Preventiefiche /2017. Hoogwerkers met mobiel hefplatform. 1 Beschrijving. 2 Risico s. 2.1 Risicoanalyse 1/10

Transcriptie

1 Preventiefiche /2017 Hoogwerkers met mobiel hefplatform 1 Beschrijving Er bestaan heel wat verschillende soorten hoogwerkers met werkplatform, maar in het algemeen kunnen we twee groepen onderscheiden: Hoogwerkers die enkel verticaal naar omhoog kunnen bewegen, bv. schaarliften Hoogwerkers die uitgerust zijn met een telescopische arm of een knikarm. Deze hoogwerkers kunnen zowel in de hoogte als zijwaarts bewegen en bovendien is de arm vaak uitschuifbaar. Aangezien het werkplatform niet loodrecht op het onderstel hoeft te staan, is dit type hoogwerker flexibeler in het gebruik. 2 Risico s 2.1 Risicoanalyse Risico op kantelen door de staat van de ondergrond of hellingen Verzakkingen in de weg of de ondergrond kunnen hoogwerkers doen kantelen. Ook hellingen kunnen ervoor zorgen dat hoogwerkers omvallen. Oneffenheden of hoogteverschillen (bv. tussen de weg en het voetpad) veroorzaken een risico op zijwaarts vallen van de hoogwerker. Nabijheid van verkeer Onvoldoende signalisatie of een onvoldoende grote afstand tot de weggebruikers veroorzaakt een risico op aanrijdingen. Een ondeskundige plaatsing van materialen in het werkplatform vormt een gevaar voor weggebruikers vanwege het risico op vallende materialen. Overbelasting / ondeskundige plaatsing van materialen Te zware elementen en een ondeskundige plaatsing van deze elementen in het werkplatform brengen de stabiliteit van de hoogwerker in het gevaar. Een ondeskundige plaatsing van materialen in de werkbak vormt een gevaar voor andere werknemers vanwege het risico op vallende materialen. Knelgevaar Dit knelgevaar situeert zich tussen de werkbak van de hoogwerker en een deel van het gebouw. streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek. De organisatie kan echter niet reproductie van teksten en illustraties is toegestaan mits de uitdrukkelijke toestemming van en duidelijke bronvermelding. 1/10

2 Valgevaar voor personen in het werkplatform Gesaboteerde leuningen (waarbij bijvoorbeeld de middenleuning geblokkeerd wordt om de toegang te vergemakkelijken) brengen een valrisico met zich mee voor de personen in het werkplatform. Een andere oorzaak van valgevaar is het ontbreken van extra persoonlijke valbeveiligingsmiddelen. Vanwege het valgevaar is het verboden te werken buiten het werkplatform (zie punt 4.6. Verbodsbepalingen). Vanwege het valgevaar is het ook verboden de hoogwerker te gebruiken als lift, d.w.z. uit het werkplatform naar een hoger gelegen verdieping te stappen (zie punt 4.6. Verbodsbepalingen). Elektrocutie Te dicht in de buurt van luchtleidingen komen, veroorzaakt een risico op elektrocutie. 2.2 Keuze van de hoogwerker Bron: Presentatie dk Rental, Prenne 38, 16 juni 2016 Het belangrijkste element van de voorafgaande risicoanalyse is de keuze van het type hoogwerker. Een verkeerde keuze zal immers aanleiding geven tot meer risico s als gevolg van de vindingrijkheid van de werknemer. De antwoorden op de volgende vragen zijn bepalend voor de keuze en vormen de basis van een risicoanalyse: Welke werken moeten worden uitgevoerd? Hoe kan het werkterrein bereikt worden? Hoeveel ruimte is er om de hoogwerker te plaatsen en te bedienen? Hoe stabiel is de ondergrond (of: zijn de vloeren stevig genoeg)? Welke hoogte en reikwijdte is er nodig? Zijn er obstakels aanwezig die tot knelling van de operator kunnen leiden? 2.3 Risicofactoren voor beknelling Verschillende factoren spelen een rol bij het ontstaan van een ongeval met beknelling tot gevolg. Enkele risicofactoren zijn: Foute bediening Onvoldoende kennis en ervaring om een hoogtewerker te bedienen Beperkt overzicht over de omliggende gevaren Leunen over de leuning van de werkbak Slechte staat van de hoogwerker Slechte staat van de ondergrond (oneffenheden, hoogteverschillen, onstabiliteit) streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek. De organisatie kan echter niet reproductie van teksten en illustraties is toegestaan mits de uitdrukkelijke toestemming van en duidelijke bronvermelding. 2/10

