BEHEER EN ONDERHOUDS RICHTLIJN WATERBERGING VALKENSWAARD-ZUID - CONCEPT 10 JULI

Transcriptie

1 BEHEER EN ONDERHOUDS RICHTLIJN WATERBERGING VALKENSWAARD-ZUID - CONCEPT 10 JULI 01 - Opdrachtgever : Waterschap De Dommel Auteur/projectleider : Onno de Vrind Royal HaskoningDHV Datum : 10 juli 01 Status : Concept Projectnummer : W8 Akkoord: Projectleider Opdrachtgever PM in stand houden WS PM beheren WS Gemeente Valkenswaard Paraaf datum Paraaf datum paraaf datum paraaf Datum paraaf Datum

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding... Kenmerken Valkenswaard-Zuid... Doelstellingen... Streefbeelden... Beheer Kunstwerken waterbeheer Beheer door waterschap Beheer door derden Kunstwerken overig Beheer door waterschap Beheer door derden Peilbeheer (waterberging) Kenmerken waterberging Sturing waterberging Beheertypen Beheer door waterschap Beheer door derden Afspraken beheerders/eigenaars EHS overig... 1 Monitoring getroffen inrichtingsmaatregelen... 0 Schaderegeling waterberging Inhoudelijke toelichting en rol beheer en onderhoud... 1 Figuur 11: Contour gestuurde waterberging (rode lijn).... Kosten schaderegeling waterberging... 8 Financiële consequenties... Literatuur... Bijlage 1: Kaarten... Bijlage : Monitoringsplan

3 1 Inleiding In dit document staat beschreven welke beheer- en onderhoudsmaatregelen gewenst zijn in het waterbergingsgebied Valkenswaard-Zuid. De beheer- en onderhoudsrichtlijn is een praktische uitwerking van het Waterbeheerplan van Waterschap de Dommel, het natuurbeheerplan van de provincie en het projectplan Waterberging Valkenswaard-Zuid. Dit rapport geeft aan wat de eigendoms- en beheersgrenzen zijn, wat de kenmerken, doelstellingen en streefbeelden zijn met een beschrijving van de nieuwe inrichting. Daarnaast zijn de beheer- en onderhoudsmaatregelen omschreven. Drie jaar na realisatie van het werk wordt deze beheers- en onderhoudsrichtlijn door de beherende partijen geëvalueerd en wanneer nodig bijgesteld. Kenmerken Valkenswaard-Zuid Het projectgebied voor de realisatie van waterberging is gelegen tussen Dommelen en Valkenswaard. Aan de noordzijde wordt het gebied begrensd door de Dommelse watermolen. In het zuiden is het gebied begrensd door de Luikerweg (zie figuur 1). Het gebied ligt in het beekdal van de beek de Dommel. Het gebied is in gebruik als landbouwgrond, voornamelijk akkerbouw, weiland en natuur. Het landschap is licht glooiend. Watersysteem (normale situatie) De Dommel ter plaatse van Valkenswaard-Zuid wordt beïnvloed door twee watermolens: de Dommelsche watermolen en de Venbergsche watermolen. De Dommelsche watermolen ligt in het noorden van het plangebied. De Venbergsche watermolen in het zuiden. De Dommelsche watermolen beïnvloed het peil van de Dommel bij Valkenswaard-Zuid direct. De Venbergse watermolen beïnvloed het peil indirect door meer of minder water door te laten. In het beekdal liggen diverse watergangen, waarvan het grootste deel b-wateren (perceelssloten) zijn. Zowel ten oosten als ten westen van de Dommel zijn waterlopen gelegen die het water afkomstig van het omliggend gebied opvangen en richting Dommel afvoeren. De a-wateren, perceelsloten en greppels aan de westzijde van het Dommeldal wateren af op de watergangen DL, DL0 en DL1. Deze komen samen in watergang DL die buiten het projectgebied stroomafwaarts van de Dommelsche Watermolen afwatert op de Dommel. Aan de oostzijde vindt de afwatering van het gebied op eenzelfde manier plaats via watergang DL. De Dommelsche Watermolen is voorzien van een stuw met schuiven die het waterpeil in de Dommel op ongeveer,80 a,0 m+nap houdt. De schuif bij de watermolen staat regelmatig verder open, bijvoorbeeld als de molenaar niet aanwezig is of deze niet in gebruik is. Het peil in de Dommel fluctueert hierdoor. In perioden met langdurige en intensieve neerslag in het winterhalfjaar treden in de normale situatie overstromingen op in het Dommeldal. De Dommel treed ongeveer eens per jaar buiten haar oevers. Bij een afvoergolf T1 (die met een kans van eens per jaar voorkomt) overstroomt een klein deel van het gebied. In de normale situatie vindt in het Dommeldal natuurlijke (ongestuurde) waterberging plaats. In de hoogwatersituatie die gemiddeld eens in de 100 jaar voor komt (W+) stroomt ongeveer 1 m /s water via de Dommel en zijwatergangen (DL en DL). Er wordt bij een dergelijke situatie ongeveer m water op natuurlijke wijze in het gebied geborgen

4 Figuur 1. De ligging van het plangebied (binnen cirkel) bij Dommelen. Eigendom De gronden in het gebied zijn voor een groot deel in eigendom van Waterschap De Dommel en de Gemeente Valkenswaard. Met name aan de oostzijde van de Dommel liggen diverse percelen die in particuliere handen eigendomssituatie. zijn. In figuur iss een overzicht gegeven van de percelen en de

5 Figuur. Kadastrale situatie

6 Doelstellingen In het reconstructieplan Boven-Dommel is aangegeven dat het Dommeldal ten zuiden van Dommelen ingericht dient te worden als waterbergingsgebied. Door bij piekafvoeren (met een herhalingstijd van 1 x per jaar of minder vaak) op een gecontroleerde manier een deel van de afvoer tegen te houden wordt benedenstrooms van Valkenswaard schade door wateroverlast voorkomen. Naast de aanleg van het waterbergingsgebied ontwikkeld de gemeente Valkenswaard natuur in het gebied (i.k.v. de ecologische hoofdstructuur). Op de hoger gelegen flanken blijft de huidige landbouw mogelijk en wordt woningbouw ontwikkeld

