2 Afbakening van het meetbereik in warmteplannen

Transcriptie

1 NOTITIE Project Gemeente Utrecht Datum 6 juli 2016 Onderwerp Beoordelingsmethoden en criteria voor gelijkwaardigheid van warmteconcepten in warmteplannen Status Definitief Auteur Peter Heijboer / Pieter van der Wal ing. P. Heijboer 1 Inleiding Gemeente Utrecht wil warmteplan(nen) opstellen waarin criteria benoemd worden ter beoordeling van warmteconcepten zonder aardgas. In het Bouwbesluit 2012 is namelijk het gelijkwaardigheidsbeginsel opgenomen. Ontwikkelaars hebben daardoor de mogelijkheid om een gelijkwaardig alternatief te kiezen waarmee dezelfde energie- en milieuprestatie kan worden behaald als in het warmteplan is vastgelegd. In opdracht van de gemeente heeft DWA ter verkenning verschillende warmteconcepten beoordeeld op een brede set van criteria, waarbij verschillende afbakeningen van het meetbereik binnen het energiegebruik zijn verondersteld. Het doel is om te zien welke criteria wel/niet relevant zijn (materieel) en op welke criteria warmteconcepten onderscheidend zijn en wat effect is op van hanteren van verschillende afbakeningen van het meetbereik. De resultaten vormen de input voor de gemeente bij het opstellen van warmteplan(nen) waarin de keuze gemaakt moeten worden voor criteria voor toetsing van gelijkwaardigheid en welke afbakening wordt gekozen voor vergelijking van de energiezuinigheid van alternatieven. 2 Afbakening van het meetbereik in warmteplannen In deze notitie zijn vier methodes verkend die kunnen dienen als afbakening van het meetbereik in warmteplannen. Dit zijn: A Rendement voor warmte-opwekking B Energieverbruik voor het opwekken van alleen warmte C Energieverbruik voor alle posten uit de EPC-methodiek D Energieverbruik voor alle posten uit de EPC-methodiek en het huishoudelijke elektriciteitsverbruik De methodes A t/m C worden genoemd in het artikel Gelijkwaardigheid in warmteplannen van mr. Drs. H.M. Israëls en drs. ing. W.P. Mans in het Nederlands tijdschrift voor Energierecht van 6 december In deze notitie zijn de methodes als volgt geïnterpreteerd: A Rendement voor warmte-opwekking (oftewel de SPF) Methode A kijkt alleen naar het opwekrendement voor de benodigde warmte voor ruimteverwarming en warmtapwater. Voor gebiedsmaatregelen, zoals warmtenetten, wordt het Equivalente Opwekrendement () gebruikt dat gedefinieerd is in de NVN7125 (EMG). Voor lokale warmte-opwekkers die binnen de perceelgrenzen van het gebouw staan, wordt gekeken naar de benodigde hulpenergie voor warmte-opwekking. Daarbij is de NEN7120 (EPG) de leidraad. B Energieverbruik voor het opwekken van warmte Methode B heeft alleen betrekking op het benodigde primaire energieverbruik voor het warmtedeel van de EPC berekening. Dit betreft het opwekken van warmte voor ruimteverwarming en warm tapwater. Zowel de inzet van efficiënte warmte-opwekking als het toepassen van gebouwmaatregelen die de warmtevraag reduceren (schilisolatie) wegen daarin mee. Het verduurzamen van de 15530PHEI / 13

2 Beoordelingsmethoden en criteria voor gelijkwaardigheid van warmteconcepten in warmteplannen elektriciteitsbehoefte blijft buiten beschouwing in deze methode (zoals met lokaal geplaatste pvpanelen). De gemeente Purmerend heeft inmiddels voor deze oplossingsrichting gekozen in het warmteplan voor de bio-energiecentrale aldaar. C Energieverbruik voor alle posten uit de EPC-methodiek Methode C neemt alle posten uit de EPC-methodiek (NEN7120) als afbakening. Dat houdt in dat het primaire energieverbruik voor zowel warmte- en koude-opwekking als het elektriciteitsverbruik voor ventilatie, verlichting en zomercomfort meegewogen wordt. Naast de eventueel gekozen gebiedsmaatregelen (zoals warmtenetten wordt ook de