Antea Group Archeologie 2015/168. Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen Dr. Derckxstraat Van Vogelsanckstraat te Venlo

Transcriptie

1 Antea Group Archeologie 2015/168 Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek d.m.v. boringen Dr. Derckxstraat Van Vogelsanckstraat te Venlo definitief revisie juli 2017

2

3 Inhoudsopgave Blz. Samenvatting 2 1 Inleiding 3 2 Bureauonderzoek Beschrijving onderzoekslocatie Begrenzing onderzoeks- en plangebied Huidig en toekomstig gebruik Archeologisch beleid Landschappelijke situatie Historische situatie en mogelijke verstoringen Bekende waarden Archeologische waarden Ondergrondse bouwhistorische waarden Archeologische verwachting Bestaande verwachtingskaarten Gespecificeerde archeologische verwachting Conclusies en advies voor vervolgonderzoek 11 3 Veldonderzoek Doel- en vraagstelling Onderzoeksopzet en werkwijze Resultaten Bodemopbouw Archeologie 14 4 Conclusies en advies Conclusies (Selectie)advies 15 Literatuur en geraadpleegde bronnen 16 Bijlagen 1 Archeologische perioden 2 AMZ-cyclus 3 Boorbeschrijvingen Kaartbijlagen S1 Situatiekaart met boorpunten

4 Administratieve gegevens Projectnummer Antea Group OM-nummer Provincie Limburg Gemeente Venlo Plaats Venlo Toponiem Venlo Doctor Derkcxstraat Van Vogelsanckstraat Kaartblad 58E Coördinaten / Oppervlakte plangebied 3250 m 2 Opdrachtgever Uitvoerder Antea Group Datum uitvoering December 2015 Projectteam H.J.L.C. Koopmanschap (projectleider) G. Sophie (senior KNA-archeoloog) M. Arkema (KNA-archeoloog) Vrijgave conform KNA H.J.L.C Koopmanschap (senior KNA-archeoloog) Bevoegd gezag Gemeente Venlo Beheer documentatie Antea Group Vondstdepot Niet van toepassing Afbeelding 1. Uitsnede topografische kaart 1: met ligging plangebied (niet op schaal). Blad 1 van 16

5 Samenvatting In opdracht van heeft Antea Group in december 2015 een archeologisch onderzoek uitgevoerd. Het onderzoek heeft bestaan uit een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen (verkennende fase). Dit in het kader van de ontwikkeling van nieuwe woningen aan de Dr. Derckxstraat en Van Vogelsanckstraat te Venlo. In het kader van de ontwikkeling van de nieuwe woningen worden diverse deelonderzoeken uitgevoerd, waaronder archeologie. In eerste instantie is een bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek uitgevoerd. Op basis van dit onderzoek kan worden bepaald welk vervolgonderzoek noodzakelijk is. Op de archeologische beleidskaart van de gemeente Venlo ligt het plangebied in een zone met een middelhoge tot hoge verwachting. Voor deze zone geldt een onderzoeksplicht bij bodemingrepen groter dan 500 m2 en dieper dan 0,4 m onder maaiveld. Aangezien de bodemingrepen voor de sloop van de huidige en de bouw van de nieuwe woningen deze verstoringsgrenzen overschrijden, is archeologisch onderzoek noodzakelijk. Uit het bureauonderzoek blijkt dat binnen het plangebied een hoge archeologische verwachting geldt voor het aantreffen van archeologische resten vanaf de steentijd. Deze verwachting is in het veld getoetst door middel van een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen (verkennende fase). Uit het veldonderzoek blijkt dat de bodem bestaat uit een dikke A-horizont en daaronder een 0,30 tot 0,50 m dikke geroerde A/C-horizont. Alleen in boring 2 is nog een 0,25 m dikke BC-horizont aangetroffen. Tijdens de ontginning is het oorspronkelijke bodemprofiel opgenomen in de A-horizont en is hierbij de C-horizont minimaal 0,3 m geroerd. Op basis van de tijdens het verkennend booronderzoek aangetroffen bodemopbouw adviseren wij om de archeologische verwachting voor het plangebied bij te stellen naar laag. Ons advies luidt daarnaast de voorgenomen ontwikkeling mogelijk te maken zonder nader archeologisch onderzoek uit te voeren. Dit betreft een selectieadvies. Het nemen van een selectiebesluit is voorbehouden aan de bevoegde overheid, in deze de gemeente Venlo. De gemeente Venlo neemt dit advies bij wijze van (selectie)besluit over. Dit betekent dat het aspect archeologie in dit plan geen rol meer speelt en het plangebied wordt vrijgegeven. Blad 2 van 16

6 1 Inleiding In opdracht van heeft Antea Group in december 2015 een archeologisch onderzoek uitgevoerd. Het onderzoek heeft bestaan uit een bureauonderzoek en een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen (verkennende fase). Dit in het kader van de ontwikkeling van nieuwe woningen aan de Dr. Derckxstraat en Van Vogelsanckstraat te Venlo. In het kader van de ontwikkeling van de nieuwe woningen worden diverse deelonderzoeken uitgevoerd, waaronder archeologie. In eerste instantie is een bureauonderzoek en inventariserend veldonderzoek uitgevoerd. Op basis van dit onderzoek kan worden bepaald welk vervolgonderzoek noodzakelijk is. Op de archeologische beleidskaart van de gemeente Venlo ligt het plangebied in een zone met een middelhoge tot hoge verwachting. Voor deze zone geldt een onderzoeksplicht bij bodemingrepen groter dan 500 m2 en dieper dan 0,4 m onder maaiveld. Aangezien de bodemingrepen voor de sloop van de huidige en de bouw van de nieuwe woningen deze verstoringsgrenzen overschrijden, is archeologisch onderzoek noodzakelijk. Het bureauonderzoek en veldonderzoek zijn uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.3. Blad 3 van 16

