i-opener Genomineerden 2017

Transcriptie

1 i-opener Genomineerden 2017

2 Geef een korte omschrijving van de innovatie: Samen & Anders is een nieuwe samenlevingsvorm waarbij mensen langer thuis kunnen blijven wonen, door het principe van wederkerigheid. Ouderen en jongeren wonen in een verticale buurt (voormalig verzorgingshuis). Met een levendig dorpsplein in de plint. Wat is de doelstelling van de innovatie? Doelstelling is om een manier van samen leven tot stand te brengen waar (sociaal-maatschappelijk en/of financieel) kwetsbare mensen een veilige en betaalbare woning en woonomgeving hebben en waar zij elkaar kunnen ondersteunen en er minder beroep gedaan wordt op professionele hulp. Er wordt gekeken naar de mogelijkheden van elke bewoner in plaats van te kijken naar de onmogelijkheden. En met de inzet van de huurders wordt er gezamenlijk gewerkt aan een veilig en prettig woonmilieu, waar nodig met informele hulp langer thuis kan worden gewoond. Door de juiste samenstelling van huurders moet deze synergie ontstaan. Wat is de aanleiding voor de innovatie? Aanleiding was de transitie van een van de grootste verzorgingshuizen van Nederland. Door de afname van het aantal bedden en de toekomstige verhuizing van het verzorgingshuis naar nieuwbouw wilde Laurens Wonen een nieuwe bestemming aan dit traditionele verzorgingshuis Simeon & Anna in de Rotterdamse wijk Feijenoord (voorheen 280 plaatsen). Geleidelijk is het woonconcept Samen & Anders ontwikkeld (nomadisch), een vitale woongemeenschap waar kwetsbare en minder kwetsbare mensen betaalbaar wonen en diensten voor elkaar uitvoeren.wij w illen een coöperatieve samenleving waarbij bewoners van het gebouw elkaar helpen. Nomadisch ontwikkelen betekent dat het doel helder is maar de weg er naar toe tijdens het volgen ontstaat. Wat zijn de innovatieve aspecten van het project? Het is een wooncomplex voor jong en oud gericht op sociaal-maatschappelijk en financieel kwetsbare mensen; 10 uur wederkerigheid activiteiten per maand wordt vastgelegd in het huurcontract en geldt voor iedereen, ook ouderen en mensen met een lichte verstandelijke handicap; Een (magic) mix van kwetsbare en minder kwetsbare mensen; Binnen het gebouw (gebaseerd op de gedachte van een social enterprise) gericht op het prettig wonen, liefst door huurders georganiseerd (bijvoorbeeld kledingbank), maar ook door ondernemers uit de buurt, zoals een kledingherstelbedrijf, haarstyling. Hamrah,een organisatie voor taallessen en integratie t.b.v. nieuwkomers; We zetten het op samen met kernpartners:

3 Via Pameijer, een organisatie die werkt voor mensen met een verstandelijke beperking, werken mensen in het restaurant, de facilitaire dienstverlening en de huishouding. Studenten van het wijkleerbedrijf van Calibris Advies ondersteunen mensen en geven de benodigde hulp. Het Expertisecentrum Maatschappelijke Innovatie (EMI) en de Hogeschool Rotterdam werken binnen Samen & Anders aan diverse vraagstukken. De Afrikaanderwijk Coöperatie verbindt initiatieven en initiatiefnemers met elkaar. Een vrijwilligersorganisatie voert werkzaamheden uit. Wat zijn de sterke punten van de innovatie? Hergebruik van een verzorgingshuis van 45 jaar oud; Sociale impact first en een financieel haalbaar concept als randvoorwaarde Streven naar de coöperatieve gedachte; De meerwaarde van een gelijkwaardige samenwerking tussen de bovengenoemde partijen en de georganiseerde huurders waarbij de wensen van de huurders, verpleeghuisbewoners en de buurt als leidraad gelden; Het zogenaamde nomadisch denken en werken, er is geen vastomlijnde weg naar het einddoel; De zwerm gedachte het aansluiten van partijen uit de buurt passend bij de fase van ontwikkeling van het project; Samen & Anders past bij de gemeentelijk plannen voor Langer Thuis en wordt als zodanig ook als een arrangement gezien; Om voor een appartement (lage huur: 190, exclusief servicekosten) in aanmerking te komen hoeft men niet ingeschreven te staan als woningzoekende; De inzet van een Sociaal Huismeester ter verhoging van de veiligheid en sociale actie in en om het gebouw en directe omgeving; De inzet van een extern en onafhankelijk innovatie-project manager (zie ) Wat zijn de zwakke punten van de innovatie? Om het project Samen & Anders ook op lange termijn tot een succes te maken, hangt grotendeels af van de vastgoedexploitatie. Het is niet eenvoudig om een verouderd en voormalig verzorgings- en verpleeghuis geschikt te houden, het aan te passen aan de veranderende eisen en bewoners en dit op een financieel rendabele manier te doen. Dat vraagt om een andere wijze van exploitatie. De gemeente Rotterdam subsidieert Samen & Anders (nog) niet om de voorzieningen in en om het gebouw met vrijwilligers ( wederkerigheids uren huurders en vrijwilligers van buiten) in stand te houden voor ouderen en kwetsbare mensen met een beperking binnen en in de omgeving van samen & Anders. Het initiatief van Laurens Wonen past goed in het gemeentelijke beleid van de nieuwe Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). De subsidies worden echter gegund aan de welzijnspartijen die hiermee ook de huizen van de wijk dien te exploiteren. We hopen dat Samen & Anders (met de komst van de nieuwe welzijnsaanbieder in 2018) een Huiskamer van de wijk wordt. Is dit project herhaalbaar en op grote schaal toe te passen? Ja, het project is herhaalbaar, echter per buurt of wijk zullen er aanpassingen nodig zijn die passen bij de doelgroepen, de beschikbare ruimten/gebouwen en passen bij de wijk.

4 Hoeveel effect heeft dit project op het thema wonen/zorg? Beschrijf het effect zoveel mogelijk vanuit wat het de huurder oplevert. OPEN Rotterdam (de lokale omroep) heeft een reportage gemaakt over huurders en verpleeghuisbewoners van Laurens Simeon & Anna. Mevrouw de Graaf, één van de bewoners, wordt geholpen door medebewoner Ben van der Ven. Hij was werkloos voordat hij in het zorgcentrum woonde. Een jaar later heeft hij het prima naar zijn zin, hij heeft stabiliteit en een baan gevonden. Vooral het contact met de ouderen vindt hij belangrijk: "Ik kan wat leren van hun levenservaring. Het effect is dat bewoners ondersteund worden in het langer zelfstandig wonen, dat bewoners minder eenzaamheid zijn omdat ze elkaar ontmoeten in de gezamenlijk woonkamer, waar ze soms koken. Bewoners die eerst geen dak boven hun hoofd hadden nu werk vinden en gaan samenwonen in samen en anders. Ook voor de verpleeghuisbewoners bieden de huurders soms een helpende hand of gezelligheid. Kijk eens op:

5 Geef een korte omschrijving van de innovatie Woningstichting Domus gaat in de periode tussen een aanleuncomplex in Roermond slopen en een nieuw (innovatief) complex hiervoor terugbouwen. Om dit te bewerkstelligen is een samenwerking aangegaan met de Technische Universiteit Eindhoven met als thema 'Het Nieuwe Wonen': "op weg naar een slimme woonzorgomgeving". Wat is de doelstelling van de innovatie Samen met de TU/e willen we bouwen aan slimme woonomgevingen en zorggeschikte woningen voor nu en in de toekomst. Het innovatie aspect komt nadrukkelijk als een concept: "de empathische woning". Het resultaat is een woning en omgeving die meevoelen met de bewoners. Wat is de aanleiding voor de innovatie Nederland vergrijst. Waren er in ,8 miljoen 65-plussers (16,8 % van de bevolking), in 2030 zijn dat er naar verwachting 4,2 miljoen (23,9 %) en in 2050 zelfs 4,7 miljoen (26,2 %). Daarbij is het overheidsbeleid erop gericht om ouderen zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen en dat mensen met een beperking of zorgvraag zoveel mogelijk in een reguliere leefomgeving wonen. Maar er is een tekort aan woningen die aan de behoeften en diverse eisen van senioren voldoen. En wat als technologische oplossingen daarbij kunnen helpen? Woningstichting Domus is in Roermond dé specialist op het gebied van zorghuisvesting en kiest daarbij nadrukkelijk om zich in te zetten voor kwetsbare burgers met in het bijzonder mensen met een zorgvraag (verstandelijk/ geestelijk gehandicapten en senioren). Daarnaast heeft Domus onlangs een nieuw ondernemingsplan vastgesteld waarbij de thema`s duurzaamheid en verbinding een belangrijk rol spelen. Vandaar dat deze bijzondere samenwerking (met Tu/E maar ook andere partijen zoals Aedes-Actiz) past binnen onder ambities. Wat zijn de innovaties aspecten van het project? Er zijn drie "living labs" opgericht waarbinnen 3 afgestudeerde bouwkundigen/architecten van TU/e het concept van de empathische woning in de praktijk testen en een aantal concrete elementen in de praktijk toepassen. In een woonomgeving die meevoelt met de ouder wordende bewoner en dus de functie vervult of ondersteunt van mantelzorger. Denk bijvoorbeeld aan slimme sensoren ingebed in de muren of vloer, maar ook aan oplossingen van ecologische aard zoals een eetbare wand in de woonkamer van de senior. In de living labs wordt direct het effect van bepaalde slimme innovaties onderzocht. Ook is er in samenwerking met een dertigtal bedrijven een

6 experimentenlaboratorium opgezet. Het project wordt verder begeleid door een denktank van hoogleraren en groepen medewerkers en bewoners uit de zorgsector. Wat zijn de sterkte punten van de innovatie Een nieuw concept gericht om de empathische woning en woonomgeving (een nieuw stadium van huisautomatisering). Samenwerking met TU/e. Ondersteuning door hoogleraren (massi Mohammadi). Living labs. Nieuwe innovatieve toepassingen worden onderzocht, getoetst en toegepast in de nieuwe planontwikkeling. Wat zijn de zwakke punten van de innovatie Risico`s zijn dat de samenwerking met TU/e niet goed verloopt waardoor er geen product/ concept wordt opgeleverd. Dit zou betekenen dat het nieuwbouwcomplex toch wordt gebouwd maar zonder speciale innovaties. Echter wel levensloopbestendig, duurzaam en Nul op de Meter. Is dit project herhaalbaar en op grote schaal toe te passen? Als het project succesvol wordt gerealiseerd kunnen zowel bouwers, ontwikkelaars en uiteraard corporaties toepassingen overnemen in nieuwe bouwprojecten. Op grote schaal is dan ook mogelijk. Hoeveel effect heeft dit project op het thema wonen/zorg? Beschrijf het effect zoveel mogelijk vanuit wat het de huurder oplevert. Binnen het thema wonen en zorg is dit een zeer innovatief onderzoek/ ontwikkeling. De uitkomsten kunnen namelijk leiden tot een verbetering van de woonomgeving door slimme toepassingen (zoals al eerder hierboven beschreven). De woning "anticipeert" op de behoefte van de huurder en zorgt dat de huurder bijvoorbeeld voldoende beweegt, verzorging op maat, draagt bij aan behoud van de gezondheid en ondersteunt de huurder bij zijn dagelijkse activiteiten.