invloed van lokaal geplaatste pv-panelen verdisconteerd. Onder gebiedsmaatregelen kan ook gebiedsgebonden elektriciteitsproductie binnen een straal van 10 km van het project geschaard worden, zoals windmolens of pv-velden. Door de getrapte EPC-eis gaat het aansluiten op een duurzaam warmtenet ervoor zorgen dat de EPC van de woningen beduidend lager dan 0,4 uitkomt. Een warmtenet dat bijvoorbeeld wordt gevoed met een bio-energiecentrale met een van 300% zorgt ervoor dat de tweede trap royaal wordt behaald. De EPC bij aansluiten op een bio-centrale kan dalen tot circa 0,22. D Energieverbruik voor alle posten uit de EPC-methodiek en het huishoudelijke elektriciteitsverbruik Methode D is een uitbreiding van methode C. Naast alle zaken die in de EPC-methodiek meewegen, wordt hierbij ook het huishoudelijke elektriciteit meegewogen. Methode D sluit daarbij aan op het nulop-de-meter principe. BENG De rijksoverheid bereidt momenteel een nieuwe beoordelingsmethode voor die de EPC-methodiek gaat vervangen. Dit is de BENG-methodiek (Bijna EnergieNeutrale Gebouwen) die naar verwachting per 2020 van toepassing wordt. In deze methode zijn drie criteria benoemd waaraan het nieuwbouwplan moet gaan voldoen: Maximale energiebehoefte per m² vloeroppervlak (voor woningen 25 kwh/m²) Maximaal primair energieverbruik per m² vloeroppervlak (voor woningen 25 kwh/m²) Minimaal aandeel hernieuwbare energie (voor woningen >50%) Om de eis die aan de maximale energiebehoefte gesteld wordt, te kunnen behalen, moeten vergaande schilisolatie en woninggebonden besparingsmaatregelen gekozen worden. Deze eis zorgt ervoor dat er optimaal volgens Trias Energetica gewerkt wordt. Vervolgens is het zaak om met een efficiente warmte-opwekker of lokale pv-panelen de eis voor het maximale primaire energieverbruik te behalen. De BENG-methode lijkt daarin op methode B, behoudens op het punt van waardering van lokale pv-panelen. De berekening van het aandeel duurzaam van collectieve warmteconcepten is nog niet op logische manier in de voorlopige BENG-rekenmethode verwerkt. De doorvertaling van de BENG-methodiek naar een warmteplan is daarom nog niet te maken. 2 / PHEI

3 Beoordelingsmethoden en criteria voor gelijkwaardigheid van warmteconcepten in warmteplannen 3 Eerste beoordeling toetsingscriteria Om grip te krijgen op de prestaties van de verschillende toepasbare warmteconcepten zonder aardgas is in dit hoofdstuk een eerste beoordeling opgezet van diverse toetsingscriteria. Het doel daarbij is inzicht te krijgen in: welke criteria wel/niet relevant zijn (materieel) op welke criteria warmteconcepten onderscheidend zijn wat effect is op van hanteren van verschillende afbakeningen van het meetbereik. De volgende criteria zijn in deze notitie beoordeeld. Primair energiegebruik Emissies - CO 2 emissie - NO x emissie - Fijnstof emissie Energieprestatie Gezondheid Geluidsoverlast Hittestress Leveringszekerheid Toekomstgerichtheid Materiaalgebruik Investeringen en jaarlasten De eerste vier criteria zijn conform de vier methodes A t/m D bepaald, zoals gedefinieerd in het voorgaande hoofdstuk. 3.1 Uitgangspunten In de analyse is als uitgangspunt gekozen dat een EPC van 0,4 behaald moet worden. Alle woningen zijn voorzien van een bouwfysisch pakket dat voldoet aan de minimale eisen van het bouwbesluit. Om de EPC van 0,4 te halen is gevarieerd met het oppervlak aan pv-panelen. concepten Voor de volgende warmteconcepten zijn de criteria beoordeeld. tabel 3.1 concept Omschrijving warmteconcepten Individuele HR-combiketel Individuele warmtepomp op buitenlucht Individuele warmtepomp met bodemlus Individuele houtpelletketel net met 110% net met 125% net met 145% net met 170% net met 300% Individuele warmtepomp en collectieve wko bron Individuele warmtepomp en collectieve warmtewinning uit AWZI en wko Opmerking Regeneratie bodemlus door vloerkoeling STEG-centrale (inzet ca. 60%) restant gasketels STEG-centrale (inzet ca. 70%) restant gasketels STEG-centrale (inzet ca. 80%) restant gasketels Geothermiebron (inzet ca. 70%) restant gasketels Biomassacentrale (inzet ca. 80%) restant gasketels Regeneratie wko met vloerkoeling en warmte uit oppervlaktewater winning uit vloerkoeling en effluent (gezuiverd rioolwater) 15530PHEI / 13

