Vernieuwing = Verbetering? De Wet Forensische Zorg naar aanleiding van het project Vernieuwing Forensische Zorg

Transcriptie

1 Vernieuwing = Verbetering? De Wet Forensische Zorg naar aanleiding van het project Vernieuwing Forensische Zorg Gerrianne José Leeuwis 1 juli 2011

2 Vernieuwing = Verbetering? De Wet Forensische Zorg naar aanleiding van het project Vernieuwing Forensische Zorg Auteur: Gerrianne José Leeuwis ANR: Master Thesis voor de afstudeerrichting Rechtsgeleerdheid accent Strafrecht Te verdedigen tegenover de Examencommissie van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van Tilburg University op 1 juli 2011 Begeleiders: Prof.dr. T.I. Oei Prof.dr. A.M. van Kalmthout

3 Voorwoord De combinatie psychiatrie en recht heb ik altijd interessant gevonden. Vandaar ook dat ik in mijn masterjaar het vak Forensische Psychiatrie gevolgd heb. Het vak sprak me erg aan en ik heb het met veel plezier gevolgd. Voor mij was het dan ook een logische stap om mijn onderwerp voor de masterscriptie in het forensische veld te zoeken. Na een gesprek met prof.dr. T.I. Oei over mogelijke scriptieonderzoeken, gaf hij mij het boek Psychiatrische zorg in en aansluitend aan detentie van J.C. Zwemstra. Na het lezen van dit boek was mijn interesse over forensische zorg en in het bijzonder over het project Vernieuwing Forensische Zorg en de Wet forensische zorg gewekt. Mijn onderzoek richt zich daarom dus ook op de Wet forensische zorg naar aanleiding van het project Vernieuwing Forensische Zorg. Graag wil ik mijn familie, mijn vriend en mijn vrienden bedanken voor alle getoonde interesse en steun. En voor het begrip als ik afspraken moest afzeggen of geen tijd had wanneer ik in een scriptie-flow zat. Ook wil ik prof.dr. T.I. Oei bedanken voor het helpen van het vinden van een onderzoeksonderwerp en voor de feedback op de door mij geschreven hoofdstukken. Harderwijk, 29 maart 2011 Gerrianne Leeuwis Pagina III

4 Pagina IV

5 Inhoudsopgave Pagina Begrippenlijst IX Hoofdstuk 1: Inleiding Aanleiding van het onderzoek Afgrenzing van het onderzoek Hoofdvraag & onderzoeksvragen Hoofdvraag Onderzoeksvragen Wetenschappelijk belang Methodologie van het onderzoek Behandeling van het onderzoek Tot slot 5 Hoofdstuk 2: De Wet forensische zorg Inleiding Wat is forensische zorg Doelstellingen van de wet Reikwijdte van de wet De consultatieversie vs. het aanhangige wetsvoorstel Voorlopige conclusie 9 Hoofdstuk 3: De zorginstellingen Inleiding Wat zijn zorginstellingen Verschil private instellingen en rijksinstellingen Aan welke eisen moeten deze instellingen en de zorg zelf voldoen Wie waarborgt deze eisen, houdt toezicht Waarborgen en toezicht instellingen Waarborgen en toezicht zorg Wat als een instelling deze eisen schendt, de consequenties Knelpunten en mogelijk oplossingen Het Besluit Forensische Zorg Knelpunt; het Besluit Forensische Zorg Mogelijke oplossing; het Besluit Forensische Zorg Kwaliteit en toezicht zorg Knelpunt; kwaliteit en toezicht zorg 14 Pagina V

6 Mogelijke oplossing; kwaliteit en toezicht zorg De consultatieversie vs. het aanhangige wetsvoorstel Voorlopige conclusie 15 Hoofdstuk 4: Inkoop en financiering Inleiding Wat wordt waar ingekocht Niet gecontracteerde zorgaanbieder Hoe wordt de zorg ingekocht Wie spelen een rol bij de inkoop en financiering DBBc s Wie houdt toezicht op de inkoop en de financiering Gegevensverstrekking Minister van Justitie Zorgaanbieders Gegevensverstrekking voor statistiek en wetenschappelijk onderzoek Knelpunten en mogelijke oplossingen Beramingen Knelpunt; beramingen Mogelijke oplossing; beramingen Lagere tarieven dan de DBBc beraming Knelpunt; lagere tarieven dan de DBBc beraming Mogelijke oplossing; lagere tarieven dan de DBBc beraming Gegevensverstrekking Knelpunt; gegevensverstrekking Mogelijke oplossing; gegevensverstrekking De consultatieversie vs. het aanhangige wetsvoorstel Voorlopige conclusie 25 Hoofdstuk 5: De indicatieadvisering Inleiding Wat is het Enkele begrippen Kwaliteitseisen Indicatieadvisering; voor wie Indicatieadvisering; door wie Indicatieadvisering; wat staat er in Herindicatie 28 Pagina VI

7 5.9 Toetsingscommissie Kwaliteit Indicatiebesluiten Forensisch Psychiatrische Zorg Knelpunten en mogelijke oplossingen Voorzienbare problemen Knelpunt; voorzienbare problemen Mogelijke oplossing; voorzienbare problemen Verplicht of niet Knelpunt; verplicht of niet Mogelijke oplossing; verplicht of niet Open artikelen Knelpunt; open artikelen Mogelijke oplossing; open artikelen De consultatieversie vs. het aanhangige wetsvoorstel Voorlopige conclusie 33 Hoofdstuk 6: Plaatsing, overplaatsing en overbrenging Inleiding Wat houdt plaatsing, overplaatsing en overbrenging in Plaatsing Overplaatsing Overbrenging Wat is het verschil tussen overplaatsing en overbrenging Wie spelen een rol bij de plaatsing, overplaatsing en overbrenging Aan welke eisen of voorwaarden moet de plaatsing, overplaatsing en overbrenging voldoen Waarborgen en toezicht Knelpunten en mogelijke oplossingen De eis van artikel Knelpunt; de eis van artikel Mogelijke oplossing; de eis van artikel Bezwaar en/of beroep bij plaatsing en overplaatsing Knelpunten; bezwaar en/of beroep bij plaatsing en overplaatsing Mogelijke oplossing; bezwaar en/of beroep bij plaatsing en overplaatsing De consultatieversie vs. het aanhangige wetsvoorstel Voorlopige conclusie 39 Hoofdstuk 7: Wijzigingen in andere wetten Inleiding 40 Pagina VII

8 7.2 Welke wetten worden aangepast Hoeveel en welke veranderingen zijn het Fouten in de wijzigingen Wetboek van Strafrecht Wetboek van Strafvordering Beginselenwet verpleging ter beschikking gestelden Wet op het voortgezet onderwijs De consultatieversie vs. het aanhangige wetsvoorstel Voorlopige conclusie 45 Hoofdstuk 8: Conclusie en aanbevelingen Inleiding Alle knelpunten en mogelijke oplossingen Eindconclusie Tot slot 50 Literatuurlijst 51 Bijlagen 59 Bijlage 1: Conceptwetsvoorstel forensische zorg (consultatieversie) 59 Bijlage 2: Aanhangige wetsvoorstel bij de Tweede Kamer 119 Bijlage 3: Benodigde documenten voor de aanvraag tot indicatiestelling 140 Bijlage 4: Artikel 5.7 en 5.8 Wvggz 143 Pagina VIII

