dark triad en het uiten van agressie. Ook is uit het onderzoek naar voren gekomen dat Machiavellisten vooral indirecte agressie gebruiken, dat Narcisten vooral directe agressie gebruiken en dat Psychopaten beide vormen van agressie toepassen. Ook blijkt dat er een verschil zit in het uiten van agressie tussen jongens en meisjes; jongens gebruiken meer directe en meer indirecte agressie. Uit de resultaten kan de conclusie getrokken worden dat omgeving geen verband heeft met de relatie tussen de dark triad en agressie. Keywords: Dark Triad, Machiavellisme, Narcisme, Psychopathie, Indirecte, Directe, Agressie, Omgeving, Geslacht 2

3 Inleiding Recentelijk wordt er steeds meer aandacht gegeven aan de drie persoonlijkheidskenmerken Narcisme, Machiavellisme en Psychopathie, die samen de dark triad vormen. Uit eerder onderzoek blijkt dat verschillende vormen van agressie gekoppeld kunnen worden aan de verschillende constructen van de dark triad (Jones & Paulhus, 2010). In deze studie ga ik onderzoeken hoe de relatie tussen de dark triad en directe en indirecte agressie zich verhoudt bij verschillende klassenklimaten. Een klas kan bijvoorbeeld een agressief klimaat hebben of een pro-sociaal klimaat. Heeft het klimaat of de sfeer van een klas invloed op de uitingswijze van de drie genoemde persoonlijkheidskenmerken en de mate van agressie? Deze vraag is van belang, omdat als er een verband gelegd kan worden tussen omgeving en de mate waarin de drie persoonlijkheidskenmerken tot uiting komen, scholen daarmee rekening zouden kunnen houden en de leerlingen zo kunnen indelen dat ze optimaal tot volwassenen kunnen opgroeien. Uit onderzoek is bijvoorbeeld gekomen dat de dark triad verband houdt met verschillende variabelen in de werkomgeving van volwassenen (Jonason, Wee & Li, 2015). Als de dark triad beter in kaart kan worden gebracht kunnen er betere voorspellingen gemaakt worden over hoe mensen die hoog scoren op de dark triad zich gedragen in een bepaalde omgeving en kunnen deze mensen beter begrepen en begeleid worden. Het doel van dit onderzoek is om de dark triad beter in kaart te kunnen brengen en om na te gaan of een verschillend klassenklimaat er een invloed op heeft. Deze thesis is als volgt opgebouwd. Eerst worden de begrippen dark triad en agressie toegelicht en wordt aandacht besteed aan de rol van omgeving en de factor geslacht op de persoonlijkheidskenmerken. Daarna bespreek ik de methode en de gehanteerde meetinstrumenten. Vervolgens ga ik in op de statische analyses. Ik sluit af met de belangrijkste conclusies van dit onderzoek en doe aanbevelingen voor mogelijk vervolgonderzoek. 3

4 Dark Triad Narcisme, Psychopathie en Machiavellisme, samen de dark triad, zijn drie onafhankelijke sociaal aversieve persoonlijkheidskenmerken. Het zijn deze drie persoonlijkheidskenmerken die de meeste empirische aandacht hebben gekregen (Paulhus & Williams, 2002; Kowalski, 2001). De dark triad omvat deze drie kenmerken op een nietklinisch niveau, dat wil zeggen dat er gekeken wordt naar de variatie in de normale populatie (Vernon, Villani, Vickers, & Harris 2008). Narcisme wordt gekenmerkt door dominantie, exhibitionisme, uitbuiting, ambitie en gevoelens van grootheid (Lee & Ashton, 2005). Psychopathie is een karaktertrek die wijst op een hoge impulsiviteit, sensatiezoekend gedrag, agressie en een laag niveau van spijt en empathie (Paulhus & Williams, 2002). Wat bij mensen past die hoog scoren op Machiavellisme, is het gebruiken van manipulatie, deceptie en vleierij voor hun eigenbelang (Jakobwitz & Egan, 2006). Het wordt vaak de manipulatieve persoonlijkheidstrek genoemd (Becker & O Hair, 2007). Deze drie persoonlijkheidstrekken hebben een paar gemeenschappelijke kenmerken zoals uitbuiting, emotionele afstandelijkheid, agressiviteit, onbetrouwbaarheid, manipulatie en een groot gevoel van eigenbelang (Hart & Hare 1998). Verschillende onderzoeken hebben een lage tot matig sterke correlatie gevonden tussen deze drie persoonlijkheidstrekken (Jakobwitz & Egan, 2006; Lee & Ashton 2005; Paulhus & Williams, 2002). Ondanks dat Machiavellisme, Narcisme en Psychopathie een grote mate van overlap hebben blijken het toch aparte persoonlijkheidstrekken te zijn die zich door specifieke aspecten karakteriseren (Fehr, Samsom, & Paulhus 1992; Gustafson & Ritzer 1995; Lee & Ashton 2005; McHoskey 1995; Paulhus & Williams, 2002). Zo gebruiken Machiavellisten manipulatie in het algemeen, terwijl mensen die hoog scoren op 4