7 2 Bureauonderzoek Het doel van het uitvoeren van een archeologisch bureauonderzoek is het opstellen van een gespecificeerde archeologische verwachting voor het plangebied. Waar kunnen we wat verwachten? Voor het opstellen van een dergelijke verwachting wordt gebruik gemaakt van reeds bekende archeologische waarnemingen, historische kaarten, bodemkundige gegevens en informatie over de landschappelijke situatie. Een gespecificeerde verwachting gaat in op de mogelijke aanwezigheid, het karakter, de omvang, datering en eventuele (mate van) verstoring van archeologische waarden binnen het plangebied. 2.1 Beschrijving onderzoekslocatie Begrenzing onderzoeks- en plangebied Het is van belang een onderscheid te maken tussen onderzoeksgebied enerzijds en plangebied anderzijds. Met het plangebied wordt het gebied bedoeld waarop de in de inleiding genoemde plannen betrekking hebben. Binnen dit gebied kunnen eventueel aanwezige archeologische resten worden verstoord. Het onderzoeksgebied omvat het gebied waarover informatie verzameld is om een goed beeld te krijgen van de archeologische waarden die van belang kunnen zijn. Dit gebied is veelal groter dan het plangebied en verschilt naar gelang het te onderzoeken aspect. In dit geval wordt een zone van circa 500 m rondom het plangebied voldoende geacht om het gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel op te kunnen stellen. Het plangebied zelf ligt ten zuiden van de bebouwde kom van Venlo tussen de Doctor Derckxstraat en de Van Vogelsanckstraat. Ten noordwesten ligt het Doctor Poelsplein, in het zuidoosten de Papegaaistraat. Het plangebied beslaat circa 3250 m 2. Afbeelding 2: Luchtfoto van het plangebied Van Vogelsanckstraat te Venlo (bron: atlasleefomgeving.nl). Blad 4 van 16

8 2.1.2 Huidig en toekomstig gebruik Huidig gebruik plangebied Op dit moment is het plangebied bebouwd met woningen met bijbehorende tuinen. Consequenties toekomstig gebruik De huidige woningen worden gesloopt en er komen nieuwe woningen voor in de plaats. N Afbeelding 3: Toekomstig plan Van Vogelsancklaan te Venlo Archeologisch beleid In de Wet op de Archeologische Monumentenzorg is de verantwoordelijkheid voor archeologie(beleid) grotendeels bij de gemeentelijke overheid neergelegd. Gemeenten dienen archeologie te borgen in hun ruimtelijk beleid, bijvoorbeeld door dubbelbestemmingen voor archeologie op te nemen in bestemmingsplannen. Om dat te kunnen doen hebben veel gemeenten een archeologische beleidskaart gemaakt. Op basis van deze kaart kan archeologie in bestemmingsplannen worden verwerkt. Ook de gemeente Venlo heeft een eigen beleid opgesteld om het archeologisch bodemarchief te beschermen. 1 Op de archeologische beleidskaart van de gemeente ligt het plangebied in een zone met een hoge of middelhoge archeologische verwachting. Hiervoor geldt bij dat bodemingrepen dieper dan 0,4 m onder maaiveld en groter dan 500 m2 een archeologisch onderzoek uitgevoerd dient te worden wanneer behoud in situ niet mogelijk is. Het plangebied valt binnen het bestemmingsplan Venlo-Oost. Er ligt een dubbelbestemming op het plangebied voor archeologie. Regels die aan deze dubbelbestemming zijn verbonden geven aan dat bij bodemverstoringen dieper dan 0,4 m onder maaiveld en groter dan 100 m2 een archeologisch onderzoek noodzakelijk is. 2 1 Voor beleidskaart zie: Blad 5 van 16

9 N Afbeelding 4: Detail beleidskaart gemeente Venlo, het plangebied ligt in een zone met een hoge archeologische verwachting (binnen rood kader) Landschappelijke situatie Geologie Het plangebied ligt op de overgang van het plateaulandschap naar het Maaslandschap. Het plateaulandschap bestaat uit de terrassen van de Rijn die in het Cromerien zijn ontstaan ( tot jaar geleden). De Rijn zette voornamelijk zand en grind af (Formatie van Sterksel). Door tektonische activiteit verlegde de Rijn zijn loop naar het oosten en sneed zich in de onderliggende sedimenten en vormde terrassen. Hierdoor kwam het gebied onder invloed van de Maas. 3 De Maasterrassen zijn gevormd onder invloed van een voortdurende bodemstijging en wisselende klimaatomstandigheden. Door de opheffing van de Ardennen verplaatste de Maas zich in noordwestelijke richting. Vanwege de opheffing van het landschap en door de werking van de ijstijden ontstonden tijdens het verplaatsen van de Maas terrastrappen. 4 In koude perioden had de Maas een onregelmatige afvoer van water en stroomde de rivier in een wirwar van beddingen. Over een brede vlakte zette de rivier veel materiaal af en ontstonden grind- en zandbanken. In warmere perioden tussen de ijstijden kwam de wateraanvoer tot rust en sneed de rivier zich diep in de riviervlakte in. Meanderende rivieren worden gekenmerkt door het voorkomen van een enkele geul die zich geleidelijk naar buiten en stroomafwaarts verplaatst. Typerend voor een meanderende rivier is de vorming van kronkelwaarden met zogenaamde kronkelwaardgeulen en kronkelwaardruggen. Ondertussen kwam het gebied omhoog door 3 Berendsen Renes Blad 6 van 16