9 Begrippenlijst AMvB AWBZ Big Bvt BW CBP DBBc DBc De Minister DForZo DJI EVRM IGz ISt JustId Minister van VWS MvT NIFP NZa OM Pbw PI PM PMO Project VFZ RSJ Wet bopz Wfz Wjsg Wtzi WvSr WvSv Wvggz Algemene Maatregel van Bestuur Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg Beginselenwet verpleging ter beschikking gestelden Burgerlijk Wetboek College bescherming persoonsgegevens Diagnose Behandel- en Beveiligingscombinatie Diagnose Behandel combinatie De Minister van Justitie De Directie Forensische Zorg Dienst Justitiële Inrichtingen Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens Inspectie voor de Gezondheidszorg Inspectie voor de Sanctietoepassing Justitiële Informatiedienst De Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Memorie van Toezicht Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie De Nederlandse Zorgautoriteit Openbaar Ministerie Penitentiaire beginselenwet Penitentiaire Inrichting Penitentiaire Maatregel Psycho Medisch Overleg Project Vernieuwing Forensische Zorg Raad voor de Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen Wet forensische zorg Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens Wet toelating zorginstellingen Wetboek van Strafrecht Wetboek van Strafvordering Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg Pagina IX

10 Pagina X

11 Hoofdstuk 1: Inleiding 1.1 Aanleiding van het onderzoek Het grensverkeer en de mogelijkheden tot overplaatsingen van forensisch psychiatrische patiënten c.q. justitiabelen over en weer worden door vele partijen in het forensische veld als moeizaam, problematisch en soms zelfs vrijwel onmogelijk ervaren. Dit leidt er regelmatig toe dat in een bepaalde voorziening een gestabiliseerde forensische psychiatrische patiënt door ontbrekende aansluitende zorg snel weer terugvalt in zijn pathologie en daarmee in de ermee samenhangende gedragsstoornis. 1 Naar aanleiding van de zogenaamde Motie-Van de Beeten uit werd de start gemaakt voor de Wet forensische zorg. In deze motie werd gesteld dat er een groot probleem was bij verslaafden met psychische problemen, geestelijk gehandicapten en psychiatrische patiënten die gedetineerd waren. De zorg die deze gedetineerden nodig hadden was er in onvoldoende mate in de Penitentiaire Inrichtingen. Ook werd duidelijk dat de zorg na detentie niet aansloot met de zorg in de PI s en dat er slechte samenwerking was tussen de verschillende instanties. Gevolg hiervan was dat ex-gedetineerden snel terugvielen in hun oude gedrag wat een verhoogd recidiverisico met zich meebracht. Vervolgens werd door het kabinet de commissie Houtman ingesteld om aan de slag te gaan met de problemen die in de Motie-Van de Beeten gesignaleerd waren. De commissie kreeg de taak een advies aan het kabinet uit te brengen over hoe de afstemming tussen de geestelijke gezondheidszorg in een strafrechtelijk kader en de geestelijke gezondheidszorg in de reguliere sector verbeterd kon worden om zo continuïteit van de zorg te waarborgen. Dit advies kwam in mei Hierin werden de volgende aanbevelingen gedaan: 3 het krijgen van inzicht in de behoefte aan forensische zorg in een strafrechtelijk kader; het voorkomen van de verkeerde beddenproblematiek 4 in de forensische zorg in een strafrechtelijk kader; 1 Zwemstra 2009, p Kamerstukken I 2003/04, , E. 3 Zorginkoopbeleid forensische zorg 2007, p. 19. Pagina 1

12 het oplossen van de problemen die ontstaan bij de overgang tussen voorzieningen binnen de forensische zorg in een strafrechtelijk kader; een betere kwaliteit van de combinatie zorg en beveiliging. Naar aanleiding van dit advies kwamen verschillende kamerstukken tot stand 5 wat in 2006/2007 leidde tot het project Vernieuwing Forensische Zorg. De aanbevelingen van de commissie Houtman werden de doelstellingen van het project Vernieuwing Forensische Zorg met het overkoepelende doel het verminderen van recidive. 6 Dit project moet leiden tot de Wet forensische zorg welke in 2011 in werking moet treden. Deze wet moet uiteindelijk de problemen die gesignaleerd zijn in de forensische zorg verbeteren. 1.2 Afgrenzing van het onderzoek Dit onderzoek gaat specifiek over de Wet forensische zorg. De huidige situatie zal daarbij niet uitvoerig worden besproken. In het kader van dit onderzoek volstaat het om de doelstellingen van de wet en het project VFZ weer te geven. Daar zitten de problemen die verbeterd moeten worden en de nieuwe wet moet hier voor zorgen. Het onderzoek is gebaseerd op de (concept)wetsvoorstellen forensische zorg. De consultatieversie van het conceptwetsvoorstel forensische zorg is het uitgangspunt en het aanhangige wetsvoorstel bij de Tweede Kamer van 29 juni 2010 is gebruikt als vergelijking. Alle aspecten uit de (concept)wetsvoorstellen worden behandeld. Deze aspecten zijn: doelstelling en reikwijdte; zorginstellingen; inkoop en financiering; indicatieadvisering; plaatsing, overplaatsing en overbrenging; wijzigingen in andere wetten. 4 Kort gezegd houdt de verkeerde beddenproblematiek in dat een patiënt niet op de juiste behandelplek verblijft en dus de verkeerde zorg ontvangt. 5 Kamerstukken II 2004/05, , nr. 36; Kamerstukken II 2006/07, en , nr. 48; Kamerstukken II 2006/07, 29452, nr NIFP, Indicatiestelling Forensische Zorg (IFZ). Pagina 2

13 1.3 Hoofdvraag & onderzoeksvragen Hoofdvraag Het ontwikkelen van een nieuwe wet is geen gemakkelijke taak. Is er rekening gehouden met alle aspecten? Zijn de bepalingen niet te gesloten of juist te open? In welke mate kan er rekening gehouden worden met onvoorziene zaken? Biedt de wet voldoende rechtszekerheid? Dit zijn enkele vragen die spelen bij het ontwikkelen van een nieuwe wet. In dit onderzoek is het wetsvoorstel per aspect geanalyseerd aan de hand van de doelstellingen die de wet zichzelf heeft opgelegd. Hier vloeit dan ook de volgende hoofdvraag uit voort: Is de Wet forensische zorg in staat om de doelstellingen van deze wet en het project Vernieuwing Forensische Zorg te behalen? En wat zijn eventuele knelpunten en oplossingen? Onderzoeksvragen Zoals eerder gezegd bestaat de wet uit verschillende aspecten. Om de vraag te kunnen beantwoorden of de wet de doelstellingen kan behalen moeten al deze aspecten onderzocht worden. Wat is forensische zorg volgens de wet? Waar zitten de knelpunten bij de zorginstellingen? Waar zitten de knelpunten bij de inkoop en financiering? Waar zitten de knelpunten bij de indicatieadvisering? Waar zitten de knelpunten bij de plaatsing, overplaatsing en overbrenging? Waar zitten de knelpunten bij de wetswijzigingen? Door het beantwoorden van deze vragen wordt er een algeheel beeld gecreëerd van waar de knelpunten in de nieuwe wet zitten. Per aspect en knelpunt zullen mogelijke oplossingen aandragen worden. 1.4 Wetenschappelijk belang De Wet forensische zorg is ontwikkeld om de huidige situatie te verbeteren. Dit onderzoek geeft een duidelijk beeld van wat deze nieuwe wet inhoudt. Door het analyseren van alle aspecten van de wet zal duidelijk worden waar de wet aangepast en/of verbeterd moet worden. Kortom: de resultaten van dit onderzoek zijn van belang voor verdere ontwikkelingen in de Wet forensische zorg. Pagina 3

