VEILIGHEID VOLDOENDE WATER SCHOON WATER WATERBEWUSTZIJN VEILIGHEID. Het werk van Waterschap Zuiderzeeland

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "VEILIGHEID VOLDOENDE WATER SCHOON WATER WATERBEWUSTZIJN VEILIGHEID. Het werk van Waterschap Zuiderzeeland"

Transcriptie

1 februari 2009, vormgeving: Simons en Boom, fotografie: Aatjan Renders, Marga Wiebenga, Rob Elfring, Bert Boekhoven VEILIGHEID voldoende water schoon water waterschap Zuiderzeeland Meer weten over Waterschap Zuiderzeeland? Kijk op VEILIGHEID VOLDOENDE WATER SCHOON WATER Het werk van Waterschap Zuiderzeeland WATERBEWUSTZIJN Postbus AE Lelystad Lindelaan KT Lelystad T (0320) F (0320) waterschap@zuiderzeeland.nl

2 Beste inwoner van flevoland U hebt aangegeven meer te willen weten over het werk van Waterschap Zuiderzee land. Daar ben ik blij mee, want ik vind het plezierig om te laten zien wat ons waterschap allemaal doet. U zult er versteld van staan hoeveel dat is. In deze brochure laten we een aantal taken zien. Maar het is onmogelijk om alles te laten zien. Wat één van de belangrijkste taken is, is dat wij het mogelijk maken dat u in Flevoland kunt wonen. Zonder ons werk zou dat namelijk onmogelijk zijn. Zouden wij niet iedere dag water uit de polder pompen, dan zou die polder binnen afzienbare tijd onbewoonbaar zijn. Het water zou langzaam bezit nemen van het gebied waar u woont, misschien werkt en/of recreëert. Flevoland is ten slotte een soort badkuip; op sommige plekken leven we bijna zes meter onder de zeespiegel. Ik hoop dat u, als u deze brochure hebt gelezen, een goed beeld heeft van het werk van Waterschap Zuiderzeeland. Wilt u meer weten kunt u ook nog kijken op onze internetsite, www. zuiderzeeland.nl. Vragen kunt u richten aan communicatie@zuiderzeeland.nl. Met vriendelijke groet, Henk Tiesinga Dijkgraaf Mission statement Waterschap Zuiderzeeland zorgt voor veiligheid, voldoende en schoon water in zijn gebied. Dit kunnen we niet alleen en werken daarom op alle fronten samen. Kernwoorden daarbij zijn innovatie, empathie, kostenbewustzijn en maatschappelijk verantwoord. Betrokken, professionele medewerkers vormen de basis van het waterschap. 3

3 Dijken Overtollig water wegpompen is één, maar het buitenwater tegenhouden is twee. Zonder dijken zou Flevoland niet kunnen bestaan. Die dijken moeten worden onderhouden en op hoogte worden gehouden. Rondom Flevoland ligt 265 kilometer dijk. Hierdoor wordt het water uit het IJsselmeer, het Markermeer en de randmeren tegengehouden. Waterschap Zuiderzee land onderhoudt en beheert deze dijken. Twee keer per week inspecteren medewerkers deze dijken. Hierbij ruimen ze onder meer afval op. In de winter kan het nodig zijn om kruiend ijs te verwijderen om zo schade aan de dijk te voorkomen. Bij wester- of noordwesterstorm worden de dijken extra geïnspecteerd. Mocht het water het alarmpeil bereiken, dan vindt continue dijkbewaking plaats. Het waterschap herstelt de dijken Een dijk ziet er uit als een bult in het landschap waarop gras groeit. In werkelijkheid zijn de dijken rond Flevoland technische hoogstandjes van goed berekende constructies, gebaseerd op eeuwenlange ervaring en moderne techniek. Het grootste deel van een dijk bestaat uit zand, waarop een laag klei ligt. Aan de waterkant van de dijk zorgen kunststof, gevlochten matten van wilgenhout en daaroverheen stortsteen (gebroken kalksteen uit steengroeven in Duitsland of België) ervoor dat het zand op zijn plek blijft en dat golven worden gebroken. Door verzakkingen of wegrollen moet het waterschap regelmatig nieuwe stortstenen toevoegen. Boven op deze constructie, die zich meestal onder water bevindt, is de dijk verstevigd met grote blokken natuurlijk basaltsteen of beton. Door golfslag en verzakkingen raken de blokken van hun plaats en verzwakt de dijk. Het waterschap herstelt dit. Aan de waterkant van een dijk bevindt zich stortsteen, op de kruin een grasmat VEILIGHEID Grazende schapen zorgen voor een goed gewortelde grasmat op dijken Wat hoger op de dijk en aan de landzijde groeit meestal gras, net als op het hoogste punt (de kruin). De grasmat op de dijk moet zich goed wortelen. De wortels zorgen er namelijk voor dat de klei op de dijk niet wegspoelt bij hoogwater of stevige golven. Veel grasland op de dijken wordt door het waterschap verpacht aan agrariërs, die er schapen op houden. Door het grazen van schapen ontstaat er een extra dichte, goed gewortelde grasmat. Bouwen op dijken is niet toegestaan. Wie in de buurt van een dijk wil bouwen, zowel binnendijks als buitendijks, heeft daarvoor onder andere een vergunning nodig van het waterschap. Daarmee zorgt het waterschap dat de constructie van de dijk in stand blijft en dat beheer en onderhoud mogelijk is. Voor de veiligheid van bewoners en bedrijven in Flevoland. Dijken worden verstevigd met basaltblokken 5

4 gemalen Leven in een badkuip, betekent veel werk. Want u wilt graag blijven wonen, werken en recreëren in die badkuip. Het lijkt zo vanzelfsprekend. Je maalt een zee droog, bouwt er huizen, legt wegen aan, zorgt voor gas, water en licht, zorgt voor voldoende voorzieningen en klaar is Kees. veel buitenstaanders zien het ook zo. Inmiddels wonen, werken en recreëren ruim mensen in de Flevopolders. Maar wat veel mensen niet weten, is dat Waterschap Zuiderzeeland dag en nacht aan het werk is om dat wonen, werken en recreëren mogelijk te maken. In Flevoland staan zeven grote gemalen die iedere dag wel pompen. De Noordoostpolder wordt bemalen door drie gemalen: Vissering op Urk, Buma te Lemmer en Smeenge te Kraggenburg. Oostelijk en Zuidelijk Flevoland worden bemalen door vier gemalen: Wortman te Lelystad, De Blocq van Kuffeler te Almere, Lovink te Biddinghuizen en Colijn te Ketelhaven. De pompen in Gemaal Wortman, Lelystad Ook in periodes van grote droogte moet worden gepompt, want bijna de helft van het water dat de polder wordt uitgepompt, is zogeheten kwelwater. In totaal wordt er per jaar ongeveer 720 miljoen kubieke meter water de polder uitgepompt. De vaarten, sloten en tochten van Flevoland beslaan maar een klein deel van het totale oppervlak van de polder. Als het regent, stijgt het waterpeil daardoor vrij snel. De gemalen moeten over voldoende capaciteit beschikken om het overtollige water snel te kunnen wegpompen. Een harkrooster bij Gemaal Buma, Lemmer In sloten, vaarten en tochten mag niet teveel of te weinig water staan. Waterschap Zuiderzeeland heeft voor deelgebieden in Flevoland vastgesteld wat het ideale waterpeil is. Voor natuurgebieden ligt dat anders dan voor bewoonde of voor agrarische gebieden. En voor agrarische grond die in gebruik is voor akkerbouw, ligt dat ideale peil weer anders dan voor grasland. Waterschap Zuiderzeeland legt het ideale waterpeil vast in zogeheten peilbesluiten. VOLDOENDE WATER Behalve water uitpompen, laat Waterschap Zuiderzeeland ook water in. Enerzijds kan dat zijn omdat er in periodes van grote droogte te weinig water is, anderzijds om de kwaliteit van het water te verbeteren. Misschien denkt u, ik heb net gelezen dat er iedere dag water uitgepompt moet worden, dan is inlaten toch overbodig. Uw gedachte is logisch, maar het kwelwater is vaak van slechte kwaliteit. En om de waterkwaliteit te bewaken moet af en toe water ingelaten worden. Gemaal Colijn, Ketelhaven Onderhoud in Gemaal Vissering, Urk 7