10 bewegingen in de aardkorst. De riviervlakte kwam hierdoor hoger in het landschap te liggen dan de zich insnijdende Maas en tekende zich als een 'traptrede' in het landschap af. De verschillende rivierterrassen worden onderscheiden op basis van hun hoogteligging, geomorfologie en bodemvorming. Deze terrassen hebben een sterk meanderend patroon en zijn van oost naar west achtereenvolgens gevormd in het Allerød, Jonge Dryas en Pre-Boreaal. De terrassen zijn veelal van elkaar gescheiden door duidelijke terrasranden. Het plangebied zelf ligt op een terras dat in het midden-pleistoceen is ontstaan en bestaat uit de grofzandige en grindige afzettingen van de Rijn. 5 Geomorfologie en AHN Op de geomorfologische kaart is het plangebied niet gekarteerd vanwege de ligging binnen de bebouwde kom. Op basis van extrapolatie van de kaart ligt het plangebied op een dalvlakteterras (code 4E9) met naar het oosten toe een afbraakwand op de overgang naar het plateauterras (code 11/10A2 en 6E5). Afbeelding 5: Detail geomorfologische kaart met plangebied Van Vogelsanckstraat te Venlo ter hoogte van de ster (bron: archis.nl). Bodem Op de bodemkaart is het plangebied niet gekarteerd vanwege de ligging binnen de bebouwde kom. Rondom de bebouwde kom liggen ten noorden en oosten lage enkeerdgronden (code EZg30) en holtpodzolen bestaande uit grof zand (code Y30). De moderpodzolen worden op de terrasafzettingen aangetroffen. Over het algemeen zijn ze grindrijk. Tevens liggen ten oosten van het plangebied akkereerdgronden met grof zand (code czd30), deze liggen echter op het hoogterras en worden niet in het plangebied verwacht. Ten westen richting het Maasdal liggen bruine enkeerdgronden bestaande uit lemig fijn zand (code bez23). Deze gronden liggen nabij oude bewoningskernen zoals Venlo. De veengrond ten westen van het plangebied (code zvz) komt voor in beekdalen en wordt dus niet in het plangebied verwacht. 5 Stiboka Blad 7 van 16

11 Afbeelding 6: Detail bodemkaart met plangebied Van Vogelsancklaan te Venlo ter hoogte van de ster (bron: archis.nl) Historische situatie en mogelijke verstoringen Historische situatie Vanaf de jaren 30 van de twintigste eeuw wordt het plangebied bebouwd en zijn de huidige straten aangelegd. Daarvoor is op historische kaarten geen bebouwing aanwezig. Het plangebied is als bouwland in gebruik. De westelijk gelegen Kaldenkerkerweg is reeds aanwezig op de kadasterkaart Afbeelding 7: Plangebied Van Vogelsancklaan op topografische kaart rond 1935 (b) en 1875 (bron: Blad 8 van 16

12 Mogelijke verstoringen In hoeverre de huidige bebouwing de bodem van het plangebied heeft verstoord is niet bekend. Tijdens het veldwerk is geconstateerd dat bij de woningen aan de Dr. Derckxstraat en de Vogelsanckstraat luchtroosters aanwezig zijn (afbeelding 8). Het was niet te zien tot hoe diep onder maaiveld de kruipruimte (of kelder?) is aangelegd. Gezien het rooster wordt eerder een kruipruimte vermoed, deze is waarschijnlijk niet dieper dan de agrarische verstoring. Voor de huidige bebouwing is het plangebied in gebruik geweest als bouwland. De verwachting is dat de bodem, behalve verstoring van de bouwvoor door de gebruikelijke agrarische activiteiten, niet op grote schaal is verstoord. Afbeelding 8: Kelderluikje woning Dr. Derckxstraat (foto: Antea Group). 2.2 Bekende waarden Archeologische waarden Gegevens uit ARCHIS: AMK-terreinen In de omgeving van het plangebied liggen geen AMK-terreinen. Het dichtstbijzijnde AMK-terrein op meer dan 850 m is een terrein van hoge archeologische waarde en betreft de historische kern van Venlo (monumentnummer 16557). De grenzen van dit AMK-terrein zijn op basis van historische kaarten opgesteld. Gegevens uit ARCHIS: archeologische waarnemingen Ten oosten van het plangebied is ter hoogte van het Bospark Manresa zijn twee waarnemingen geregistreerd (waarnemingen en ). Waarneming betreffen sporen uit de nieuwe tijd die tijdens het proefsleuvenonderzoek zijn aangetroffen. Waarneming betreft een heuvel in het zuidwestelijk deel van het plangebied, die eerder geïnterpreteerd is als mogelijke prehistorische grafheuvel. Verder naar het oosten, aan de overkant van de Casinoweg, zijn mogelijk eveneens vijf grafheuvels aanwezig (waarneming 31384). 6 Uit booronderzoek blijkt dat de heuvel in het Bospark Manresa een antropogene oorsprong heeft. Bij het proefsleuvenonderzoek zijn echter geen sporen van een prehistorische grafheuvel of grafveld aangetroffen. De antropogene heuvel stamt uit de nieuwe tijd. 6 Krekelbergh, Blad 9 van 16

