1 Beschrijving. Preventiefiche U001-09/2012. Werkplatformen met tandheugelaandrijving op mast(en) 1.1. Algemeen

Transcriptie

1 Preventiefiche U001-09/2012 Werkplatformen met tandheugelaandrijving op mast(en) 1 Beschrijving 1.1. Algemeen Een platform met tandheugelaandrijving op mast(en) is een arbeidsmiddel waarmee personen, materialen en uitrustingsstukken verticaal verplaatst kunnen worden. Het platform kan voor verschillende toepassingen gebruikt worden. De masten zijn meestal modulair en bestaan uit verschillende stapelbare gedeeltes die uitgerust zijn met tandheugelelementen. De beweging van het platform wordt verzekerd door gemotoriseerde tandwielen die ineengrijpen op de tandheugel. Het platform zelf bestaat uit een hoofdplatform dat uitgebreid kan worden met verschillende verlengelementen om de vorm van de gevels van gebouwen zo goed mogelijk te volgen. 1.2 De verschillende mogelijke gebruikswijzen van een tandheugelplatform op mast(en) Deze uitrustingsstukken, die goed afgestemd zijn op gevelwerken, raken alsmaar meer verspreid op werven. In de praktijk bestaan er verschillende soorten systemen die kunnen bestaan uit één of meerdere masten en bedoeld zijn voor diverse toepassingen: werkplatform voor zware gevelwerken; materiaallift (verboden voor personen); bouwlift (om de verbinding met bepaalde niveaus te verzorgen). Hierna zullen we zien dat de wettelijke bepalingen (minimale voorschriften, basisvereisten, verplichte controles) afhangen van het werkelijke gebruik van het platform en dat dit platform uitgerust moet zijn met specifieke inrichtingen in functie van het gebruik dat ervan gemaakt wordt. 1/7

2 2 Risico s Een tandheugelplatform gebruiken houdt een aantal risico s in voor de rechtstreekse gebruiker, maar ook voor de personen die zich in de buurt bevinden. Hieronder vindt u een niet-limitatief overzicht van de belangrijkste risico s: een val van hoogte van een persoon vanaf een onbeveiligd platform (bijvoorbeeld zonder leuning) of een slecht georganiseerd platform (met voorwerpen op de grond, moeilijk toegankelijk, enz.); de instorting of omkanteling van het mobiele platform door overbelasting, de wind, een slechte opbouw (aansluiting, onstabiel steunvlak, de afwezigheid van of een slecht uitgevoerde verankering, enz.) of door een plotse breuk van een element; de impact van de val van voorwerpen als gevolg van een gebrek aan preventiemaatregelen, zoals leuningen met voetplinten; een val van voorwerpen of personen op het platform vanaf een hoger niveau; de klemming van ledematen bij onvoldoende vrije ruimte tussen het platform en het bouwwerk; elektrocutie bij elektrische installaties die gebreken vertonen; naar beneden storten van het platform bij overschrijding van de eindpunten. Ten slotte is het erg belangrijk om te wijzen op het risico op verwarring tussen de verschillende mogelijke gebruikswijzen, waardoor de gebruiker in gevaar kan komen wanneer hij onaangepast materieel gebruikt (een materiaallift zonder leuning is bijvoorbeeld geen personenlift) of door het gebrek aan gebruiksinstructies. Dit element zal verder uitgewerkt worden in de volgende punten. 3 Regelgeving 3.1 Fabrikant De richtlijn Machines 2006/42/EG, die omgezet werd in Belgisch recht door het KB van 12 augustus 2008, legt een reeks basisvereisten op waaraan tandheugelplatformen moeten voldoen bij hun ingebruikname. In deze context is het belangrijk om een onderscheid te maken tussen het gebruik van een platform als bouwlift en de andere meest courante gebruikswijzen, nl. als werkplatform of materiaallift. Een aantal vereisten zijn immers gemeenschappelijk voor alle gebruikswijzen van een tandheugelplatform, andere vereisten zijn dan weer enkel van toepassing voor een gebruikswijze als bouwlift. 2/7