5 baggeren Waterbeheer is deels spelen met water. Dat betekent: zorgen dat het water kan doorstromen, maar ook zorgen dat sloten, vaarten en tochten in Flevoland het water kunnen bergen. Daarom moet het waterschap regelmatig baggeren. Waterschap Zuiderzeeland baggert alle watergangen één keer per tien jaar. In het stedelijk gebied gebeurt dit in samenwerking met de gemeenten. De provinciale vaarten worden gebaggerd in samenwerking met de provincie Flevoland. Door te baggeren krijgt natuur de ruimte Doordat gronddeeltjes en plantenresten naar de bodem zakken, ontstaat er baggerspecie. Een dunne laag baggerspecie op de bodem is geen probleem, maar een dikke laag baggerspecie zorgt ervoor dat de watergang te ondiep wordt. Onder invloed van bijvoorbeeld teveel meststoffen, neemt de dikte van de laag baggerspecie toe. Het gevolg is dat er minder water door de watergang kan stromen. Dit levert vooral problemen op in extreem natte en extreem droge periodes. Ook kan de natuur van een dikke laag baggerspecie hinder ondervinden. Ondiep water warmt sneller op, waarbij zuurstofgebrek massale vissterfte, botulisme of het ontstaan van blauwalg tot gevolg kan hebben. Hoe baggeren we? Voordat er gebaggerd kan worden, wordt eerst de dikte van de laag bagger opgemeten. Zo wordt bekeken of het daadwerkelijk nodig is om te baggeren en hoeveel moet worden verwijderd. Vervolgens wordt de kwaliteit van de bagger in het laboratorium bepaald. Vervuilde bagger mag namelijk niet zomaar op de oever worden gelegd, maar moet naar speciale depots worden gebracht. Bij de uitvoering van het werk wordt rekening gehouden met de Flora en faunawet. Deze schrijft bijvoorbeeld voor dat het werk alleen mag plaatsvinden buiten het broedseizoen van vogels of wanneer de watertemperatuur niet te laag is. De watergangen kunnen op verschillende manieren worden gebaggerd. Welke methode gekozen wordt, is afhankelijk van de breedte van de watergang en de beschikbare ruimte langs de oevers. Een vaak gebruikte methode is: het werken met een kraan die de baggerspecie uitgraaft, waarna vrachtwagens de specie afvoeren. Daarnaast worden een schuifboot (onderwaterbulldozer) of een zuigerboot regelmatig ingezet. VOLDOENDE WATER Waar gaat de bagger heen? In Flevoland is de baggerspecie die uit de watergangen wordt gehaald over het algemeen van een zodanige kwaliteit dat deze op de aangrenzende percelen verspreid mag worden. In het stedelijk gebied is dit vaak niet mogelijk. De specie uit Oostelijk en Zuidelijk Flevoland gaat de komende jaren naar de Vaartplas. Deze plas is eigendom van Staatsbosbeheer. Door de plas ondieper te maken met baggerspecie, is daar een andere natuurontwikkeling mogelijk. Wat is het resultaat? Na het baggeren zijn de watergangen dieper en schoner. Naast baggerspecie wordt ook ander vuil (fietsen, plastic, hout, puin, etc.) wat op de bodem ligt, verwijderd. Het diepere en schonere water zorgt voor een goede en snelle doorstroming van het water en is ook goed voor de natuur. Het diepe water is namelijk minder gevoelig voor temperatuurschommelingen. Geleidelijk zullen planten, vissen en watervogels terugkeren. Diep schoon water van een watergang zorgt voor snellere doorstroming 9

6 Natuurvriendelijke oevers Bij de aanleg van Flevoland zijn praktisch alle watergangen voorzien van harde oeverbeschoeiingen. In de loop van de tijd zijn veel van die harde beschoeiingen vervangen door natuurvriendelijke oevers. Door de aanleg van natuurvriendelijke oevers krijgt de natuur beter de kans zich te ontwikkelen. Dieren kunnen makkelijker in en uit het water, planten krijgen de kans te groeien, kortom er ontstaat een duurzaam ecosysteem. De grote verscheiden heid aan planten en dieren die hierin leven, is onmisbaar voor een goede waterkwaliteit. Daarnaast hebben natuurvriendelijke oevers een positief effect op de waterberging. Natuurvriendelijke oever met plasberm Natuurvriendelijke oevers van sloten en vaarten hebben een flauw talud, vaak met een plasberm. Een plasberm is een natte ondiepe oeverstrook. De oevers vormen de grens tussen water en land, waarbij de overgang geleidelijk is gemaakt. Hierdoor ontstaat een geschikt leefmilieu voor veel planten, insecten, vissen, amfibieën, vogels en zoogdieren. Langs natuurvriendelijke oevers worden ook vaak paaikommen voor vissen en geïsoleerde poelen voor amfibieën aangelegd. Deze inrichtingsmogelijkheden verhogen in sterke mate de biodiversiteit en hiermee de waterkwaliteit. Stuwen Stuwen spelen een belangrijke rol in het op peil houden van het water. De zeven gemalen van Waterschap Zuiderzeeland zijn nodig om overtollig water weg te pompen. Maar om het water op het juiste peil te houden, is meer nodig. Zonder stuwen zou het waterschap niet in staat zijn om het water overal op de afgesproken hoogte te houden. VOLDOENDE WATER Regelbare stuw Een stuw is een schot in een sloot, dat het water in die sloot op peil houdt. Het fungeert als een soort drempel. Als het waterpeil hoger komt dan de stuw, valt het er overheen in het water ernaast. Een speciale variant is regelbare stuw. Waterschap Zuiderzeeland zet deze ten tijde van hevige neerslag in om wateroverlast te voorkomen. Ons klimaat verandert. Regenbuien worden heviger. Dit kan tot overlast leiden. De waterbeheerders van Nederland moeten deze overlast voorkomen, zodat de veiligheid van mensen, dieren en bedrijven gewaarborgd blijft. Eén van de manieren om dit te doen, is door het plaatsen van stuwen die het water tijdelijk vast kunnen houden in sloten en tochten. Dit voorkomt dat het water in één keer naar de laagste delen van de polder stroomt en daar voor wateroverlast zorgt. Zeker als de gemalen op hun beurt al dat water niet snel genoeg weg kunnen pompen. Regelbare stuwen maken het mogelijk dat een tocht tijdelijk meer water kan bevatten. Als de stuw in een hogere stand gezet wordt, ontstaat in de achterliggende tocht een groter waterbekken. Het tijdelijk vastgehouden water stroomt later weg als de stuw weer verlaagd wordt. Stuwen houden het water op peil Natuurvriendelijke oevers zorgen ervoor dat de natuur zich beter ontwikkelt 11

7 GROTE SCHOONMAAK De kwaliteit van het water in de sloten, vaarten en tochten is natuurlijk van groot belang. Water heeft een recreatieve functie en planten en dieren moeten er goed in kunnen leven. Daarom zijn ongezuiverde lozingen op het oppervlaktewater verboden. Waterschap Zuiderzeeland zuivert het afvalwater in vijf afvalwaterzuiveringsinstallaties (AWZI s) in Almere, Zeewolde, Lelystad, Dronten en Tollebeek. Met z n allen produceren we veel afvalwater, gemiddeld 135 liter per persoon per dag. Dit vervuilde water komt via de gemeentelijke riolering bij één van de vijf AWZI s van Waterschap Zuiderzeeland. Deze installaties halen de vervuilende stoffen zoveel mogelijk, voor circa 95%, uit het afvalwater. Het gezuiverde water wordt vervolgens weer teruggepompt naar het oppervlaktewater. Met behulp van vergunningverlening probeert het waterschap het verontreinigen van oppervlaktewater zoveel mogelijk te beperken. Bedrijven zijn namelijk verplicht voor het lozen van afvalwater een vergunning aan te vragen. Daarin worden strenge eisen gesteld aan de samenstelling en de hoeveelheid van het te lozen afvalwater. Hoe werkt een afvalwaterzuiveringsinstallatie? Een AWZI ziet er ingewikkeld uit en is ook een staaltje van technisch vernuft. Het basisprincipe is echter simpel en niet nieuw. Voordat de zuiveringinstallatie de natuur een handje kwam helpen, werd een sloot of rivier schoongehouden door micro-organismen die er van nature in voorkomen. In de zuiveringinstallatie wordt dit zelfreinigend vermogen versneld nagebootst. Als het afvalwater bij één van de AWZI s aankomt, begint de grote schoonmaak op het hoogste punt van de installatie. Daar spoelt het afvalwater tegen een zogeheten harkrooster aan, dat het grove vuil (zoals etensresten, plastic, papier en hout) tegenhoudt. Dit grove afval wordt samengeperst en afgevoerd naar de vuilstortplaats of naar een vuilverbrandingsinstallatie. De rest van het water gaat stroomafwaarts door het harkrooster heen, richting voorbezinktank. De voorbezinktank zorgt ervoor dat afval dat zwaarder is dan water naar beneden zakt en wordt verwijderd. Het overige water stroomt door naar de zogeheten actiefslibtank. Daar gaan miljarden bacteriën aan de slag met het opeten van organische afval stoffen. Om ze in leven te houden, worden de bacteriën van verse lucht voorzien. Het water blijft één tot twee dagen in de actiefslibtank, vervolgens stroomt het naar de nabezinktank. Daar zinken resterende slibdeeltjes naar de bodem van de tank. SCHOON WATER Wat gebeurt er met het slib? Het gezuiverde water stroomt uit de nabezinktank naar het oppervlaktewater. Omdat het bezonken slib veel bacteriën bevat die goed zijn voor het zuiveringsproces wordt het grootse deel van het slib teruggepompt naar de actiefslibtank. Een klein gedeelte (circa 4%) wordt naar de indikker getransporteerd. Daar bezinkt het slib en klinkt het verder in. Via een ontwateringsinstallatie wordt het slib verder ingedikt totdat er een vaste slibmassa overblijft. Dit slib gaat via een transportband naar een opslagsilo of een container en wordt vervolgens afgevoerd naar een verbrandings- of composteringsbedrijf. Dankzij de zuivering blijft het oppervlaktewater schoon, zodat de visstand op peil blijft en het water geschikt is voor recreatie. 13