5 Psychopathie, het vooral gebruiken tegen mensen van het tegenovergestelde geslacht (Jonason & Webster 2012). De relatie tussen dark triad en agressie Agressie kan op een directe manier en op een indirecte manier uitgevoerd worden. Directe agressie wordt gekenmerkt door openlijke confrontatie en het direct kwaad willen doen aan het doelwit. Bij indirecte agressie wordt een tegenovergestelde, non-confronterende methode toegepast om de ander kwaad te doen (Griffin & Ross, 2004). Het voordeel van indirecte agressie is dat de dader niet altijd makkelijk achterhaald kan worden. Dus het toepassen van indirecte agressie geeft meer anonimiteit en veiligheid (Capella & Weinstein, 2006). Indirecte agressie is meer de stiekeme manipulatieve manier van agressief gedrag die vooral past bij de persoonlijkheid van Machiavellisten. Uit onderzoek is inderdaad naar voren gekomen dat adolescenten die hoger scoren op Machiavellisme ook vaker indirect agressief gedrag vertonen (Peeters, Cillessen & Scholte, 2010). Van Machiavellisten verwacht ik dus indirect agressief gedrag. Het kan zijn dat ze agressie en manipulatie nodig vinden als hulpmiddelen om sociale status en macht te verkrijgen en te behouden in de klas (LaFontana & Cillessen, 2002). Bij Narcisten werkt het tegenovergestelde, zij uiten agressief gedrag eerder in de directe vorm (Kerig & Stellwagen, 2010). Het blijkt dat Narcisten vaak een instabiel zelfbeeld hebben en dat het uitoefenen van agressie een verdedigingsmechanisme is om het zwakke zelfvertrouwen te beschermen (Washburn, McMahon, King, Reinecke, & Silver, 2004). Bushman en Baumeister (1998) vonden dat bij Narcistische mensen agressie alleen voorkwam als hun zelfvertrouwen werd beschadigd. Ik verwacht dat Narcisten, als reactie hierop, met opzet een vorm van directe agressie gebruiken, juist omdat het opvalt. Zo kunnen ze de omgeving laten weten dat ze macht hebben over anderen. Van Narcisten wordt dus een vorm van directe agressie verwacht. Zoals eerder al is aangegeven wijst Psychopathie op een hoge impulsiviteit en een laag niveau van spijt en empathie. Door de hoge 5

6 impulsiviteit gaan Psychopaten sneller in op een uitdaging en verlaagt de sociale inhibitie (Kerig & Stellwagen, 2010). Dit zou aanleiding kunnen zijn om meteen agressief gedrag te vertonen in de vorm van directe agressie. Er is echter ook een relatie gevonden tussen Psychopathie en indirecte agressie (Warren & Clarbour, 2009). Psychopaten kunnen bijvoorbeeld met iemand een grap willen uithalen die voor het slachtoffer heel ernstig kan zijn, maar voor de Psychopaat alleen als grap bedoeld is. Dit is dan een vorm van indirecte agressie. Bij Psychopathie is het dus nog niet zo eenduidig. Uit onderzoek, aangaande zelf gerapporteerde en peer- en leraar- gerapporteerde agressie, kan worden opgemaakt dat mensen met een hoog niveau van Psychopathie het zelf niet in de gaten hebben dat ze gebruik maken van een vorm van indirecte agressie (Klimstra, Sijtsema, Henrichs & Cima, 2014). Klassenklimaat en de dark triad en agressie Uit verschillende studies is gebleken dat de omgeving waarin mensen zich bevinden belangrijk is voor hoe een persoon zich ontwikkelt en welke karaktereigenschappen op welke manier tot uiting komen (Rhee & Waldman, 2002). Ook in het onderhavige onderzoek is de invloed van de omgeving een mogelijke belangrijke component in het verklaren van individuele verschillen in het uiten van antisociaal gedrag. Van individuen met een hoge mate van Psychopathie worden beide vormen van agressie verwacht (Kerig & Stellwagen, 2010). Uit onderzoek blijkt dat Psychopaten beide vormen van agressie zouden kunnen gebruiken afhankelijk van hun persoonlijkheid. Psychopaten die een wat manipulatieve aard hebben zouden eerder indirecte agressie gebruiken dan Psychopaten die dat minder hebben (Coyne & Thomas, 2008). Ik verwacht daarom dat er vooral een sterk verband zal zijn met directe agressie als er gecontroleerd wordt voor Machiavellisme. Voor wat betreft een klasomgeving kan er een onderscheid worden gemaakt tussen twee hoofdtypen: een pro-sociale omgeving (leerlingen gaan tamelijk sociaal met elkaar om) en een agressieve omgeving (gedrag van leerlingen onderling is minder sociaal en meer agressief). De vraag die zich nu voordoet is de 6