3 De gebruiker moet er in alle gevallen voor zorgen dat hij zijn personeel niet blootstelt aan materieel dat niet in overeenstemming is met de norm. Concreet betekent dit dat het voor de gebruiker strikt noodzakelijk is dat de fabrikant van het platform hem de verklaring van overeenstemming van de machine bezorgt en dat het platform de CE -markering draagt. Ten slotte moet er een gebruikershandleiding met de toegelaten gebruikswijzen, de gebruikslimieten en de montage-, onderhouds-, gebruiksen herstellingsinstructies bij de uitrusting gevoegd zijn. Voor meer inlichtingen over de technische specificaties nodigen wij u uit om het KB van 12 augustus 2008 te raadplegen op onze website: constructiv.be > Welzijnsinfo > Regelgeving > Koninklijke besluiten Basisvereisten voor de fabricatie van een tandheugelplatform Een tandheugelplatform dat in overeenstemming is met de richtlijn Machines en de bepalingen uit het ARAB, voldoet aan een reeks basisvereisten waarvan de meest relevante hieronder opgenomen zijn: Het platform moet uitgerust zijn met een leuning van klasse A over zijn volledige omtrek, behalve aan de gevelzijde. Een bescherming moet de mast omsluiten op het niveau van het platform, zodat blokkages in de mechanismes vermeden worden. Het platform moet uitgerust zijn met mechanische aanslagen en loopbegrenzers op het hoogste en laagste niveau, zodat het systeem automatisch stopt door middel van blokken op een voldoende grote afstand van de uiteinden van de mast (ook tijdens de opbouw). Wanneer er apparaten met meerdere masten gebruikt worden, moet een systeem van automatische nivellering tussen de verschillende masten deel uitmaken van de uitrusting. Ook een inrichting die een onverwachte val van het platform bij een breuk van een hijsorgaan moet voorkomen door de beweging automatisch te stoppen, moet aanwezig zijn. Het mag niet mogelijk zijn om het platform in vrije val te laten dalen (de tandaangrijping op de tandheugel moet met andere woorden ononderbroken zijn). Een bereikbare noodstop moet aanwezig zijn op het platform. Wanneer de maximaal toegelaten last meer bedraagt dan 1 ton (werkplatform, materiaallift of bouwlift) of wanneer de uitrusting gebruikt wordt voor het vervoer van personen (lift of werkplatform), is een lastbegrenzer die elke beweging van het platform verhindert, verplicht. Naast de bescherming tegen de traditionele elektrische risico s (ontoegankelijkheid, aardschakelaar, smeltveiligheid, enz.), moeten we ten slotte vooral onthouden dat het bedieningssysteem voorzien moet zijn van een bescherming en van duidelijke aanwijzingen, zodat iedere onvrijwillige beweging van het platform vermeden wordt. 3/7

4 3.1.2 Aanvullende basisvereisten voor een bouwlift De wetgever eist ook dat een platform dat gebruikt wordt als bouwlift (zelfs bij een punctueel gebruik als bouwlift), voldoet aan een reeks aanvullende basisvereisten, waarvan de meest relevante hieronder opgenomen zijn: Een inrichting moet verhinderen dat de leuningen weggehaald kunnen worden en dat deuren tussen de verschillende niveaus open kunnen gaan. Het platform mag enkel kunnen bewegen op voorwaarde dat de leuningen geïnstalleerd zijn tijdens de beweging (bijvoorbeeld: gebruik van afstandsschakelaars). Het bedieningssysteem moet een systeem zijn waarbij de bediening onmiddellijk stopt wanneer de bedieningsorganen losgelaten worden. Het is wel toegestaan om bedieningsorganen met automatische stopzetting op voorgeselecteerde posities te gebruiken. Bij aankomst op de gewenste verdieping moet een vergrendeling die beweging tegengaat, ervoor zorgen dat het platform niet kan bewegen voorafgaand aan de ontgrendeling van de deuren en leuningen. Wanneer het platform opnieuw in gang gezet wordt, mag deze vergrendeling pas opgeheven kunnen worden nadat de deur vergrendeld is. De toegelaten belasting moet duidelijk aangegeven staan op het platform. Raadpleeg voor meer details punt 4 van bijlage I bij het KB van 12 augustus 2008 betreffende het op de markt brengen van machines. 3.2 Gebruiker Algemeen Naast de basisvereisten uit de richtlijn Machines moet een werkplatform als arbeidsmiddel ook voldoen aan een reeks minimale voorschriften met betrekking tot de veiligheid van zijn gebruikers. Deze voorschriften kunt u vinden in het KB van 12 augustus 1993 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen, dat bij gebruik als materiaallift of bouwlift aangevuld wordt door het KB van 4 mei 1999 betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen voor het hijsen of heffen van lasten, dat ook geraadpleegd kan worden op onze website: constructiv.be > Welzijnsinfo > Regelgeving > Koninklijke besluiten. Materieel dat voldoet aan de norm EN 1495 en in overeenstemming is met de richtlijn Machines, voldoet vermoedelijk ook aan de minimale voorschriften voor materieel. Toch moet de werkgever altijd een risicoanalyse uitvoeren en de bijkomende maatregelen nemen die nodig zijn op organisatorisch, menselijk en ecologisch vlak en die specifiek zijn voor het gebruik van het materieel. Als het gebruikte materieel niet zou voldoen aan de minimale voorschriften, is het de taak van de gebruiker om de nodige aanpassingen uit te voeren. Hieronder vindt u een niet-limitatief overzicht van de meest relevante verplichtingen van de gebruiker voor dit soort uitrusting: 4/7