7 Streefbeelden Door de gemeente Valkenswaard en Waterschap de Dommel is gezamenlijk een visie opgesteld voor de inrichting van het gebied. Deze visie is vervolgens uitgewerkt in een integraal inrichtingsplan waarin ecologie, waterberging, ecreatie en landschap/ cultuurhistoriee optimaal opp elkaar zijn afgestemd. De gemaakte afspraken in het kader van het inrichtingsplan zijn opgenomen en vastgelegd in het beeldkwaliteitsplan Lage Heide Landgoed van de gemeente Valkenswaard (Buro Maastricht, Kenmerk d.d. maart 010). In dit beeldkwaliteitsplan zijn de kaders voor inrichting van het gebied, waaronder de waterkeringen en constructies voor de waterberging, opgenomen. Figuur. Inrichtingskaart zoals opgenomen in het t beeldkwaliteitsplan

8 Beheer Binnen het waterbergingsgebied Valkenswaard Zuid spelen doelstellingen en streefbeelden waarvoor inrichtingsmaatregelen zijn getroffen. Daarnaast is sprake van bestaande elementen en gebieden in beheer bij het waterschap en bestaande en nieuwe elementen en gebieden in beheer van andere partijen. Op bijgevoegde kaart (bijlage 1) zijnn de gebieden en elementen opgenomen waarvoor het waterschap het beheer en onderhoud uitvoert..1 Kunstwerken waterbeheer.1.1 Beheer door waterschap In deze paragraaf zijn de in het gebied voorkomende kunstwerken (ten behoeve van het waterbeheer) die in beheer en onderhoud zijnn bij het waterschap nader beschreven. Tevens zijn z gemaakte afspraken over onder andere het medegebruik van de waterkering mett derden beschreven. Overigee waterkering (m.u.v. binnentalud) - W.1 Door aanleg van de overige waterkeringen enn regelwerken wordt het mogelijk hett waterbergingsgebied in te zetten. In het gebied kan maximaal tot eenn waterstandd van, m + NAP water geborgen worden. Inclusief een waakhoogte van 0 cm bedraagt de hoogtee van de kruin van de waterkering (afgerond),0 m + NAP. Ditt betreft de eindhoogte van v de waterkering, na consolidatie en zetting van de ondergrond. Bij aanleg van de waterkering is hiermee rekening gehouden. Aan de flanken is aansluitend aan de natuurlijke hoogteligging terrein van derden opgehoogd tot een hoogte van,8 m + NAPP (westzijde / Willems) en e, m + NAP (oostzijde). De waterkering heeft een kruinbreedte van meter met daarop een onderhoudspo pad van meter breed. Aan de oostzijde (tussen Het Broek enn de Narcislaan) is tevenss een fietspad van, meter breed op de kade gelegen. De waterkering iss berijdbaar met materieel ten behoeve van onderhoud van de waterkering zelf, de sloten en de kunstwerken. Ook kan een inspectievoertuig over de waterkering rijden. In de geotechnische stabiliteitsberekeningen is hiervoor rekening gehouden met een verkeersbelasting van 1, kn/m over een breedte van, meter. Het onderhoud van de bovenzijde, buitenzijde, onderhoudspad en opritten gebeurt door het waterschap. De taluds met uitzondering van de binnentaluds (zie paragraaf.1.) ) worden gemaaid en opgeharkt tot op de bovenzijde van de waterkering, vanwaar het maaisel wordt afgevoerd. De kruin, het buitentalud en de opritten worden x perr jaar gemaaid, waarbij het h maaisel wordt afgevoerd. Beheer en onderhoudd van het fietspad ligt bijj de gemeente Valkenswaard (zie parr..). Buitentalud 1: a 1: Kruin ( m) ) Binnentalud 1: (zijde waterberging) ) Beheer door waterschap Beheer door gemeente (zie par.1.) Figuur. Principe beheer waterschap en beheer gemeente

9 De kade is afgewerkt met gras en is voldoende robuust ontworpen, zodat aan deze grasmat geen specifieke eisen worden gesteld. Er mogen dus her en der kale plekken aanwezig zijn. Kale plekken kunnen, met name aan de buitenzijde van het waterbergingsgebied, wel w leiden tot plaatselijk uitzakken van het talud. In dit geval dient rekening gehouden te worden met plaatselijk herstel van de kade na overstroming van het gebied en/of inzet van de waterberging g. Met betrekking tot beplanting worden er eisen gesteld aan de waterkering. In verband met het schouwen van holen, die de waterkering kunnen ondermijnen, zijn struiken en struweel op de kade niet toegestaan. Eens per jaar, voor het hoogwaterseizoen, wordt de kade geschouwd. Hierbijj wordt onder andere gekeken naar de aanwezigheidd van holen. Ook de aanwezigheid van bomen op of nabij de kade brengt een risico met zich mee en is daarom niet toegestaan. Een boom die omwaait kan bijvoorbeeld een bres in de waterkering veroorzaken. De toetsing hiervan is weergegeven in het dwarsprofiel van figuur. Bomen dienen op een bepaalde afstand van de waterkering te staan. Hiervoor gelden de volgende parameters (ziee ook in het dwarsprofiel): De ontgrondingskuil van bomen (bij omwaaien) bedraagt x 1 m (bxh). Vanaf onderkant ontgrondingskuil dient er met een verhouding van 1: (zie groene lijn) minimaal 1, meter van de kruin van de kade overr te blijven. Figuur. Principe verstoringszone boom Regelwerk waterberging W..A Om het waterbergingsgebied gestuurd te kunnen vullen wordt een regelwerk aangelegd. Het regelwerk bestaat uit een op afstand bestuurbare klepstuw die bij inzet van het gebied opgetrokken wordt. In de damwand onder de stuw zijn sparingen gehouden van ca. 0 cm breed en 10 cm c hoog. Hierdoorr blijft bij normale afvoersituaties (wanneer de klep plat ligt) stroming s onder de stuw aanwezig, waardoor vuil en zand niet onder de klepstuw ophopen en bodemmigrerende vissen de stuw in gestreken toestand kunnen passeren. Eens in de jaar dient neergeslagen sediment voor en na de stuw verwijderd te worden tot het niveau van 1,00 m+nap. Deze D frequentie kan bijgesteld worden op basis van ervaringen in het veld