4 Beoordelingsmethoden en criteria voor gelijkwaardigheid van warmteconcepten in warmteplannen Referentiewoning De criteria zijn toegepast en doorgerekend voor de referentie tussenwoning zoals vastgesteld door RVO. De belangrijkste kenmerken van deze woning zijn in onderstaande tabel weergegeven. tabel 3.2 Belangrijkste kenmerken referentiewoning Item Eenheid Waarde Gebruikersoppervlak m² 124,3 vraag ruimteverwarming (QH;nd;an) GJ 18,3 vraag warm tapwater (QW;dis;nren;an) GJ 10,1 Koudevraag (QC;nd;an) GJ 2,8 Bij de warmtevraag voor warm tapwater is de warmtehoeveelheid genomen die volgens de EPG methodiek nodig is voor warm tapwater inclusief de distributieverliezen in de woning. Deze distributieverliezen zijn afhankelijk van de leidinglengten naar de tappunten. Primair energiegebruik Voor de berekening van het primaire energiegebruik is de rekenmethodiek van de EPG aangehouden zoals omschreven in de NEN 7120 en de NVN Deze waarden volgen uit de EPC berekening. De post ventilatie (411 MJ) en verlichting (5.728 MJ) zijn voor alle warmteconcepten gelijk. Dit geldt ook voor de post zomercomfort (2.378 MJ) met uitzondering van de concepten waarbij koude wordt geleverd. De post zomercomfort is bij de warmteconcepten die geen koeling leveren, meegenomen als primair energiegebruik voor koeling. Emissies Voor de berekening van de emissies zijn de energiegebruiken die volgen uit de EPC berekening als basis gebruikt. In onderstaande tabel zijn de uitgangspunten per brandstofsoort weergegeven. Voor de warmteconcepten zijn ook de resulterende emissies per geleverde hoeveelheid warmte weergegeven. tabel 3.3 Uitgangspunten berekening emissies Item Eenheid CO 2 uitstoot (kg) NO x uitstoot (g) Fijn stof (g) Bronnen Elektriciteit /kwh e 0,565** 0,710 0,030 EPG / Rapport CE delft Gas (lokale ketel) /m³ gas 1,780** 0,317 0 EPG / Emissieregistratie Biomassa (ketel > 5 MW) /GJth 0 38,2 1,32 Grenswaarden BEMS 110% (60% STEG) /GJ th 46,42 9,81 0,08 125% (70% STEG) /GJ th 40,93 8,83 0,08 145% (80% STEG) /GJ th 35,44 7,85 0,08 170% ( 70% Geothermie)* /GJ th 30,97 14,55 0,44 300% (80% Biomassa) /GJ th 17,28 52,92 1,74 *Bij geothermiebronnen kan het aandeel in de warmtelevering nog verder stijgen naar 80 tot 85% waardoor de stijgt naar 220 tot 260% ** zie ook de uniforme maatlat 4 / PHEI

5 Beoordelingsmethoden en criteria voor gelijkwaardigheid van warmteconcepten in warmteplannen 3.2 Rekenresultaten In tabel 3.1 zijn de rekenresultaten voor de te berekenen criteria weergegeven. Methode A: rendement voor warmte-opwekking (SPF) Het energierendement in deze methode is uitgedrukt in de Seasonal Performance Factor (SPF). Voor een goed begrip van het effect van deze SPF in de EPC-berekening zijn drie definities voor de afbakening gehanteerd: 1 SPF voor alleen warmte-opwekking 2 SPF voor zowel warmte- als koudeopwekking 3 SPF voor zowel warmte- als koudeopwekking en de hulpenergie (cv-pompen in de woning) De warmtepompconcepten leveren ook duurzame koeling. Door koude-opwekking mee te wegen in de afbakening ontstaat een evenwichtiger beeld. In methode 2 en 3 is voor de woningen met een ketel of aansluiting op warmtenet waarin geen koudeopwekking plaatsvindt, de post zomercomfort