7 Geef een korte omschrijving van de innovatie In mei 2016 zou de leegstandsvergunning verlopen van circa 70 appartementen van Portaal aan de Thomas á Kempisweg in Utrecht, vanwege een jaren geleden genomen sloopbesluit. In 2015 werden de plannen gesmeed om het pand een nieuwe maatschappelijke bestemming te geven, want slopen en nieuwbouw zou op deze beperkte plek veel te kostbaar zijn. Portaal stak met Stichting de Tussenvoorziening en gemeente Utrecht de handen ineen om hier een nieuwe vorm van community te realiseren. En zo ontstond in die samenwerking gaandeweg iets moois: in september 2016 opende Majella Wonen haar deuren. Dit gebeurde bijzonder feestelijk, zie: In de appartementen wonen nu dragende en vragende bewoners samen. Nieuw is de verhouding van fifty/fifty, dat huurders minder betalen dan normaal én dat het om een permanent project gaat: totaal zo n 70 bewoners verdeeld over de 6 trappenhuizen, variërend van alleenstaand, tot samenwonend en gezinnen. Samen vormen zij een actieve woonvereniging. Hoe dat reilt en zeilt beschreef het AD begin 2017: De circa 35 vragende bewoners zijn sociaal kwetsbare volwassenen, omdat zij dakloos zijn geweest. Zij zijn huurders én cliënten van de Tussenvoorziening en hebben stabiliserende begeleiding en ondersteuning nodig bij het voeren van regie over hun wonen en leven. Deze begeleiding financiert de gemeente Utrecht. Na maximaal 3 jaar klapt hun huurcontract om en worden zij een volwaardige Portaal huurder. Hierna worden ze indien nodig begeleid door het buurtteam. De circa 35 dragende bewoners zijn mensen met een grote sociale betrokkenheid die een actieve bijdrage willen en kunnen leveren aan de leefsituatie in het gebouw en de woonomgeving. Hiervoor ontstond al snel een wachtlijst, bewoners verzorgen zelf de coöptatie. Portaal rekent voor de woningen een huur van zogenoemd 70% maximaal redelijk, omdat de woningen van binnen iets meer verouderd zijn. Dit is een bewuste keuze geweest, technisch zijn de woningen goed en hiermee kan Portaal nog beter betaalbare woningen bieden voor deze doelgroep. Wat is de doelstelling van de innovatie? Het doel van Majella Wonen is het bieden van betaalbare huisvesting voor mensen uit de Maatschappelijke Opvang én het realiseren van een prettige woonbuurt in een zogenoemde Magic Mix. Het plaatsen van mensen uit de maatschappelijke opvang in reguliere complexen geeft problemen en heel vaak ontstaat er een situatie

8 waarin niemand blij is, bij zowel de omwonenden als de mensen uit de maatschappelijke opvang zelf. In Majella Wonen kunnen cliënten, met begeleiding, een nieuwe start maken en na drie jaar zelfstandig wonen met een huurcontract op eigen naam. Zij krijgen weer de regie over hun eigen leven en kunnen als goede buur samenleven. Hier ligt het ontstaan van eenzaamheid niet zo snel op de loer, wat elders wel het geval is voor deze doelgroep. Men voelt zich hier welkom en daardoor thuis, wat bijdraagt aan een betere kwaliteit van leven. De verwachting is dat minimaal 90% van de bewoners binnen drie jaar zelfstandig kan wonen zodat de woning op naam van de bewoner kan komen te staan. Wat is de aanleiding voor de innovatie? Voor kwetsbare groepen in onze samenleving zoekt Portaal in samenwerking met andere organisaties naar mogelijkheden om mensen zo lang mogelijk thuis te laten wonen. In dit geval gaat het om het project Majella Wonen. Cliënten van de Tussenvoorziening en andere bewoners wonen in één gebouw. Samen bouwen zij een thuis en een buurt waar zij zich prettig voelen. Maar al te vaak blijkt in de praktijk dat de overgang van intramuraal naar extramuraal een te grote stap is voor deze kwetsbare mensen. De kwaliteit van leven daalt zeer vaak of ze keren terug naar een intramurale setting met een deuk in hun zelfvertrouwen omdat ze het weer niet hebben gered. Wat zijn de innovatieve aspecten van het project? - Gemengd wonen van verschillende (doel) groepen in een verhouding van 50/50 %. - Werving van dragende huurders die passen, een goede selectie is van belang; doet een beroep op positieve krachten in plaats van tegen weerstand in te (moeten) werken; geft meer en beter draagvlak in de buurt - Inzet van alle bewoners binnen een woonvereniging met als doel een positieve community vorming. - Het wijzigen van de bestemming en bewonerssamenstelling van een bestaand complex, al was de aanloop niet elegant: die ruimte ontstond door het terugdraaien van een eerder genomen sloopbesluit - Omklap van contracten op deze schaal tot permanente bewoning. - Een aangepaste huur van 70% maximaal redelijk. - Deze ontwikkeling biedt reële kansen voor een passend aanbod bij extramuralisatie. Wat zijn de sterke punten van de innovatie? Vertrouwen in de samenwerking tussen de Tussenvoorziening, de gemeente Utrecht en Portaal. Op basis hiervan is ook het draagvlak in de buurt gecreëerd door onder andere actief en open te communiceren, informeren en uit te nodigen voor inloopavonden.