10 Bediening en onderhoud van het regelwerk dient plaats te vinden conform nader te leveren voorschriften van de leverancier. De werking van het regelwerk dient voorafgaand aan ieder hoogwaterseizoen gecontroleerd te worden. Over het regelwerk wordt voor beheer en onderhoud een brug aangebracht. Wandelaars kunnen hier tevens de Dommel oversteken. De brug en brugleuningen dienen eens per jaar gecontroleerd te worden op veiligheid. Overige regelwerken W..B en W..C Naast regelwerk W..A met brug bevinden zich nog regelwerken in de waterkering: Regelwerk W..B, geautomatiseerde kantelstuw en duiker ter overbrugging van de waterkering. Situering: In de waterkering, ten westen van de Dommel, ter plaatse van de kruising van waterkering en watergang DL-. Regelwerk W..C, geautomatiseerde kantelstuw en u-goot gecombineerd met faunapassage ter overbrugging van de waterkering. Situering: In de waterkering, ten oosten van de Dommel, ter plaatse van de kruising van waterkering en watergang DL-. De constructies hebben een draagkracht voor verkeer met een verkeersklasse 10. Bediening en onderhoud van de regelwerken dient plaats te vinden conform de nog nader te leveren voorschriften van de leverancier. De werking van de regelwerken dient voorafgaand aan ieder hoogwaterseizoen gecontroleerd te worden. Faunapassage regelwerk - EN.1 Ter plaatse van de onderdoorlaat W..C is geïntegreerd in het regelwerk een faunapassage gerealiseerd. De faunapassage is meter breed en ligt tussen het regelwerk en de waterkering, aan de oostoever van de watergang. Deze faunapassage maakt de migratie van kleine diersoorten mogelijk. Om het regelwerk te kunnen laten functioneren is het van belang dat de faunapassage bij inzet van het bergingsgebied afgesloten is. Zodoende dient in de hoogwaterperiode (november / maart) de faunapassage met schotbalken, aan te brengen met behulp van een kraan, afgesloten te worden. Hiervoor zijn voorzieningen in het kunstwerk opgenomen. In maart, als de schotbalken verwijdert worden, dient eventueel uitgespoelde grond hersteld te worden. De schotbalken worden opgeslagen op een nog nader te bepalen plaats buiten het waterbergingsgebied. Veegvuiluitdraaiplaats W..E Ten zuiden van het regelwerk W..A is een veegvuiluitdraaiplaats gerealiseerd. Bij maaien van de Dommel vanaf het water kan hiermee het maaisel uit de Dommel worden gehaald. Vanwege de recreatieve functie van het gebied is met de gemeente afgesproken dat maaisel zo spoedig mogelijk (conform de norm binnen bebouwd gebied) afgevoerd wordt. Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar paragraaf

11 .1. Beheer door derden In deze paragraaf zijn de in het gebied voorkomende kunstwerken ten behoeve van het waterbeheer die NIET in beheer zijn van het waterschap nader beschreven inclusief gemaakte afspraken met derden. Waterkering binnentalud - W.1 De binnenzijde van de waterkering heeft een talud van 1:. Het binnentalud zal worden betrokken bij het beheer van het aangrenzende natuurgebied, dat bestaat uit maaibeheer en beweiding. Met de gemeente is afgesproken dat beweiding van het talud van de waterkering alleen geschiedt met kleinhoevigen (schapen). Bij de keuze om het natuurgebied te laten begrazen door groothoevigen (koeien) wordt door de gemeente een (tijdelijke) afrastering bij de teen van de waterkering geplaatst. Bovenstaande met uitzondering op het gedeelte ten zuiden van Het Broek. Hier is ten behoeve van verdere landschappelijke inpassing van de waterkering het binnentalud verflauwd tot 1:10. Hiermee is de waterkering hier robuust genoeg om ook begrazing door groothoevigen toe te kunnen staan

12 . Kunstwerken overig..1 Beheer door waterschap In deze paragraaf zijn de in het waterbergingsgebied Valkenswaard-Zuid voorkomende kunstwerken die geen relatie hebben met het waterbeheer, maar wel in beheer onderhoud zijn bij het waterschap, nader beschreven. Poorten en afrasteringen De waterkering is op verschillende plaatsen voorzien van afrasteringen en poorten. Onderscheid is gemaakt in poorten toegankelijk voor wandelaars, bijvoorbeeld door middel van tourniquet, en poorten gesloten voor wandelaars.. De volgende functies zijn hierbij per traject te onderscheiden (verwijzing naar nummers zie figuur ): Traject 1: waterkering toegankelijk voor wandelaars. Op de waterkering is aan de oostzijde door de gemeente een raster geplaatst (A). Traject : waterkering toegankelijk voor wandelaars en fietsers. Geen poorten en rasters. Traject : waterkering toegankelijk voor wandelaars (geen doorgaand fietsverkeer over de kade). Ten zuiden van de narcislaan is haaks op de waterkering afrastering, een poort (voor beheer en onderhoud) en een tourniquet (voor wandelaars) aangebracht (B). Traject : Kade gesloten voor wandelaars (wandelpad wordt beneden aan de waterkering verder geleid). Op twee plekken is haaks op de waterkering afrastering en een poort (voor beheer en onderhoud) aangebracht (C+D). Traject : Waterkering toegankelijk voor wandelaars. Geen poorten en rasters. Traject : Waterkering gesloten voor wandelaars (geen toegang i.v.m. privé eigendom). Haaks op de waterkering is afrastering en een poort (voor beheer en onderhoud) aangebracht (E). De poorten, rasters en tourniquets zijn eigendom van de gemeente en worden door de gemeente periodiek gecontroleerd (zie par...). Bij poorten en rasters op de waterkering is het in het kader van het waarborgen van stabiliteit van de waterkering voor het waterschap wel van belang dat er geen ruimte aanwezig is tussen de palen en omliggende grond (principe zie figuur ). Het waterschap controleert of dit het geval is. Figuur : Principe aansluiting grond rondom palen

13 .. Beheer door derden In deze paragraaf zijn de in het waterbergingsgebied Valkenswaard-Zuid voorkomende kunstwerken die geen relatie hebben met het waterbeheer en NIET in beheer zijn bij het waterschap nader beschreven. Recreatieve voorzieningen De volgende recreatieve voorzieningen worden door gemeente Valkenswaard onderhouden: Verhard fietspad (aanleg door gemeente). Deze komt op de waterkering tussen het Broek tot de Narcislaan. Fietsbrug in het verlengde van Het Broek. Tourniquets, poorten en afrasteringen zoals beschreven in paragraaf..1. Figuur. Trajecten en recreatieve voorzieningen