die in de EPC-methode standaard meeweegt als primair energiegebruik voor koeling meegenomen. In methode 3 is de via de EPC-methodiek berekende hulpenergie meegewogen voor de pompen die het cv-water door het warmte-afgiftesysteem pompen. Belangrijk om te melden is dat de NEN7120 dit hulpenergieverbruik bij stadsverwarming hoger inschat dan bij een lokale warmte-opwekker. Leveranciers van cv-ketels leveren kwaliteitsverklaringen waarmee de hulpenergie sterk reduceert. Ook de benodigde pompenergie door de bodemlussen en de ventilatorenergie bij een buitenlucht warmtepomp schaart de NEN7120 onder de categorie hulpenergie. Methode B t/m D Voor de methoden B t/m D zijn zowel het primaire energieverbruik en de emissie van CO 2, NOx en fijnstof berekend. In methode B is als uitgangspunt genomen dat het energieverbruik voor zowel warmte- als koudeopwekking meeweegt en tevens de hulpenergie (cv-pompen in de woning). Dit is conform de SPF methode 3, zoals hierboven genoemd. Nb. De variant met warmtenetten met 145% is (nog) niet doorgerekend PHEI / 13

6 Beoordelingsmethoden en criteria voor gelijkwaardigheid van warmteconcepten in warmteplannen tabel.3.4 Item Resultaten berekende criteria voor tussenwoning Aardgas ketel pomp buitenlucht pomp bodemlus Oppervlak zonnepanelen in m² per woning EPC 0,40 0,40 0,36 0,00 0,40 0,40 0,34 0,22 0,35 0,35 Opwekrendement (methode A) SPF warmteopwekking 87% 127% 170% Oneindig 96% 108% 147% 258% 184% 184% SPF warmte- en koudeopwekking 81% 115% 179% 1195% 89% 99% 131% 212% 193% 193% SPF warmte- en koudeopwekking + hulpenergie w/k 81% 105% 172% 856% 87% 97% 127% 200% 184% 184% Primair energiegebruik GJp Methode B - en koudelevering 35,2 26,9 18,1 3,3 32,7 29,4 22,5 14,2 16,9 16,9 Methode C Alle EPC-posten en zonnepanelen 26,3 26,4 24,3 1,1 27,1 27,0 22,5 14,3 23,1 23,1 Methode D Alle EPC-posten + huishoudelijk elektraverbruik 58,4 58,5 56,4 33,2 59,2 59,2 54,7 46,4 55,2 55,2 CO 2 emissie in kg Methode B - en koudelevering Methode C Alle EPC-posten en zonnepanelen Methode D Alle EPC-posten + huishoudelijk elektraverbruik NOx emissie in g Methode B - en koudelevering Methode C Alle EPC-posten en zonnepanelen Methode D Alle EPC-posten + huishoudelijk elektraverbruik Fijnstof emissie in g Methode B - en koudelevering Methode C Alle EPC-posten en zonnepanelen Methode D Alle EPC-posten + huishoudelijk elektraverbruik n.b Houtketel 110% 125% 170% 300% pomp WKO pomp effluent 6 / PHEI

7 Beoordelingsmethoden en criteria voor gelijkwaardigheid van warmteconcepten in warmteplannen Conclusies naar aanleiding van tabel 3.4: EPC Door de getrapte opzet in de EPC-methodiek, scoren de concepten met warmtenetten met > 170% en tevens de individuele houtpelletketel een lagere EPC dan 0,40. Ook de concepten met individuele warmtepompen leveren een lagere EPC op dan 0,40 vanwege de hoge efficiency van de warmtepompen (gebaseerd op de kwaliteitsverklaringen van de warmtepompleveranciers). SPF In onderstaand figuur zijn de berekende SPF waarden per warmteconcept weergegeven. Dit zijn de SPF voor alleen de warmte-opwekking en de SPF voor de gecombineerde warmte- en koudeopwekking inclusief de daarbij behorende hulpenergie. figuur 3.1 Berekende SPF per warmteconcept Voor wat betreft de SPF is het volgende te concluderen: De SPF voor alleen warmte-opwekking komt bij warmtenetten wat lager uit dan de. Dit komt door de correctiefactoren voor warmteverlies in de warmte-afleverunit waarmee in de NEN7120 rekening wordt gehouden. Het concept met lokale houtketels en centrale houtketel (warmtenet 300%) scoren steeds het beste ongeacht de definitie van het meetbereik. De concepten met individuele warmtepompen met bodemlus of collectieve wko of effluent scoren beter dan de warmtenetten met <170%. Primair energieverbruik Bij methode B scoren de concepten met warmtepompen en het warmtenet met 300% het beste PHEI / 13