13 Gegevens uit ARCHIS: eerdere onderzoeken Zoals hierboven beschreven is en oosten van het plangebied in het bospark Manresa een booren proefsleuvenonderzoek uitgevoerd (onderzoeksmeldingsnummers 7760 en 8092). Er zijn tijdens het proefsleuvenonderzoek alleen sporen uit de nieuwe tijd aangetroffen Ondergrondse bouwhistorische waarden Er worden binnen het plangebied geen ondergrondse bouwhistorische waarden verwacht Archeologische verwachting Bestaande verwachtingskaarten Provinciale verwachtingskaart Op provinciaal niveau heeft de provincie Limburg provinciale archeologische aandachtsgebieden aangesteld. Het plangebied valt niet in een dergelijk aandachtsgebied. 8 De gemeente Venlo beschikt daarnaast zelf over een gedetailleerde verwachtingskaart, deze kaart is leidend voor de archeologische verwachting in de plangebieden. Gemeentelijke verwachtingskaart Het plangebied kent op de gemeentelijke beleidskaart een middelhoge tot hoge verwachting Gespecificeerde archeologische verwachting Datering Voor het plangebied geldt een brede verwachting voor het aantreffen van archeologische resten. Op basis van het bureauonderzoek kan geen nadere precisering van datering worden aangegeven. Complextype In het plangebied kunnen vuursteenstrooiingen en vuurstenen gebruiksvoorwerpen worden aangetroffen. Daarnaast kunnen (ondiepe) sporen van tijdelijke kampementen worden aangetroffen. Er kunnen nederzettingssporen worden aangetroffen zoals paalkuilen, afvalkuilen, greppels, etc. Daarnaast kunnen ook menselijke begravingen/crematies worden aangetroffen. Maar ook sporen van agrarische activiteiten worden verwacht (bijvoorbeeld greppels). Omvang De vindplaatsen kunnen variëren van puntlocaties tot nederzettingsterreinen van meer dan één hectare. Diepteligging Archeologische resten worden direct onder de bouwvoor verwacht, tot in de top van de C-horizont. 7 Atlasleefomgeving.nl 8 Blad 10 van 16

14 Locatie Binnen het gehele plangebied kunnen archeologische resten worden verwacht. Uiterlijke kenmerken Steentijden: met name (een strooiing) van vuurstenen artefacten. Vanaf de bronstijd: resten en structuren die wijzen op een sedentair, agrarisch bestaan. Nederzettingscomplexen bestaande uit paalgaten (van huizen, spiekers, opstallen, schuren), greppels, waterputten met houten beschoeiingen, afvalkuilen etc. Vondsten in de vorm van aardewerk, huttenleem, metaal, natuursteen, glas, botten, houtskool, etc. Maar ook menselijke begravingen en crematies (bot, crematieresten, houtskool, grafgiften) kunnen worden aangetroffen. Daarnaast worden resten van agrarische activiteiten verwacht. Mogelijke verstoringen Het plangebied heeft lange tijd een agrarische gebruik gekend. Er worden geen grootschalige bodemverstoringen door dit gebruik verwacht. Bij de aanleg van de huidige woningen is de bodem plaatselijk verstoord, maar het is niet duidelijk of het gehele plangebied is verstoord. 2.4 Conclusies en advies voor vervolgonderzoek Uit het bureauonderzoek blijkt dat binnen het plangebied een hoge archeologische verwachting geldt. Het is echter niet duidelijk of de huidige bebouwing de bodem op grootschalige wijze verstoord heeft. Het is dan ook aan te bevelen een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen (verkennende fase) uit te voeren. Op deze wijze kan de bodemopbouw binnen het gebied in kaart worden gebracht. Daarnaast wordt inzichtelijk in hoeverre de aanleg van de woningen de bodemopbouw heeft verstoord. Er worden verspreidt over het plangebied vijf boringen uitgevoerd, dit wordt voldoende geacht om de bodemopbouw en eventuele verstoringen in kaart te brengen. Blad 11 van 16

15 3 Veldonderzoek 3.1 Doel- en vraagstelling Het doel van het inventariserend veldonderzoek is het toetsen van de archeologische verwachting, zoals deze op basis van het uitgevoerde bureauonderzoek is opgesteld. Het uitgevoerde onderzoek betreft een inventariserend veldonderzoek door middel van boringen, verkennende fase. Een verkennend onderzoek heeft als doel het in kaart brengen van eventuele verstoringen in de bodem, het verkrijgen van enig inzicht in de bodemopbouw van het gebied en aldus het in kaart brengen van kansrijke en kansarme zones wat betreft archeologie. Het onderzoek dient antwoord te geven op de volgende vragen: Wat is de bodemopbouw en zijn er aanwijzingen voor bodemverstoringen? Is er binnen het plangebied een vindplaats aanwezig en/of zijn er archeologische indicatoren aangetroffen die hierop kunnen wijzen? Zo ja, wat is de aard, conserveringstoestand en datering van deze indicatoren/vindplaats? 9 Indien archeologische lagen aanwezig zijn; op welke diepte bevinden deze zich en wat is de maximale diepte? Waaruit bestaat of bestaan deze archeologische laag of lagen? In welke mate wordt een eventueel aanwezige vindplaats verstoord door realisatie van geplande bodemingrepen? Hoe kan deze verstoring door planaanpassing tot een minimum worden beperkt? In welke mate stemmen de resultaten van het veldwerk overeen met de verwachtingen van de bureaustudie? Wat zijn de aanbevelingen? Is nader onderzoek noodzakelijk? En zo ja, waaruit kan deze bestaan? 3.2 Onderzoeksopzet en werkwijze Datum uitvoering 14 december 2015 Veldteam Weersomstandigheden Boortype Methode conform Leidraad SIKB 10 Aantal boringen Oriëntatie grid t.o.v. geomorfologie/paleolandschap G. Sophie Droog en 10 o Edelman 7 cm Niet van toepassing, verkennende fase Vijf Zoveel mogelijk verspreid over het plangebied voor zover mogelijk in verband met de bestaande bebouwing. 9 Hoewel niet het doel van verkennend onderzoek, kan het aantreffen van indicatoren en/of een vindplaats niet worden uitgesloten. Vandaar dat de vraag hier is opgenomen. 10 Tol e.a Blad 12 van 16