14 1.5 Methodologie van het onderzoek Bij dit onderzoek is er hoofdzakelijk gebruik gemaakt van literatuuronderzoek. Er is onder andere gebruik gemaakt van juridische literatuur, beleidsplannen van de overheid, wetsvoorstellen, kamerstukken, elektronische informatie van de overheid en adviezen van verschillende instanties. Er is geen gebruik gemaakt van jurisprudentie omdat dit er simpelweg niet is, aangezien het om een nieuwe wet gaat. Verder is de consultatieversie van het wetsvoorstel 7 vergeleken met het wetsvoorstel dat aanhangig is bij Tweede Kamer van 29 juni Behandeling van het onderzoek Zoals al eerder aangegeven bestaat de Wet forensische zorg uit verschillende aspecten. Al deze aspecten zullen in aparte hoofdstukken besproken worden. Elk hoofdstuk bevat in ieder geval een vergelijking van de consultatieversie met de aanhangige versie bij de Tweede Kamer van 29 juni 2010, de knelpunten die in het hoofdstuk naar voren komen worden besproken, mogelijke oplossingen worden aangedragen en elk hoofdstuk bevat een voorlopige conclusie. Hoofdstuk 2 van dit onderzoek gaat over de wet forensische zorg en de reikwijdte en doelstellingen van deze wet. In hoofdstuk 3 staan de zorginstellingen centraal. Er zal uitgelegd worden wat er onder zorginstellingen wordt verstaan, wie toezicht houdt en wat de consequenties zijn voor de zorginstelling als deze zich niet aan de richtlijnen houdt. Het daaropvolgende hoofdstuk (hoofdstuk 4) gaat over de inkoop en financiering. Hier zal besproken worden op wat voor manier de forensische zorg wordt ingekocht en hoe dit gefinancierd wordt. Er zal aandacht worden besteed aan het bekostigingssysteem, aan de instanties die een rol spelen bij de inkoop en financiering, aan het toezicht en aan de manier waarop de gegevensverstrekking is geregeld. Hoofdstuk 5 gaat over de indicatieadvisering. De verschillende aspecten van de indicatieadvisering worden in dit hoofdstuk besproken. Dit zijn onder andere de instanties die een rol spelen bij de advisering, voor wie is de advisering, de kwaliteitseisen en de herindicatie. 7 Conceptwetsvoorstel forensische zorg (consultatieversie) Kamerstukken II 2009/10, , nr. 2 (bijgewerkt tot en met nr. 5). Pagina 4

15 In hoofdstuk 6 komt de plaatsing, overplaatsing en overbrenging aan bod. Als eerste worden deze drie begrippen uitgelegd. Vervolgens zal besproken worden wie welke rol speelt bij dit aspect en worden de eisen, de waarborgen en het toezicht behandeld. Het één na laatste hoofdstuk (hoofdstuk 7) gaat over de wijzigingen in andere wetten die nodig zijn om de Wet forensische zorg te laten functioneren. Dit hoofdstuk wijkt in zoverre af van de voorgaande hoofdstukken dat het hier niet gaat om kwaliteitseisen of toezicht, maar of de voorgenomen wijzigingen juist zijn. Ook zal er een opsomming gegeven worden van welke wetten er allemaal aangepast moeten worden. Tot slot zullen in hoofdstuk 8 de voorlopige conclusies uit de voorgaande hoofdstukken samengebracht worden in een algemene conclusie en de aanbevelingen zullen besproken worden. Door middel van deze conclusie wordt een antwoord gegeven op de hoofdvraag uit paragraaf Tot slot Als er wordt gesproken over (of verwezen naar) de wet dan is dit de consultatieversie van het conceptwetsvoorstel. Als er wordt gesproken over (of verwezen naar) het aanhangige (wets)voorstel dan is dit het wetsvoorstel dat aanhangig is bij de Tweede Kamer van 29 juni Pagina 5

16 Hoofdstuk 2: De Wet forensische zorg 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt aangegeven wat forensische zorg volgens de Wet forensische zorg is, wat de doelstellingen van de wet zijn, wat de reikwijdte van de wet is, er wordt een vergelijking van de consultatieversie en het aanhangige wetsvoorstel gegeven en het hoofdstuk zal eindigen met een voorlopige conclusie. 2.2 Wat is forensische zorg Op grond van artikel 1.1 lid 1 sub c Wfz is forensische zorg: geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg en verstandelijk gehandicaptenzorg die onderdeel uitmaakt van een al dan niet voorwaardelijke straf of maatregel of de tenuitvoerlegging daarvan, met uitzondering van een straf of maatregel voor jeugdige personen als bedoeld in Titel VIII A van het Wetboek van Strafrecht. Forensische zorg is ingevolge lid 2 van dit artikel ook de zorg die noodzakelijk is op grond van een voorwaardelijk sepot op grond van het Wetboek van Strafvordering, een schorsing van de voorlopige hechtenis onder voorwaarden, een strafbeschikking waarbij een gedragsmaatregel wordt opgelegd, een bevel tot overbrenging ter observatie of een voorwaardelijke gratie op grond van de Gratiewet. Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur kunnen andere vormen van zorg worden aangemerkt als forensische zorg als bedoeld in het eerste lid, sub c, dan wel daarvan worden uitgesloten. Kort gezegd is forensische zorg: geestelijke gezondheidszorg die verleend wordt in een strafrechtelijk kader met inbegrip van verslavingszorg en zorg aan verstandelijk gehandicapten Doelstellingen van de wet 10 het verbeteren van de aansluiting van de forensische zorg op de reguliere geestelijke gezondheidszorg; 9 Uitvoeringsprotocol Forensische Zorg 2008, p Conceptwetsvoorstel forensische zorg (consultatieversie) 2008, p. 19. Pagina 6