8 Beoordelingsmethoden en criteria voor gelijkwaardigheid van warmteconcepten in warmteplannen Wanneer alle EPC-posten binnen het meetbereik getrokken worden (methode B) wordt het warmtenet met 170% gunstiger dan de warmtepomp met bodemlussen. Jaarlijkse emissies De volgens methode B berekende jaarlijkse emissies per woning zijn weergegeven in figuur 3.2. Daarbij is alleen de warmte/koudelevering beschouwd. Let bij interpretatie op de wisselende eenheden: CO 2 = kg/woning; NO x = g/woning; fijnstof = 1/10 g/woning (decigram/woning). figuur 3.2 Berekende emissies per warmteconcept conform methode B Het volgende is te concluderen: Voor wat betreft CO 2 emissies wordt de ranking tussen de warmteconcepten sterk bepaald door het gehanteerde meetbereik. In methode A scoren de warmtepompconcepten het beste. Echter wanneer ook het elektriciteitsdeel meegewogen wordt (methode B en C) gaan de warmtepompconcepten juist slechter scoren dan warmtenetten. Dit wordt veroorzaakt door het grote aandeel pv-panelen die bij warmtenetten nodig zijn, vanwege de getrapte EPC-eis. De ranking is bij NOx en fijnstof minder gevoelig voor het te hanteren meetbereik. Concepten met warmtenetten gevoed door een gasgestookte STEG of geothermiebron scoren daarbij altijd beter dan warmtepompconcepten. Uitzondering bij methode B het warmtenet met 300%, omdat daar een collectieve biowarmtecentrale is verondersteld. Op te merken is dat de emissie bij individuele gasketels en houtketels per woning in de woonwijken zelf optreedt. Bij warmtepompconcepten vindt de emissie plaats bij de elektriciteitscentrales. Ook bij concepten met collectieve warmtenetten vindt de emissie (meestal) niet plaats in de woonwijk. 4 Beoordeling overige criteria Gezondheid Het criterium gezondheid speelt een beperkte rol in de beoordeling. De meeste gezondheidsaspecten worden niet of nauwelijks beïnvloedt door de keuze van het warmteconcept. Hieronder een opsomming met daarbij een aantal afwegingen. 8 / PHEI

9 Beoordelingsmethoden en criteria voor gelijkwaardigheid van warmteconcepten in warmteplannen Wel of geen mogelijkheid om te koelen: koeling heeft vooral betrekking op comfort. Bij ieder concept kan in principe een mogelijkheid tot koelen gecreëerd worden. Bij een aantal concepten is het warmteconcept en het koudeconcept één systeem. Als comforteis kan dit meegenomen worden door een maximale hoeveelheid gewogen temperatuuroverschrijdingsuren toe te staan. Koken op gas: vrijkomende verbandingsgassen bij koken op gas treedt alleen op bij het referentieconcept met een gasketel omdat bij de andere concepten geen gasaansluiting in de woning aanwezig is. Ventilatie: staat (bij de geselecteerde concepten) helemaal los van de keuze voor een warmteconcept. Geluidsoverlast Het criterium geluidsoverlast speelt een beperkte rol in de beoordeling. Ten aanzien van geluid van installaties in de woning zijn eisen opgenomen in het bouwbesluit. Bij installaties nabij, op of aan de buitenzijde van de woning gelden geen specifieke geluidseisen dan alleen de maximale geluidsbelasting van 48 db(a) op de buitengevel. Dit criterium speelt vooral een rol bij het warmteconcept met een warmtepomp met buitenlucht als bron. De buitenunit van deze warmtepomp moet ergens nabij de woning worden gepositioneerd. Deze units bevatten een ventilator. Hittestress Het criterium hittestress speelt vooral een onderscheidende rol bij concepten waarbij koude wordt geleverd met conventionele koelmachines. Dit kan bijvoorbeeld bij het concept met een warmtepomp met buitenunit. Verder kan dit ook een rol spelen