14 . Peilbeheer (waterberging)..1 Kenmerken waterberging Op basis van hydrologisch onderzoek van het waterschap is vastgesteld dat in het gebied Valkenswaard Zuid tot een hoogte van, m + NAP waterberging kan worden gerealiseerd. Hiermee wordt een bijdrage geleverd aan het verminderen van de wateroverlast in stroomafwaarts gelegen gebieden. Naar verwachting zal de waterberging vanaf eens in de jaar moeten worden ingezet (vanaf T: afvoergolf die met een kans van eens per jaar voorkomt). Dit afhankelijk van weersomstandigheden en de effecten van klimaatsverandering, om overlast bij hoogwatergebeurtenissen tot eens in de 100 jaar te kunnen voorkomen. Als gevolg van de aanleg van de waterberging zal het gebied dat overstroomt toenemen met ongeveer 11 ha (uitgaande van een vergelijking met afvoersituatie T). Werking regelwerken De debietbegrenzers (W..A. W..B en W..C) zorgen ervoor dat de afvoer van de Dommel benedenstrooms van de Dommelsche weg begrensd wordt op 1, m/s (situatie T100W+). Ter plaatse van het westelijke en oostelijke regelwerk wordt een vast debiet van, m/s respectievelijk 1 m/s doorgelaten. De afvoer die het regelwerk in de Dommel doorlaat is veranderlijk en afhankelijk van de afvoergolf die optreedt (range T T100W+). Een overzicht met afvoeren bij een situatie T100W+ en T inclusief inzet van het bergingsgebied is weergegeven op figuur 8. Deze knijpdebieten zijn geoptimaliseerd voor een T100W+ afvoergolf. Op advies van de hydrologen kan afgeweken worden van deze knijpdebieten bij andere afvoersituaties en voor optimale inzet van het gebied in samenhang met andere maatregelen die getroffen worden om Eindhoven droog te houden. De hydrologen maken daarbij gebruik van een Beslissings ondersteunende Systeem voor hoogwater (BOS-hoogwater). Figuur 8. Waterverdeling bij waterberging Links: situatie T100W+ Rechts: situatie T Blauw: Optredende maximale afvoer Rood: Debiet dat door regelwerken wordt doorgelaten Groen: Maximale afvoer bij uitleespunt als gevolg van inzet waterberging

15 De aansturing van de regelwerken vindt plaats aan de hand van: Meetpunten gelegen bovenstrooms van het bergingsgebied, die dee optredendee afvoergolf afleiden. Waterstandsmetingen bij de drie stuwen. Deze zijn gesitueerd vlakk boven- en benedenstrooms de regelwerken. Op basis van de waterstandsmetingen wordt bepaaldd hoeveel afvoer door de regelwerken stroomt en wordt de instelling van de stuwkleppen bepaald, zodat het juiste debiet wordt doorgelaten. Voor het actuele cyclische onderhoud en peilen van kunstwerken wordt verwezenn naar de daarvoor bestemde database (GisRatio / stuwen- en kunstwerkenboek). Tijdsduur Het gebied vult zich in een periode van ongeveer 1 a etmalen. Dit afhankelijk a van de hoogwatersituatie. Als de afvoer weer zakt tot onder het kritische niveau, loopt het waterbergingsgebied geleidelijk weer leeg. De tijd waarin het gebied kan leeglopen hangt af van de snelheid waarmee de afvoer afneemt. Gemiddeld zal het waterbergingsgebied in 1 a etmalen weer leeglopen. Op deze manier wordtt gedurende ongeveer dagen extra water in hett gebied geborgen. Met het hydrologischh model is berekend hoe lang het gebied onder water w staat. Voor de piekafvoeren T en T100W+ zonder inzet van waterberging is dit, respectievelijk dagen. Met maximale inzet van de waterbergingg betreft het, dagen. In figuur is het vol en leeglopen van het gebied bij een situatie T100W+ weergegeven. Figuur. Het vol- en leeglopen van de gestuurde waterberging Uitgangspunt blijft, dat flexibiliteit bij het inzetten van het waterbergingsgebied voorop staat. Alle maatregelen moeten bij elke gebeurtenis weer in onderlinge samenhang worden bekeken. Alleen zo kan het waterbergingssysteem optimaal worden benut

16 .. Sturing waterberging Hieronder zijn de stappen uitgewerkt voor de situatie dat de waterberging ingezet wordt. Het betreft acties die voorafgaand, tijdens en na inzet van de waterberging van belang zijn. Vanuit het Beslissings Ondersteunend Systeem (BOS) wordt aangegeven dat inzet van het waterbergingsgebied nodig is. Dit systeem wordt gevoed door sensoren, onder andere sensoren bovenstrooms van Valkenswaard-Zuid (zie monitoringsplan). Voorafgaand aan hoogwater Bij een verwachte hoogwatergolf moeten er voorbereidende maatregelen getroffen worden om ervoor te zorgen dat het bergingsgebied op tijd gereed is om water te bergen. Het betreft de volgende activiteiten: Informeren eigenaren percelen; Beslissen tot in werking laten treden regelwerken W..A, W..B en W..C. De regelwerken hebben een automatische sturing. De inzet van de waterberging en sturing op het streefpeil van, m+nap gebeurd automatisch via telemetrie. De basis van de automatische sturing ligt bij de afvoeren zoals aangegeven in figuur 8. De verantwoordelijkheid voor de regeling van de regelwerken ligt bij Team Meetnet van Waterschap de Dommel. Wanneer automatisch stuwsturing niet mogelijk is, bijvoorbeeld door een technische storing of uitval van de telemetrie, is de stuwsturing de verantwoordelijkheid van de beheeropzichter van het stroomgebied. Sturing gedurende hoogwater Tijdens de inzet is aandacht nodig voor: Controle wateroverlast op onvoorziene locaties (natte plekken buiten waterbergingsgebied); Controle peilen bij inzet waterberging (het water mag niet hoger dan, m+nap komen). Het TMX systeem dient hier op ingesteld te worden. Vanaf een nog nader te bepalen afvoer bovenstrooms en/of waterstand in het gebied krijgt de beheerder een seintje vanuit het systeem, zodat controle in het veld uitgevoerd kan worden; Schouwen regelwerken op drijfvuil en drijfvuil wanneer aanwezig verwijderen; Vastleggen omvang overstroomt gebied (foto s maken in het gebied) eventueel aangevuld met luchtfoto s (e.e.a. t.b.v. de schaderegeling). Nadere uitwerking zie monitoringsplan, bijlage. De contour van de waterberging is weergegeven op figuur 11; Inspectie waterkering W.1. Nb. Hetgeen genoemd onder de e bullit dient in het kader van de schaderegeling tevens plaats te vinden bij overstromingen zonder inzet van de gestuurde waterberging. Na hoogwater Wanneer de hoogwatergolf is gepasseerd loopt het gebied automatisch leeg, waarbij op debiet wordt gestuurd (zie figuur ). Het opruimen van zwerfvuil en dergelijke na afloop van de overstromingen is een activiteit die onder de verantwoording van de betreffende perceelseigenaren en terreinbeheerders valt