3 3 Regelgeving 3.1 Wetgeving en normering Een hoogwerker met mobiel werkplatform valt onder het toepassingsgebied van Codex Boek IV Arbeidsmiddelen Titel 3 mobiele arbeidsmiddelen al dan niet met eigen aandrijving 1. Hierin worden in het eerste hoofdstuk de specifieke minimumvoorschriften opgesomd die toepassing zijn op mobiele arbeidsmiddelen. In het tweede hoofdstuk zijn de specifieke bepalingen betreffende het gebruik van mobiele arbeidsmiddelen opgenomen. 3.2 Machinerichtlijn De richtlijn 2006/42/EG is van toepassing op hijs- of hefgereedschappen. Hoogwerkers vallen onder bijlage IV van de Machinerichtlijn. Er is een speciale procedure voor opgenomen in deze Machinerichtlijn. Bijlage IV bevat een opsomming van de machines die een verhoogd risico hebben en moeten voldoen aan de eisen van artikel 12, lid 3 en 4. Hoogwerkers moeten driemaandelijks gekeurd worden door een deskundig natuurlijk persoon, rechtspersoon of instelling. Bij de hoogwerker moet ook een registratie van keuringen en ingrijpende reparaties aanwezig zijn. 3.3 EU-normen De essentiële eisen voor veilig werken met hoogwerkers zijn opgenomen in de norm NBN EN 280-A1:2015. Het doel is dat de constructie- en veiligheidsregels verzameld zijn in één norm voor alle soorten hoogwerkers: schaarhoogwerkers, hoogwerkers met telescoopgiek, met verticale mast, met knikgiek, met manuele verplaatsing, getrokken of op vrachtwagen. Al deze machines hebben een dubbele functie: personen verplaatsen en een werkpost op hoogte vormen. In de norm is een lijst met risico s opgenomen ( 4: List of hazards) en daarbij zijn voor de relevante items ook de te nemen veiligheidsmaatregelen uitgewerkt. Deze maatregelen zijn hoofdzakelijk opgenomen in hoofdstuk 5 ( 5: Safety requirements and/or measures). Enkele veiligheidsvoorschriften en -maatregelen die aan bod komen in hoofdstuk 5, hebben betrekking op: De ontwerpberekeningen van de structuur en de stabiliteitscriteria Eisen voor stabilisatoren Eisen voor werkplatformen Uitbreidbare structuren Elektrische en hydraulische systemen 1 voorheen het KB van betreffende het gebruik van mobiele arbeidsmiddelen streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek. De organisatie kan echter niet reproductie van teksten en illustraties is toegestaan mits de uitdrukkelijke toestemming van en duidelijke bronvermelding. 3/10

4 Hoofdstuk 6 bevat een overzicht van de typeonderzoeken en -beproevingen, o.a. vóór de eerste indienststelling van de hoogwerker, noodinrichting, enz. ( 6: Verification of the safety requirements and/or measures) Windbelasting volgens NBN EN 280 De maximaal toegelaten windsnelheid in m/sec is een van de verplichte aanduidingen op de plaat die de fabrikant moet vastmaken op het werktuig. Het voorbeeld hiernaast geeft aan dat de hoogwerker geacht wordt stabiel te blijven tot een windsnelheid van 12,5 m/sec (windkracht 6 op de schaal van Beaufort of 45 km/u). Deze windsnelheid kan nul bedragen bij hoogwerkers die enkel binnenshuis gebruikt mogen worden. Sommige hoogwerkers zijn immers bijzonder gevoelig voor wind. Raadpleeg dus eerst de voorspelde windsnelheid vooraleer een hoogwerker buitenshuis te gebruiken. De beste oplossing is een draagbare windmeter. Zo kan er rekening gehouden worden met lokale kenmerken van de omgeving. 3.4 Keuring Het indienststellingsonderzoek van een hoogwerker gebeurt overeenkomstig artikel 280 van het ARAB (Algemeen Reglement op de Arbeidsbescherming). De periodieke keuring van de hoogwerker gebeurt overeenkomstig artikelen 281 en 269bis van het ARAB. Indienststellingsverslag door een erkende EDTC Driemaandelijkse periodieke keuring door een erkende EDTC Jaarlijkse test van de overlastbeveiliging door de EDTC (tijdens een van de periodieke keuringen, met behulp van testgewichten) Sinds 22 april 2013 moet de geldigheid van deze test apart vermeld staan op het keuringsverslag van de EDTC, overeenkomstig omzendbrief GTO TN/H/H/002 van het gemeenschappelijk technisch orgaan van de erkende controleorganismen. Ook het serienummer, bouwjaar en type toestel moeten vermeld staan op het verslag (het interne nummer is niet voldoende) Buitenlandse keuringen? Buitenlandse keuringen zijn mogelijk omwille van het uniformiseren van de Europese regelgeving, om dubbel werk te vermijden en om het vrije verkeer van goederen en diensten toe te laten. Er zijn wel enkele voorwaarden. De afwijkingen van artikelen 280 en 281 van het ARAB worden geregeld in artikel 281 quater van het ARAB. Een van de voorwaarden is dat het verslag van de buitenlandse keuringsorganisatie is opgesteld in een van de drie landstalen (Nederlands, Frans of Duits). Verder moet ook geregistreerd worden op welke datum het toestel in België in gebruik werd genomen, wat in de praktijk niet zo eenvoudig is! streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek. De organisatie kan echter niet reproductie van teksten en illustraties is toegestaan mits de uitdrukkelijke toestemming van en duidelijke bronvermelding. 4/10