7 volgende: is het verband tussen bijvoorbeeld Psychopathie en directe agressie veel sterker te zien in een agressievere omgeving dan in een pro-sociale omgeving? Als de omgeving een rol speelt, zoals uit eerder onderzoek is gebleken (Jonason, Wee & Li, 2015 en Rhee & Waldman, 2002), dan is de verwachting dat een agressievere klasomgeving, omdat er meer stimulatie zal zijn wat dit gedrag uitlokt, een ander beeld laat zien dan een klas met een meer pro-sociale omgeving. Uit onderzoek blijkt dat Narcisme ook met beide vormen van agressie kan worden gelinkt, maar volgens Kerig en Stellwagen (2010) uiten Narcisten agressie eerder in de directe vorm. Ook is gebleken dat ze eerder agressie gebruiken als reactie op iets dan dat ze het uit zichzelf inzetten (Bukowski, Schwartzman, Santo, Bagwell, & Adams, 2009). Voor de relatie tussen klasomgeving en de drak triad valt te verwachten dat er vooral in een agressieve omgeving een verband gevonden kan worden tussen Narcisme en directe agressie. In een pro-sociale omgeving verwacht ik geen agressie omdat daar het zelfbeeld van de Narcisten niet in het gevaar wordt gebracht (Washburn, McMahon, King, Reinecke, & Silver, 2004). Machiavellisme kan, net als Narcisme en Psychopathie, met beide vormen van agressie gekoppeld worden, maar veel sterker met indirecte agressie (Lau & Marsee, 2013). Door hun manipulatieve aard willen Machiavellisten veilig blijven door hun agressie stiekem en indirect te uiten, waardoor ik verwacht dat er een sterker verband met indirecte agressie gevonden zal worden in beide soorten omgeving (Kerig & Stellwagen, 2010). De relatie tussen geslacht en agressie Er wordt veelal beweerd dat mannen agressiever zijn dan vrouwen en dat de verschillende geslachten een andere manier van agressief gedrag gebruiken (Björkqvist, Lagerspetz & Kaukiainen, 1992). De gedachte is dat mannen eerder directe agressie 7

8 gebruiken en vrouwen eerder indirecte agressie laten zien (Björkqvist et al., 1992). De metaanalyse van Eagly en Steffen (1986) trekt dit in twijfel. Volgens hun onderzoek laten mannen en vrouwen wel de verschillende manieren van agressie zien, maar zijn mannen niet sneller of minder snel agressief dan vrouwen. Ook de leeftijd schijnt een invloed te hebben op de manier waarop mannen en vrouwen agressie uiten. Rond het 11e jaar beginnen er jongens- en meisjesgroepen te ontstaan wat een reden kan zijn voor het naar voren komen van de verschillende vormen van agressie. In deze studie wordt er dus gecontroleerd voor geslacht om na te gaan of geslacht een bepalende factor is in een klasomgeving op school (Björkqvist et al., 1992). Deze studie Deze studie heeft als doel na te gaan of het klimaat waarin jonge adolescenten zich bevinden samenhangt met het uiten van agressie in relatie met Machiavellisme, Narcisme en Psychopathie. Op grond van de relatie tussen omgeving, geslacht en agressie, besproken in het voorafgaande, is de verwachting gerechtvaardigd dat individuen met een hoog niveau van Psychopathie vooral een sterk verband met directe agressie laten zien, als er gecontroleerd wordt voor Machiavellisme in een agressieve omgeving. In een pro-sociale omgeving wordt hier meer verkennend naar gekeken. Van personen met een hoog niveau van Narcisme verwacht ik een verband met directe agressie in een agressieve omgeving en geen agressie in een pro-sociale omgeving. Van personen met een hoog niveau van Machiavellisme verwacht ik een verband met indirecte agressie in zowel een agressieve als een pro-sociale omgeving. Methode Steekproef Er werden twee scholen in Nederland geworven voor de dataverzameling. Op elke school werden zes klassen in de onderbouw (eerste en tweede klas) variërend van VMBO tot 8