17 . Beheertypen In deze paragraaf wordt het beheer en onderhoud beschreven van gebieden en elementen waaraan bepaalde natuurbeheertypen zijn toegekend. Dit beperkt zich niet alleen tot de Ecologische Hoofdstructuur, maar heeft ook betrekking op gebieden daarbuiten. Voor de beheertypen heeft het Waterschap De Dommel bewust gekozen om aan te sluiten bij de systematiek van beheertypen uit de Index Natuur en Landschap...1 Beheer door waterschap In deze paragraaf zijn de in het waterbergingsgebied Valkenswaard-Zuid voorkomende elementen en gebieden in beheer van het waterschap nader beschreven. Uit de GIS-database is een tabel af te leiden waarin het algemene beheer van elk afzonderlijk element en gebied is opgenomen inclusief specifieke opmerkingen. Hieronder volgen enkele specifieke kenmerken van deze elementen en gebieden, voor zoverre deze niet zijn opgenomen in de GIS-database. Tevens zijn gemaakte afspraken met derden beschreven. De Dommel De Dommel heeft bij de aanleg van de waterberging Valkenswaard-Zuid geen veranderingen ondergaan. Het onderhoud van de Dommel vind plaats door middel van een maaiboot, waarbij het peil werd opgezet door de Dommelsche Watermolen. Stuw W..A kan nu worden gebruikt om het peil ten behoeve van het maaibeheer op te zetten. Het onderhoud van de watergang met de maaiboot; frequentie 1 á keer per jaar. Bij laag water (peil lager dan, m. + NAP) is stuw W..A niet passeerbaar voor de maaiboot. Maaisel wordt afgedreven tot aan de vangbalk bovenstrooms de stuw. Hier wordt een veegvuiluitdraaiplaats (W..E) aangelegd bestaande uit een stalen damwand, bekleed met houten planken, bovengrond voorzien van betongraskeien. Het maaisel van het gedeelte tussen de stuw en de watermolen wordt afgedreven via de molen naar de veegvuiluitdraaiplaats benedenstrooms de molen. De bovenstroomse veegvuiluitdraaiplaats heeft tevens een functie bij inzet van het waterbergingsgebied. Wanneer het gebied weer leegloopt, zal het water via de stuw weer worden afgelaten. Drijfvuil kan dan ook worden afgevangen bij de vangbalk. Uit ervaring met eerdere inundaties is gebleken dat deze voorziening tezamen met het vuilrooster dat is aangebracht bij de Venbergsche molen afdoende is voor het verwijderen van drijfvuil. Watergang DL1 Watergang DL1 is een bestaande watergang die tussen het zuidelijke uiteinde van de waterkering en de Narcislaan aan de oostkant is voorzien van een onderhoudspad. Het onderhoud aan de watergang dient jaarlijks met behulp van een kraan vanaf het pad gelegen op waterkering uitgevoerd te worden. Het maaisel wordt afgevoerd door Waterschap. Geen veranderingen in het beheer van de overige trajecten van watergang DL1. Watergang DL Watergang DL is een bestaande watergang. De gehele watergang wordt jaarlijks met behulp van een kraan gemaaid, waarbij het maaisel achterblijft. Ter plaatse van de waterkering wordt het beheer uitgevoerd vanaf de kruin van de waterkering

18 Watergang DL De functie van watergang DL (en DL0) is met de inrichting van het natuur- en waterbergingsgebied gewijzigd. Het beheer van deze watergangen wordt dan ook van het waterschap overgedragen aan de gemeente (zie par...). De functie van het gedeelte van watergang DL benedenstrooms van het bergingsgebied is onveranderd. Deze watergang wordt jaarlijks met behulp van een kraan gemaaid, waarbij het maaisel achterblijft. Sloten Ten zuiden van de noordelijke waterkering zijn parallelsloten (EA.1 en EA.) aangelegd. Paralllelsloot EA.1 wordt jaarlijks vanaf de waterkering gemaaid met behulp van een kraan, waarbij het maaisel wordt afgevoerd. Een en ander hierbij dient mogelijk nog op het uiteindelijke ontwerp van de geplande vispassage nader afgestemd te worden. Watergang EA. komt in beheer van de gemeente (zie par..). Figuur 10. Overzicht watergangen binnen waterbergingsgebied