8 Individuele Behandeling Afvalwater (IBA) In het buitengebied van Flevoland beschikt niet iedereen over een aansluiting op de riolering. Het afvalwater van die mensen kan dus niet naar een AWZI worden getransporteerd. In 2004 heeft Waterschap Zuiderzeeland besloten in een deel van die gebieden IBA-systemen aan te leggen. IBA staat voor Individuele Behandeling Afvalwater, een IBA is een minizuiveringsinstallatie. De aanleg van deze minizuiveringsinstallaties is nodig omdat het lozen van ongezuiverd huishoudelijk afvalwater vanaf 1 januari 2005 niet meer is toegestaan. De wet schrijft voor dat al het afvalwater voor minimaal 40% gezuiverd dient te worden. Dit komt overeen met een septictank met een inhoud van zes kuub. Septictanks hebben een matig milieurendement IBA s worden in de grond geplaatst Milieurendement Veel huishoudens in het buitengebied van Flevoland hebben een (verouderde) septictank of lozen zelfs ongezuiverd op het oppervlaktewater. Aansluiting op de riolering is de beste oplossing, maar dit is veel te duur. Ook de aanleg van nieuwe septictanks zou een enorme investering betekenen, met bovendien een matig milieurendement. Voor Waterschap Zuiderzeeland is het uitgangspunt altijd geweest: zo goed mogelijk zuiveren tegen de laagst mogelijke maatschappelijke kosten. IBA-systemen zuiveren het afvalwater voor 90%. Door in gebieden met zogenaamd kwetsbaar water - zoals door de provincie vastgesteld IBA-systemen aan te leggen, wordt een gemiddeld milieurendement gerealiseerd dat vergelijkbaar is de aanleg van ± zes kuub septictanks. Daarmee voldoet Waterschap Zuiderzeeland aan de landelijke norm en bovendien brengt het de laagst mogelijke kosten met zich mee. SCHOON WATER Een IBA staat klaar om geïnstalleerd te worden 15

9 het waterschap en u Waterschap Zuiderzeeland betrekt op verschillende manieren de bewoners in Flevoland bij haar werkzaamheden. Op die manier probeert het waterschap inzichtelijk te maken wat het belang van goed waterbeheer is. Waterlessen Voor groep 7 van de basisscholen is een speciaal programma samengesteld. Deze interactieve les bestaat uit korte filmpjes, proefjes en een werkboekje. De lessen worden in de klas gegeven door vrijwilligers van het waterschap. Na de les in de klas krijgen de leerlingen een excursie naar een afvalwaterzuivering waar ze zelf kunnen zien wat er allemaal bij het schoonmaken van afvalwater komt kijken. Per jaar worden op deze manier rond de 150 waterlessen en excursies gegeven. Uit de evaluatie blijkt dat de lessen een groot succes zijn. De kinderen leren zo, op een voor hen aansprekende manier, wat de taken van het waterschap zijn en hoe groot het belang is van goed waterbeheer. Waterlessen in groep 7 Excursie naar een AWZI Klantenpanel Waterschap Zuiderzeeland wil graag weten hoe zij overkomt bij de inwoners van Flevoland. Daarom is in 2006 het Klantenpanel samengesteld. Dit panel bestaat uit 16 individuele burgers die het belangrijk vinden om mee te praten over alle facetten van het waterbeheer in Flevoland. Ze zijn geen vertegenwoordiger van een politieke, maatschappelijke, zakelijke of milieugroepering. Door de gevarieerde samenstelling vormen ze een goede afspiegeling van alle inwoners van ons gebied. Het Klantenpanel komt gemiddeld vier keer per jaar bijeen waar de leden meedenken over de communicatie rond verschillende projecten. Inmiddels heeft het panel advies gegeven over de communicatie rondom onderwerpen als belastingen, de verkiezingen, stedelijk water en over het wel of niet maken van een aparte folder voor een bepaald project. De adviezen worden zoveel mogelijk verwerkt. Zo is bijvoorbeeld de internetsite op een aantal punten aangepast. Begin 2010 wordt weer de helft van het panel vervangen om andere inwoners een kans te geven mee te praten en denken over de communicatie vanuit het waterschap. Via een advertentie in huis-aan-huis kranten worden inwoners gevraagd om lid te worden. Jongerenpanel Ieder jaar stelt Waterschap Zuiderzeeland een Jongerenpanel samen. Dit panel bestaat gemiddeld uit tien Flevolandse jongeren tussen de 14 en 16 jaar oud. Samen met deze jongeren wordt een project uitgevoerd uiteraard gerelateerd aan water. Op deze manier maken ze niet alleen kennis met het waterschap maar leren ze ook wat er allemaal komt kijken bij het uitvoeren van een project. Eén van de successen was het organiseren van de eerste Nederlandse waterschapsverkiezingen voor scholieren. WATERBEWUSTZIJN Informatieavonden Voordat Waterschap Zuiderzeeland ergens aan het werk gaat - denk aan baggeren of aanleggen van IBA-systemen - organiseert Zuiderzeeland een informatieavond. U krijgt zodoende de mogelijkheid vragen te stellen en/of opmerkingen te maken. Waar mogelijk wordt bij de uitvoering van het project rekening gehouden met wensen van belanghebbenden. 17

10 Water in de stad Het werk van Waterschap Zuiderzeeland dient de belangen van zowel het landelijk als het stedelijk gebied. Beide gebieden hebben immers baat bij beheer en onderhoud van dijken, bewaking van het waterpeil en zuivering van huishoudelijk en bedrijfsmatig afvalwater. Sinds 2008 is het waterschap, evenals de gemeenten, actief in de stedelijke gebieden. Enkele wetswijzigingen legden hiervoor de basis. Het stedelijk waterbeheer staat uit diverse taken. U kunt daarbij denken aan: bijhouden van de waterkwaliteit; doorspoelen van het stedelijk water; peilbeheer; baggeren; bijhouden van de oeverbeschoeiing; maaien van watergangen; beheer en onderhoud van vis-, opstel- en aanlegplaatsen en botenhellingen; verpachten van visrechten. De gemeenten en het waterschap spreken onderling af wie voor welke taak verantwoordelijk is. Afspraken en plannen worden gepresenteerd in het stedelijk waterplan. Uiteraard spannen beide overheden zich ervoor in de kosten voor bewoners en bedrijven zo laag mogelijk te houden. Uw mening telt Digitaal panel Uw mening interesseert ons. Het houdt ons scherp en alert. In januari 2008 is Waterschap Zuiderzeeland daarom gestart met een Digitaal Panel voor inwoners van het gebied. Leden van het panel krijgen eens in de maand een vraag of stelling via de mail toegezonden en mogen daarop reageren. De antwoorden worden verwerkt en de uitkomsten geven het waterschap een duidelijker beeld over wat klanten willen en verwachten. Uw stem helpt ons de richting van het beleid te bepalen. Lijkt het u wat om mee te denken over het waterbeheer van nu en later, geef u dan op voor het Digitaal Panel: digitaalpanel@zuiderzeeland.nl. Internet Voor meer informatie kunt u terecht op onze uitgebreide website: Hierop lichten we onze projecten toe, publiceren we agenda s en verslagen van bestuursvergaderingen en houden we u op de hoogte van alle nieuwtjes. Via de website kunt u ook vragen stellen aan het waterschap. WATERBEWUSTZIJN 19

introductie waterkwantiteit waterkwaliteit waterveiligheid virtuele tour Waar zorgen de waterschappen in mijn omgeving voor?