9 en met Gymnasium betrokken bij het onderzoek. De leeftijd van de kinderen lag tussen de elf en vijftien jaar met een gemiddelde van 12,7 jaar (SD=1,29). Er werden in totaal 307 leerlingen, 160 jongens en 147 meisjes, bij de dataverzameling betrokken. Alle leerlingen ontvingen een brief met informatie over het onderzoek, die ze aan hun ouders/verzorgers gaven. Indien de leerlingen niet mee wilden werken aan het onderzoek, of de ouders geen toestemming verleenden, konden ze het strookje onderaan het formulier invullen en afgeven aan de onderzoeker. Aan twee kinderen werd door de ouders geen toestemming verleend om deel te nemen aan het onderzoek. Procedure Door middel van zelfrapportages vulden leerlingen vragen in over hun persoonlijkheid en agressief gedrag. Daarnaast werden er peer nominaties afgenomen waarbij iedere leerling een aantal vragen over zijn of haar (relatie met) klasgenoten invulde. Het afnemen van de vragenlijsten gebeurde onder toezicht van de onderzoeker. De afname duurde niet langer dan één lesuur (vijftig minuten) en vond bij voorkeur plaats tijdens de mentoruren. Meetinstrumenten Antisociale persoonlijkheidstrekken. Jonason & Webster (2010) hebben een kortere versie, van de uit 91 items bestaande vragenlijst om de dark triad te meten gemaakt, genaamd de Dirty Dozen vragenlijst. Deze bestaat uit 12 vragen (Cronbach s alpha =.87) die betrouwbaar Machiavellisme (Cronbach s alpha =.74), Narcisme (Cronbach s alpha =.74) en Psychopathie (Cronbach s alpha =.77) meten, met 4 vragen voor elke karaktertrek. Het zijn vragen zoals: Ik ben geneigd anderen te manipuleren om mijn zin te krijgen voor Machiavellisme, Ik ben geneigd om geen spijt of berouw te tonen voor Psychopathie en Ik wil dat anderen mij bewonderen voor Narcisme. De 307 deelnemers aan dit onderzoek hebben de verkorte vragenlijst ingevuld Waarop dan 9

10 door de participanten volgens een likert schaal van 1 (sterk mee oneens) tot 9 (sterk mee eens) aangegeven moet worden in welke mate ze het met de bewering eens zijn. Zelfgerapporteerde agressie. De Direct and Indirect Aggression scales (DIAS) werd gebruikt om de directe en indirecte agressie te meten met behulp van zelfrapportage. De DIAS bevat 17 items met een Cronbach s alpha van 0.89, waarvan er 11 indirecte agressie meten (α = 0.83) en 6 directe agressie (α = 0.84). Een voorbeeld van een item dat indirecte agressie meet is Ik probeer de ander zo zeer te ergeren dat die zijn / haar geduld verliest.. Voor directe agressie is Ik gebruik bij iedere gelegenheid scheldwoorden voor de ander.. Waarop dan volgens een likert schaal van 1 tot 4 aangegeven moet worden door de deelnemer hoe vaak het voorkomt, waarbij 1 staat voor nooit, 2 voor soms, 3 voor vaak en 4 voor heel vaak. Klassenklimaat. Met behulp van deze vragenlijst is er per klas nagegaan wat het klassenklimaat is. De vragenlijst bestaat uit items die duiden op een agressieve leeromgeving en items die duiden op een pro-sociale leeromgeving. Voorbeelden zijn Wie pest jij wel eens?, wat op een agressief klimaat duidt en Welke klasgenoten vind je aardig?, wat op een pro-sociaal klimaat duidt. De participanten vullen de namen van de klasgenoten in bij de desbetreffende vraag en aan de hand van het aantal nominaties wordt gekeken of een klas een agressieve of pro-sociale leeromgeving heeft. Bijvoorbeeld hoe meer nominaties er zijn bij pro-sociale vragen tegenover hoe minder nominaties er zijn bij agressieve vragen hoe pro-socialer het klassenklimaat is. Van elke klas is het gemiddeld aantal nominaties genomen en op grond hiervan is bepaald hoe pro-sociaal of agressief een klas is in vergelijking met een andere klas. Instrumentbeschrijving. Allereerst zijn de scores op de vragen Wie vecht vaak of zoekt vaak ruzie? en Wie verspreidt vaak roddels of sluit anderen buiten uit de Jij en je klasgenoten vragenlijst bij 10