5 Een persoon die verantwoordelijk is voor het dagelijks beheer van het platform en het veilige gebruik ervan, moet aangeduid worden en over de nodige tijd en competenties beschikken om zijn taak elke dag goed uit te voeren. Een opleiding voor de opbouw, het gebruik en het onderhoud is strikt noodzakelijk, net als het ter beschikking stellen van duidelijke instructies. Bij het stijgen of dalen is het gebruik van een veiligheidsharnas aan te raden om te vermijden dat men over de leuning zou vallen door een bruuske beweging van het platform. Overeenkomstig de Europese norm EN 1495 mag een werkplatform alleen toegankelijk zijn vanaf één enkel toegangspunt, dat zich gewoonlijk op de gelijkvloerse verdieping bevindt. Het is niet toegelaten om andere toegangspunten op hogere verdiepingen van een gebouw te maken voor een gebruik als werkplatform. Wanneer er toch meerdere toegangspunten zijn, spreken we van een gebruik als materiaallift (uitsluitend voor materialen) of als bouwlift (voor personen) en wordt de uitrusting beschouwd als heftoestel. Er moeten evacuatiemiddelen beschikbaar zijn in geval van een onvrijwillige stop (bijvoorbeeld: mast uitgerust met ladders). Een platform mag niet onbewaakt achtergelaten worden terwijl het gebruikt wordt. Wanneer het platform niet meer gebruikt wordt, moet het terug in zijn oorspronkelijke positie gebracht worden. Meestal is dit de laagste positie. De uitrusting mag niet gebruikt worden bij stormweer of hevige wind. Er moet een veiligheidszone voorzien worden onder het platform, waartoe de toegang verboden is wegens het risico op vallende voorwerpen. Gelijktijdige activiteiten boven of onder het mobiele werkplatform zijn niet toegelaten, behalve wanneer er geschikte voorzieningen geïnstalleerd worden. Controleer voor het gebruik of de gevel geen inspringende elementen vertoont waar het mobiele platform tegen zou kunnen botsen en stoten tijdens de verplaatsing. Om overbelastingen door de wind te vermijden is het gebruik van lichte geweven structuren enkel toegelaten als de fabrikant dat bepaalt. Het akkoord van de fabrikant is ook nodig voor: het gebruik van heftoestellen met opgehangen last (type lier of andere) vanaf het platform; de verbinding van verschillende platformen; de uitbreiding of verlenging van platformen met andere middelen dan de door de leverancier vermelde middelen. 5/7

