Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA s-gravenhage

Transcriptie

1 Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1a 2513 AA s-gravenhage Postbus LV Den Haag Anna van Hannoverstraat Telefoon (070) Telefax (070) Uw brief Onderwerp Kabinetsreactie rapport Sociale werkvoorziening Algemene Rekenkamer Ons kenmerk ABG/GA/02/3290 Datum 22 januari 2002 Bij brief van 20 december jl. heeft de voorzitter van de commissie Rijksuitgaven gevraagd om te komen met een kabinetsstandpunt op de aanbevelingen van het rapport Sociale werkvoorziening van de Algemene Rekenkamer (kamerstuknummer 28130). Tevens is gevraagd om aan te geven op welke wijze en volgens welk tijdpad de uitwerking van de zeven aanbevelingen ter hand wordt genomen. Onderstaand wordt aan dit verzoek voldaan. Voorafgaand daaraan kan worden opgemerkt, dat uit de deelonderzoeken in het kader van de wettelijk verplichte evaluatie van de Wsw, op 7 september 2001 aan de Tweede Kamer aangeboden, SOZA , blijkt dat de (uitvoering van de) nieuwe Wsw een aantal duidelijke verbeteringen laat zien ten opzichte van de situatie van voor Met de nieuwe Wsw is de realisatie van de hoofddoelstelling: het bieden van een beschutte arbeidsplaats aan Wsw-geïndiceerden sterk verbeterd. De wachtlijst is ultimo 2000 teruggebracht van personen eind 1996 naar ongeveer personen. Door de nieuwe doelgroepomschrijving, de onafhankelijker wijze van indicatiestelling en de invoering van alternatieve vormen van arbeidsinpassing van arbeidsgehandicapten met de wet Rea is de toegang tot de Wsw beperkt tot die doelgroep die aangewezen is op beschutte arbeid onder aangepaste omstandigheden. De exploitatietekorten zijn afgenomen. De arbeidsvoorwaarden van Wsw-werknemers zijn verder genormaliseerd.

2 2 Het kabinet is op basis van de uitkomsten van het evaluatie-onderzoek Wsw en de analyse van het IBO-rapport Aan de slag, kamerstuknummer 27914, op 7 september 2001 aan de Tweede Kamer aangeboden, met de Algemene Rekenkamer van mening dat op onderdelen van de Wsw verbeteringen wenselijk zijn. Bij het Algemeen Overleg met de Tweede Kamer op 22 november 2001 over het IBO-rapport heb ik aangegeven dat ik nadere technische verkenningen laat uitvoeren bij alle beleidsaanbevelingen uit dit rapport, ook op het gebied van de Wsw, met het oog op de besluitvorming door een nieuw kabinet. Onderstaand geef ik een reactie op de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer en wordt tevens aangegeven welke stappen al gezet zijn. Aanbeveling 1. Duidelijke opdrachtgever-opdrachtnemerrelatie tussen gemeente en sw- bedrijf De Algemene Rekenkamer doet de aanbeveling om de spanning tussen de sociale doelstelling van de wet en de bedrijfseconomische doelstelling van de sw bedrijven weg te nemen door duidelijke opdrachtgever-opdrachtnemer relaties tussen gemeenten en de uitvoerende organisaties te creëren. De financiële belangen van het sw-bedrijf en de gemeente dienen volgens de AR strikt gescheiden te zijn en het opdrachtnemerschap hoeft niet beperkt te blijven tot de sw-bedrijven. Het Kabinet onderschrijft de aanbeveling van de Algemene Rekenkamer om de spanning tussen de doelstelling van het realiseren van arbeidsplaatsen onder aangepaste omstandigheden voor alle Wsw-geïndiceerden, het ontwikkelen van hun arbeidsvaardigheden en het bevorderen van uitstroom naar regulier werk aan de ene kant en de doelstelling van een (kostendekkende) exploitatie van het sw-bedrijf op te lossen. Dit is ook in lijn met de kabinetsreactie op het IBOrapport Aan de slag. Nog deze kabinetsperiode worden, zoals eerder is toegezegd, mede op basis van de aanbevelingen uit AR- en het IBO-rapport, technische verkenningen uitgevoerd ten behoeve van de besluitvorming door het volgende kabinet. Een heldere opdrachtgeveropdrachtnemer relatie (met ondersteuning door bijvoorbeeld het opstellen van modelcontracten), de onontkoombare keuze van gemeenten voor de toekomst van het sw-bedrijf als een kleiner sw publiek bedrijf of een breder privaat reïntegratiebedrijf, naast andere opdrachtnemers, het loskoppelen van een op reïntegratie gerichte casemanagerschap voor Wsw-geïndiceerden gekoppeld aan een persoonsvolgend Wsw-budget waaruit een arbeidsplaats en begeleiding ingekocht worden, zijn opties die in dit kader nader uitgewerkt zullen worden. Bij gemeenten groeit de belangstelling voor hun opdrachtgeversrol rol bij de uitvoering van de Wsw, zoals ook bleek bij de op 20 december 2001 gehouden landelijke bijeenkomst ter bekendmaking van de ervaringen die een aantal gemeenten en werkvoorzieningsschappen opgedaan hebben. Voor deze verkenningen zal mede gebruik gemaakt worden van onderzoek in het kader van het toezicht op de uitvoering van de Wsw naar de risico s van marktactiviteiten van sw-bedrijven voor een goede uitvoering van de Wsw en met het oog op het met SUWI beoogde level playing field op de reïntegratiemarkt, alsmede uit de verschillende modellen die in de pilots aansturing van gemeenten op de Wsw ontwikkeld zijn. Aanbeveling 2: afspraken over uitstroom-inspanningen