11 elkaar opgeteld om de variabele agressieve omgeving te maken. Daarna zijn de scores op de vragen Wie helpt jou? (bijvoorbeeld met huiswerk of als je in de put zit) en Wie help jij? (bijvoorbeeld met huiswerk of als de ander in de put zit) uit de Jij en je klasgenoten vragenlijst bij elkaar opgeteld om de variabele pro-sociale omgeving te maken. Vervolgens zijn de gemiddelde scores van Machiavellisme, Narcisme en Psychopathie uitgerekend en ook de gemiddelde scores van de DIAS voor directe en indirecte agressie. Al deze scores zijn vervolgens gestandaardiseerd. Ook zijn de drie interactievariabelen gemaakt (dat zijn dus de gestandaardiseerde gemiddeldes van Machiavellisme, Narcisme en Psychopathie vermenigvuldigd met de variabele die weergeeft hoe pro-sociaal/agressief een klas is). Statistische analyse In de analyse van het verband tussen het klassenklimaat en de relatie tussen de dark triad en directe en indirecte agressie bij jonge adolescenten is gecontroleerd voor geslacht. Bij de analyses wordt een α van.05 aangehouden. Er zijn t-testen gedaan om te kijken naar verschillen op bepaalde scores (zie tabel 1). Twee regressie analyses zullen laten zien of de verschillende hypothesen bevestigd worden of niet. De beide regressie analyses bestaan uit twee modellen. De afhankelijke variabele is bij de ene indirecte en bij de andere directe agressie. De onafhankelijke variabelen zijn in model 1 Machiavellisme, Narcisme, Psychopathie, geslacht, pro-sociaal klimaat en agressief klimaat. In model 2 worden daar 6 interactie effecten aan toegevoegd, namelijk die van pro-sociaal klimaat met Machiavellisme, met Narcisme en met Psychopathie en die van agressief klimaat met Machiavellisme, met Narcisme en met Psychopathie. Door alle variabelen in een keer mee te nemen kan er gekeken worden naar de waarden van een van de componenten van de dark triad terwijl er gecontroleerd wordt voor de overige. Bijvoorbeeld of Machiavellisme een significante correlatie heeft als er gecontroleerd wordt voor Narcisme en Psychopathie. 11

12 Tabel 1 Gemiddelde scores Totaal Gemiddelde Meisjes Gemiddelde Jongens Gemiddelde t P Machiavellisme 3.52 (1.58) 3.35 (1.58) 3.67 (1.57) -1, Narcisme 2.54 (1.41) 2.32 (1.22) 2.74 (1.54) -2, Psychopathie 3.19 (1.54) 2.91 (1.50) 3.43 (1.54) -3, Indirecte agressie 1.52 (0.43) 1.42 (0.34) 1.60 (0.47) -3, Directe agressie 1.63 (0.58) 1.46 (0.53) 1.78 (0.58) -4, Agressieve omgeving 2.59 (.76) Pro-sociale omgeving (7.45) Continue variabelen als gemiddelden met standaardafwijking M(SD); t-waarde voor verschil tussen meisjes en jongens Resultaten Bij sommige vragenlijsten hebben 1 of 2 mensen niet alles ingevuld, daarom zijn de standaard multipele regressie analyses op participanten gedaan. Een persoon heeft Machiavellisme niet ingevuld een heeft Psychopathie niet ingevuld en twee hebben Narcisme niet ingevuld. Uit de t-toetsen blijkt dat jongens op alles significant hoger scoren dan meisjes, behalve bij Machiavellisme (zie Tabel 1). Hier komt dus ook uit dat jongens hoger scoren op zowel directe als indirecte agressie hetgeen in overeenstemming is met de bevindingen van Björkqvist, Lagerspetz en Kaukiainen, (1992) (mannen zijn agressiever dan vrouwen), maar niet met de conclusies van Eagly en Steffen (1986) (er is geen verschil in de mate van agressiviteit tussen mannen en vrouwen). In tabel 2 worden de correlaties tussen de variabelen weergegeven. Zoals te verwachten, zijn de drie componenten van de dark triad significant positief met elkaar gecorreleerd. Net zoals directe agressie en indirecte agressie positief met Machiavellisme, Narcisme en Psychopathie gecorreleerd zijn. Ook correleert naar verwachting directe agressie positief met indirecte agressie significant. Zowel de agressieve kant als de pro-sociale kant van klassenklimaat correleert met geen enkele andere 12