bij alle concepten waar aanvullend aan het warmteconcept gekozen wordt voor een airco-unit voor levering van koude. Bij het produceren van koude voor de woning komt er dan ongewenste warmte vrij buiten de woning. Ten aanzien van de warmtelevering in de zomer speelt dit criterium geen onderscheidende rol doordat elk concept de warmte levert die nodig is. Leveringszekerheid Leveringszekerheid is een belangrijk aspect. Voor de warmteconcepten wordt de leveringszekerheid op verschillende manieren gerealiseerd. Bij de collectieve warmteconcepten is dit geregeld in de warmtewet. Bij de individuele concepten zijn er contracten met onderhoudspartijen en/of leveranciers nodig om de leveringszekerheid te waarborgen. De onderhoudscontracten voor individuele warmtepompen zijn in de afgelopen jaren geprofessionaliseerd vanwege de en woningen die inmiddels met deze technologie voorzien zijn. De leveringszekerheid is geen logisch criterium voor een warmteplan. Leveringszekerheid is bij elk warmteconcept van belang en ook bij elk warmteconcept te realiseren. Individuele concepten hebben als nadeel dat de leveringszekerheid op woningniveau aandacht vraagt. Collectieve concepten hebben als nadeel, dat bij onderbreking van levering, alle aangesloten woningen gedupeerd zijn. Voordeel van een collectief concept is echter weer dat de leveringszekerheid bij de wet geregeld is (warmtewet) en dat er een back-up voorziening voorhanden is die de warmtelevering kan verzorgen. Leveringszekerheid heeft ook te maken met het aantal schakels in de keten van brandstof tot levering van warmte in de woning. Ook automatisering van deze schakels speelt een belangrijke rol. Bij individuele houtketels is dit aantal schakels groter dan bij warmteconcepten met individuele gasketels of collectieve warmtelevering. Toekomstgerichtheid/flexibiliteit Gelet op het criterium toekomstgerichtheid en flexibiliteit zijn er een aantal afwegingen: Eindigheid/beperking van brandstoffen concepten die sterk gelieerd zijn aan aardgas zijn minder toekomstgericht dan all-electric concepten. De elektriciteitsvoorziening is beter te verduurzamen dan de gasvoorziening. Biomassa als brandstof is beperkt beschikbaar. Voorkomen moet worden dat er grootschalige verscheping van biomassa nodig is voor de warmtevoorziening. Vooral bij individuele houtgestookte ketels is dit een 15530PHEI / 13

10 Beoordelingsmethoden en criteria voor gelijkwaardigheid van warmteconcepten in warmteplannen aandachtspunt omdat er dan individuele afspraken met verschillende leveranciers gemaakt worden door bewoners. Bij een grootschalige collectieve biomassacentrale kunnen hieromtrent afspraken gemaakt worden met de warmteleverancier. Naderhand verbeteren van de energie-efficiëntie van de warmte en koudelevering. Bij toekomstgerichtheid en flexibiliteit is ook de mogelijkheid tot het naderhand verbeteren van de energie-efficiëntie van de warmte en koudelevering een interessant aspect. Bij warmteconcepten met collectieve warmtelevering zijn hieromtrent afspraken te maken met de warmteleverancier. Bij individuele warmteconcepten zijn de mogelijkheden beperkt. Om hier een stap te maken is het vervangingsmoment en de individuele beslissing van iedere eigenaar bepalend. Materiaalgebruik De warmteconcepten zouden beoordeeld kunnen worden op de milieubelasting van de gebruikte materialen en grondstoffen. De weging van de integrale milieubelasting is genormeerd in de MPG en opgenomen in het Bouwbesluit. De MPG methode is echter nog niet genoeg ontwikkeld om hier criteria uit af te leiden voor warmteplannen. In de MPG worden alleen de materialen meegewogen die binnen de perceelgrenzen zijn toegepast. De vraag is of dan voldoende recht gedaan wordt aan het materiaalgebruik van gebiedsopties (warmtenet en de warmtecentrale). Deze gebiedsopties zouden dan moeten worden opgenomen in de nationale milieudatabase (dat is nu niet het geval). 