1 Probleemstelling. 3 Regelgeving

Transcriptie

1 Preventiefiche /2017 Mobiele arbeidsmiddelen voor het hijsen van hangende lasten? 1 Probleemstelling Mogen de vorken van een heftruck of verreiker gebruikt worden om een last te hijsen door middel van lengen of kettingen? Uiteraard is het niet toegestaan is om kettingen of lengen zomaar rond de vorken te draaien. Nochtans wordt deze praktijk nog vaak toegepast op bouwwerven en in werkplaatsen. In deze fiche wordt beschreven hoe het wel op een veilige manier kan. 2 Risico s De voorgestelde werkwijze is niet voorzien door de fabrikanten van heftrucks of verreikers en is wettelijk niet toegelaten (zie hierna). Door oneigenlijk gebruik van arbeidsmiddelen en hulpmiddelen ontstaat: kantelgevaar (door de verplaatsing van het zwaartepunt, de breedte van de last en de eventuele oneffenheden en hoogteverschillen in de ondergrond) gevaar op breuk van de onderdelen van de heftruck gevaar voor vallende lasten 3 Regelgeving Heftrucks en verreikers zijn behandelingstoestellen die dienen om lasten te tillen en te verplaatsen. Ze worden vaak met elkaar vergeleken. Het verschil is dat verreikers beter geschikt zijn om in te zetten op ruwe terreinen dan gewone heftrucks. Verreikers hebben een telescooparm, waardoor lasten verder, hoger en in andere richtingen verplaatst kunnen worden dan met een heftruck. Daarom wordt dit arbeidsmiddel soms ook teleporter of reachtruck genoemd. Om de veiligheid van machines (o.a. heftrucks en verreikers) te garanderen, zijn een aantal richtlijnen vastgelegd in verschillende regelgevingen. Het KB van 12 augustus 2008 betreffende het op de markt brengen van machines, dat de Europese Richtlijn 2006/42/EC omzet in Belgische wetgeving, bevat onder meer de technische eisen die van toepassing zijn op hefwerktuigen. Voor het gebruik van heftrucks is titel 3 Mobiele arbeidsmiddelen al dan niet met eigen aandrijving van boek IV van de codex over het welzijn op het werk van toepassing. streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek. De organisatie kan echter niet 1/6

2 Het ARAB bevat richtlijnen en eisen over het veilige gebruik van hefwerktuigen. Een belangrijk punt is dat het ARAB de definities van de verschillende types werktuigen vastlegt en dat die soms afwijken van de namen die in de praktijk op bouwplaatsen gebruikt worden Verwisselbare uitrustingsstukken In artikel 2-2 van het KB van 12 augustus 2008 betreffende het op de markt brengen van machines is de definitie verwisselbaar uitrustingsstuk opgenomen. Een verwisselbaar uitrustingsstuk is namelijk een inrichting die na inbedrijfstelling van een machine of trekker door de bediener zelf hieraan wordt gekoppeld om de functie te wijzigen of een nieuwe functie te geven, voor zover dit uitrustingsstuk geen gereedschap is. Wanneer heftrucks of verreikers gebruikt worden om hangende lasten te hijsen, worden ze hefwerktuigen in de zin van artikel van het ARAB: de hijswerktuigen, de hoogwerkers, de personenliften, de goederenliften, de personenbouwliften, de materiaalliften en de toestellen die tijdelijk of bij gelegenheid als dusdanig gebruikt worden. Dat betekent dat de heftrucks of verreikers uitgerust moeten zijn met hulpstukken die overeenstemmen met de voorschriften van de fabrikant en dat de toestellen een driemaandelijkse controle als hefwerktuig door een EDTC moeten ondergaan. De aangepaste hulpstukken moeten samen met de heftrucks of verreikers worden gekeurd. Dat geldt ook voor gehuurde arbeidsmiddelen. 4 Preventiemaatregelen Raadpleeg de gebruikershandleiding vóór de start van de werken. In sommige gevallen kunnen mobiele arbeidsmiddelen (verreikers, heftrucks) gebruikt worden als hefwerktuigen, maar daarvoor moeten de nodige preventiemaatregelen genomen worden. Het is van belang dat altijd eerst de gebruikershandleiding van de machine geraadpleegd wordt. Dat houdt in dat de nodige hulpstukken worden gebruikt. Anders is er sprake van oneigenlijk gebruik van de arbeidsmiddelen. Het arbeidsmiddel moet ook over de nodige keuringen beschikken. De last kan opgenomen worden met één vork, die centraal geplaatst wordt (in het midden van het vorkenjuk), zodat de zwaartepuntsafstand wordt verkleind. Beter is om twee tegen elkaar geschoven vorken of een juk dat over de twee vorken wordt geschoven, te gebruiken. Respecteer altijd de maximaal toegelaten zwaartepuntsafstand (gemeten vanaf de hiel van de vorken), zoals vermeld op het werklastdiagram (zie verder). In sommige gevallen moet de verreiker gestabiliseerd worden met stabilisatoren. Controleer altijd vooraf de staat van de ondergrond om verzakkingen te vermijden. streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek. De organisatie kan echter niet 2/6