17 het verhogen van de kwaliteit van de forensische zorg; het verlagen van het recidiverisico (het overkoepelende doel). De doelstellingen van de wet vloeien voort uit de doelstellingen van het project VFZ die in paragraaf 1.1 genoemd zijn. De doelstelling van het voorkomen van de verkeerde beddenproblematiek wordt niet letterlijk genoemd in de wet, maar als de aansluiting van de forensische zorg op de reguliere zorg en de kwaliteit van de zorg is verbeterd, dan zal de verkeerde beddenproblematiek ook verbeterd zijn. 2.4 Reikwijdte van de wet De reikwijdte van de wet valt samen met het inkoopbeleid van het nieuwe stelsel. Hoofdstuk 4 gaat over dit inkoopbeleid. Voor de forensische zorg die valt binnen de wet geldt dat de bekostiging voor deze zorg anders wordt. Voorheen werd de forensische zorg betaald uit de AWBZ. Voor 22 strafrechtelijke titels gaat de bekostiging van de forensische zorg via Justitie lopen. Deze titels zijn dus belangrijk voor de reikwijdte van de wet, omdat deze titels aangeven welke forensische zorg wel en niet onder de wet valt. Omdat ze zo belangrijk zijn, worden ze hieronder allemaal genoemd. De 22 strafrechtelijke titels zijn: 1. strafrechtelijke machtiging (art. 37 jo 39 WvSr), deze wordt vervangen door art. 2.3 Wfz; 2. tbs met dwangverpleging (art. 37a jo 37b WvSr); 3. tijdelijke plaatsing in een andere zorginstelling of psychiatrisch ziekenhuis (art. 6.4 Wfz); 4. overplaatsing vanuit de zorginstelling naar een psychiatrisch ziekenhuis (art. 6.6 Wfz); 5. tbs met proefverlof (art. 51 Bvt); 6. plaatsing vanwege pro-justitia rapportage (art. 196 en 317 WvSv); 7. voorwaardelijke beëindiging van de verpleging van overheidswege (art. 38g WvSr); 8. tbs met voorwaarden (art. 38a WvSr); 9. voorwaardelijke veroordeling (art. 14a WvSr); 10. sepot met voorwaarden (art. 167 en 244 WvSv); 11. schorsing voorlopige hechtenis met voorwaarden (art. 80 WvSv); 12. overbrenging vanuit het gevangeniswezen naar psychiatrisch ziekenhuis (art. 6.6 Wfz); 13. overbrenging vanuit het gevangeniswezen voor hulpverlening (art. 6.7 Wfz); 14. plaatsing in een inrichting voor stelselmatige daders met voorwaarden (art. 38p WvSr); 15. plaatsing in een inrichting voor stelselmatige daders (art. 38m jo 44b t/m 44q PM); Pagina 7

18 16. penitentiair programma met zorg (art. 6.5 Wfz); 17. interne overplaatsing naar penitentiaire psychiatrische centra in het gevangeniswezen; 18. preklinische interventie bij tbs-gestelden in het gevangeniswezen; 19. poliklinische verrichtingen door GGz in het gevangeniswezen; 20. voorwaardelijke invrijheidsstelling met bijzondere voorwaarden (art. 15 WvSr); 21. voorwaardelijke gratieverlening (art. 13 Gratiewet jo 558 WvSv), en 22. strafbeschikking met aanwijzingen (art. 257a WvSv). 2.5 De consultatieversie vs. het aanhangige wetsvoorstel In deze paragraaf worden de belangrijkste verschillen van de consultatieversie ten opzichte van het aanhangige wetsvoorstel bij de Tweede Kamer (hierna: aanhangige voorstel) genoemd. Verschillen zoals een verandering van volgorde en van redactionele aard worden niet behandeld. Wat vooral opvalt is dat het aanhangige wetsvoorstel een andere definitie geeft van forensische zorg. De consultatieversie heeft het over geestelijke gezondheidszorg, verslavingszorg en verstandelijk gehandicaptenzorg en het aanhangige voorstel heeft het meer specifiek over zorg die wordt verleend in verband met een psychische stoornis, verslaving of geestelijke beperking en geeft ook aan wat deze zorg inhoudt, namelijk een interventie bestaande in de vorm van verzorging, bejegening, behandeling waaronder ook opname, begeleiding waaronder ook verblijf of beveiliging. Door deze verandering wordt er meer duidelijkheid gegeven over wat de zorg inhoudt en dat is een positieve verandering. De andere bepalingen over de forensische zorg (jeugdigen zijn uitgesloten en lid 2) zijn wel hetzelfde gebleven. Ook een belangrijke verandering is het aantal strafrechtelijke titels waar de Wfz voor geldt. Deze gaan op het eerste gezicht van 22 naar 19. De titels onder 1, 6 en 18 van de lijst die eerder in dit hoofdstuk staat, staan namelijk niet meer op de lijst van het aanhangige wetsvoorstel. Bij de eerste titel stond in de consultatieversie al dat deze vervangen ging worden door artikel 2.3 Wfz, dus deze blijft bestaan. In hoofdstuk 4 zal ook de titel onder 6 aan bod komen. Deze titel is verplaatst naar artikel 4.1 Wfz en blijft dus ook bestaan. Pagina 8

19 De titel die is verdwenen is de preklinische interventie bij tbs-gestelden in het gevangeniswezen. Dit houdt in dat tbs-passanten 11 zich voorafgaand aan hun behandeling in een tbs-instelling kunnen voorbereiden op hun behandeling. Waarom deze titel is verdwenen wordt nergens vermeld. 2.6 Voorlopige conclusie Uit het voorgaande kan de voorlopige conclusie worden getrokken dat het aanhangige wetsvoorstel een positieve invloed heeft op de Wfz. De definitie van forensische zorg wordt beter uitgelegd in het voorstel. Wel verdwijnt er een strafrechtelijke titel waar de Wfz voor geldt en dit zorgt voor een iets krappere reikwijdte van de Wfz. 11 Tbs-passanten zijn tbs-gestelden met dwangverpleging die in afwachting zijn op een behandelplek in een tbsinstelling en tot die tijd in een penitentiaire inrichting verblijven. Pagina 9

20 Hoofdstuk 3: De zorginstellingen 3.1 Inleiding Dit hoofdstuk gaat over de zorginstellingen. Er zal worden uitgelegd wat zorginstellingen zijn, wie de zorginstellingen aanwijst en waar de zorginstellingen aan moeten voldoen wil het een zorginstelling zijn, wat de consequenties zijn als een zorginstelling hier niet aan voldoet en wie toezicht houdt. Vervolgens zal aangeven worden waar knelpunten zitten en hoe dit verbeterd kan worden. Daarna zal de consultatieversie vergeleken worden met het aanhangige voorstel en zal er een voorlopige conclusie gegeven worden. 3.2 Wat zijn zorginstellingen Hoofdstuk 3 Wfz gaat over de zorginstellingen. Alle instellingen waar forensische zorg wordt aangeboden, zijn zorginstellingen. In het wetsvoorstel wordt het beschreven als een organisatorische eenheid van een rechtspersoon, artikel 1.1 sub g Wfz, omdat het kan gaan om een gehele rechtspersoon, maar ook om een onderdeel, zoals een afdeling, van een rechtspersoon. Voorbeelden van deze instellingen zijn: tbs-instellingen, penitentiaire inrichtingen, psychiatrische ziekenhuizen, instellingen voor verstandelijk gehandicaptenzorg en GGzinstellingen. 3.3 Verschil private instellingen en rijksinstellingen De zorginstellingen vallen uiteen in rijksinstellingen en private instellingen. Een aanwijzingsbesluit bepaalt of een instelling een rijksinstelling is en hier is de Bvt van toepassing (dit omdat vanwege de ministeriële verantwoordelijkheid de Minister van Justitie direct de beschikking moet hebben over een aantal tbs-instellingen). Als de organisatorische eenheid onderdeel is van een penitentiaire inrichting, de penitentiaire psychiatrische centra, dan valt het ook onder de rijksinstellingen en hier is de Pbw van toepassing. Private instellingen worden aangewezen door de Minister van Justitie en dit zijn zorginstellingen op basis van een contract dat de instelling met de Minister aangaat. De Minister koopt de forensische zorg in bij deze instellingen. Over deze inkoopcontracten gaat hoofdstuk 4. Pagina 10