19 .. Beheer door derden In deze paragraaf zijn de in het waterbergingsgebied Valkenswaard Zuid voorkomende natuurbeheertypen conform de index Natuur en Landschap beschreven voor zoverre deze NIET in beheer zijn bij het waterschap. Tevens is het beheer van de overige gebiedsdoelen beschreven inclusief verantwoordelijkheden. Per voorkomend element-gebied zijn afspraken en verantwoordelijkheden beschreven. Watergang DL en DL0 Watergangen DL en DL0 zijn bestaande watergangen. Vanwege de inrichting van het waterbergingsgebied en inrichting van het natuurgebied is de functie van deze watergangen gewijzigd (bij watergang DL betreft het alleen het gedeelte gelegen binnen het waterbergingsgebied). Doordat het afwaterend oppervlak op deze watergangen kleiner is geworden wordt het beheer van deze watergangen dan ook van het waterschap overgedragen aan de gemeente. Watergang EA. In het kader van het waterbergingsgebied en de ontwatering van het gebied gelegen tussen de waterkering, Dommel en watergang DL0 is watergang EA. aangelegd. Het beheer van deze watergang is aan de gemeente en kan uitgevoerd worden vanaf het binnentalud van de waterkering. Natuurgebied en landgoed In het plangebied is natuurgebied (EHS) aanwezig en een landgoed. De Gemeente Valkenswaard is verantwoordelijk voor het beheer en onderhoud hiervan. Op termijn wordt het natuurgebied mogelijk overgedragen aan een terreinbeheerder, naar verwachting Natuurmonumenten. Bosplantsoen Delen langs de waterkering zijn aangeplant met gebiedseigen bosplantsoen (houtsingels en houtwallen). Beheer en onderhoud hiervan gebeurt door gemeente. E.e.a. met in acht neming van hetgeen beschreven onder paragraaf.1.1 ten aanzien van bomen langs de waterkering. Bomen en houtsingel Twee overhoeken langs de waterkering zijn door het waterschap aangeplant met struweel (zie ontwerptekeningen). Beheer en onderhoud hiervan gebeurt door de gemeente.. Afspraken beheerders/eigenaars EHS overig Het traject waar de waterkering is aangelegd komt in eigendom van het waterschap. In verband met het raakvlak tussen waterkering en het aanliggende natuurgebied zal tussen het waterschap en de gemeente een opstalrechtovereenkomst worden gesloten wat betreft gebruik van de waterkering door de gemeente

20 Monitoring getroffen inrichtingsmaatregelen Voor het waterbergingsgebied Valkenswaard Zuid is een monitoringsplan opgesteld (zie bijlage ). Hieronder wordt nader ingegaan op de verantwoordelijkheden voor beheer en onderhoud. Doel hiervan is tijdig ongewenste ontwikkelingen te kunnen bijsturen. De hoogte van de waterkering is vastgesteld op,0 m +NAP. Dit betreft de eindhoogte van de waterkering, na consolidatie en zetting van de ondergrond. Bij aanleg van de waterkering is hiermee rekening gehouden door een overhoogte aan te brengen. Om vast te stellen of de waterkering plaatselijk niet onder het niveau daalt wordt de waterkering eens in de jaar ingemeten. Hiervoor wordt om de meter een dwarsprofiel ingemeten, waarbij de teen en de zijkanten en het midden van het bovenvlak ingemeten worden. Naast de waterkering wordt een raai op de opgehoogde terreindelen van de particulieren ingemeten. Aan de oostzijde dient de hoogte minimaal, m + NAP te zijn. Aan de westzijde dient de hoogte minimaal,8 m + NAP te zijn. Blijkt uit de metingen dat de waterkering en opgehoogde percelen niet meer voldoen dan dient dit door het waterschap hersteld te worden. Het ophogen van de waterkering en percelen met teelaarde volstaat. De regelwerken worden eens per jaar getest. Dit gebeurt in juni / juli, zodat er voldoende tijd is om eventuele gebreken te herstellen. Tijdens en na inzet van waterberging dient de werking van de waterkering en de stuwen gecontroleerd te worden. Hierbij moet tevens beoordeeld worden of de beschermende maatregelen voldoen of er nog extra maatregelen nodig zijn

21 Schaderegeling waterberging.1 Inhoudelijke toelichting en rol beheer en onderhoud De Waterwet vormt de basis voor het vaststellen van plannen voor waterberging, voor het dulden van waterberging en voor het vergoeden van schade als gevolg van waterberging. Voor het vergoeden van schade heeft Waterschap De Dommel de Uitvoeringsregeling vergoeding van schade bij waterberging in december 011 vastgesteld. Deze regeling is gebaseerd op Brabant brede afspraken met andere waterschappen, provincie, terreinbeheerders en ZLTO en is bedoeld om de verwachte meest voorkomende schade door inundatie, gewasschade op agrarische percelen, op een klantgerichte wijze (zo eenvoudig, duidelijk en vlot mogelijk) te kunnen afhandelen. In het beleid voor schadevergoeding ligt de nadruk vooral op de agrarische sector. Dat heeft twee redenen. Ten eerste komen in de praktijk veelal extensief gebruikte agrarische percelen in aanmerking voor waterberging op gronden van derden. De tweede reden is dat bij bepaalde vormen van agrarisch gebruik de inundatieschade zich relatief eenvoudig laat berekenen en zich daarom leent voor een regeling voor schadevergoeding. Dit in tegenstelling tot meer specialistische teelten en andere gebruiksvormen zoals natuurbeheer. Daar zal taxatie eerder in de rede liggen. De vergoedingsregeling is van toepassing indien een waterberging concreet is begrensd op de legger en is vastgelegd in het bestemmingsplan van de desbetreffende gemeente(n). Is dit het geval dan wordt zowel bij inzet van de waterberging maar ook bij natuurlijke overstroming vergoeding uitgekeerd. Voor het indienen van een verzoek tot schadevergoeding is een procedure uitgewerkt. Na inundatie (zowel gestuurd als van nature) ontvangt de grondeigenaar hiervan een melding van het waterschap. De grondeigenaar vult deze aan, waarna het waterschap de schade bij beschikking vaststelt. Daarbij worden vaste vergoedingsnormen gehanteerd. De grondeigenaar heeft de mogelijkheid een bezwaar in te dienen tegen de beschikking bij het dagelijks bestuur van het waterschap. Binnen Waterschap De Dommel is het proces beheer en onderhoud verantwoordelijk voor de afhandeling van schadeverzoeken. Procesbeschrijvingen en protocollen zijn binnen dit proces beschikbaar. Bij de uitvoering van de vergoedingsregeling hebben ook buitenmedewerkers van het waterschap een belangrijke rol. Het gaat daarbij om: Uitdragen van basisprincipes uitvoeringsregeling aan ingelanden. Informatie over de regeling en toepassing ervan is te vinden binnen het proces beheer en onderhoud. Controle feitelijke situatie in een hoogwatersituatie. Met hydrologische modellen is bepaald welke gebieden zullen overstromen bij een bepaald waterpeil. Hieruit is de contour van de waterberging zoals weergegeven op figuur 11 uit afgeleid. Dit kan afwijken van de feitelijke situatie. Voor het bepalen van de schadevergoeding is de feitelijke situatie leidend. Controle hierop in een hoogwatersituatie vindt plaats door de gebiedsbeheerder van het betreffende waterbergingsgebied. Afwijkingen moeten intern aan GIS, databeheer en de hydrologen teruggekoppeld worden