introductie waterkwantiteit waterkwaliteit waterveiligheid virtuele tour Waar zorgen de waterschappen in mijn omgeving voor? Waar zorgen de waterschappen in mijn omgeving voor? De waterschappen zorgen voor voldoende en schoon water, gezuiverd afvalwater en stevige dijken. De waterschappen zorgen voor voldoende en schoon water,

Nadere informatie

In de periode legt Waterschap Zuiderzeeland 184 kilometer duurzame en natuurvriendelijke oevers in Flevoland aan. De aanleg van deze oevers

In de periode legt Waterschap Zuiderzeeland 184 kilometer duurzame en natuurvriendelijke oevers in Flevoland aan. De aanleg van deze oevers duurzame oevers In de periode 2012-2015 legt Waterschap Zuiderzeeland 184 kilometer duurzame en natuurvriendelijke oevers in Flevoland aan. De aanleg van deze oevers dragen bij aan het bereiken van de

Nadere informatie

24/7 voor u aan het werk

24/7 voor u aan het werk 24/7 voor u aan het werk dijken afvalwaterzuivering nachtvorstbestrijding gemalen aanleg duurzame oevers magazine van waterschap zuiderzeeland / jaargang 9 / december 2014 24 uur per dag voor u aan het

Nadere informatie

Les 3 - Het waterschap

Les 3 - Het waterschap Les 3 - Het waterschap Inleiding Weet jij wat een waterschap is? Het is eigenlijk best een vreemd woord. Dat het over water gaat is wel duidelijk, maar wat is dan een schap Denk eens aan het woord maatschappij.

Nadere informatie

Inleiding. Afvalwater. Afvalwaterzuivering

Inleiding. Afvalwater. Afvalwaterzuivering Inleiding Je poetst je tanden en spoelt je mond. Hup, doorspoelen! Vieze handen? Flink wat zeep en de kraan open: hup, ook maar doorspoelen! Elke dag spoel jij vele liters schoon drinkwater door de wastafel,

Nadere informatie

Sterke dijken. veilig wonen en werken

Sterke dijken. veilig wonen en werken Sterke dijken veilig wonen en werken Bij mijn vaste rondje op de dijk viel mij weer op hoe bijzonder het eigenlijk is. Aan de ene kant de rivier, aan de andere kant ons dorp. Bij hoogwater is dat extra

Nadere informatie

Lesbrief. Watersysteem. Droge voeten en schoon water. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta

Lesbrief. Watersysteem. Droge voeten en schoon water. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Lesbrief Watersysteem Droge voeten en schoon water www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Droge voeten en schoon water Waterschappen zorgen ervoor dat jij en ik droge

Nadere informatie

in Flevoland Heeft u er last van of wilt u het gebruiken?

in Flevoland Heeft u er last van of wilt u het gebruiken? Grondwater in Flevoland Heeft u er last van of wilt u het gebruiken? 1. Wat is grondwater? Grondwater is de naam zegt het al water onder het grondoppervlak. Normaal gesproken is dit water dus niet zichtbaar.

Nadere informatie

Schoner water in sloten en plassen Maatregelen voor een betere waterkwaliteit

Schoner water in sloten en plassen Maatregelen voor een betere waterkwaliteit Schoner water in sloten en plassen Maatregelen voor een betere waterkwaliteit We leven in een land vol water. Daar genieten we van. We zwemmen, vissen, besproeien de tuin, varen in bootjes en waarderen

Nadere informatie

VERKIEZINGS- PROGRAMMA WATERSCHAP ZUIDERZEELAND in

VERKIEZINGS- PROGRAMMA WATERSCHAP ZUIDERZEELAND in VERKIEZINGS- PROGRAMMA 2015-2019 WATERSCHAP ZUIDERZEELAND in Flevoland Bouwen We Samen Onze lijsttrekker stelt zich aan U voor Ik ben trots op Flevoland Trots op de MAG ik mij even aan U voorstellen,..

Nadere informatie

Ruimte voor water. in het rivierengebied

Ruimte voor water. in het rivierengebied Ruimte voor water in het rivierengebied Het rivierengebied bestaat bij de gratie van de grote rivieren met daarlangs de zich eindeloos voortslingerende dijken. Daartussen vruchtbare klei, groene weilanden

Nadere informatie

Verantwoord waterbeheer

Verantwoord waterbeheer Verantwoord waterbeheer Laten we geen water gaan rondpompen Droge voeten, schoon water Verantwoord waterbeheer.indd 1 20-2-2014 15:29:38 Het waterpeil in een polder wordt beheerd en geregeld door het hoogheemraadschap

Nadere informatie

WHAT S UP ZUIDERZEELAND? AARDRIJKSKUNDE, THEORETISCHE OPDRACHT

WHAT S UP ZUIDERZEELAND? AARDRIJKSKUNDE, THEORETISCHE OPDRACHT WHAT S UP ZUIDERZEELAND? AARDRIJKSKUNDE THEORETISCHE OPDRACHT WATER EN DIJKEN IN EDUGIS 4 VMBO Naam: Klas: In deze opdracht ga je Waterschap Zuiderzeeland op verschillende manieren onderzoeken. Je kijkt

Nadere informatie

Lesbrief. Dijken. Kijken naar dijken. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta

Lesbrief. Dijken. Kijken naar dijken. www.wshd.nl/lerenoverwater. Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Lesbrief Dijken Kijken naar dijken www.wshd.nl/lerenoverwater Afdeling Communicatie waterschap Hollandse Delta Kijken naar dijken Zonder de duinen en de dijken zou jij hier niet kunnen wonen: bijna de

Nadere informatie

Veelgestelde vragen schouw buitengewoon onderhoud

Veelgestelde vragen schouw buitengewoon onderhoud Veelgestelde vragen schouw buitengewoon onderhoud Wat is buitengewoon onderhoud? Het buitengewoon onderhoud omvat het op de juiste afmetingen (breedte, diepte en helling van taluds) houden van een watergang.

Nadere informatie

VERKIEZINGS PROGRAMMA

VERKIEZINGS PROGRAMMA VERKIEZINGS PROGRAMMA 5 WATERSCHAPSVERKIEZINGEN 2019-2022 1 VERKIEZINGSPROGRAMMA 2019-2022 Partijleden Samen werken aan water 1 Bert Philipsen Rutten 2 M.C. Slootman Espel 3 Ton Kempenaar Dronten 4 Martinus

Nadere informatie

Natuurvriendelijke oevers. Droge voeten, schoon water

Natuurvriendelijke oevers. Droge voeten, schoon water Natuurvriendelijke oevers Droge voeten, schoon water VOOR WIE IS DEZE FOLDER BESTEMD? Deze folder is bestemd voor eigenaren van oevers die in aanmerking komen om hun oever natuurvriendelijk in te richten.

Nadere informatie

Waterschapsbelasting 2015

Waterschapsbelasting 2015 Waterschapsbelasting 2015 uw bijdrage aan droge voeten en schoon water Het hoogheemraadschap van Rijnland zorgt voor droge voeten en schoon water, en dat kost geld. Om alles te kunnen bekostigen, zijn

Nadere informatie

2. Afkoppelen en vasthouden van regenwater Van regenton naar tuinbeek naar vijver of poel 11

2. Afkoppelen en vasthouden van regenwater Van regenton naar tuinbeek naar vijver of poel 11 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 1.1 Bergen van water in de buurt 3 1.2 Schoon oppervlaktewater in de wijk 4 1.3 Wat u kunt doen 5 2. Afkoppelen en vasthouden van regenwater 7 2.1 Van regenton 8 2.2 naar tuinbeek

Nadere informatie

Werken bij Waterschap Rivierenland Welke beroepen zijn er?