16 Wijze inmeten boringen Overige toegepaste methoden Wijze onderzoek / beschrijving boorkolom Verzamelwijze archeologische indicatoren Bemonstering Vondstzichtbaarheid aan oppervlak Omschrijving oppervlaktekartering GPS en ten opzichte van bestande bebouwing. Niet van toepassing Conform NEN 5104/ASB Verbrokkelen Niet van toepassing Nihil, het betreft tuintjes met beplanting of bestrating Niet uitgevoerd vanwege minimale vondstzichtbaarheid aan oppervlak 3.3 Resultaten Voor een overzicht van de boringen wordt verwezen naar de boorprofielen in Bijlage 3 en de situatiekaart in de kaartenbijlage. Afbeelding 9: Eén van de tuinen tijdens het veldwerk (foto: Antea Group) Bodemopbouw De tijdens het booronderzoek aangetroffen bodemopbouw is in grote lijn in alle boringen gelijk. Van boven naar onder is er sprake van een 0,80 tot 0,95 m dikke A-horizont, bestaande uit matig fijn, matig humeus, zwak tot matig grindig donker grijsbruin zand. In vier boringen is daaronder Blad 13 van 16

17 een 0,30 tot 0,50 m dikke geroerde A/C-horizont aangetroffen. Alleen in boring 2 is sprake van een 0,25 m dikke BC-horizont. Onder de A/C of BC horizont bevindt zich de C-horizont die bestaat uit matig fijn, matig grindig zand, soms enigszins roesthoudend en variërend in kleur. De interpretatie is dat er sprake is van een door ontginning ontstaan antropogeen dek, waarvan de dikte deels door (plaggenbemesting) zo groot is geworden. Tijdens de ontginning of tijdens de bouw van de huidige bebouwing is het oorspronkelijke bodemprofiel opgenomen in de A- horizont en is de C-horizont hierbij minimaal 0,3 m geroerd Archeologie Er zijn tijdens het veldonderzoek geen archeologische indicatoren aangetroffen. Het gaat hier echter wel om een verkennende fase van het inventariserend veldonderzoek door middel van boringen. Het doel van de verkennende fase van het veldonderzoek is het in kaart brengen van de bodemopbouw en het aantonen van eventuele bodemverstoringen. De afwezigheid van archeologische indicatoren kan dan ook niet worden beschouwd als indicatie voor de afwezigheid van een archeologische vindplaats. De mate van verstoring van het bodemprofiel en met name de aanwezigheid van een dikke A/C horizont is dat echter wel. Blad 14 van 16

18 4 Conclusies en advies 4.1 Conclusies In paragraaf 3.1 is een aantal vragen gesteld. Hier worden de relevante vragen beantwoord. Wat is de bodemopbouw en zijn er aanwijzingen voor bodemverstoringen? In het plangebied is sprake van een A-A/C-C-profiel, waarbij de bodem zeker 0,3 m in de C- horizont verstoord is. Uitzondering is boring 2 waar sprake is van een A-BC-C profiel. Is er binnen het plangebied een vindplaats aanwezig en/of zijn er archeologische indicatoren aangetroffen die hierop kunnen wijzen? Zo ja, wat is de aard, conserveringstoestand en datering van deze indicatoren/vindplaats? Tijdens het veldwerk zijn geen archeologische indicatoren of andere aanwijzingen gevonden voor de aanwezigheid van een vindplaats. Gezien de dikte van de geroerde A/C horizont wordt de kans op het aantreffen van intacte vindplaatsen laag ingeschat. In welke mate stemmen de resultaten van het veldwerk overeen met de verwachtingen van de bureaustudie? Op grond van de gegevens in het bureauonderzoek was sprake van een hoge archeologische verwachting voor het plangebied. Uit het veldwerk is naar voren gekomen dat er in vier van de vijf boringen sprake is van een A-A/C-C profiel, waarbij de bodem tot in de C-horizont is verstoord. De verwachting kan dus worden bijgesteld naar laag. Wat zijn de aanbevelingen? Is nader onderzoek noodzakelijk? En zo ja, waaruit kan deze bestaan? Zie paragraaf (Selectie)advies Op basis van de tijdens het verkennend booronderzoek aangetroffen bodemopbouw adviseert Antea Group om de archeologische verwachting voor het plangebied bij te stellen naar laag. Ons advies luidt daarnaast de voorgenomen ontwikkeling mogelijk te maken zonder nader archeologisch onderzoek uit te voeren. Dit betreft een selectieadvies. Het nemen van een selectiebesluit is voorbehouden aan de bevoegde overheid, in deze de gemeente Venlo. De gemeente Venlo neemt dit advies bij wijze van (selectie)besluit over. Dit betekent dat het aspect archeologie in dit plan geen rol meer speelt en het plangebied wordt vrijgegeven. Ook voor vrijgegeven (delen van) plangebieden bestaat altijd de mogelijkheid dat er tijdens graafwerkzaamheden toch losse sporen en vondsten worden aangetroffen. Het betreft dan vaak kleine sporen of resten die niet door middel van een booronderzoek kunnen worden opgespoord. Op grond van artikel 53 van de Monumentenwet 1988 dient zo spoedig mogelijk melding te worden gemaakt van de vondst bij de Minister (de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: telefoon ). Een vondstmelding bij de gemeentelijk of provinciaal archeoloog kan ook. Antea Group Oosterhout, juli 2016 Blad 15 van 16