3 3 De Algemene Rekenkamer beveelt aan om aan het indicatiebesluit een uitspraak toe te voegen over de afstand tot de arbeidsmarkt, zodat gemeenten en sw-bedrijven kunnen afspreken welke inspanningen nodig zijn en op welke termijn iemand kan uitstromen. Deze aanbeveling wordt meegenomen bij de verdere technische verkenning van de aanbeveling van het IBO-rapport Aan de slag om de indicatiestelling onder te brengen bij het CWI. Het kabinet merkt met betrekking tot de uitstroom het volgende op. In de eerste plaats hebben Wsw-werknemers die sinds 1998 zijn ingestroomd door de aangescherpte indicatiestelling een grotere afstand tot de reguliere arbeidsmarkt. Ten tweede is een belangrijk instrument om de uitstroom te bevorderen namelijk periodieke herindicatie - niet van toepassing op de grote meerderheid (83,5% ultimo 2000) van de in de Wsw werkzame personen, die vóór 1998 in de Wsw zijn ingestroomd. Het instrument van periodieke herindicatie dat bij de herziening van de Wsw in 1998 in de Wsw is opgenomen, is niet van toepassing op het zittende bestand van vóór 1998, omdat dit tot onzekerheid voor deze groep personen zou kunnen leiden. Om uitstroom uit de Wsw verder te bevorderen zal met ingang van 1 januari 2002 de terugkeergarantietermijn verlengd worden van één naar drie jaar, om voor Wsw-werknemers de drempel te verlagen bij het aanvaarden van een baan buiten de Wsw. Ook is per 2002 een toetrederskorting ingevoerd die ook van toepassing is op personen die vanuit de Wsw een niet gesubsidieerde baan aanvaarden. Aanbeveling 3: flexibele duur geldigheid indicatiestelling De Algemene Rekenkamer stelt voor het systeem van indicatiestelling flexibeler te maken door de indicatiecommissie te laten bepalen voor hoeveel jaar een indicatie geldt. In de regelgeving is al een zekere mate van flexibiliteit ingebouwd. Het gemeentebestuur kan aan de hand van door hem vast te stellen criteria voor categorieën van geïndiceerden termijnen vaststellen die afwijken van artikel 2, vierde lid, Regeling indicatie sociale werkvoorziening mits: a. zij een daartoe strekkend onderzoeksplan hebben opgesteld; b. de termijn voor geen enkele geïndiceerde meer bedraagt dan 5 jaar. Een eventuele verdere flexibilisering van de geldigheidsduur van de indicatiestelling wordt meegenomen bij de verdere technische verkenning van de aanbeveling van het IBO-rapport Aan de slag om de indicatiestelling onder te brengen bij het CWI. Aanbeveling 4: indicatiestelling onderbrengen bij het CWI De Algemene Rekenkamer stelt voor om de aanmelding en indicatiestelling onder te brengen bij het CWI. De onafhankelijkheid van de indicatie zou hiermee beter gewaarborgd zijn en een sluitende aanpak krijgt meer kans. Het kabinet staat positief tegenover de aanbeveling van de AR en het IBO-rapport Aan de slag om de indicatiestelling Wsw onder te brengen bij het Centrum voor Werk en Inkomen. Niet alleen kan hierdoor de gewenste onafhankelijkheid van gemeenten sw-bedrijf beter worden gewaarborgd, ook biedt indicatiestelling door het CWI de mogelijkheid tot afstemming met andere