5 Er moet een bewijs/attest van de administratieve controle door een EDTC beschikbaar zijn op de werf Buitenlandse keuringen in de praktijk Eerste geval: Het toestel komt naar België voor een periode van minder dan drie maanden binnen de periode van geldigheid van de buitenlandse keuring. ->De EDTC gaat enkel de geldigheid en vormvereisten van de documenten na, zoals hierboven gemeld. Tweede geval: Het toestel komt naar België voor een periode van meer dan drie maanden die wel binnen de geldigheidsduur van de buitenlandse keuring blijft. -> De uitzonderingsduur is afgelopen en het klassieke artikel 281 betreffende de driemaandelijkse keuringen moet worden toegepast, d.w.z. een periodieke keuring door een Belgische EDTC. Derde geval: Het toestel komt naar België voor een periode van minder dan drie maanden, verlaat het land en wordt enkele weken of maanden later op een andere locatie in België opnieuw gebruikt, maar nog steeds binnen de geldigheidsduur van de buitenlandse keuring. -> Ook de tweede maal zal de EDTC zich beperken tot een administratieve controle. Vierde geval: Het toestel komt naar België voor een periode van minder dan drie maanden, maar gedurende die drie maanden verloopt de geldigheidsduur van de buitenlandse keuring. -> Op dat ogenblik (na afloop van de buitenlandse keuring) is het noodzakelijk dat een Belgische EDTC een periodieke keuring uitvoert volgens artikel Preventiemaatregelen 4.1 Aandachtspunten bij de aankoop of huur van een hoogwerker Bij de aankoop van een nieuwe hoogwerker moet erop gelet worden dat deze een CE-markering en een geldige verklaring van overeenkomstigheid heeft. Een andere contractuele overeenkomst bij een aankoop kan zijn dat de eerste keuring voor indienststelling door een EDTC al gebeurd is. De verdere (driemaandelijkse) keuringen zijn dan ten laste van de aankoper. Voor de huur van een hoogwerker zijn de volgende elementen van belang: De verhuurder (verhuurmaatschappij) is verantwoordelijk voor de conformiteit van de hoogwerker met de reglementaire beschikkingen die van kracht zijn in het land van de verhuurder. Ook de conformiteit van de hoogwerker met de bijkomende vereisten die opgelegd zijn door de gebruiker, komen ten laste van de verhuurder. De verhuurder moet de hoogwerker in goede staat houden. De huurovereenkomst moet vermelden wie belast is met het onderhoud van de gehuurde hoogwerker. Normaal komt de periodieke keuring van een hoogwerker ten laste van de verhuurder. In de overeenkomst kan echter vermeld worden dat de huurder moet instaan voor de periodieke keuring van de hoogwerker. Meestal is dat enkel het geval wanneer de hoogwerker gehuurd wordt voor een langere periode (meerdere maanden). streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek. De organisatie kan echter niet reproductie van teksten en illustraties is toegestaan mits de uitdrukkelijke toestemming van en duidelijke bronvermelding. 5/10