Werken bij Waterschap Rivierenland Welke beroepen zijn er? Werken bij Waterschap Rivierenland Welke beroepen zijn er? Werken aan Alle medewerkers bij het waterschap.. (of ze nu binnen òf buiten aan het werk zijn)...werken aan: veilig Sterke en veilige dijken

Nadere informatie

Mijn koeien moeten zo vroeg mogelijk in het voorjaar de wei in

Mijn koeien moeten zo vroeg mogelijk in het voorjaar de wei in 4 Mijn koeien moeten zo vroeg mogelijk in het voorjaar de wei in Het land mag niet te droog of te nat zijn Het hoogheemraadschap van Rijnland zorgt voor het juiste waterpeil 5 De taak Het hoogheemraadschap

Nadere informatie

JA: BETTER YN WETTER! VERKIEZINGSPROGRAMMA PVDA FRYSLÂN WETTERSKIP MAKKELIJK LEZEN

JA: BETTER YN WETTER! VERKIEZINGSPROGRAMMA PVDA FRYSLÂN WETTERSKIP MAKKELIJK LEZEN JA: BETTER YN WETTER! VERKIEZINGSPROGRAMMA PVDA FRYSLÂN WETTERSKIP MAKKELIJK LEZEN INLEIDING Foto: Timo Tijhof, Creative Commons OP PEIL BRENGEN Voor iedereen is het belangrijk dat er genoeg schoon water

Nadere informatie

Dossiernummer: 23-10-2013 Projectnummer:

Dossiernummer: 23-10-2013 Projectnummer: Bijlagen bij verordening subsidies natuurvriendelijke oevers en vispaaiplaatsen 2014: 1. Inrichtingseisen natuurvriendelijke oevers en vispaaiplaatsen; 2. Richtlijnen voor natuurvriendelijk onderhoud.

Nadere informatie

Wat de waterschappen voor je doen.

Wat de waterschappen voor je doen. Niet bang voor water? Wat de waterschappen voor je doen. Katrina, New Orleans 1 Hoofdstuk 1 - Wat het waterschap voor je doet 1.1 Waterschap is functionele democratie met vier kerntaken Positie van de

Nadere informatie

want ruimte voor de Maas en veilige (regionale) dijken zijn een eerste zorg.

want ruimte voor de Maas en veilige (regionale) dijken zijn een eerste zorg. Verkiezingsprogramma 2019 2023 AWP Aa en Maas De Algemene Waterschapspartij (AWP) is een landelijke vereniging met een gekozen bestuur. In elk waterschap heeft de AWP een afdeling. De landelijke vereniging

Nadere informatie

grondwater doorgrond wat kunt u doen tegen grondwateroverlast?

grondwater doorgrond wat kunt u doen tegen grondwateroverlast? grondwater doorgrond wat kunt u doen tegen grondwateroverlast? grondwater doorgrond Grondwater bestaat uit regenwater en oppervlaktewater dat in de bodem is weg gezakt en kwelwater dat onder druk uit lager

Nadere informatie

What s up Zuiderzeeland? Natuurkunde, theoretische opdracht

What s up Zuiderzeeland? Natuurkunde, theoretische opdracht What s up Zuiderzeeland? Natuurkunde theoretische opdracht kernmodule, 4vmbo Naam: Klas: Pompen of verzuipen Zoals je aan de titel al kunt zien is het onderwerp van deze module het afvoeren van overtollig

Nadere informatie

GronDwatEr. onttrekken En LozEn Van

GronDwatEr. onttrekken En LozEn Van GronDwatEr bronnering 2014 onttrekken En LozEn Van bronneringswater waterschap Zuiderzeeland zorgt voor schoon water, voldoende water en veiligheid. dit betekent dat waterschap Zuiderzeeland ook verantwoordelijk

Nadere informatie

Diepte-/profielschouw Kromme Rijngebied 2014

Diepte-/profielschouw Kromme Rijngebied 2014 Diepte-/profielschouw Kromme Rijngebied 2014 1 Diepte-/profielschouw, wat en waarom? EEN SLOOT MOET EEN SLOOT BLIJVEN. Het is om meerdere redenen belangrijk dat de diepte en breedte van een sloot door

Nadere informatie

WHAT S UP ZUIDERZEELAND? AARDRIJKSKUNDE, THEORETISCHE OPDRACHT

WHAT S UP ZUIDERZEELAND? AARDRIJKSKUNDE, THEORETISCHE OPDRACHT WHAT S UP ZUIDERZEELAND? AARDRIJKSKUNDE THEORETISCHE OPDRACHT WATER EN DIJKEN IN EDUGIS 2 HV Naam: Klas: In deze opdracht ga je Waterschap Zuiderzeeland op verschillende manieren onderzoeken. Je kijkt

Nadere informatie

Weg met dat vieze water! Alles wat je moet weten over afvalwater

Weg met dat vieze water! Alles wat je moet weten over afvalwater Weg met dat vieze water! Alles wat je moet weten over afvalwater Nederland is een land van water. Met veel beken, sloten en rivieren. Het water dat door deze beken, sloten en rivieren stroomt noemen we

Nadere informatie

Welkom bij de informatiebijeenkomst watergebiedsplan Westeramstel. 30 juni 2016 Noorder Legmeerpolder en Bovenkerkerpolder

Welkom bij de informatiebijeenkomst watergebiedsplan Westeramstel. 30 juni 2016 Noorder Legmeerpolder en Bovenkerkerpolder Welkom bij de informatiebijeenkomst watergebiedsplan Westeramstel 14 september 2015 2015 30 juni 2016 Noorder Legmeerpolder en Bovenkerkerpolder Programma Waarom een watergebiedsplan (dhr. G. Korrel) Stand

Nadere informatie

Regenwater leid je niet om de tuin!

Regenwater leid je niet om de tuin! Regenwater leid je niet om de tuin! Regenwater is te waardevol om direct het riool in te laten lopen. Vang het op en gebruik het goed. Kijk voor tips op www.denhaag.nl/water Regenwater leid je niet om

Nadere informatie

Verdroging: tegen gaan van verdroging in het algemeen door beperken van verharding, ruimte voor infiltratie, hydrologisch neutraal ontwikkelen etc.

Verdroging: tegen gaan van verdroging in het algemeen door beperken van verharding, ruimte voor infiltratie, hydrologisch neutraal ontwikkelen etc. WATERTOETSPROCES Globale checklist waterbelangen in de ruimtelijke ordening Bij het watertoetsproces let het waterschap op alle wateraspecten. Doorgaans krijgen het voorkomen van wateroverlast en de zorg

Nadere informatie

(Regionale) gebiedsinformatie over huidig watersysteem

(Regionale) gebiedsinformatie over huidig watersysteem Memo DM 1013497 Aan: Marktpartijen uitwerking plannen het Burgje, gemeente Bunnik Van: Beke Romp, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Datum: 13 januari 2016 Onderwerp: Notitie gebiedskenmerken (waterthema

Nadere informatie

Nieuwsbrief augustus 2014

Nieuwsbrief augustus 2014 Nieuwsbrief augustus 2014 Reeuwijkse Plassen schoner en mooier Het hoogheemraadschap van Rijnland neemt tot 2015 verschillende maatregelen die samen zorgen voor de verbetering van de waterkwaliteit en

Nadere informatie

Enquête Wetterskip Fryslan

Enquête Wetterskip Fryslan Enquête Wetterskip Fryslan Status: Afgesloten Begindatum: 14-08-2014 Einddatum: 12-09-2014 Live: 30 dagen Vragen: 15 Gedeeltelijk geantwoord: 35 (8,6%) Afgedankt: 0 (0%) Einde bereikt: 373 (91,4%) Totaal

Nadere informatie

Presentatie van gebiedsavond Peilbesluit Zegveld Gebiedsavond De Haak 29 oktober 2018

Presentatie van gebiedsavond Peilbesluit Zegveld Gebiedsavond De Haak 29 oktober 2018 Presentatie van gebiedsavond Peilbesluit Zegveld Gebiedsavond De Haak 29 oktober 2018 In gesprek over het water(peil) in De Haak, Zegveld en alternatieven voor het toekomstig waterpeil Programma Welkom

Nadere informatie

Veelgestelde vragen schouw dagelijks onderhoud

Veelgestelde vragen schouw dagelijks onderhoud Veelgestelde vragen schouw dagelijks onderhoud Wat is gewoon onderhoud? Gewoon onderhoud is het jaarlijks verwijderen van een overmaat aan begroeiing, vuil enzovoort dat zich in en direct naast de watergang

Nadere informatie

Baggerprogramma Noord-Hollandse vaarwegen

Baggerprogramma Noord-Hollandse vaarwegen PROVINCIE NOORD-HOLLAND Baggerprogramma Noord-Hollandse vaarwegen 2004-2008 Zonder slib meer vaart! 2 PROVINCIE NOORD-HOLLAND Inleiding Plantenresten, afval en gevallen bladeren zijn er o.a. de oorzaak