9 Huurders via de Tussenvoorziening noemen als grote voordeel zich zeer welkom te voelen binnen dit project, omdat de buren, de woonvereniging en de begeleiding ter plekke hier helemaal op ingericht zijn. De begeleiding is er gedurende 3 jaar ter plekke, de laagdrempeligheid voor elke bewoner is hierin een belangrijke succesfactor. Huurders van Portaal kiezen bewust voor het niet anoniem, maar juist betrokken en actief wonen binnen dit project, wat positief bijdraagt aan de bedoelde magic mix. Er ontstaat hierdoor eerder en makkelijker contact tussen de leden van de woonvereniging: iedereen kiest voor elkaar. Een sterke woonvereniging die echt wat wil betekenen, waarbij het kunnen gebruiken van een gemeenschappelijke binnen en buitenruimte ideaal is. Uit bovenstaande vloeien relatief simpele, maar toch ook wezenlijke zaken voort als meer gezamenlijk aandacht voor elkaar én de woonomgeving: binnen de trappenhuizen, en in de buitenruimtes (gemeenschappelijk groen, aanleg en gebruik van tuinen, ontmoeting en gezamenlijk eten bijv.) Wat zijn de zwakke punten van de innovatie? Het gaat hier eerder om een interessante uitdaging: hoe vorm te geven aan de voortgang ná de projectperiode van 3 jaar? Dit heeft aandacht nodig: door bewoners samen met de Tussenvoorziening en Portaal. De verwachting is echter nu al dat de woonverenging ook dan zijn/haar rol voort wil zetten, wat betreft activiteiten en bewonerswerving. Belangrijk aspect is dat de Hogeschool van Utrecht onderzoekt doet naar gemengde woonvormen, waaronder Majella Wonen. Een onderzoeks - item is bijvoorbeeld: aan welke profiel moet een dragende huurder voldoen en hoe maak je de werving succesvol. De eerste resultaten worden in januari 2018 verwacht en zijn daarmee te gebruiken bij het goed kunnen doorstarten van Majella Wonen. Is dit project herhaalbaar en op grote schaal toe te passen? Sterker nog, in een grotere variant van bijna 500 bewoners is er medio 2017 een project neergezet waarbij de lessen van Majella wonen zijn meegenomen: Place2BU in Utrecht. Alleen hier geldt wel: hoe groter de schaal, hoe uitgebreider de randvoorwaarden. Op de schaal van Majella Wonen bijvoorbeeld creëer je e.e.a. op gebouwniveau, bij Place2BU creëer je o.a. ontmoeting en faciliteiten op buurtniveau. Ook de organisatie van de woonvereniging vraagt op grote schaal een bijna professioneel karakter. Eerdere projecten zijn t Groene Sticht en Parana in Utrecht. En in Nieuwegein is op dit moment het gemengd wonen-project Meander in ontwikkeling. Er begint zich een maatschappelijke beweging, een strategie af te tekenen. Hoeveel effect heeft dit project op het thema wonen/zorg? Beschrijf het effect zoveel mogelijk vanuit wat het de huurder oplevert. De winst ontstaat door de creatie van een inclusieve omgeving, waarin mensen niet worden aangekeken op waar ze vandaan komen. Er is veel meer contact met elkaar. Een beschermde plek waar mensen de ruimte krijgen om in hun eigen tempo weer te herstellen. Juist ook voor de mensen die baat hebben bij meer contact. Het voorkomt isolatie en eenzaamheid en het is een minder grote stap dan een woning ergens in een wijk krijgen zonder aansluiting.

10 De verwachting is dat hierdoor uiteindelijk minder zorg nodig zal zijn, omdat een solide basis gecreëerd wordt voor een betere kwaliteit van leven. Kortom, winst voor iedereen.