6 4.2 Opleiding van de bedienaar van een hoogwerker Wettelijke bepalingen De Codex Boek IV Arbeidsmiddelen Titel 3 mobiele arbeidsmiddelen (zie hiervoor) legt op dat mobiele arbeidsmiddelen met eigen aandrijving alleen mogen worden bestuurd door werknemers die een adequate opleiding voor het veilig besturen van deze arbeidsmiddelen hebben gekregen. De regelgeving legt geen specifiek opleidingsprogramma vast, maar hanteert als principe dat de opleiding moet worden ingevuld in functie van de te gebruiken arbeidsmiddelen. De werkgever moet zijn werknemers die werken met een hoogwerker, dus een aangepaste opleiding geven. Werknemers kunnen worden opgeleid door een competent extern opleidingscentrum of intern in het bedrijf indien er personen zijn die over de nodige opleidingscompetenties beschikken. Belangrijk is dat de onderneming kan aantonen dat ze haar werknemers opleidt door het bijhouden van administratie van de opleiding, zeker wanneer deze opleiding intern wordt georganiseerd. Deze administratie omvat onder andere: Het opleidingsplan, de opleidingsinhoud en de eindtermen De opleidingsduur Ondertekende aanwezigheidslijsten Een bewijs van opleiding, met specificatie van de inhoud van de opleiding en de datum De resultaten van een eventuele test Bijkomende bepalingen: VCA-certificatie Hoewel de Belgische regelgeving geen specifiek opleidingsprogramma vastlegt voor bedienaars van een hoogwerker of een schaarlift, bestaan er wel zeer strikte opleidingseisen voor medewerkers van sommige VCAgecertificeerde bedrijven die deze activiteit uitvoeren. Het VCA-certificatiesysteem voorziet een register met risicovolle taken waarvoor zeer strikte opleidingseisen (programma, duurtijd, toetsing, ) worden vastgelegd. Dit register kan een leidraad zijn voor alle bedrijven, maar voor medewerkers van aannemers die risicovolle taken uitvoeren in de (petro)chemische industrie, is het meer dan een leidraad en bevat het eisen waaraan de inhoud en de examinering van de opleiding moeten voldoen. Een van de risicovolle taken die in het register beschreven staat, is werken met een zelfrijdende hoogwerker (de fiche IS-005) 2. Dat is ook het geval voor werken met een schaarlift (fiche AV-003) 3. Enkel opleidingscentra die erkend zijn in het kader van het register van risicovolle taken van VCA, mogen het opleidingsattest uitreiken dat verbonden is aan deze opleiding. 2 De inhoudsopgave is terug te vinden op 3 Idem streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek. De organisatie kan echter niet reproductie van teksten en illustraties is toegestaan mits de uitdrukkelijke toestemming van en duidelijke bronvermelding. 6/10

7 Opgelet: Laat gevonden afwijkingen eerst herstellen! 4.3 Voorafgaandelijke check Is het attest van de driemaandelijkse keuring aanwezig en nog geldig? Is er één keer per jaar een overlasttest uitgevoerd? Kan de ondergrond het gewicht van de hoogwerker wel dragen (navragen bij de opdrachtgever, schriftelijk laten vastleggen in een werkvergunning of werkomschrijving)? Zijn de obstakels op de grond en in de lucht (putten, elektriciteitsdraden, ) in kaart gebracht? Zijn er geen veiligheden overbrugd? Moet het brandstofpeil niet bijgevuld worden? Is er een noodstop en functioneert deze? Werkt het nooddaalsysteem? Is de kantelbeveiliging (bij een hoogwerker) of de pothole (bij een schaarlift) niet beschadigd? Soms wordt de schaarlift door een heftruck verplaatst en kan de pothole ingedeukt worden. Is er een beveiliging tegen knellen aanwezig? Ontbreken er nergens bouten? Zijn er andere mankementen (bv. beschadigde olieleidingen)? Werd de ruimte waarin de hoogwerker werkt, voldoende afgebakend? Wordt het platform niet overbelast? Werd het maximaal toegelaten gewicht gecontroleerd? streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek. De organisatie kan echter niet reproductie van teksten en illustraties is toegestaan mits de uitdrukkelijke toestemming van en duidelijke bronvermelding. 7/10

8 4.4 Veiligheidsregels bij het gebruik van een hoogwerker: Stel de hoogwerker op een vlakke ondergrond op, behalve indien de hoogwerker is uitgerust om op een ongelijke ondergrond te worden gebruikt. Draag een veiligheidsharnas met een vaste vanglijn (retentie) en maak die aan de korf vast op de daartoe voorziene plaats (zo voorkom je vallen uit de korf). Gebruik een hoogwerker met een aangepast bereik. Stop de motor als er brandstof bijgevuld moet worden. Baken de ruimte af waarin gewerkt wordt met de hoogwerker. Er mag niet onder de werkbak van de hoogwerker worden gewerkt (vergeet de draaicirkel van de hoogwerker niet). Er kan immers altijd iets naar beneden vallen. Verwijder onmiddellijk alle overtollige materiaal van het platform. Gebruik enkel de voorziene toegang om in of uit te stappen. Stap enkel in of uit indien de machine niet beweegt. Saboteer nooit leuningen om de toegang te vergemakkelijken. Voer nooit zelf herstellingen uit aan een hoogwerker. Vraag een deskundige. Verwittig de verhuurdienst bij een defect. Maak nooit kabels, draden of koorden vast aan het platform. Gebruik geen hulpmiddelen in de korf (bv. ladders, planken of stenen) om ergens bij te kunnen. Rij nooit met het platform in een hoge stand. De bestuurder van een hoogwerker voert een veiligheidsfunctie uit en moet dus jaarlijks een gezondheidsbeoordeling voor een veiligheidsfunctie ondergaan bij de dienst voor preventie en bescherming op het werk. streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek. De organisatie kan echter niet reproductie van teksten en illustraties is toegestaan mits de uitdrukkelijke toestemming van en duidelijke bronvermelding. 8/10