5 Vergelijking op kosten In tabel.5.1 zijn de globaal geraamde investeringskosten voor de ontwikkelaar van de woning en de jaarlijkse lasten voor de toekomstige bewoners weergegeven. De inschatting van de jaarlijkse lasten is nog met veel onzekerheden omgeven, bijvoorbeeld hoe gaat de gasprijs zich ontwikkelen en blijft de mogelijkheid bestaan van het salderen van de elektriciteit van pv-panelen. De bedragen zijn exclusief btw. Opmerkingen bij deze tabel: Voor de concepten met warmtenetten is verondersteld dat de aansluitkosten /woning bedragen. Bij voldoende projectomvang zou dit voor rijwoningen en gestapelde woningen haalbaar moeten zijn. Dit jaar is een forse subsidie verkrijgbaar op individuele warmtepompen en lokale bio-ketels (ISDE subsidie). De vraag is of deze subsidie nog jarenlang blijft bestaan. Wel is de verwachting dat de aanschafkosten van een warmtepomp de komende jaren zal dalen, vanwege doorontwikkeling. Energieconcepten waarin individuele warmtepompen worden toegepast, zijn qua investeringskosten veel duurder in verhouding tot de varianten waarbij een gasketel of warmtenetten worden toegepast. De keuze voor de toepassing van een warmtepomp zal alleen worden gemaakt wanneer er behoefte (en financiële waardering) is voor de vloerkoeling die met de toepassing van een warmtepomp mogelijk is. De jaarlijkse lasten in het concept met gasketels zijn laag vanwege het grote pv-oppervlak. Een dergelijk groot pv-oppervlak kan echter niet altijd op de woning geplaatst worden. pompen en warmtenetten creëeren de mogelijkheid een deel van de EPC-doelstelling in te vullen met duurzame warmte in plaats van duurzame elektriciteit. Dit ontlast het woningontwerp omdat vanwege het kleiner pv-oppervlak meer vrijheid ontstaat voor dakkapellen en dakramen. In dit onderzoek is verondersteld dat de wettelijk vereiste EPC behaald wordt door te kiezen voor de minimaal vereiste isolatiewaarden conform het Bouwbesluit aangevuld met pv-panelen. 10 / PHEI

11 Beoordelingsmethoden en criteria voor gelijkwaardigheid van warmteconcepten in warmteplannen tabel.5.1 Item Vergelijking investeringskosten en jaarlijkse lasten voor tussenwoning Aardgas ketel pomp buitenlucht pomp bodemlus Oppervlak zonnepanelen in m² per woning EPC 0,40 0,40 0,36 0,00 0,40 0,40 0,34 0,22 0,35 0,35 Investeringskosten voor ontwikkelaar woning -opwekker Meerprijs voor Lage Temperatuur Verwarming (LTV) Houtketel 110% 125% 170% 300% PV-panelen ISDE subsidie Totaal investering Jaarlijkse lasten bewoner Variabele energielasten Netto vaste lasten (inclusief heffingskorting 310,-) Totaal jaarlijkse lasten bewoner pomp WKO pomp effluent 15530PHEI / 13

12 Beoordelingsmethoden en criteria voor gelijkwaardigheid van warmteconcepten in warmteplannen 6 Conclusies Uit dit verkennende onderzoek zijn de volgende conclusies te herleiden. 1 Een evenwichtige vergelijking van de warmteconcepten ontstaat door ook koude-opwekking mee te wegen in de afbakening. Dit doet recht aan de duurzame koeling die warmtepompconcepten kunnen leveren. 2 Het definiëren van een maximum rendement van de warmte-opwekker als criterium in warmteplannen is niet aan te bevelen. Dit criterium zal leiden tot veel discussie met betrekking tot de afbakening. De berekeningsmethode voor de is goed gedefinieerd in de NVN Echter voor een eenduidige toetsing in de vergelijking met lokale warmteconcepten die in de EPG (NEN 7120) zijn gedefinieerd, zullen veel randvoorwaarden moeten worden beschreven. 