Nadere informatie

Water in Tiel. 1 Naast regionale wateren die in beheer zijn bij de waterschappen, zijn er rijkswateren (de hoofdwateren

Water in Tiel. 1 Naast regionale wateren die in beheer zijn bij de waterschappen, zijn er rijkswateren (de hoofdwateren Water in Tiel Waterbeleid Tiel en Waterschap Rivierenland Water en Nederland zijn onafscheidelijk. Eigenlijk geldt hetzelfde voor water en Tiel, met de ligging langs de Waal, het Amsterdam Rijnkanaal en

Nadere informatie

Werkstuk Techniek. Rioolwaterzuiveringsinstallaties. Werkstuk gemaakt door: Klas: B2E Datum inleveren werkstuk: Dinsdag 30 mei Docent: JGT

Werkstuk Techniek. Rioolwaterzuiveringsinstallaties. Werkstuk gemaakt door: Klas: B2E Datum inleveren werkstuk: Dinsdag 30 mei Docent: JGT Werkstuk Techniek Rioolwaterzuiveringsinstallaties Bron foto: www.wve.nl Bron foto: www.wve.nl Werkstuk gemaakt door: Anoniem Samantha (op van eigen de verzoek) Maat Bert Bert van van Naamen Naamen Klas:

Nadere informatie

17 Peilafwijking 17.1 Inleiding

17 Peilafwijking 17.1 Inleiding 17 Peilafwijking 17.1 Inleiding Rijnland is als waterbeheerder verantwoordelijk voor het beheer van het waterpeil. In peilbesluiten legt Rijnland vast welk peil in het betreffende gebied door Rijnland

Nadere informatie

Naar veilige Markermeerdijken

Naar veilige Markermeerdijken Naar veilige Markermeerdijken Naar veilige Markermeerdijken Hoogheemraadschap Hollands Noorder kwartier versterkt 33 kilometer afgekeurde dijk tussen Hoorn en Amsterdam. Tijdens de toetsronde in 2006 zijn

Nadere informatie

Naam: WATER. pagina 1 van 8

Naam: WATER. pagina 1 van 8 Naam: WATER Geen leven zonder water Zonder water kun je niet leven. Als je niet genoeg drinkt, krijgt je dorst. Als je dorst hebt, heeft je lichaam water tekort. Je raakt dit water vooral kwijt door te

Nadere informatie

- Op de terugweg hiervan kwamen ze op één punt bijeen, Utrecht. ( auto s)

- Op de terugweg hiervan kwamen ze op één punt bijeen, Utrecht. ( auto s) Samenvatting door Saskia 1046 woorden 8 april 2014 7,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde De Geo 2.4 Files oplossen Files 29 mei 1955 was er in Nederland de eerste file. Duizenden inwoners van

Nadere informatie

Vragen en antwoorden Aanpak Agniesebuurt

Vragen en antwoorden Aanpak Agniesebuurt Vragen en antwoorden Aanpak Agniesebuurt Waarom aan de slag in de Agniesebuurt? Oude stadswijken zoals de Agniesebuurt, die dichtbebouwd zijn met veel verharding en weinig open water en groen, zijn kwetsbaar

Nadere informatie

AANSLUITING CURRICULUMVOORSTEL WATEREDUCATIE GROEP 7-8

AANSLUITING CURRICULUMVOORSTEL WATEREDUCATIE GROEP 7-8 1 KLIKPLAAT WAT IS WATER Lesblad Wat is water Water, ijs en waterdamp Oplossen Sterk water Drijven en zinken Zoet en zout Overal is water INHOUD LESMODULE: [DOMEIN WATER EN LEVEN] Leerling geeft water

Nadere informatie

Voorstellen. Waterschap Hollandse Delta. John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie

Voorstellen. Waterschap Hollandse Delta. John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie Voorstellen Waterschap Hollandse Delta John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie Waterschap Hollandse Delta Dynamiek in de Delta [2] Inhoud De taken van het waterschap De dynamiek in de tijd Een dynamische

Nadere informatie

Afdrukken pagina 2-23 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd

Afdrukken pagina 2-23 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd Gebruiksaanwijzing leerdagboek Exempel Schoon water Afdrukken pagina 2-23 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd Aanwijzingen Schrijf- en tekenruimte in leerdagboek

Nadere informatie

Figuur 1 Zuiveringsinstallatie

Figuur 1 Zuiveringsinstallatie Richtlijn 91/271/EEG: Situatierapport ex artikel 16 Nederland, situatie op 31 december 1998 Inzameling, transport en behandeling van afvalwater in Nederland Bij allerlei activiteiten in huis en bedrijf

Nadere informatie

Mest Boeren gebruiken mest op weilanden en akkers. Ook via de koe zelf komt er mest in een weiland. Via de regen spoelt dit ook in het water van

Mest Boeren gebruiken mest op weilanden en akkers. Ook via de koe zelf komt er mest in een weiland. Via de regen spoelt dit ook in het water van Mest Boeren gebruiken mest op weilanden en akkers. Ook via de koe zelf komt er mest in een weiland. Via de regen spoelt dit ook in het water van sloten, beken en rivieren. Het waterschap meet hoeveel meststoffen

Nadere informatie

Wandelroute. Roggebotzand 6 KM

Wandelroute. Roggebotzand 6 KM 6 KM Wandelroute Roggebotzand U wandelt over onverharde- en graspaden door het bos. In het Roggebotbos leven veel verschillende planten en dieren. Bovendien kunt u de resultaten zien van werkzaamheden

Nadere informatie

Presentatie Waterschap De Dommel bij: Volkstuindersvereniging Bladel c.a. Door: Toon Kemps

Presentatie Waterschap De Dommel bij: Volkstuindersvereniging Bladel c.a. Door: Toon Kemps Presentatie Waterschap De Dommel bij: Volkstuindersvereniging Bladel c.a. Door: Toon Kemps Inhoud presentatie Even voorstellen Waterschappen algemeen Video Vragen Project Beemdstraat Bladel Afsluiting

Nadere informatie

Subsidie voor aanleg natuurvriendelijke oevers en vispaaiplaatsen

Subsidie voor aanleg natuurvriendelijke oevers en vispaaiplaatsen Subsidie voor aanleg natuurvriendelijke oevers en vispaaiplaatsen Heeft u een perceel of grenst uw woning of bedrijf aan een watergang en wilt u uw oever veranderen in een natuurvriendelijke oever? Dan

Nadere informatie

Nederland Waterland Basisonderwijs

Nederland Waterland Basisonderwijs Nederland Waterland Basisonderwijs Introductie Nederland is een land vol met water. Water in rivieren en meren. De zee klotst tegen onze duinen. En de zachte bodem van Nederland zit ook vol met water.

Nadere informatie

Handleiding. Afvalwaterzuivering. Uitleg Samenvatting Test jezelf

Handleiding. Afvalwaterzuivering. Uitleg Samenvatting Test jezelf Handleiding Voorbereiding Organiseer eventueel een excursie naar een rioolwaterzuiveringsinstallatie in de directe omgeving. Deze excursie kan worden gepland voorafgaand aan de behandeling van dit Bloq,

Nadere informatie

Oudste landschap van Nederland Natuurparel De Vilt

Oudste landschap van Nederland Natuurparel De Vilt Oudste landschap van Nederland Natuurparel De Vilt Deze oude Maas-arm is 10.000 jaar geleden gevormd en afgesloten geraakt van de huidige Maas. In de loop van de tijd is hier een uniek natuurlandschap

Nadere informatie

Met vriendelijke groet, Vera Dam directeur Natuur en Milieufederatie Flevoland

Met vriendelijke groet, Vera Dam directeur Natuur en Milieufederatie Flevoland Voor uw programma voor de waterschapsverkiezingen geven wij u graag punten ter inspiratie mee die wij en onze 55 aangesloten organisaties belangrijk vinden, zodat we ook in de toekomst prettig kunnen wonen

Nadere informatie

WERKBLAD - ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS DIJKEN

WERKBLAD - ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS DIJKEN WERKBLAD - ONDERBOUW VOORTGEZET ONDERWIJS DIJKEN Je woont veilig in Nederland. Dat lijkt heel normaal, maar zo gewoon is dat niet. Een groot deel van Nederland ligt namelijk onder zeeniveau. Dus het gevaar

Nadere informatie

What s up Zuiderzeeland? Natuurkunde, theoretische opdracht

What s up Zuiderzeeland? Natuurkunde, theoretische opdracht What s up Zuiderzeeland? Natuurkunde theoretische opdracht kernmodule, 2HV Naam: Klas: Pompen of verzuipen Zoals de werktitel al doet vermoeden is het kernthema van deze module het afvoeren van overtollig

Nadere informatie

IN DE POLDER. Meer weten? Praten over water in (ruimtelijke) ontwikkelingen? Neem contact met ons op!