13 variabele significant, met andere woorden, de klasomgeving (meer agressief of meer prosociaal) lijkt er dus niet toe te doen. Tabel 2 Correlaties Variabelen Machiavellisme 1 2. Narcisme.45 ** 1 3. Psychopathie.75 **.49 ** 1 4. Indirecte agressie.49 **.36 **.49 ** 1 5. Directe agressie.32 **.45 **.41 **.63 ** 1 6. Agressieve omgeving 7. Pro-sociale omgeving **. Correlatie is significant op het.001 niveau Uit model 1 van de eerste regressie analyse (F (6, 270) = , p <.001) blijkt dat alleen Machiavellisme, Psychopathie en geslacht een significant hoofdeffect hebben op indirecte agressie als er gecontroleerd wordt voor de overige variabelen in het model. Dit leverde een R square op van.303, wat dus wil zeggen dat al deze variabelen samen 30.3% van de variantie in indirecte agressie verklaren. Het toevoegen van de interactie effecten in model 2 veranderde hier niet veel aan, R square change =.02, F change (6, 264) = 1.276, p =.268. Geen van de interactie effecten waren significant en de hoofdeffecten veranderden nagenoeg niet. Hier zal ik verder model 1 aanhouden. Machiavellisme had een significante beta waarde van.274 als er gecontroleerd werd voor Narcisme, Psychopathie, agressieve omgeving, prosociale omgeving en geslacht. Ook Psychopathie had een significante beta waarde in deze regressie analyse van.203 als er werd gecontroleerd voor Machiavellisme, Narcisme, agressieve omgeving, pro sociale omgeving en geslacht. Verder had ook geslacht een significante beta waarde van.135 als er werd gecontroleerd voor Machiavellisme, Narcisme, Psychopathie, agressieve omgeving en pro-sociale omgeving. 13

14 Uit model 1 van de tweede regressie analyse (F (6, 270) = , p <.001) blijkt dat Narcisme, Psychopathie en geslacht een significant hoofdeffect hebben op directe agressie als er gecontroleerd werd voor de overige variabelen in het model. Dit geeft een R square van.285, de variabelen Machiavellisme, Narcisme, Psychopathie, agressieve omgeving, prosociale omgeving en geslacht verklaren dus samen 28.5% van de variantie van directe agressie. Het toevoegen van de zes interactie effecten gaf geen significante verandering F change (6, 264) = 1.000, p =.426. Ik zal hier verder dus alleen model 1 bespreken. Narcisme had een significante beta van.317 als er gecontroleerd werd voor Machiavellisme, Psychopathie, agressieve omgeving, pro-sociale omgeving en geslacht. Psychopathie had een significante beta van.228 als er gecontroleerd werd voor Machiavellisme, Narcisme, agressieve omgeving, pro sociale omgeving en geslacht. Verder had ook geslacht een significante beta waarde van.183 als er werd gecontroleerd voor Machiavellisme, Narcisme, Psychopathie, agressieve omgeving en pro-sociale omgeving. Tabel 3 geeft de uitkomsten van de regressieanalyses weer. Tabel 3 Regressieanalyses Machiavellisme Narcisme Psychopathie Indirect ΔR Beta Beta Beta Model **.274 ** * Model ** * Direct Model ** **.228 * Model **.231 * * Correlatie is significant op het.05 niveau ** Correlatie is significant op het.001 niveau 14

15 Discussie Het doel van deze studie was om te achterhalen of er een verband is tussen het klimaat waarin jonge adolescenten zich bevinden en de relatie tussen het uiten van agressie en Machiavellisme, Narcisme en Psychopathie. In overeenkomst met de hypothese en eerder onderzoek is er een significant positief verband gevonden tussen Psychopathie en directe agressie (Coyne & Thomas, 2008). Echter dit is maar een deel van de oorspronkelijke hypothese, het interactie effect was niet significant, dus het maakt voor Psychopathie niet uit in wat voor omgeving die zich bevindt. En in tegenstelling tot dit is er ook een significante correlatie gevonden tussen Psychopathie en indirecte agressie, wat tegen mijn verwachting ingaat, maar wat wel bevestigd wordt door het onderzoek van Kerig & Stellwagen (2010). Ik had verwacht, omdat er gecontroleerd werd voor Machiavellisme, dat Psychopathie geen significante correlatie zou hebben met indirecte agressie. Hieruit blijkt dat de correlatie met indirecte agressie niet te verklaren is door middel van Machiavellisme, maar ergens anders uit voortkomt. Hier zou in verder onderzoek naar gekeken kunnen worden. Bij Narcisme is ook maar een deel van de uitkomsten in overeenstemming met de hypothese. Ook bij Narcisme had het interactie effect geen significante bijdrage en maakt het dus ook voor Narcisten niet uit in wat voor omgeving ze zitten bij het gebruikmaken van agressie. Wat wel in overeenstemming is met mijn verwachting is dat er een significant positief verband gevonden is tussen Narcisme en directe agressie, dit is ook in overeenkomst met eerder onderzoek (Bukowski, Schwartzman, Santo, Bagwell, & Adams, 2009). Bij Machiavellisme stelde de hypothese dat ze in beide soorten omgeving, agressief en pro-sociaal, indirecte agressie gebruiken en dat het dus niet uitmaakt in wat voor omgeving ze zich bevinden. Dit komt overeen met de resultaten, aangezien het interactie effect niet significant was. Verder was de correlatie met indirecte agressie wel significant waardoor deze hypothese en eerdere literatuur bevestigd worden (Kerig & Stelwagen, 2010; Lau & Marsee, 2013). 15