22 Figuur 11: Contour gestuurde waterberging (rode lijn)

23 . Kosten schaderegeling waterberging De waterberging Valkenswaard-zuid wordt naar verwachting vanaf eens in de jaar ingezet (T). Daarnaast is er sprake van natuurlijke overstromingen zonder dat de waterberging actief ingezet wordt. Binnen de begrenzing van de gestuurde waterberging wordt in beide situaties, dus zowel bij gestuurde waterberging als bij natuurlijke overstromingen, schade uitgekeerd. Aan het bepalen van de jaarlijkse kosten voor de schaderegeling waterberging voor de Valkenswaard-zuid liggen de volgende aannames ten grondslag: De waterberging kan met een kans van 1 maal per jaar gestuurd in worden gezet. Hierbij wordt het gehele waterbergingsgebied zoals dat in de keur/bestemmingsplan wordt opgenomen, onder water gezet; De waterberging stroomt van nature vanaf eens per jaar onder water; Bestaande bebouwing binnen de contour stroomt niet onder maar wordt beschermd middels waterstaatkundige werken of staat boven het optredende waterpeil; Voor de berekening is de laatste landgebruikskaart van 01 genomen. In Valkenswaard-zuid is % natuur en % landbouw, waaronder akkerbouw en weiland. De overige landgebruiken zijn onder andere boomkwekerijen welke relatief kapitaalsintensief zijn. Na realisatie van de EHS zal het overgrote deel van het gebied bestaan uit natuur, met moeras, bloemrijke graslanden, struweel, bos en open water. Er kan overige schade ontstaan zoals schade aan bijzondere afrasteringen en percelen die in gebruik zijn voor recreatieve doeleinden (bijv. moestuinen). Zonder verdere onderbouwing wordt in deze berekening rekening gehouden dat schade aan gronden die buiten de schaderegeling vallen, 0 % zijn van de overige schade; De meest waarschijnlijke periode van overstroming is tussen november en maart. In de berekening worden periodes meegenomen: medio november, medio januari en medio maart. Op basis van bovenstaande aannames bedragen de jaarlijkse kosten voor de schaderegeling: Herhalingstijd (jaar) Oppervlakte (hectare) Gemiddelde gewasschade ( /hectare) Overige schade (%) Aanteel keer dat gebeurtenis voorkomt in jaar 1, 00 0% 10, 00 0% 00 0% 1 Kosten ( ) Totale kosten voor jaar:.0 Kosten per jaar:

24 8 Financiële consequenties In tabel zijn de kosten voor het beheer van de toekomstige situatie per onderhoudstype in oppervlakte-eenheid, lengte of aantal opgenomen. Onderhoudstype Aantal eenheid Prijs per eenheid ( ) Frequentie Totaal ( ) beheerder W.1.A W.1.A Klepelen onderhoudspad met opritten en kruin, maaisel afvoeren Taluds maaien en maaisel afvoeren +/- 10 m 0,0 x per jaar WS Dommel +/- 00 m 0,0 x per jaar 0 WS Dommel R.1 Poorten en tourniquets aantal - 1x per jaar inspecteren 10 Gemeente Valkenswaard W..A Onderhoud regelwerk W..A en controle brug en brugleuningen 1 aantal - conform voorschriften leverancier - WS Dommel W..A Controle doorstroming onder regelwerk W..A, indien nodig vuil verwijderen 1 aantal - wekelijks tijdens inzet waterberging /tijdens maaionderhoud - WS Dommel W..B, W..C Onderhoud regelwerken: W..B en W..C (W..C ook controle leuningwerk) aantal - conform voorschriften leverancier - WS Dommel W..B, W..C Controle doorstroming onder regelwerk W..B en W..C, indien nodig vuil verwijderen aantal - wekelijks tijdens inzet waterberging /tijdens maaionderhoud - WS Dommel EN.1 Controle en onderhoud faunapassage 1 aantal 1x per jaar, onderhoud aan beplanting in faunapassage WS Dommel EN.1 Afsluiten en openstellen faunapassage 1 aantal 0 November - maart: aanbrengen en verwijderen schotbalken 0 WS Dommel DL1 Maaien watergang DL1 tussen het Broek en de Narcislaan, maaisel afvoeren +/- 0 m 0,0 1x per jaar 1 WS Dommel DL Maaien watergang DL +/- 00 m 0,0 (excl. afvoeren) 1x per jaar 10 WS Dommel EA.1 Maaien (parallel)sloot +/- 0 m 0,0 1x per jaar 10 WS Dommel DL / DL0 / EA. Maaien watergangen DL (binnen waterberging) / DL / EA. +/- 10 m 0,0 (excl. afvoeren) 1x per jaar 8 Gemeente Valkenswaard - Rasters talud aan conform standaard - Gemeente

25 Onderhoudstype Aantal eenheid Prijs per eenheid ( ) Frequentie Totaal ( ) beheerder waterbergingszijde Valkenswaard W.1.A Begrazen binnentalud waterkering Ca. 00 m Gemeente Valkenswaard - Onderhoud struweel bij waterkering Ca. m Gemeente Valkenswaard - Onderhoud natuurgebied PM PM Gemeente Valkenswaard - Beheer en onderhoud fietspad - Controle brug en brugleuningen fietsbrug bij Het Broek PM PM Gemeente Valkenswaard 1 aantal Gemeente Valkenswaard Tabel : Overzicht kosten per onderhoudstype in oppervlakte-eenheid, lengte of aantal nieuwe situatie

26 Literatuur Waterschap De Dommel, 010. Uitgangspunten beheer en onderhoud project waterberging Valkenswaard. Notitie. Waterschap De Dommel, juni 01. Bestuursbesluit Algemeen Bestuur van Waterschap De Dommel van 1 juni 01 (kenmerk DMS: I1). Royal HaskoningDHV, 11 juli 01. Projectplan waterberging Valkenswaard-Zuid