IN DE POLDER. Meer weten? Praten over water in (ruimtelijke) ontwikkelingen? Neem contact met ons op! FEBRUARI 2018 BUITENDIJKSE WONEN WERKEN REGIONALE IN DE POLDER BIJSLUITER BIJ PLAAT WATER EN RUIMTELIJKE ONTWIKKELINGEN De praatplaat is bedoeld als startpunt voor een gesprek om ruimtelijke ontwikkelingen

Nadere informatie

Wateroverlast in de Westelijke Langstraat

Wateroverlast in de Westelijke Langstraat Wateroverlast in de Westelijke Langstraat Wateroverlast Westelijke Langstraat Westelijke Langstraat is van oudsher een nat gebied waar afwatering belangrijk is. Dat is duidelijk te zien aan de vele slagen

Nadere informatie

Riolering buitengebied Veelgestelde vragen en antwoorden

Riolering buitengebied Veelgestelde vragen en antwoorden gemeente Ede Riolering buitengebied Veelgestelde vragen en antwoorden U woont in een gebied waar het huishoudelijk afvalwater via een pompput op de drukriolering wordt geloosd. Omdat de werking van drukriolering

Nadere informatie

Samen werken aan waterkwaliteit. Voor schoon, voldoende en veilig water

Samen werken aan waterkwaliteit. Voor schoon, voldoende en veilig water Samen werken aan waterkwaliteit Voor schoon, voldoende en veilig water D D Maatregelenkaart KRW E E N Z D E Leeuwarden Groningen E E W A IJSSELMEER Z Alkmaar KETELMEER ZWARTE WATER MARKER MEER NOORDZEEKANAAL

Nadere informatie

DOCENTENHANDLEIDING basisonderwijs

DOCENTENHANDLEIDING basisonderwijs DOCENTENHANDLEIDING basisonderwijs 1 Inleiding Welkom bij het lesmateriaal over het ir. D.F. Woudagemaal! Wat leuk dat u binnenkort met uw groep het ir. D.F. Woudagemaal gaat bezoeken. Dit lesmateriaal

Nadere informatie

WERKBLAD - GROEP 7/8 DIJKEN DIJKEN IN FRYSLÂN

WERKBLAD - GROEP 7/8 DIJKEN DIJKEN IN FRYSLÂN WERKBLAD - GROEP 7/8 DIJKEN Je woont veilig in Nederland. Dat lijkt heel normaal. Maar zo gewoon is dat niet. Een groot deel van Nederland ligt namelijk onder zeeniveau. Het gevaar van een overstroming

Nadere informatie

Aquafin - leerpakket. werken aan zuiver water WERKBLAD VOOR DE LEERLING NIVEAU 1 - MEERKEUZEVRAGEN

Aquafin - leerpakket. werken aan zuiver water WERKBLAD VOOR DE LEERLING NIVEAU 1 - MEERKEUZEVRAGEN werken aan zuiver water WERKBLAD VOOR DE LEERLING Aquafin - leerpakket NIVEAU 1 - MEERKEUZEVRAGEN 1. Hoeveel water gebruikt de Vlaming gemiddeld per dag? 1. 120 liter 2. 80 liter 3. 200 liter 8. Waar komt

Nadere informatie

VERKIEZINGS PROGRAMMA

VERKIEZINGS PROGRAMMA VERKIEZINGS PROGRAMMA 2 WATERSCHAPSVERKIEZINGEN 2015-2018 1 VERKIEZINGSPROGRAMMA 2015-2018 Partijleden Samen werken aan water 1 Theo Hogendoorn Dronten 2 Bert Philipsen Rutten 3 M.C. Slootman-Claassen

Nadere informatie

WONEN EN WERKEN IN DE POLDER

WONEN EN WERKEN IN DE POLDER WONEN EN WERKEN IN DE POLDER Voorafgaand aan de waterschapsverkiezingen in 2019 schetst Waterschap Zuiderzeeland toekomstige vraagstukken. Waterschap Zuiderzeeland beschermt Flevoland tegen wateroverlast

Nadere informatie

Toenemende bebouwing in het gebied en veranderingen van het klimaat vragen om een aanpassing van het

Toenemende bebouwing in het gebied en veranderingen van het klimaat vragen om een aanpassing van het Nieuwsbrief 1, februari 2007 Waterbeheer Putten Werken aan schoon en voldoende water op Putten Waterschap Hollandse Delta gaat de komende jaren de waterhuishoudkundige situatie op het eiland Putten verbeteren.

Nadere informatie

CDA programma Waterschapsverkiezingen 2015 versie 18 september 2014. Water op peil. Verkiezingsprogramma CDA. voor Waterschap Zuiderzeeland

CDA programma Waterschapsverkiezingen 2015 versie 18 september 2014. Water op peil. Verkiezingsprogramma CDA. voor Waterschap Zuiderzeeland CDA programma Waterschapsverkiezingen 2015 versie 18 september 2014 Water op peil Verkiezingsprogramma CDA voor Waterschap Zuiderzeeland Verkiezingen 18 maart 2015 Inhoudsopgave Inzet CDA voor Waterschap

Nadere informatie

Verkiezingsprogramma. Water Natuurlijk Rijn en IJssel

Verkiezingsprogramma. Water Natuurlijk Rijn en IJssel Verkiezingsprogramma 2019 2023 Water Natuurlijk Rijn en IJssel Inleiding Voor u ligt het conceptverkiezingsprogramma van Water Natuurlijk Rijn en IJssel In de komende periode gaan we in gesprek met inwoners

Nadere informatie

10.1 10.0. Naar een nieuw 9.90. Schoonebeekerdiep 9.80 9.70. Denk mee, schets mee 9.60 9.50 9.40 9.30 9.20 9.10 9.00

10.1 10.0. Naar een nieuw 9.90. Schoonebeekerdiep 9.80 9.70. Denk mee, schets mee 9.60 9.50 9.40 9.30 9.20 9.10 9.00 Naar een nieuw Schoonebeekerdiep Denk mee, schets mee Waterschap Velt en Vecht wil graag een natuurlijker Schoonebeekerdiep dat meer water kan opvangen. Langs de beek blijft landbouw de belangrijkste bestemming.

Nadere informatie

Energie uit drinkwater en afvalwater

Energie uit drinkwater en afvalwater Energie uit drinkwater en afvalwater Inhoud 1. De cyclus van de stedelijke drinkwatervoorziening en afvalwater 2. Installeren van een turbine in het drinkwaternet 2.1. De druk in drinkwaternetten 2.2.

Nadere informatie

Water in beeld. Toestand en toekomst van het West-Brabantse watersysteem

Water in beeld. Toestand en toekomst van het West-Brabantse watersysteem Water in beeld Toestand en toekomst van het West-Brabantse watersysteem Waterschap Brabantse Delta zorgt zowel voor de aan- en afvoer van water als ook voor de kwaliteit ervan. Zo kunnen recreanten op

Nadere informatie

Kade-inspectie en uw onderhoudsplicht

Kade-inspectie en uw onderhoudsplicht Kade-inspectie en uw onderhoudsplicht Nederland ligt voor een groot deel onder de zeespiegel. Op sommige plekken in Rijnland tot wel zes meter. Dankzij waterkeringen, zoals dijken, sluizen, stuwen en stormvloedkeringen,

Nadere informatie

Middelburg Polder Tempelpolder. Polder Reeuwijk. Reeuwijk. Polder Bloemendaal. Reeuwijksche Plassen. Gouda

Middelburg Polder Tempelpolder. Polder Reeuwijk. Reeuwijk. Polder Bloemendaal. Reeuwijksche Plassen. Gouda TNO Kennis voor zaken : Oplossing of overlast? Kunnen we zomaar een polder onder water zetten? Deze vraag stelden zich waterbeheerders, agrariërs en bewoners in de Middelburg-Tempelpolder. De aanleg van

Nadere informatie

Inpassingsplan Kavel B (zuidelijke kavel) Leiweg VM aanleg 3000 m 2 natuur

Inpassingsplan Kavel B (zuidelijke kavel) Leiweg VM aanleg 3000 m 2 natuur Inpassingsplan Kavel B (zuidelijke kavel) Leiweg 16-8-2018 VM aanleg 3000 m 2 natuur Bij de aanleg en onderhoud van het stuk natuur achter de woonbestemming gelegen op de locatie Leiweg ongenummerd perceel

Nadere informatie

Werkblad - Les 2 - Waterbouw en ecologie

Werkblad - Les 2 - Waterbouw en ecologie BOUWEN MET DE NATUUR In Nederland proberen we de natuur te herstellen, maar de natuur kan zelf ook een handje helpen. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij de aanleg van de Marker Wadden, een eilandengroep in het

Nadere informatie

De Friese Waterketen: samen besparen!