3 4.1 Kantelgevaar vermijden? Het zwaartepunt is het middelpunt van het gewicht van de last. Bij een heftruck is de zwaartepuntsafstand de afstand van de hiel van de vorken tot het zwaartepunt van de last. Voor verreikers is dit de vlucht: de afstand van het midden van de draaikrans tot het zwaartepunt van de last. Om kantelgevaar te vermijden, moet het werklastdiagram (ook lasttabel genoemd) gevolgd worden. Dat is een grafiek waarmee de maximaal toelaatbaar last bepaald kan worden in functie van de zwaartepuntsafstand. Deze tabellen zijn altijd bij de gebruikershandleiding gevoegd. Als het gaat om de verplaatsing van materialen op palletten, is het relatief gemakkelijk om de maximaal toelaatbaar last te bepalen. Als een heftruck of verreiker gebruikt wordt voor hangende lasten, wordt het een stuk ingewikkelder. Deze hangende lasten kunnen immers schommelen, waardoor het zwaartepunt zich verplaatst. Per gebruikt hulpstuk is ook een aparte lastdiagram nodig. Afhankelijk van het gebruik van stabilisatoren zijn er aparte (werk)lastdiagrammen. Controleer ook het gewicht van hulpstukken. Niet elke heftruck heeft voldoende ballast (tegengewicht) voor bepaalde hulpstukken. Op de foto hiernaast wordt een extra ballast in de vorm van een betonblok op de heftruck geplaatst, zodat de heftruck niet kantelt onder het gewicht van het hulpstuk. De illustratie hierboven toont een voorbeeld van een lasttabel. Ook is het arbeidsmiddel uitgerust met een boordcomputer die de hijshoogte, de hijshoek, de lastzwaartepuntsafstand, de kracht op de stabilisatoren, enz. opvolgt. Verder spelen de staat van de ondergrond en de afmetingen van de te hijsen last een rol bij kantelgevaar. Bij een oneffen ondergrond moeten extra veiligheidsmaatregelen getroffen worden, zoals: Gebruik van rijplaten Gebruik van een ruwterreinheftruck of een verreiker in plaats van een gewone heftruck Gebruik van een ander, beter geschikt arbeidsmiddel streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek. De organisatie kan echter niet 3/6

4 Hiernaast is een nietlimitatief overzicht opgenomen: Opgelet: 1. deze hulpstukken moeten apart gebruikt worden; ze mogen niet samen met de vorken worden gebruikt. 2. met deze configuratie (een hijslier) kan een kleiner gewicht gehesen worden (de te hijsen last bevindt zich verder dan het middelpunt van de verreiker). 4.2 Gebruik van hulpstukken Hijslier 1 Oneigenlijk gebruik van hulpstukken 2 3. Er bestaan hulpstukken om over één of twee vorken te schuiven. Ze moeten in functie daarvan aangewend worden Hijsjuk Oneigenlijk gebruik van hulpstukken Hijslier rechtstreeks op de arm van de verreiker gemonteerd Haak over de twee vorken: voorkeursmethode Er bestaan nog andere soorten hulpstukken, bijvoorbeeld om bigbags te vervoeren.? hulpmiddel. De heftruck moet voldoende tegengewicht hebben ten opzichte van het gewicht van de te hijsen materialen en het eigengewicht van het streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek. De organisatie kan echter niet 4/6