19 Literatuur en geraadpleegde bronnen Barends et. al., 1986: Het Nederlandse landschap. Een historisch-geografische benadering. Uitgeverij Matrijs, Utrecht. Berendsen, H.J.A., 2004 (4 e druk): De vorming van het land. Inleiding in de geologie en geomorfologie. Van Gorcum, Assen. Krekelbergh, N., 2004: Venlo, Bospark Manresa (L.). Archeologisch vooronderzoek, (Bilan ), Tilburg. Renes, J., 1988: De geschiedenis van het Zuidlimburgse cultuurlandschap, Wageningen. Tol, A., P. Verhagen & M. Verbruggen, 2012: Leidraad inventariserend veldonderzoek. Deel: karterend booronderzoek. SIKB. Kaarten Bodemkaart van Nederland, 1:50000, STIBOKA, kaartblad Grote Historische Atlas ( ), Wolters Noordhoff, Groningen Minuutplan ca ( Topografische kaart 1:25000 ( Topografisch-militaire kaarten 1879, 1900 ( Internet Blad 16 van 16

20 Bijlage 1: Archeologische perioden

21 Bijlage 1: Archeologische perioden Als bijlage op de resultaten en verzamelde gegevens wordt hieronder een algemene ontwikkeling van de bewonersgeschiedenis in Nederland geschetst. Gedurende het paleolithicum ( voor Chr.) hebben moderne mensen (homo sapiens) onze streken tijdens de warmere perioden wel bezocht, doch sporen uit deze periode zijn zeldzaam en vaak door latere omstandigheden verstoord. De mensen trokken als jager-verzamelaars rond in kleine groepen en maakten gebruik van tijdelijke kampementen. De verschillende groepen jager-verzamelaars exploiteerden kleine territoria, maar verbleven, afhankelijk van het seizoen, steeds op andere locaties. In het mesolithicum ( voor Chr.) zette aan het begin van het Holoceen een langdurige klimaatsverbetering in. De gemiddelde temperatuur steeg, waardoor geleidelijk een bosvegetatie tot ontwikkeling kwam en de variatie in flora en fauna toenam. Ook in deze periode trokken de mensen als jager-verzamelaars rond. Voorwerpen uit deze periode bestaan voornamelijk uit voor de jacht ontworpen vuurstenen spitsjes. De hierop volgende periode, het neolithicum ( voor Chr.), wordt gekenmerkt door een overschakeling van jager-verzamelaars naar sedentaire bewoners, met een volledig agrarische levenswijze. Deze omwenteling ging gepaard met een aantal technische en sociale vernieuwingen, zoals huizen, geslepen bijlen en het gebruik van aardewerk. Door de productie van overschot kon de bevolking gaan groeien en die bevolkingsgroei had tot gevolg dat de samenleving steeds complexer werd. Uit het neolithicum zijn verschillende grafmonumenten bekend, zoals hunebedden en grafheuvels. Het begin van de bronstijd ( voor Chr.) valt samen met het eerste gebruik van bronzen voorwerpen, zoals bijlen. Het gebruik van vuursteen was hiermee niet direct afgelopen. Vuursteenmateriaal uit de bronstijd is meestal niet goed te onderscheiden van dat uit andere perioden. Het aardewerk is over het algemeen zeldzaam. De grafheuveltraditie die tijdens het neolithicum haar intrede deed werd in eerste instantie voortgezet, maar rond 1200 voor Chr. vervangen door begravingen in urnenvelden. Het gaat hier om ingegraven urnen met crematieresten waar overheen kleine heuveltjes werden opgeworpen, eventueel omgeven door een greppel. In de ijzertijd ( voor Chr.) werden de eerste ijzeren voorwerpen gemaakt. Ten opzichte van de bronstijd traden er in de aardewerktraditie en in het gebruik van vuursteen geen radicale veranderingen op. De mensen woonden in verspreid liggende hoeven of in nederzettingen van enkele huizen. Op de hogere zandgronden ontstonden uitgebreide omwalde akkercomplexen (celtic fields). In deze periode werden de kleigebieden ook in gebruik genomen door mensen afkomstig van de zandgebieden. Opvallend zijn de verschillen in materiële welstand. Er zijn zogenaamde vorstengraven bekend in Zuid-Nederland, maar de meeste begravingen vonden plaats in urnenvelden. Met de Romeinse tijd (12 voor Chr. tot 450 na Chr.) eindigt de prehistorie en begint de geschreven geschiedenis. In 47 na Chr. werd de Rijn definitief als rijksgrens van het Romeinse Rijk ingesteld. Ter controle van deze zogenaamde limes werden langs de Rijn castella (militaire forten) gebouwd. De inheems leefwijze handhaafde zich wel, ook al werd de invloed van de Romeinen steeds duidelijker in soorten aardewerk (o.a. gedraaid) en een betere infrastructuur. Onder meer ten gevolge van invallen van Germaanse stammen ontstond er instabiliteit wat uiteindelijk leidde tot het instorten van de grensverdediging langs de Rijn. Over de middeleeuwen ( na Chr.), en met name de vroege middeleeuwen ( na Chr.), zijn nog veel zaken onbekend. Archeologische overblijfselen zijn betrekkelijk schaars. De politieke macht was na het wegvallen van de Romeinen in handen gekomen van regionale en lokale hoofdlieden. Vanaf de 10 e eeuw ontstaat er weer enige stabiliteit en is een toenemende feodalisering zichtbaar. Door bevolkingsgroei en gunstige klimatologische omstandigheden werd in deze periode een begin gemaakt met het ontginnen van bos, heide en veen. Veel van onze huidige steden en dorpen dateren uit deze periode. De hierop volgende periode 1500 heden wordt aangeduid als nieuwe tijd.