21 Tbs-instellingen kunnen ook private instellingen zijn, wanneer de Minister deze als zulks aanstelt. Deze instellingen vallen dan ook onder de Bvt. De eisen voor deze aanwijzingen als zorginstelling staan in het Besluit Forensische Zorg. Het huidige onderscheid tussen particuliere justitiële en particuliere niet-justitiële instellingen vervalt met de invoering van het nieuwe stelsel. Dit zal verder besproken worden in hoofdstuk 4 omdat dit met het inkopen van de zorg te maken heeft, maar ik wil het hier wel even noemen, omdat het ook een verschil tussen instellingen betreft. Met de invoering van het nieuwe stelsel zijn er dus alleen private- en rijksinstellingen. 3.4 Aan welke eisen moeten deze instellingen en de zorg zelf voldoen Artikel 3.6 van de Wfz gaat over de eisen waar de instellingen aan moeten voldoen en verwijst naar AMvB s waar nadere regels worden gesteld over het beheer van de rijksinstellingen (lid 1 sub a) en over de aanwijzing van de private instellingen en de voorwaarden die hieraan verbonden zijn (lid 1 sub b). Het tweede lid van dit artikel bepaalt dat er in AMvB s regels worden gesteld over de behandeling van de patiënten, de beveiliging, de huisvesting en bouwkundige eisen. De MvT heeft het over kwaliteitseisen omtrent het niveau van de zorg en dat de maatschappelijke en interne veiligheid moet worden gewaarborgd, maar zegt niet wat deze kwaliteitseisen en waarborgen precies zijn. 12 De eisen die in artikel 3.6 genoemd worden moeten volgens de MvT opgenomen worden in het Besluit Forensische Zorg. 3.5 Wie waarborgt deze eisen, houdt toezicht Waarborgen en toezicht instellingen In de MvT wordt gesteld dat de bevoegdheden die de Minister van Justitie op grond van de Wet toelating zorginstellingen (Wtzi) heeft, in het wetsvoorstel opgenomen zouden moeten worden (deze wet wordt ingetrokken en vervangen door de Wet Consument en Kwaliteit) en dat de eisen in het Besluit Forensische Zorg opgenomen zullen worden. Eén van deze eisen is dat de Minister van Justitie informatie moet krijgen om te beoordelen of een instelling aan de kwaliteitsnormen (deze worden verder uitgewerkt in het Besluit 12 Conceptwetsvoorstel forensische zorg (consultatieversie) 2008, p. 31. Pagina 11

22 Forensische Zorg, 13 ) voldoet. Hieruit valt af te leiden dat de Minister van Justitie toezicht houdt op de instellingen en dat de waarborgen uitgewerkt zullen worden in het Besluit Forensische Zorg. Verder wordt er in het wetsvoorstel, de MvT en het Uitvoeringsprotocol niks gezegd over commissies die de kwaliteit waarborgen of toezicht houden op de instellingen Waarborgen en toezicht zorg De kwaliteit en het toezicht van de zorgverlening zelf wordt gewaarborgd in verschillende wetten. Deze wetten zijn de Kwaliteitswet zorginstellingen en de Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (Big), de beginselenwetten (Pbw, Bvt) en de Wet Bopz die vervangen zal gaan worden door de Wvggz. De Inspectie voor de gezondheidszorg en de Inspectie voor de sanctietoepassing houden toezicht op de intramurale en ambulante forensische zorg met ieder hun eigen bevoegdheden, taken, verantwoordelijkheden en wijze van toetsing. 3.6 Wat als een instelling deze eisen schendt, de consequenties Volgens artikel 3.6 lid 1 sub b, kan de aanwijzing van private instellingen worden opgeschort of ingetrokken. Over de redenen van opschorting of intrekking worden bij AMvB s regels gesteld, maar wordt dus verder niks gezegd. Op grond van artikel 3.3 lid 5 en artikel 3.3 lid 6 kan de Minister het beheer van een private instelling bedoeld voor tbs-patiënten overnemen, een bewindvoerder instellen, het hoofd schorsen of voordragen voor ontslag, als de bepalingen die bij of krachtens de wet voor tbspatiënten worden ingesteld onvoldoende worden nageleefd. Ook hier is het niet duidelijk wat die bepalingen zijn. 13 Conceptwetsvoorstel forensische zorg (consultatieversie) 2008, p. 24. Pagina 12

23 3.7 Knelpunten en mogelijke oplossingen Het Besluit Forensische Zorg Knelpunt; het Besluit Forensische Zorg Als men het hoofdstuk over de zorginstellingen in het wetsvoorstel en in de MvT leest, dan valt een ding gelijk op: er wordt overal verwezen naar AMvB s en het Besluit Forensische Zorg. De hoofdlijnen zijn wel duidelijk, maar dieper wordt niet op zaken ingegaan. Alle eisen, bepalingen, regels, waarborgen en dergelijke worden uitgewerkt in het Besluit Forensische Zorg. Naar mijn mening is dit dus ook het grote knelpunt dat aan dit hoofdstuk kleeft. Doordat de eisen, waarborgen en dergelijke niet zijn uitgewerkt in het wetsvoorstel is het een hoofdstuk dat te open is en dat komt de transparantie, duidelijkheid en rechtszekerheid niet ten goede Mogelijke oplossing; het Besluit Forensische Zorg Een mogelijke oplossing is naar mijn mening om bepaalde eisen en waarborgen toch op te nemen in het wetsvoorstel. Natuurlijk moet er ruimte zijn om van bepaalde voorwaarden en eisen af te kunnen wijken, omdat niet elke zorginstelling hetzelfde is, maar om een voorbeeld te geven, er zullen ongetwijfeld standaard voorwaarden zijn om voor een aanwijzing als zorginstelling in aanmerking te komen. Het is aan te bevelen om dit soort standaard voorwaarden op te nemen in het wetsvoorstel. Overigens is het Besluit Forensische Zorg op het moment van schrijven niet te vinden. Niet via de site van de overheid, 14 niet via de site van de rijksoverheid, 15 niet via de site van de DJI 16 en niet via andere kanalen. Natuurlijk is het zo dat de wet nog niet in werking getreden is en misschien dat het Besluit daarom nog niet te vinden is, maar als er zoveel naar verwezen wordt in het wetsvoorstel, dan is het aan te raden om ook van het Besluit een voorstel te publiceren Pagina 13