De Friese Waterketen: samen besparen! De Friese Waterketen: samen besparen! Weet u het antwoord? Drinkwater; waar halen we dit vandaan? Hoeveel water gebruikt u per dag? Auto naar de wasstraat of zelf wassen? Waterbelasting, rioolheffing,

Nadere informatie

WHAT S UP ZUIDERZEELAND?

WHAT S UP ZUIDERZEELAND? WHAT S UP ZUIDERZEELAND? TECHNIEK THEORETISCHE OPDRACHT KERNMODULE TECHNASIUM 4HV Naam: Klas: DUURZAME OEVERS Het kernthema van deze module is het duurzaam maken van de oevers van de vaarten en tochten

Nadere informatie

Welkom bij de informatiebijeenkomst watergebiedsplan Westeramstel. 28 juni 2016 Zuider legmeerpolder en Uithoornse Polder

Welkom bij de informatiebijeenkomst watergebiedsplan Westeramstel. 28 juni 2016 Zuider legmeerpolder en Uithoornse Polder Welkom bij de informatiebijeenkomst watergebiedsplan Westeramstel 9 september 2015 2015 28 juni 2016 Zuider legmeerpolder en Uithoornse Polder Programma Waarom een watergebiedsplan (dhr. G. Korrel) Stand

Nadere informatie

zo doet u dat! Regenwater afkoppelen? De gemeente voert in uw buurt een afkoppelproject uit. U kunt meedoen door de regenwaterafvoer

zo doet u dat! Regenwater afkoppelen? De gemeente voert in uw buurt een afkoppelproject uit. U kunt meedoen door de regenwaterafvoer gemeente Ede november 2007 Regenwater afkoppelen? zo doet u dat! De gemeente voert in uw buurt een afkoppelproject uit. U kunt meedoen door de regenwaterafvoer van uw dak af te koppelen. Of u bent dit

Nadere informatie

Negentien windmolens van rond 1740

Negentien windmolens van rond 1740 Wandelroute Kinderdijk Lengte: 11 en 20 kilometer Landschap: veenweidegebied, soms zacht en drassig Routebeschrijving: zie pagina 70 Markering: geen Plattegrond: beschikbaar (zie: www.klikprintenwandel.nl)

Nadere informatie

Veilige dijken. Hoe veilig woont u?

Veilige dijken. Hoe veilig woont u? Veilige dijken Hoe veilig woont u? Wonen aan de Maas Veel mensen genieten van het wonen aan de Maas. Daar staat tegenover dat de Maas ook haar grillige en gevaarlijke kant kan laten zien. Limburg heeft

Nadere informatie

Wonen aan een kade Wat betekent dat?

Wonen aan een kade Wat betekent dat? Wat betekent dat? Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 Waarom dit boekje? 3 Veilig achter dijken en kades 4 Het ontstaan van dijken 5 Verschillende soorten dijken en kades 6 Hoe kan een kade onveilig worden?

Nadere informatie

Schoon water. Hoe zuiveren wij uw afvalwater?

Schoon water. Hoe zuiveren wij uw afvalwater? Schoon water Hoe zuiveren wij uw afvalwater? Welkom bij een van de rioolwaterzuiveringsinstallaties van Waterschap Peel en Maasvallei. Schoon regenwater kan prima worden opgevangen in een regenwaterbuffer.

Nadere informatie

Informatie over de versterking van de Noord-Hollandse kust Voor je spreekbeurt of werkstuk

Informatie over de versterking van de Noord-Hollandse kust Voor je spreekbeurt of werkstuk Informatie over de versterking van de Noord-Hollandse kust Voor je spreekbeurt of werkstuk De kust is (niet) veilig! De dijk aan de kust van Petten ziet er zo sterk en krachtig uit, maar toch is hij niet

Nadere informatie

Zand en klei 1. Van veen tot weiland 2. Blad 1. Heide Een lage plant met paarse bloemen.

Zand en klei 1. Van veen tot weiland 2. Blad 1. Heide Een lage plant met paarse bloemen. 5 Lastige woorden Blad Zand en klei Heide Een lage plant met paarse bloemen. Voedingsstoffen Voedsel dat planten nodig hebben om te groeien. Boomgaard Een stuk land met fruitbomen. Greppel Een kleine droge

Nadere informatie

U woont langs een dijk die versterkt moet worden. dijkversterking. waar heeft u mee te maken?

U woont langs een dijk die versterkt moet worden. dijkversterking. waar heeft u mee te maken? U woont langs een dijk die versterkt moet worden dijkversterking waar heeft u mee te maken? Binnendijks of buitendijks? U woont binnendijks wanneer uw woning door een dijk wordt beschermd tegen het water

Nadere informatie

Pakketten Waterbeheer

Pakketten Waterbeheer Pakketten Waterbeheer 2016-2021 Duurzaam slootbeheer, iets voor u? Als agrariër heeft u belang bij een goed onderhouden sloot. Nu is de waterkwaliteit de afgelopen jaren al flink verbeterd, maar het kan

Nadere informatie

What s up Zuiderzeeland?

What s up Zuiderzeeland? What s up Zuiderzeeland? techniek theoretische opdracht kernmodule technasium 4HV Naam: Klas: Duurzame Oevers Het kernthema van deze module is het duurzaam maken van de oevers van de vaarten en tochten

Nadere informatie

Spiegelplas en Ankeveense plassen

Spiegelplas en Ankeveense plassen Spiegelplas en Ankeveense plassen Stand van de natuur en herstelmaatregelen Gerard ter Heerdt Bart Specken Jasper Stroom Floor Speet Winnie Rip Een tienminuten gesprek. Hoe staan onze kinderen er voor?

Nadere informatie

Wijkoverleg Aalsmeer Oost. maandag 6 maart

Wijkoverleg Aalsmeer Oost. maandag 6 maart Wijkoverleg Aalsmeer Oost maandag 6 maart Onderwerp voor vanavond 1. Het hoogheemraadschap van Rijnland 2. Watersystemen en onderhoud 3. KRW2 Westeinderplassen en Bovenlanden 4. Watergebiedsplan Aalsmeer

Nadere informatie

Nederland leeft met Water

Nederland leeft met Water Nederland leeft met Water Nederland is synoniem met water. Eeuwenlang hielden we de zee en de rivieren met dijken en gemalen in toom. Het hoge water van 1993 en 1995 en de wateroverlast in de jaren daarna

Nadere informatie

leeft......met water Regenwater gescheiden afvoeren

leeft......met water Regenwater gescheiden afvoeren Schijndel leeft......met water Regenwater gescheiden afvoeren Schijndel leeft met water Door veranderende weersomstandigheden en toekomstige ontwikkelingen in de waterwetgeving, moet iedere gemeente een

Nadere informatie

Nederland leeft met Water

Nederland leeft met Water Nederland leeft met Water Nederland is synoniem met water. Eeuwenlang hielden we de zee en de rivieren met dijken en gemalen in toom. Het hoge water van 1993 en 1995 en de wateroverlast in de jaren daarna

Nadere informatie

Werk uitvoeren voor natuur in Lingegebied & Diefdijk-Zuid

Werk uitvoeren voor natuur in Lingegebied & Diefdijk-Zuid Werk uitvoeren voor natuur in Lingegebied & Diefdijk-Zuid Nieuwsbrief Natura 2000-gebied Lingegebied & Diefdijk-Zuid Nummer 5, februari 2018 Op 10 januari jl. vond in de Schildkamp in Asperen een inloopbijeenkomst

Nadere informatie

Bijdorp. 15 maart Watersysteem Bijdorp. Geachte mevrouw, heer,

Bijdorp. 15 maart Watersysteem Bijdorp. Geachte mevrouw, heer, DATUM 15 maart 2016 REGISTRATIENUMMER ONDERWERP Watersysteem Bijdorp Geachte mevrouw, heer, 1. Aanleiding De wijk Bijdorp ondervindt bij zware neerslag wateroverlast. De gemeente Schiedam en Delfland zijn

Nadere informatie