22 Bijlage 2: Archeologische Monumentenzorg (AMZ)

23 Schema Archeologische Monumentenzorg (AMZ)

24 Schema Archeologische Monumentenzorg (AMZ) Verklarende woordenlijst Archeologische Monumentenzorg (AMZ) Archeologische begeleiding (STAP 5c) Een archeologische begeleiding wordt uitgevoerd wanneer proefsleuven of en opgraving niet mogelijk zijn door bijvoorbeeld civieltechnische beperkingen. Archeologische indicatoren Hiermee worden aanwijzingen in de bodem bedoeld die duiden op menselijke activiteiten in het verleden, zoals aardewerkscherven, houtskool, botmateriaal, vondstlagen, etc. Archis Archeologisch informatiesysteem voor Nederland. Een digitale databank met gegevens over archeologische vindplaatsen en terreinen. Bureauonderzoek (STAP 1) Het bureauonderzoek is een rapportage waarin een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel wordt opgesteld aan de hand van geomorfologische en bodemkaarten, de Archeologische Monumentenkaart (AMK), het Archeologisch Informatiesysteem (ARCHIS), historische kaarten en archeologische publicaties. Fysiek beschermen (STAP 4c) De archeologische resten blijven in de bodem behouden door bijvoorbeeld planaanpassingen. Geofysisch onderzoek Meetapparatuur brengt archeologische verschijnselen in de bodem driedimensionaal in kaart zonder te boren of te graven. Dit kan bijvoorbeeld door radar-, weerstandsonderzoek of elektromagnetische metingen. Gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel Dit model geeft op detailniveau voor het plangebied aan wat aan archeologische vindplaatsen aanwezig kan zijn. Op basis van dit verwachtingsmodel wordt bepaald of een inventariserend veldonderzoek nodig is en wat de juiste methode is om eventueel aanwezige archeologische resten aan te tonen. Inventariserend veldonderzoek (IVO) (STAP 2) Tijdens een inventariserend veldonderzoek worden archeologische waarden in het veld geïnventariseerd en gedocumenteerd. Waar is wat in de bodem aanwezig? De inventarisatie kan bestaan uit een inventariserend veldonderzoekoverig (door middel van een booronderzoek, veldkartering en/of geofysisch onderzoek) en/of een inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven. Wat de beste methode is, hangt sterk af van de omstandigheden en de aard van de vindplaats. Inventariserend veldonderzoek - overig (IVO-o) (STAP 2b of 2c) Bij een Inventariserend veldonderzoek - overig door middel van boringen (IVOo) worden boringen gezet door middel van een handboor of guts. Inventariserend veldonderzoek -proefsleuven (IVO-p) (STAP 2f) Proefsleuven zijn lange sleuven van twee tot vijf meter breed die worden aangelegd in de zones waar aanwijzingen zijn voor het aantreffen van archeologische vindplaatsen. Inventariserend veldonderzoek (IVO) - Verkennende fase (STAP 2b) Wanneer bij het bureauonderzoek onvoldoende gegevens beschikbaar zijn om een gespecificeerd verwachtingsmodel op te stellen, wordt een inventariserend veldonderzoek - verkennende fase uitgevoerd. In deze fase wordt onderzocht of de bodem nog intact is, wat de bodemopbouw is en hoe deze invloed heeft gehad op de locatiekeuze van de mens in het verleden. Het onderzoek is bedoeld om kansarme zones om archeologische resten aan te treffen uit te sluiten en kansrijke zones te selecteren voor vervolgonderzoek. Een verkennend onderzoek kent een relatief lage onderzoeksintensiteit en wordt meestal uitgevoerd door middel van boringen. Inventariserend veldonderzoek (IVO) - Karterende fase (STAP 2c of 2f) Tijdens een inventariserend veldonderzoek - karterende fase wordt het plangebied systematisch onderzocht op de aanwezigheid van archeologische sporen en/of vondsten. De intensiteit van onderzoek is groter dan in de verkennende fase, bijvoorbeeld door een groter aantal boringen per hectare of door het aanleggen van proefsleuven. Inventariserend veldonderzoek (IVO) - Waarderende fase (STAP 2f) Tijdens de waarderende fase wordt aangegeven of de aangetroffen archeologische vindplaatsen behoudenswaardig zijn. Dat betekent dat de aard, omvang, datering, conservering en inhoudelijke kwaliteit van de vindplaats(en) wordt vastgesteld. Wanneer de waardering van de archeologische resten laag is, hoeft geen verder archeologisch onderzoek te worden uitgevoerd. Het plangebied wordt 'vrijgegeven'. Wanneer de resten behoudenswaardig zijn, wordt in eerste instantie behoud in situ (ter plekke in de bodem) nagestreefd. Wanneer dit door de voorgenomen ontwikkelingen niet mogelijk is, wordt vervolgonderzoek uitgevoerd in de vorm van een opgraving of archeologische begeleiding. Vaak wordt deze fase gecombineerd uitgevoerd met het inventariserend veldonderzoek karterende fase. Opgraving (STAP 5c) Wanneer door de toekomstige ontwikkelingen aanwezige archeologische resten in de bodem niet behouden kunnen worden, wordt een opgraving uitgevoerd. Tijdens de opgraving worden archeologische resten gedocumenteerd, gefotografeerd en bestudeerd. Hierdoor wordt informatie over het verleden zo goed mogelijk vastgelegd en behouden. Plan van Aanpak (PvA) (STAP 2a) Voor een booronderzoek is een Plan van Aanpak (PvA) noodzakelijk. Het PvA beschrijft hoe het veldwerk wordt uitgevoerd en uitgewerkt. Programma van Eisen (PvE) (STAP 2d of 5a) Voor het uitvoeren van een inventariserend veldonderzoek - proefsleuven, archeologische begeleiding of opgraving is een Programma van Eisen (PvE) noodzakelijk. Het PvE beschrijft het doel, vraagstelling en uitvoeringsmethode van het archeologisch onderzoek. Dit document wordt beschouwd als basisdocument voor archeologisch veldonderzoek waarmee de inhoudelijke kwaliteit gewaarborgd wordt. Het PvE wordt goedgekeurd door het bevoegd gezag (gemeente, provincie of het rijk). Quickscan In een quickscan wordt geïnventariseerd of en waar archeologisch onderzoek moet worden uitgevoerd. Selectieadvies (STAP 3) In het selectieadvies wordt op archeologisch inhoudelijke argumenten het advies gegeven welke delen van het plangebied vrijgegeven kunnen worden voor verdere ontwikkeling en welke delen behouden of opgegraven moeten worden. Selectiebesluit (STAP 4) De bevoegde overheid (gemeente, provincie of soms het rijk) geeft op basis van het selectieadvies aan welke maatregelen genomen worden. De bevoegde overheid kan van het selectieadvies afwijken indien zij dat nodig acht. Veldkartering Bij een veldkartering wordt het plangebied systematisch belopen om archeologische oppervlaktevondsten te verzamelen.