24 3.7.2 Kwaliteit en toezicht zorg Knelpunt; kwaliteit en toezicht zorg De kwaliteit en het toezicht op de zorg wordt geregeld in wel vijf verschillende wetten en door de Inspectie voor de gezondheidszorg en de Inspectie voor de sanctietoepassing (hierna: de Inspecties). Het is begrijpelijk dat er zoveel wetten op de zorg van toepassing zijn, aangezien sommige mensen in een tbs-instelling zitten, waardoor de Bvt op hen van toepassing is en anderen zitten in een penitentiair psychiatrisch centrum waardoor zij onder de Pbw vallen enzovoort. Het knelpunt zit hem in het feit dat uit de MvT wordt niet duidelijk wordt of deze bepalingen zoveel mogelijk op elkaar worden afgestemd, terwijl dat wel een van de doelstellingen van de Wfz is (zoveel mogelijk aansluiting tussen de verschillende zorgverleners en zorgvoorzieningen). 17 De MvT noemt alleen de wetten die de kwaliteit en toezicht op zorg regelen en dat de Inspecties dat vanuit hun eigen taken en bevoegdheden doen, waaruit je kan afleiden dat dit op verschillende manieren gebeurt Mogelijke oplossing; kwaliteit en toezicht zorg Ten eerste zou de MvT meer duidelijkheid moeten verschaffen over de afstemming tussen de verschillende wetten over hoe zij de kwaliteit en toezicht op de zorg regelen en hoe de Inspecties dit doen. Maar naast meer duidelijkheid verschaffen is het vooral zaak dat deze afstemming er ook daadwerkelijk is. Zonder afstemming zou het kunnen zijn dat de verschillende bepalingen een negatief effect hebben op de kwaliteit van de zorg. Hierdoor wordt de doelstelling van het verbeteren van de kwaliteit van de zorg (misschien) niet behaald en dit is dus zeker een aandachtspunt. 3.8 De consultatieversie vs. het aanhangige wetsvoorstel De beschrijving van een zorginstelling is in het aanhangige voorstel anders dan in de consultatieversie. De consultatieversie spreekt over een organisatorische eenheid van een rechtspersoon en het aanhangige wetsvoorstel sluit aan bij de Kwaliteitswet zorginstellingen. 17 DJI, Vernieuwing Forensische Zorg, Programma Vernieuwing Forensische Zorg. Pagina 14

25 Op grond van artikel 1 van deze wet is een instelling een organisatorisch verband. Dit komt eigenlijk op hetzelfde neer, maar de verandering is een goede verandering, omdat het aansluit bij de beschrijving in de reguliere zorg. Verder valt op dat het aanhangige voorstel niet spreekt over zorginstellingen, maar over instellingen. Dit heeft verder geen consequenties. Het aanhangige voorstel heeft in artikel 3.2 een extra lid opgenomen wat het toezicht door de Minister van Justitie regelt op de verpleging van personen in een private instelling. Dit is een goede verandering. Hierdoor is er meer rechtszekerheid dan in de consultatieversie. Artikel 3.4 van de consultatieversie is geheel weggelaten in het aanhangige wetsvoorstel. Dit artikel regelde voor bepaalde groepen personen dat de opname in een zorginstelling niet zonder machtiging van de Minister kon of zonder hun eigen schriftelijke toestemming. En het regelde verschillende manieren van de beëindiging van de behandeling of ontslag uit de zorginstelling. 3.9 Voorlopige conclusie Doordat het aanhangige wetsvoorstel in artikel 3.2 een extra lid heeft opgenomen over het toezicht op de zorg is er meer rechtszekerheid gekomen. Dit is een goede verandering. De knelpunten van paragraaf 3.7 zijn niet weggenomen in het voorstel. Hierdoor blijft het probleem bestaan dat er constant verwezen wordt naar het Besluit Forensische Zorg en dit komt de transparantie en rechtszekerheid niet ten goede. De kwaliteit en het toezicht op de zorg is in vele wetten geregeld. Een duidelijke afstemming van al deze verschillende bepalingen is er niet, terwijl verbetering van de kwaliteit van de zorg wel een doelstelling is van de Wfz. Het hoofdstuk over de zorginstellingen is dus te open geformuleerd. Pagina 15

26 Hoofdstuk 4: Inkoop en financiering 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk zal de inkoop en financiering van de Wfz besproken worden. Eerst zal aandacht besteed worden aan wat wordt ingekocht en hoe dit wordt ingekocht. Daarop volgt een (korte) opsomming van de instanties die een rol spelen bij de inkoop en financiering. Ook het bekostigingssysteem, toezicht en de gegevensverstrekking zullen behandeld worden. Daarna komen de gesignaleerde knelpunten bij de inkoop en financiering aan bod en zullen er mogelijke oplossingen aangedragen worden. In de volgende paragraaf wordt de consultatieversie met het aanhangige wetsvoorstel vergeleken. Tot slot wordt er een voorlopige conclusie gegeven. 4.2 Wat wordt waar ingekocht Als iemand onder één van de 22 strafrechtelijke titels valt waar de Wfz voor geldt, dan wordt de forensische zorg die deze persoon nodig heeft betaald door het Ministerie van Justitie. Deze forensische zorg wordt vooraf ingekocht bij de private zorginstellingen in ons land, dit gebeurt op basis van contracten die ik later in dit hoofdstuk zal bespreken. Bij rijksinstellingen hoeft de zorg niet ingekocht te worden, want zoals de naam al zegt zijn dit instellingen van het rijk en die leveren dus direct forensische zorg, de rijksinstellingen spelen in dit hoofdstuk dus verder geen rol. Zoals in hoofdstuk 2 al genoemd werd, vervalt het huidige onderscheid tussen particuliere justitiële en particuliere niet-justitiële instellingen vanwege de invoering van het nieuwe stelsel. In het huidige stelsel is het zo dat particuliere justitiële instellingen subsidie krijgen en particuliere niet-justitiële instellingen krijgen deze subsidie niet. Omdat in het nieuwe stelsel de Minister met alle private zorginstellingen een contract afsluit over de in te kopen forensische zorg, vervalt deze subsidie en daarmee dus ook het onderscheid tussen de justitiële en niet-justitiële instellingen. Dus alle forensische zorg die nodig is om iedere forensische patiënt te voorzien van de juiste behandelplek en behandelmethode wordt ingekocht bij de private zorginstellingen. Pagina 16