6 3.2.2 Gebruik als materiaallift of bouwlift Het platform mag enkel gebruikt worden als materiaallift of bouwlift op voorwaarde dat de fabrikant dit duidelijk bepaald heeft. Bij een gebruik als materiaallift of personenlift wordt de uitrusting beschouwd als heftoestel en zijn de voorschriften voor heftoestellen van toepassing. Bij een dergelijk gebruik moet een beroep gedaan worden op een externe dienst voor technische controles. Dit element zal verder uitgewerkt worden in het volgende punt (3.2.3.). Een platform dat gebruikt wordt als materiaallift, moet verboden zijn voor personen en het bedieningssysteem moet losstaan van het platform (bv.: afstandsbediening) Verplichte technische controles Tandheugelplatformen die enkel gebruikt worden als werkplatform (en dus nooit als materiaallift of tijdelijke personenlift), zijn niet onderworpen aan de bepalingen met betrekking tot heftoestellen. De verplichte controles hebben met andere woorden enkel betrekking op de voorschriften uit artikel 434 van het ARAB en moeten uitgevoerd worden door een bevoegde persoon, zoals voorzien in het KB van betreffende het gebruik van arbeidsmiddelen (nl. een persoon die aangesteld is door de werkgever en over instructies en een opleiding beschikt). Verwijzend naar het bovenvermelde KB van moet dit soort uitrusting echter beschouwd worden als een toestel waarvan de veiligheid afhangt van de installatievoorwaarden en moet het dus onderworpen worden aan verschillende specifieke controles om zich te verzekeren van de goede staat van het materieel, overeenkomstig de bepalingen uit artikel van het ARAB of artikel 11 van het KB van Met het oog op het mogelijke gebruik als materiaallift of bouwlift zijn deze controles gebaseerd op de principes met betrekking tot heftoestellen zoals bepaald in artikelen 280 en 281 van het ARAB, namelijk: een controle na de installatie en voor de ingebruikname op elke gebruiksplaats om de conformiteit van het materieel en de installatie volgens de regels van de kunst te controleren; periodieke controles om de drie maanden en na elk incident dat de structuur mogelijk heeft aangetast om beschadigingen van het materieel te voorkomen. Bij gebruik als materiaallift en/of bouwlift wordt deze uitrusting beschouwd als een heftoestel en moeten de bovenvermelde controles uitgevoerd worden door een erkende externe dienst voor technische controles (EDTC) Medische vereisten De persoon die het toestel bedient, bekleedt een veiligheidsfunctie en is bijgevolg onderworpen aan een jaarlijks gezondheidstoezicht. 6/7

7 4 Preventiemaatregelen Aangezien het werkelijke gebruik van het platform een invloed uitoefent op de verschillende delen waaruit het bestaat en ook de wettelijk opgelegde controles afhankelijk zijn van het werkelijke gebruik, is het strikt noodzakelijk om op voorhand te bepalen waarvoor een tandheugelplatform op een site exact gebruikt zal worden. Een correcte informatie van het personeel is dus een absolute voorwaarde om een ongeschikt gebruik dat de gebruiker in gevaar kan brengen, te vermijden. Naast deze algemene principes raden wij ook aan om de volgende richtlijnen te volgen: het platform zo aanpassen dat de afstand tussen de gevel en het platform ongeveer 10 cm bedraagt; het platform uitrusten met een aanvullende leuning aan de gevelzijde als de afstand tussen de gevel en het platform meer dan 25 cm moet bedragen; het platform uitrusten met een systeem dat een geluidssignaal genereert bij het stijgen of dalen. aangezien het platform modulair is: de door de constructeur bepaalde configuraties in acht nemen (totale lengte van het platform, maximale oversteek, verankeringen, beperkingen in verband met de weersomstandigheden, enz.) om zich te beschermen tegen een plotse breuk van de structuur; elk project ter goedkeuring voorleggen aan een ingenieur of aan de technische ondersteuning van de leverancier om zich te verzekeren van de stabiliteit van de structuur en om elke eventuele verankering te dimensioneren; de controles laten uitvoeren door een EDTC, ongeacht het gebruik van de uitrusting. 5 Referenties en nuttige documentatie Art. 267, 280, 281, en tot van het ARAB KB van (laatste update: ) - Gebruik van arbeidsmiddelen KB van (laatste update: ) - Gebruik van arbeidsmiddelen voor het hijsen of heffen van lasten Norm NBN EN 1495: Hefsteigers CSST, Les échafaudages à tour et à plateforme, rdonlyres/bf6064eb-a9a2-45c9-915e /8446/DC200_1695_1_ web1.pdf BERNARD DEBOYSER, Handboek Preventieadviseur, boek 4, artikel 6.D.1. Hijsen en heffen van lasten, Waterloo, Kluwer Uitgevers. 7/7