25 Bijlage 3: Boorprofielen

26 Legenda (NEN 5104 en ASB) laaggrens (wordt bepaald voor de ondergrens van de beschreven laag) < 0,3 cm D 0,3 - < 3 cm E > 3 cm scherpe overgang overgang geleidelijk diffuse overgang amorfiteit veen (veraardheid)? zwak amorf niet tot zwak veraarde resten A matig amorf structuur nog sterk amorf sterk veraard, structuurloos gezeefd traject

27 Projectnr.: Dr Derckxstraat Venlo Bijlage 3: Profielbeschrijvingen met waarnemingen Boring: 1 Coördinaten: ,99 / , erf matig humeus, zwak grindhoudend, donker grijsbruin, geroerd, A-horizont, bouwvoor Boring: 2 Coördinaten: ,56 / , erf matig humeus, zwak grindig, zwak grindhoudend, donker grijsbruin, geroerd, A-horizont, bouwvoor Boring: 3 Coördinaten: ,76 / , erf matig humeus, zwak grindig, zwak grindhoudend, donker grijsbruin, geroerd, A-horizont, bouwvoor matig grindhoudend, bruinbeige, geroerd??, AC-horizont, grindhoudend, beigeoranje, roestvlekken: veel, C-horizont, grindhoudend, neutraal beigebeige, roestvlekken: veel, C-horizont, grindhoudend, bruinoranje, roestvlekken: weinig, BC-horizont, grindhoudend, neutraal beigebeige, C-horizont, grindhoudend, grijscreme, geroerd, roestvlekken: weinig, AC-horizont, grindhoudend, neutraal beigebeige, C-horizont, grindhoudend, neutraal beigebruin, roestvlekken: weinig, C-horizont, grindhoudend, neutraal beigegeel, C-horizont, Boring: 4 Coördinaten: ,51 / , erf matig humeus, zwak grindig, zwak grindhoudend, donker grijsbruin, geroerd, A-horizont, bouwvoor Boring: 5 Coördinaten: ,55 / , erf matig humeus, zwak grindig, zwak grindhoudend, donker grijsbruin, geroerd, A-horizont, bouwvoor grindhoudend, grijscreme, geroerd, AC-horizont, grindhoudend, beigeoranje, roestvlekken: veel, C-horizont, grindhoudend, neutraal beigebeige, C-horizont, grindhoudend, neutraal beigebruin, roestvlekken: weinig, C-horizont, grindhoudend, neutraal beigegeel, C-horizont, grindhoudend, grijscreme, geroerd, AC-horizont, grindhoudend, neutraal beigebeige, C-horizont, grindhoudend, neutraal beigebruin, roestvlekken: weinig, C-horizont, grindhoudend, neutraal beigegeel, C-horizont, Schaal 1:40 Getekend volgens NEN 5104

28 Kaartbijlagen

29 374600! ^ 1 ^ ^5 ^ 3 ^ Meter C definitief (ABC) NR DATUM WIJZIGING GET. OPDRACHTGEVER GIS SPECIALIST M.L. Craane SCHAAL 1: Legenda ^ Boorpunten PROJECTOMSCHRIJVING BO en IVO-O Dr. Derckxstraat te Venlo KAARTTITEL Boorpuntenkaart PROJECTLEIDER FORMAAT H. Koopmanschap A3 DATUM BLAD IN BLADEN van 1 STATUS WIJZ.NR definitief C Plangebied KAARTNUMMER BP R:\ \ \GIS\ Venlo.mxd

30 Over Antea Group Van stad tot land, van water tot lucht; de adviseurs en ingenieurs van Antea Group dragen in Nederland sinds jaar en dag bij aan onze leefomgeving. We ontwerpen bruggen en wegen, realiseren woonwijken en waterwerken. Maar we zijn ook betrokken bij thema s zoals milieu, veiligheid, assetmanagement en energie. Onder de naam Oranjewoud groeiden we uit tot een allround en onafhankelijk partner voor bedrijfsleven en overheden. Als Antea Group zetten we deze expertise ook mondiaal in. Door hoogwaardige kennis te combineren met een pragmatische aanpak maken we oplossingen haalbaar én uitvoerbaar. Doelgericht, met oog voor duurzaamheid. Op deze manier anticiperen we op de vragen van vandaag en de oplossingen van de toekomst. Al meer dan 60 jaar. Contactgegevens Beneluxweg SJ OOSTERHOUT Postbus AA OOSTERHOUT T. (06) E. hans.koopmanschap@anteagroup.com ISSN: Copyright 2015 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de auteurs. Disclaimer Antea Group aanvaardt op generlei wijze aansprakelijkheid voor schade welke voortvloeit uit beslissingen genomen op basis van de resultaten van archeologisch (voor)onderzoek.