27 4.3 Niet gecontracteerde zorgaanbieder Er bestaan situaties waarbij de benodigde zorg niet bij een gecontracteerde zorgaanbieder verleend kan worden. In deze gevallen zijn er nog twee opties om toch de juiste zorg te leveren, namelijk bij niet gecontracteerde zorgaanbieders die deze zorg wel aanbieden. 18 Als er een niet gecontracteerde zorgaanbieder is die beschikt over een Wtzi-toelating, 19 dan moet de Minister van Justitie een plaatsingsbesluit afgeven en dit moet met de DForZo overlegd worden. Op deze manier kan de zorg dan toch via een eenmalige declaratie vanuit Justitie betaald worden. Bij de tweede optie heeft de niet gecontracteerde zorgaanbieder geen Wtzi-toelating. Hierdoor is een eenmalige declaratie niet mogelijk, maar verloopt het via onderaanneming. Er moet dan een zogenaamde hoofdaannemer zijn die wel een inkoopcontract met de DForZo heeft. De onderaannemer valt dan onder de verantwoordelijkheid van de hoofdaannemer en ook de declaratie verloopt via deze laatste partij. Er is dan geen plaatsingsbesluit nodig, maar wel overleg met de DForZo. 4.4 Hoe wordt de zorg ingekocht Vooraf wordt aan de hand van een prognosesysteem bepaald hoeveel forensische zorg er moet worden ingekocht. 20 Hierbij wordt een beraming gemaakt van welke zorg er moet worden ingekocht, op basis van gegevens van voorgaande jaren over hoeveel forensische zorg er toen is geleverd, 21 bijvoorbeeld 500 zorgplaatsen in de PI s en 1000 bij GGzinstellingen. Dit wordt elk jaar opnieuw gedaan, want elk jaar kan er bijvoorbeeld een stijging zijn in de behoefte naar zorgplaatsen bij GGz-instellingen en een daling voor het aantal plaatsen in de PI s of andersom. Door middel van het prognosesysteem wordt er dan gekeken wat de kosten zullen zijn en dit wordt dan opgenomen in de begroting voor het komende jaar. De forensische zorg wordt aan de hand van contracten met de private zorginstellingen ingekocht. In de contracten die worden afgesloten met de zorginstellingen worden afspraken 18 Uitvoeringsprotocol Forensische Zorg 2008, p Een Wtzi-toelating houdt in dat de zorgaanbieder op grond van artikel 5 Wet toelating zorginstellingen zorg mag aanbieden van de Minister van VWS. 20 Conceptwetsvoorstel forensische zorg (consultatieversie) 2008, p. 32 (MvT). 21 Zorginkoopbeleid forensische zorg 2007, p. 12. Pagina 17

28 gemaakt over hoeveel zorg er wordt ingekocht, de prijs die voor de zorg betaald moet worden en over de kwaliteit en kwantiteit van de te leveren zorg. In het Besluit forensische zorg zullen ook regels komen over de inhoud van de contracten, zoals minimale eisen waar het contract aan moet voldoen. Dit moet de uniformering en inzichtelijkheid van de contracten ten goede komen. 4.5 Wie spelen een rol bij de inkoop en financiering Verschillende instellingen spelen een rol bij de inkoop van de forensische zorg, de belangrijkste zal ik hieronder noemen en kort uitleggen wat hun rol is. Private zorginstellingen: de forensische zorg wordt ingekocht bij de private zorginstellingen van het vorige hoofdstuk. DForZo: de Directie Forensische Zorg (opgericht op 1 januari 2008 en onderdeel van de Dienst Justitiële Inrichtingen) koopt de forensische zorg in (namens de Minister van Justitie) bij de private zorginstellingen. Meer specifiek is dit de afdeling zorginkoop van de DForZo. Deze afdeling is ook het aanspreekpunt voor de zorginstellingen. 22 NZa: de Nederlandse Zorgautoriteit heeft een adviserende rol betreffende de inkoop en de prestatiebeschrijvingen (DBBc s). De NZa geeft alleen adviezen en houdt geen toezicht. Als de Minister van Justitie en de Minister van VWS deze adviezen niet op willen volgen, dan moeten zij dit wel motiveren. De adviezen kunnen periodiek zijn, maar ook bij incidenten. 23 Minister: de Minister van Justitie stelt de DBBc s vast (wat DBBc s zijn, wordt in de volgende paragraaf uitgelegd). Bovendien is de Minister eindverantwoordelijk voor de inkoop en financiering. Minister van VWS: de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport stelt samen met de Minister van Justitie de DBBc s vast. Bij het vaststellen van de DBBc s gaat het om de kwaliteit van de zorg die geboden wordt, daarom ligt deze bevoegdheid ook bij de Minister van VWS. En omdat aansluiting met de reguliere zorg één van de doelstellingen is van de Wfz, is het ook van belang dat deze minister betrokken is bij het vaststellen van de DBBc s, omdat deze minister ook verantwoordelijk is voor de reguliere geestelijke gezondheidszorg. 22 Zorginkoopbeleid forensische zorg 2007, p Conceptwetsvoorstel forensische zorg (consultatieversie) 2008, p. 33 (MvT). Pagina 18

29 Het CBP: het CBP (College bescherming persoonsgegevens) heeft een toezichthoudende rol bij het verstrekken van persoonlijke gegevens. 4.6 DBBc s DBBc is de afkorting voor Diagnose Behandel- en Beveiligingscombinatie. Dit is een bekostigingssysteem. Het systeem werkt als volgt: voor elke prestatie ofwel vorm van zorg staat een vastgelegd zorgproduct en dat is weer gekoppeld aan de kosten die hier aan verbonden zijn. De zorgvraag houdt in dat er wordt gekeken naar hoeveel behandeling een patiënt nodig heeft, hoeveel en welke medicijnen, op welk beveiligingsniveau verblijft de patiënt (er zijn verschillende niveaus van beveiliging, waarbij wordt gekeken naar de ernst van het gepleegde delict en naar de aard en ernst van de psychische stoornis of verstandelijke beperking 24 ), welke activiteiten doet een patiënt op een dag en is er verder nog (medisch) onderzoek naar de patiënt nodig, dit zijn de zogenaamde activiteiten en verrichtingen. Naar aanleiding van deze zorgvraag wordt er gekeken wat de werklast is voor de zorgverleners en welke middelen er van de zorgaanbieder nodig zijn. En aan de hand daarvan wordt er bepaald wat de maximale kosten zijn. In de inkoopcontracten kan nog wel een lager bedrag afgesproken worden. Dit bekostigingssysteem wordt gebruikt om vast te stellen welke en hoeveel zorg moet worden ingekocht. DBBc s moeten niet verward worden met DBc s. Deze laatste afkorting staat voor Diagnose Behandel combinatie. Ook dit is een bekostigingssysteem. Dit systeem wordt in de reguliere curatieve zorg gebruikt (curatieve zorg is korte zorg, bijvoorbeeld huisartsenzorg, kraamhulp, ambulancezorg. Daarnaast is er ook nog langdurige zorg, dit is zorg die langer dan een jaar duurt). 25 Het verschil tussen beide systemen zit al in de naam, namelijk de component beveiliging. Bij de reguliere zorg is er geen sprake van beveiliging, maar bij de forensische zorg is deze er wel. Dit is niet het enige verschil. Het gaat dit hoofdstuk te buiten om alle verschillen op te noemen, maar een voorbeeld is het aantal productgroepen. Een productgroep is een verzameling van zorg die inhoudelijk en qua kosten vergelijkbaar zijn. De reguliere DBc s heeft 70 productgroepen en de DBBc s heeft er Conceptwetsvoorstel forensische zorg (consultatieversie) 2008, p. 22 (MvT). 25 Thesaurus Zorg en Welzijn, curatieve zorg. 26 Advies Forensische Zorg 2009, p. 21. Pagina 19