9 4.5 Valbeveiling bij het gebruik van hoogwerker De wetgeving biedt weinig duidelijkheid in verband met het gebruik van een hoogwerker. Een hoogwerker kan worden beschouwd als een werkvloer die wordt afgeschermd door middel van: Een bovenleuning op een hoogte van 1 m tot 1,20 m Een tussenleuning op een hoogte van 40 cm tot 50 cm Een voetplint van 15 cm hoog Bij sommige modellen kan de tussenleuning manueel verplaatst worden om in en uit te stappen. Tijdens de werkzaamheden mag deze tussenleuning niet opgebonden blijven (zie foto). Zelfs wanneer een werkvloer op die manier wordt afgeschermd, is het sterk aanbevolen om een harnas te dragen. Bijna alle fabrikanten van hoogwerkers schrijven trouwens in hun gebruiksaanwijzing voor dat het dragen van een harnas verplicht is. Omdat de regelgeving duidelijk stelt dat de voorschriften uit de gebruiksaanwijzing gevolgd moeten worden, is het dus verplicht om een valharnas met retentiesysteem te dragen als dat in de gebruiksaanwijzing staat. 4.6 Verbodsbepalingen Om risico s te vermijden, mag er in sommige omstandigheden niet met een hoogwerker gewerkt worden. Zo is het onder andere verboden om: De hoogwerker met werkplatform te gebruiken als lift om naar een hoger gelegen verdieping te gaan, want het is verboden uit te stappen uit het werkplatform van een hoogwerker De hoogwerker te gebruiken om zware lasten te verplaatsen De hoogwerker te gebruiken om (een deel van) de constructie te stabiliseren De leuning te gebruiken om omhoog te klimmen Op of buiten de leuning van het werkplatform te staan De hoogwerker te verrijden terwijl er zich iemand in het werkplatform op hoogte bevindt De tussenleuning vast te zetten om gemakkelijk in en uit de werkbak te kunnen stappen streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek. De organisatie kan echter niet reproductie van teksten en illustraties is toegestaan mits de uitdrukkelijke toestemming van en duidelijke bronvermelding. 9/10

10 Te werken op een hoogwerker die schuin staat of waarvan het werkplatform niet horizontaal blijf staan Verder mag er bij buitenwerk niet gewerkt worden bij windkracht 6 of meer op de schaal van Beaufort (zie hiervoor) of bij zwaar weer (bv. onweer). 4.7 Beveiliging tegen verplettering Een belangrijk risico bij het gebruik van hoogwerkers is dat personen gekneld raken tussen de werkbak van de hoogwerker en een deel van het gebouw. In een reflexreactie drukt het slachtoffer de bedieningsorganen van de hoogwerker immers vaak in tot het eindpunt, waardoor hij zijn situatie alleen maar erger maakt. Om dit te vermijden, kan een hoogwerker uitgerust worden met een beveiliging tegen knelgevaar, bijvoorbeeld een beveiliging die werkt met een drukgevoelige strip. Wanneer de operator tegen het bedieningspaneel van de machine gedrukt wordt, raakt hij de strip aan, waardoor een zichtbaar en hoorbaar signaal (alarm) ontstaat en de machine stilvalt. Op die manier kan een collega de bestuurder bevrijden vanaf de grond, bijvoorbeeld door de werkbak naar beneden te brengen met de nooddaalbedieningsknop. 5 Referenties dossier 146 Arbeidsmiddelen voor werken op hoogte 2016 Veilig werken met hoogwerkers Presentatie Praktijksessie Prenne dk Rental 16 juni 2016 streeft steeds naar betrouwbaarheid van de gepubliceerde informatie, rekening houdend met de huidige stand van de regelgeving en de techniek. De organisatie kan echter niet reproductie van teksten en illustraties is toegestaan mits de uitdrukkelijke toestemming van en duidelijke bronvermelding. 10/10