3 In de NEN7120 (EPG wordt het hulpenergieverbruik voor cv-pompen in de woningen bij stadsverwarming hoger ingeschat dan bij een lokale warmte-opwekker. Leveranciers van cvketels hebben namelijk kwaliteitsverklaringen waarmee de hulpenergie sterk reduceert. Omdat in het Utrechtse warmtenet geen cv-pompen in de woning aanwezig zijn, is aan te bevelen om voor stadsverwarming ook een kwaliteitsverklaring voor hulpenergie op te laten stellen. Daarmee wordt de EPG berekening meer realistisch op dit punt. 4 Het criterium primaire energie geeft een eenduidig beeld van de prestatie van het warmteconcept. De weging van het primaire energieverbruik is rechtstreeks te koppelen aan de NEN 7120 en de EPC-waarde en zal daardoor goed herkend worden door marktpartijen. Verder gaat ook in de toekomstige BENG-methodiek weging plaatsvinden op het criterium primaire energie. De inschatting is dat methode C het meest evenwichtige meetbereik geeft, omdat deze methode recht doet aan de getrapte EPC-eis waardoor warmtenetten met hoge zeer goed gaan scoren. Om dit definitief vast te stellen, is aan te bevelen om verdere gevoeligheidsanalyses uit te voeren met betrekking tot: invloed woningtype (gestapelde of grond gebonden woning); invloed van de in dit onderzoek gestelde keuze om met pv-panelen de EPC-eis te halen in plaats van aanvullende bouwfysische maatregelen; invloed van maximaal volleggen van de woning met pv-panelen (nul-op-de-meter woning) het toestaan van gebiedsgebonden elektriciteitsopwekking (windmolens, pv-velden) binnen methode C. 5 Het criterium CO 2 geeft per methode een wisselend beeld van de prestatie van het warmteconcept. De berekening van de CO 2 is sterk afhankelijk van de kwaliteit van de in te kopen elektriciteit. In dit verkennende onderzoek is gerekend met de landelijke gemiddelde mix voor elektriciteitsopwekking. 6 Ook de criteria met betrekking tot emissies van NO x en fijnstof zijn sterk gekoppeld aan de kwaliteit van de in te kopen elektriciteit. Door te rekenen met de landelijke gemiddelde mix voor elektriciteitsopwekking, gaan de warmtepompconcepten slecht scoren. Door strenge emissieeisen in warmteplannen op te nemen, kan de toepassing van warmtepompconcepten geblokkeerd worden, tenzij deze warmtepompconcepten fors met pv-panelen worden aangevuld. Toepassing van methode B is daarbij dus het meest relevant, omdat de lokale pv-panelen niet meewegen. Mogelijk kan dit als aanvullende eis op het criterium primaire energie in een warmteplan worden opgenomen. Dit vraagt verdere doordenking. 7 Te overwegen is om plafondwaarden voor de emissies van CO 2, NO x en fijnstof per op te wekken GJ warmte in een warmteplan op te nemen. Daardoor wordt grootschalige toepassing van de lokale bioketels zonder rookgasreiniging voorkomen. 8 Eventueel kan in een warmteplan een aanvullende eis opgenomen worden voor maximale geluidsproductie van buitenlucht-units die bij warmtepompen geplaatst kunnen worden. Dit om te 12 / PHEI

13 Beoordelingsmethoden en criteria voor gelijkwaardigheid van warmteconcepten in warmteplannen voorkomen dat in de tuinen en buitenruimtes hinderlijk geluid ontstaat. Deze eis is dan scherper dan het bouwbesluit. 9 De criteria gezondheid, hittestress, leveringszekerheid, toekomstgerichtheid, materiaalgebruik zijn minder eenduidig vast te leggen en minder relevant in warmteplannen. 10 In warmteplannen legt de gemeente het aansluiten op het warmtenet dwingend op aan ontwikkelaars. Omdat dit de vrije marktwerking beïnvloedt, is aan te bevelen om in een separate overeenkomst met het warmtebedrijf vast te leggen wat de maximale BAK en warmtetarieven mogen zijn die gelden bij aansluiting op het warmtenet PHEI Op al onze diensten en mededelingen is DNR 2011 van toepassing. DNR 2011 is gepubliceerd op onze website onder 13 / 13