27 Bijlage 1: Kaarten Kaart van beheer en onderhoud

28 8 E A A 1 E 10B C 1 E E D8 D0 E0 D110 E18 E D D0 D1 E1 10 D1 D 1 G G E A A A A 8 A 18 D G D0 D88 D80 D8 D8 D D8 D8 D E1 E188 D0 D D1 D8 D1 ) D1 D0 D0 D0 D08 8 D0 D0 E8 E 11 D0 D11 1 E8 D0 D01 G10 G E1 E D1 D1 D D1 D18 1 D0 E0 D1 D1 E100 G G D0 1 E1 D1 D Valkenswaard E8 W..C G1 D1 1 1 G11 G D1 D1 1 D D1 D8 D 1 eg (N Dommelsche Watermolen G D11 D81 D80 11 G D1 D88 elsew E G1 D1 E 1 Domm G0 G D 1 10 G 00 D 1 1 E18 G E18 Kast t.b.v. aansturing regelwerken G0 G0 D08 school 1 G8 D8 18 E G0 G 10 E 1 G G88 G0 10 E1 G 10 E E1 G 101 D8 0 G1 G G 88A Dommelseweg (N) G 1 T/M 1 1 E G G88 G 11 G G G 8 G8 11 E D0 E1 G E8 E8 8 G D 100 G8 G80 11A E1 G81 G11 G T/M 10A 100A D1 G D1 E1 E1 E G1 G88 G8 D80 D10 E G10 1 1A D0 E1 E 1 D1 10 weiland E G E 1 E1 G 8 10C E G 8A G8 11 G 10B E00 10A E010 E 10 E8 E E08 E E00 G G G8 D0 E8 E88 E10 G G G0 G8 118 E8 G G0 D E E8 E0 E E E E 11 E1 E 1 11 E E E0 E10 E0 E 11 E8 E 18 G 11 11A 11B E188 0 G1 E00 E E E0 E E E81 E E08 E0 G11 E1 E11 E1 G1 1 8 E8 10 E80 E11 E8 101C 1 81 G10 G11 E0 E8 E E8 E1 G1 G1 E E0 E0 E0 E0 1 E8 E0 E188 E G E G0 G1 E E8 E18 G E0 E8 E E0 E E 1 E8 1 E E G G 1 G108 G1088 G108 G E E E8 E10 E10 EN.1 G 1 G 0 D E E10 D G G 1 G8 G E80 G101 G11 E0 G D8 E8 W.1.A E E888 DL - E 1 E8 D D8 1 1 E D00 EA.1 0 E88 E8 E88 G G A T/M B 8 E80 E A G88 8 D 8 1 D0 10 D D E E0 G1 1 G0 D0 1 B E 1 1 1A 1 D 11 E E80 C D E80 E 1 A 11 E000 W..A begraafplaats G8 1 D0 D0 A 1 C 11 D01 A G08 D00 D01 D E 10 B D100 D1 D D0 D D E E G1 W..E 18 E08 E8 E0 1 D1 1:. D11 D1 D1 D1 0 G D10 D18 D18 D88 E 1 1 1:. D8 E 1: kerk G100 1: E00 1 DL - EA.1 1 G G 1 E G G G D8 E08 D0 E8 D0 G D0 E D D0 D B 18A D0 W.1.A 1 G E801 D0 D D8 D01 E8 D0 D0 1: 1 E10 1:. 1 G D D D E G D01 11 G G 1 D0 D00 G18 1 D0 D0 W.1.A D08 D01 D08 1 D0 bos D0 D0 D0 E D G8 G G E G school G D 1A 1 G0 E11 8 G8 G10 D1 G18 E 10 m Do G8 E E00 E l me G18 G08 D81 1 G0 A G88 1 G11 W.1.A G8 E188 G1 18 G880 G81 E1 G1 D1 D0 11 G10 G80 1 E1 G10 D8 G G G 1 A G 1 G W..B G8 G0 D1 G1 E1 D8 D 8 G8 G E1 G8 G G G1 DL- G 11 G0 G10 G G8 D 1 D1 1 8 Go G 1 e ork G10 0 G01 s G10 D1 8 G 1 G8 G8 G G11 1 G81 G G8 G8 G8 D80 10 G80 10 G G 1 G11 G G D1 D G8 G10 D G 1 G DL- 0 G G G D8 D G G 1 1 :. G8 G1 G08 G G D D D8 18 G0 D8 1: G H10 8 D8 G0 G0 D el mm Do.0 bos D8 1 - DL bos D01 D88 D1 D D D H1 D8 D11 DL-1 H1 D bos D0 D18 D - D bos 8 DL D8 D1 D1 H D1 H H10 D DL-0 8 Lage Heide wonen D8 D D D D1 D8 0 D8 D8 8 W.1.A D10 D D straa t D8 Krom bos D18 Lage Heide wonen D1 D1 k e Bro Het D D D00 D D D D1 D D1 D00 bos D 11 0 D H1 bos 11 D88 bos D D k 0 8 T/M 8 e Bro Het 0 T/M D D moestuin T/M H0 weiland D08 DL- T/M D D0 H moestuin D D08 H D1 D Ve D1 g we se erg nb H1 H1 D D D8 H bouwland K8 W.1.A D D H K D08 H 11 D0 D800 bos D0 K8 bos - DL D801 bos K88 K1 D0 8 K1 H 1 1 K18 H18 K80 K1 18 H0 K0 H1 K81 D1 K0 D K8 K81 K K0 D1 DL -8 tv K1 el mm Do eg D1 K1 K8 ike rw H1 bos Lu H8 DL H K - D0 0 0 K D0 H K 0 Legenda revisie Eerste uitgave M. Oosterbaan O. de Vrind O. de Vrind omschrijving getekend gecontroleerd akkoord datum opdrachtgever Waterberging Bestaand Waterhuishouding Bos Houtsingel Weiland Bomenrij Dempen watergang Kadastrale grens Duiker Duiker Kade Waterschap De Dommel Watergang project Waterberging Valkenswaard-Zuid omschrijving Watergang HaskoningDHV Nederland B.V. Planning and Strategy Beheer en onderhoud documentstatus Houtwal documentversie Definitief formaat A1 schaal 1:000 fase Definitief ontwerp bladnr. van projectnummer / tekeningnummer W8 / -100 Filename : L:\Sites\NL-Denbosch\Project\W8\Technical_Data\CAD\kader\-Ontwerp\W Beheer en onderhoud.dwg 0 D1

29 Bijlage : Monitoringsplan