16 Het voordeel van dit onderzoek is dat er data van veel participanten ter beschikking was, wat de betrouwbaarheid van dit onderzoek ten goede kwam. Een nadeel van dit onderzoek is dat er alleen maar gebruik is gemaakt van zelf gerapporteerde vragenlijsten aangaande agressie, en alleen peergerapporteerde vragenlijsten aangaande de omgeving. In vervolgonderzoek zou gebruik gemaakt kunnen worden van leraar en ouder rapportages. Toekomstig onderzoek kan ook kijken of het verband tussen de omgeving en de relatie tussen de componenten van de dark triad en agressie, wel te vinden is in andere leeftijdsgroepen. Want uit onderzoek blijkt dat jonge adolescenten een andere trend hebben in persoonlijkheidsvariabelen dan volwassenen (Soto, John, Gosling & Potter, 2011). Hieruit bleek dat mensen op een iets latere leeftijd pas een stabielere persoonlijkheid kregen. Conclusie Het doel van deze studie was de dark triad beter in kaart te kunnen brengen. Het blijkt dat de relatie tussen de dark triad en het uiten van agressie bij jonge adolescenten in tegenstelling tot de verwachting niet afhangt van de omgeving waarin ze zich bevinden. Het kan zijn dat dit aan de leeftijd ligt en dat de omgeving pas op een latere leeftijd een meespelende factor is. Verder is er uit dit onderzoek naar voren gekomen dat Machiavellisten vooral indirecte agressie gebruiken, Narcisten juist directe agressie en dat mensen die hoog scoren op Psychopathie beide vormen van agressie gebruiken. Ook blijkt dat er een verschil zit in het uiten van agressie tussen jongens en meisjes, in die zin dat jongens meer directe en meer indirecte agressie tonen dan meisjes, maar ook dit kan wederom leeftijdsafhankelijk zijn. 16

17 Literatuurlijst Becker, J. H. A., O Hair, H. D. (2007). Machiavellians motives in organizational citizenship behavior. Journal of Applied Communication Research, 35(3), Doi: / Björkqvist K., Lagerpetz K. J. M., & Kaukiainen, A. (1992). Do girls manipulate and boys fight? Developmental trends in regard to direct and indirect aggression. Aggressive Behavior, 18(2), Doi: Bukowski, W. M., Schwartzman, A., Santo, J., Bagwell, C., Adams, R. (2009). Reactivity and distortions in the self: Narcissism, types of aggression, and the functioning of the hypothalamic pituitary adrenal axis during early adolescence. Development and Psychopathology, 21(4), Doi: Bushman, B. J., Baumeister, R. F. (1998). Threatened egotism, Narcissism, self-esteem, and direct and displaced aggression: Does self-love or self-hate lead to violence? Journal of Personality and Social Psychology, 75(1), Doi: Capella, E., Weinstein, R. (2006). The Prevention of Social Aggression Among Girls. Social Development, 15(3), Doi: Coyne, S. M., Thomas, T. J. (2008). Psychopathy, aggression, and cheating behavior: A test of the Cheater Hawk hypothesis. Personality and Individual Differences, 44(5), Doi: doi: /j.paid Eagly, A. H., Steffen V. J. (1986). Gender and aggressive behavior: A metaanalytic review of 17

18 of the social psychological literature. Psychological Bulletin, 100(3), Doi: Fehr, B., Samsom, D., Paulhus, D. L. (1992). The construct of Machiavellianism: Twenty years later. Advances in personality assessment, 9, Griffin, R. S., & Gross, A. M. (2004). Childhood bullying: Current empirical findings and future directions for research. Aggression and Violent Behaviour, 9(4), Doi: Gustafson, S. B., Ritzer, D. R. (2006). The dark side of normal: A Psychopathy-linked pattern called aberrant self-promotion. European Journal of Personality, 9(3), Doi: /per Hart, S., Hare, R. D. (1998). Association between Psychopathy and Narcissism: Theoretical views and empirical evidence. Disorders of Narcissism: Diagnostic, clinical, andempiric al implications Jakobwitz, S., Egan, V. (2006). The dark triad and normal personality traits. Personality and Individual Differences, 40(2), Doi: /j.paid Jonason, P. K., Webster, G. D. (2010). The dirty dozen: A concise measure of the dark triad. Psychological Assessment, 22(2), Doi: /a Jonason, P. K., Webster, G. D. (2012). A protean approach to social influence: Dark Triad personalities and social influence tactics. Personality and Individual Differences, 52(4), Doi: /j.paid Jonason, P. K., Wee, S., Li, N. P. (2015). Competition, autonomy, and prestige: Mechanisms through which the Dark Triad predict job satisfaction. Personality and Individual Differences 72, Doi: /j.paid Jones, D. N., & Paulhus, D. L. (2010). Different provocations trigger aggression in 18