30 4.7 Wie houdt toezicht op de inkoop en de financiering Het toezicht op de inkoop en financiering is geregeld in de Comptabiliteitswet. 27 Deze wet bevat de regels voor alle ministers over de begrotingen. De Algemene Rekenkamer controleert dit. Ingevolge artikel 82 lid 2 Comptabiliteitswet onderzoekt de Algemene Rekenkamer jaarlijks of het financieel beheer, het materiaalbeheer en de administraties voldoen aan de eisen van rechtmatigheid, ordelijkheid en controleerbaarheid. Ook de Minister van Financiën houdt toezicht, dit op grond van artikel 39 Comptabiliteitswet. 4.8 Gegevensverstrekking Het verstrekken van gegevens inzake de forensische zorg is voor verschillende partijen van belang en heeft vooral betrekking op het financiële aspect van de zorg. Hieronder zal ik deze verschillende partijen en hun belangen over gegevensverstrekking bespreken Minister van Justitie Voor de Minister van Justitie is het belangrijk om te weten hoeveel en welke forensische zorg door de zorgaanbieders is verleend. In artikel 4.3 lid 3 Wfz staat dan ook dat de zorgaanbieders verplicht zijn om deze gegevens aan de Minister te verstrekken en ingevolge artikel 4.4 sub c Wfz worden bij AMvB regels gesteld over hoe de zorgaanbieders deze gegevens moeten verwerken. Voor de Minister is dit belangrijk omdat het van invloed is op de begroting en de beraming voor het volgende jaar. Daarnaast is het voor de Minister belangrijk om te weten wanneer de strafrechtelijke titel afloopt. Want als de strafrechtelijke titel afloopt en er is nog wel behoefte aan het voortzetten van de zorg, dan valt dit niet meer onder het bekostigingsstelsel van de Wfz, maar wordt de zorg betaald door de AWBZ, de Zorgverzekeringswet of de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Ook als iemand onder een andere strafrechtelijke titel valt dan onder één van de 22 titels van de Wfz, wordt de zorg hieruit betaald. Naast dit financiële aspect is het goed overdragen van de zorg vanuit de Wfz naar de reguliere zorg van essentieel belang voor de doelstelling van het project Vernieuwing Forensische Zorg. De forensische zorg moet namelijk zoveel mogelijk aansluiten bij de reguliere geestelijke gezondheidszorg en daarom moeten de Minister van Justitie en de 27 Conceptwetsvoorstel forensische zorg (consultatieversie) 2008, p. 24 (MvT). Pagina 20

31 Minister van VWS met de zorgverzekeringinstanties afspraken maken over hoe deze overdracht moet verlopen zodat de continuïteit van de zorg gewaarborgd wordt Zorgaanbieders Voor zorgaanbieders is het belangrijk om te weten onder welke titel een patiënt binnenkomt. Is dat namelijk één van de 22 strafrechtelijke titels van de Wfz, dan valt de patiënt binnen het inkoopcontract dat is afgesloten met de DForZo en wordt de zorg hieruit bekostigd. Voor de zorgaanbieder is het niet altijd duidelijk of de patiënt onder de Wfz valt en daarom is er een speciale informatiebalie waar zorgaanbieders deze gegevens kunnen achterhalen. Deze informatiebalie valt onder de Justitiële Informatiedienst (JustId) en de bevoegdheid voor de zorgaanbieders om aan deze informatie te komen wordt ze verleend op grond van artikel 9 Wjsg. Dit is vertrouwelijke informatie en daarom is het verstrekken van deze informatie met verschillende waarborgen omkleed. Bij JustId hebben slechts twee medewerkers toegang tot deze informatie en worden alle gegevens via aangetekende post aangeleverd. Dit laatste gaat vervangen worden door een beveiligde verbinding Gegevensverstrekking voor statistiek en wetenschappelijk onderzoek Daarnaast is het verstrekken van gegevens ook nodig voor statistiek en wetenschappelijk onderzoek. Deze gegevensverstrekking is met verschillende waarborgen omkleed. De hoofdregel staat in artikel 7:457 BW wat kortweg neerkomt op het volgende: de betrokkene om wiens gegevens het gaat moet toestemming geven voor het gebruik van de gegevens. De uitzonderingen hierop staan in artikel 7:458 BW. Hieronder staan deze uitzonderingen versimpeld weergegeven: toestemming geven is niet mogelijk; de persoonlijke levenssfeer wordt niet onnodig geschaad; vanwege de aard en het doel van het onderzoek kan toestemming niet worden verlangd, hierbij moet herleiding naar de persoon worden voorkomen door de hulpverlener; het onderzoek moet het algemeen belang dienen; het onderzoek kan niet worden uitgevoerd zonder deze gegevens; 28 Conceptwetsvoorstel forensische zorg (consultatieversie) 2008, p. 33 (MvT). 29 Conceptwetsvoorstel forensische zorg (consultatieversie) 2008, p. 33 (MvT). Pagina 21

32 als betrokkene uitdrukkelijk bezwaar heeft gemaakt mogen de gegevens niet worden gebruikt. Naast de uitzonderingen van artikel 7:458 BW gelden ook nog de volgende uitzonderingen: 30 toestemming is niet vereist als de gegevens gecodeerd of geanonimiseerd zijn, tenzij betrokkene hier bezwaar tegen heeft gemaakt; toestemming is niet vereist als de hulpverlener zelf onderzoek doet met gegevens van eigen patiënten. Op grond van artikel 4.4 sub e Wfz mogen gegevens ook verstrekt worden voor statistiek en wetenschappelijk onderzoek. Regels omtrent deze verstrekking en gegevens staan in AMvB s. Wat deze regels zijn wordt niet verder uitgelegd in de Wfz en ook niet in de MvT. Het CBP houdt toezicht op de verwerking van de gegevens ingevolge artikel 27 lid 1 Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens. 4.9 Knelpunten en mogelijke oplossingen Beramingen Knelpunt; beramingen In de MvT staat dat de zorg vooraf wordt ingekocht en dat bijstelling daarvan tijdens het jaar nodig kan zijn. 31 Maar vervolgens gaat de MvT verder over de toekomstige beraming van de in te kopen zorg en dat die bijgesteld kunnen worden. Maar er wordt niet meer ingegaan op wat er gebeurt als tijdens het jaar blijkt dat er te weinig zorg is ingekocht voor datzelfde jaar. Gaan er dan wachttijden ontstaan? Worden patiënten in andere instellingen geplaatst? Of kunnen er tijdens het jaar extra plaatsen worden ingekocht? En wat voor consequenties heeft dat voor de financiering? Daar wordt niet over gesproken in de Wfz en de MvT, maar het zou toch zeker wenselijk zijn als daar meer duidelijkheid over wordt gegeven. Ook in het Zorginkoopbeleid forensische zorg wordt er niet over deze situatie gesproken. Daar staat alleen dat het een belangrijke doelstelling is dat er voldoende capaciteit wordt ingekocht en dat Justitie afspraken wil maken met de zorgaanbieders over maximale wachttijden Conceptwetsvoorstel forensische zorg (consultatieversie) 2008, p. 34 (MvT). 31 Conceptwetsvoorstel forensische zorg (consultatieversie) 2008, p Zorginkoopbeleid forensische zorg 2007, p. 20. Pagina 22