5 4.3 Eisen voor de bestuurder Opleidingen Titel 3 Mobiele arbeidsmiddelen al dan niet met eigen aandrijving van boek IV van de Codex over het welzijn op het werk bepaalt dat mobiele arbeidsmiddelen met eigen aandrijving alleen bestuurd mogen worden door werknemers die een adequate opleiding voor het veilig besturen van deze arbeidsmiddelen hebben gekregen. De regelgeving legt geen specifiek opleidingsprogramma vast, maar hanteert als principe dat de opleiding moet worden ingevuld in functie van de te gebruiken arbeidsmiddelen. De werknemers die een heftruck of verreiker besturen, moeten een opleiding krijgen die aangepast is aan dit arbeidsmiddel. Werknemers kunnen opgeleid worden door een competent extern opleidingscentrum of intern in het bedrijf als er personen zijn die over de nodige opleidingscompetenties beschikken. Belangrijk is dat de onderneming kan aantonen dat ze haar werknemers opleidt door de administratie rond de opleiding bij te houden, zeker wanneer deze opleiding intern wordt georganiseerd. Deze administratie omvat onder andere: Het opleidingsplan, de opleidingsinhoud en de eindtermen De opleidingsduur Ondertekende aanwezigheidslijsten Een bewijs van opleiding, met specificatie van de inhoud van de opleiding en de datum De resultaten van een eventuele test Er bestaan heel wat opleidingen, afhankelijk van de noden van het bedrijf. Meer informatie hierover kan verkregen worden in de regionale kantoren van. Wanneer een heftruck of verreiker wordt gebruikt als hijswerktuig, is het bijvoorbeeld aangewezen een aangepaste opleiding te volgen (zie IS- 032). In dossier De risico s en de preventiemaatregelen bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar wordt de inhoud van de heftruckopleiding meer in detail besproken. Een opleiding voor het gebruik van heftrucks bestaat bij voorkeur uit een theoretische gedeelte waarin onder andere de werking, het onderhoud, heftechnieken, veiligheidsvoorschriften, ongevallen en gedragsregels besproken kunnen worden, en een praktijkgedeelte waarin aandacht besteed kan worden aan bedrijfsspecifieke situaties en defensief rijgedrag. De opleiding wordt gevolgd door een evaluatie en kan zowel extern als intern gegeven worden. VCA-certificatie: opleidingen risicovolle taken Rijden en verplaatsen Hoewel de Belgische regelgeving geen specifiek opleidingsprogramma vastlegt voor bedienaars van heftrucks of verreikers (reachtrucks), bestaan er wel zeer strikte opleidingseisen voor medewerkers van sommige VCA-gecertificeerde bedrijven die deze activiteit uitvoeren. Het VCA-certificatiesysteem voorziet een register met risicovolle taken waarvoor zeer strikte opleidingseisen worden vastgelegd (programma, duurtijd, toetsing, ). Dit register kan een leidraad zijn voor alle bedrijven. streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek. De organisatie kan echter niet 5/6

6 AV: lijst risicovolle taken zonder opgelegde toetsing IS: lijst risicovolle taken met opgelegde toetsing Voor medewerkers van aannemers die risicovolle taken uitvoeren in de (petro- )chemische industrie, is het echter meer dan een leidraad en bevat het eisen waaraan de inhoud en de examinering van de opleiding moeten voldoen. De volgende risicovolle taken zijn in het register beschreven: AV-001 Vorkheftruckchauffeur - basis IS-001 Werken met een vorkheftruck - gevorderd AV-002 Reachtruckchauffeur - basis IS-002 Reachtruckchauffeur - gevorderd IS-003 Werken met een starre verreiker IS-032 Werken met roterende verreiker met hijsfunctie Gezondheidstoezicht Bestuurders van gemotoriseerde mobiele arbeidsmiddelen zijn onderworpen aan het verplichte gezondheidstoezicht, overeenkomstig titel 1 Maatregelen in verband met het gezondheidstoezicht op de werknemers van boek I van de codex. Dit houdt in dat de werkgever de nodige maatregelen moet nemen om te zorgen dat elke werknemer die een veiligheidsfunctie bekleedt, verplicht onder gezondheidstoezicht staat en dat de uitvoering daarvan volgens de opgelegde regels verloopt. 4.4 Zelfgemaakte hulpstukken Als een aannemer zelf een hulpstuk maakt om op een heftruck te monteren, dan wordt hij beschouwd als fabrikant volgens punt 9 van de Machinerichtlijn en is hij dus ook verantwoordelijk voor het concept, de berekening en de conformiteit. Meer uitleg hierover is opgenomen in de preventiefiche Arbeidsmiddelen voor natuursteenbewerkers. 4.5 Op de openbare weg Wanneer een mobiel arbeidsmiddel zich sporadisch op de openbare weg begeeft, moet aan bijkomende wettelijke vereisten worden voldaan. Hiervoor verwijzen we naar Infofiche Met een werftoestel op de openbare weg. Referenties dossier De risico s en de preventiemaatregelen bij het behandelen van bouwmaterialen bij de handelaar Preventiefiche Opslag en verplaatsing van bouwmaterialen en werkstukken Preventiefiche Arbeidsmiddelen voor natuursteenbewerkers Infofiche Verplichte controles van hefwerktuigen Infofiche Met een werftoestel op de openbare weg streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek. De organisatie kan echter niet 6/6