4 4 indicatiestellingen (Wiw, fasering, REA-toets, indicatistelling dagopvang AWBZ) en een sluitende aanpak voor de arbeidsinpassing van arbeidsgehandicapten. Voorts kan op deze wijze meer eenheid in de indicatiestelling worden bereikt door centrale aansturing. Deze aanbeveling wordt momenteel technisch uitgewerkt in het kader van de technische verkenningen van de aanbevelingen uit het IBO-rapport aan de slag ten behoeve van besluitvorming van het komende kabinet. Aanbeveling 5: gemeenten op uitvoeringsniveau ondersteunen De Algemene Rekenkamer stelt voor dat de minister gemeenten meer op uitvoeringsniveau ondersteunt. Als voorbeelden worden genoemd het opstellen van modelcontracten, het inzicht geven in best practices en het inventariseren van welke behoeften er op dit gebied bestaan bij gemeenten. Deze vorm van ondersteuning van gemeenten vindt al plaats. Met het oog op de ondersteuning van gemeenten en uitvoeringsorganisaties bij de implementatie van de nieuwe Wsw is aan vier gemeenten/schappen 1 gevraagd als pilot (proefgebied) in het veranderingsproces te fungeren. De pilots zijn in 1999 van start gegaan met het oog op het in gang zetten van een veranderingsproces op de sturing op de Wsw als onderdeel van het gemeentelijk arbeidsmarktbeleid. De deelnemende pilotgemeenten laten -als voorlopers- zien hoe zij de sturing op de uitvoering van de Wsw vormgeven binnen het gemeentelijk arbeidsmarktbeleid. Het is de bedoeling dat andere gemeenten lering trekken uit de ervaringen die in de pilot-gemeenten zijn opgedaan (best-practices). Zij kunnen het proces in hun eigen gemeente daaraan spiegelen dan wel benutten om invulling te geven aan de eigen regierol. De rol van de minister SZW in de pilots is faciliterend en niet sturend van aard. In december 2001 zijn de ervaringen van de pilotgemeenten landelijk gepresenteerd tijdens een bijeenkomst van SZW en VNG voor gemeenten en sw-bedrijven. Met deze bijeenkomst is tevens een start gemaakt met andere vormen van overdracht: een handboek, workshops en ondersteuning op maat. In overleg met de VNG zal een meer structurele vorm van ondersteuning uitgewerkt worden, waarbij behoefte-inventarisatie en het ontwikkelen van modelcontracten tot de mogelijkheden behoren. Aanbeveling 6: onderzoek de oorzaken van lange wachtduur op de wachtlijst De Algemene Rekenkamer stelt voor te onderzoeken wat de oorzaak is van het feit dat een grote groep mensen langer dan drie jaar op de wachtlijst staat en waarom zoveel mensen om onbekende redenen uit de wachtlijst stromen. In december 2001 heb ik opdracht gegeven voor een onderzoek dat uitsluitsel moet geven op de vraag waarom mensen soms gedurende lange tijd op een wachtlijst staan. Dit onderzoek zal naar verwachting voor het zomerreces aan de Tweede Kamer kunnen worden aangeboden. Personen die om onbekende redenen uit de wachtlijst stromen vallen automatisch onder de sluitende aanpak. Dit houdt in dat gemeenten in het kader van de sluitende aanpak voor de doelgroep bijstandsgerechtigden, herintreders zonder uitkering en ANW-gerechtigden ook voor deze groep een zorgplicht hebben. 1 Leiden, Dordrecht, Heerlen en Zeist

5 5 Aanbeveling 7: de toepassing van Begeleid werken verder stimuleren De Algemene Rekenkamer stelt voor Begeleid werken vanuit het oude werknemersbestand te stimuleren en gemeenten te belonen voor geleverde prestaties op dit punt. Deze aanbeveling wordt al uitgevoerd. Naar aanleiding van het evaluatieonderzoek Wsw heb ik besloten gemeenten met ingang van 2002 toe te staan om de personen die vanuit het oude werknemersbestand gebruik gaan maken van de vorm van begeleid werken, mee te tellen bij de bestuurlijk met de VNG afgesproken plaatsingsnorm van 25%. Daarnaast bestaat er reeds een financiële sanctie op het verwijtbaar niet realiseren van begeleid werken plaatsen door gemeenten. Met de VNG wil ik voor het begin van het komend zomerreces verkenningen laten uitvoeren of eventuele belemmeringen voor de taakstelling, zoals de beperking van de doelgroep van begeleid werken en het verbod voor sw-bedrijven om begeleid werken uit te voeren, verder weggenomen kunnen worden. Ook zal in het kader van technische verkenningen van de aanbevelingen van het IBO-rapport Aan de slag de stroomlijning van begeleid werken Wsw met begeleid werken REA nader worden bezien. De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, W.A Vermeend