19 Narcissists and Psychopaths. Social Psychological and Personality Science, 1, Doi: Kowalski, R. M. (2001). Behaving badly: Aversive behaviors in interpersonal relationships. American Psychological Association, 13, Doi: Kerig, P. K., Stellwagen, K. K. (2010). Roles of callous-unemotional traits, Narcissism, and Machiavellianism in childhood aggression. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 32(3), Doi: Klimstra, T. A., Sijtsema, J. J., Henrichs, J., Cima, M. J. (2014). The Dark Triad of personality in adolescence: Psychometric properties of a concise measure and associations with adolescent adjustment from a multi-informant perspective. Journal of Research in Personality, 53, Doi: doi: /j.jrp LaFontana, K. M., Cillessen, A. H. N. (2002). Children's perceptions of popular and unpopular peers: A multimethod assessment. Developmental Psychology, 38(5), Doi: Lau, K. S. L., Marsee, M. A. (2013). Exploring Narcissism, Psychopathy, and Machiavellianism in Youth: Examination of Associations with Antisocial Behavior and Aggression. Journal of Child and Family Studies, 22(3), Doi: /s Lee, K. B., Ashton, M. C. (2005). Psychopathy, Machiavellianism, and Narcissism in the Five-Factor Model and the HEXACO model of personality structure. Personality and Individual Differences, 38(7), Doi: /j.paid McHoskey, J. (1995). Narcissism and Machiavellianism. Psychological Reports, 77(3), Doi: /pr

20 Paulhus, D. L., Williams, K. M. (2002). The dark triad of personality: Narcissism, Machiavellianism and Psychopathy. Journal of Research in Personality, 36(6), Doi: /S (02) Peeters, M., Cillessen, A. H. N., Scholte, R. H. J. (2010). Clueless or powerful? Identifying subtypes of bullies in adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 39(9), Doi: Rhee, S. H., Waldman, I. D. (2002). Genetic and environmental influences on antisocial behavior: A meta-analysis of twin and adoption studies. American Psychology Association, 128(3), Doi: / Soto, C. J., John, O.P., Gosling, S. D., Potter, J. (2011). Age differences in personality traits from 10 to 65: Big Five domains and facets in a large cross-sectional sample. Journal of Personality and Social Psychology, 100(2), Doi: /a Vernon, P. A., Villani, V. C., Vickers, L. C., Harris, J. A. (2008). A behavioral genetic investigation of the Dark Triad and the Big 5. Personality and Individual Differences, 44(2), Doi: /j.paid Warren, G. C., Clarbour, J. (2009). Relationship between Psychopathy and indirect aggression use in a noncriminal population. Aggressive Behavior, 35(5), Doi: Washburn, J. J., McMahon, S. D., King, C. A., Reinecke, M. A., Silver, C. (2004). Narcissistic features in young adolescents: Relations to aggression and internalizing symptoms. Journal of Youth and Adolescence, 33(3), Doi: 20

21 Tabel 1 Gemiddelde scores Totaal Gemiddelde Meisjes Gemiddelde Jongens Gemiddelde t P Machiavellisme 3.52 (1.58) 3.35 (1.58) 3.67 (1.57) -1, Narcisme 2.54 (1.41) 2.32 (1.22) 2.74 (1.54) -2, Psychopathie 3.19 (1.54) 2.91 (1.50) 3.43 (1.54) -3, Indirecte agressie 1.52 (0.43) 1.42 (0.34) 1.60 (0.47) -3, Directe agressie 1.63 (0.58) 1.46 (0.53) 1.78 (0.58) -4, Agressieve omgeving 2.59 (.76) Pro-sociale omgeving (7.45) Continue variabelen als gemiddelden met standaardafwijking M(SD); t-waarde voor verschil tussen meisjes en jongens 21

22 Tabel 2 Correlaties Variabelen Machiavellisme 1 2. Narcisme.45 ** 1 3. Psychopathie.75 **.49 ** 1 4. Indirecte agressie.49 **.36 **.49 ** 1 5. Directe agressie.32 **.45 **.41 **.63 ** 1 6. Agressieve omgeving 7. Pro-sociale omgeving **. Correlatie is significant op het.001 niveau 22

23 Tabel 3 Regressieanalyses Machiavellisme Narcisme Psychopathie Indirect ΔR Beta Beta Beta Model **.274 ** * Model ** * Direct Model ** **.228 * Model **.231 * * Correlatie is significant op het.05 niveau ** Correlatie is significant op het.001 niveau 23