BELEIDSPLAN BETREFFENDE DE REORGANISATIE VAN ZIEKENHUISINFECTIEBEHEERSING IN DE BELGISCHE INSTELLINGEN FEDERAAL PLATFORM VOOR ZIEKENHUISHYGIËNE

Transcriptie

1 BELEIDSPLAN BETREFFENDE DE REORGANISATIE VAN ZIEKENHUISINFECTIEBEHEERSING IN DE BELGISCHE INSTELLINGEN FEDERAAL PLATFORM VOOR ZIEKENHUISHYGIËNE

2 A. ACHTERGROND De explosie van taken en verantwoordelijkheden van de ziekenhuishygiënisten, alsook de toenemende professionalisering en de moeilijkheid om resultaten objectief te meten doen vragen rijzen over de manier waarop de ziekenhuizen nu en in de toekomst de werking van de hygiënisten kunnen optimaliseren. De overheid is zich bewust van de veranderende noden van ziekenhuishygiënisten en hun opdrachten en verzoekt het federaal platform voor ziekenhuishygiëne voorstellen te formuleren voor een betere werking van de ziekenhuishygiëne. In antwoord op deze vraag heeft het federaal platform een beleidsplan opgesteld. Dit beleidsplan wordt overgemaakt aan de federale overheidsdienst via de geëigende kanalen, te weten de nationale werkgroep voor antibioticumbeleid (BAPCOC). De afgevaardigden van de regionale platformen voor ziekenhuishygiëne hebben uitgebreid over dit onderwerp overlegd binnen het federaal platform. De nood om de organisatie en de structuren te vernieuwen waaronder aan bestrijding van ziekenhuisinfecties moet gedaan worden stond centraal in de discussies. Ziekenhuishygiëne als vak en wetenschap maakt een belangrijke evolutie door zodat een beleidsplan voor de komende jaren dringend nodig is. In eerste instantie wordt de aard van de opdracht ziekenhuishygiëne in de Belgische instellingen in vraag gesteld. Men heeft gedebatteerd over de te verwezenlijken opdrachten, de te behalen resultaten en streefdoelen. In tweede instantie heeft het federaal platform de vraag benaderd of de hiërarchische structuur en de taakverdeling tussen de verschillende actoren in het domein van de ziekenhuishygiëne geoptimaliseerd moet worden. Hoe kunnen geneesheren-hygiënisten, verpleegkundigen, het comité voor ziekenhuishygiëne en de directie van de instelling het best de doelstellingen realiseren? Wie draagt verantwoordelijkheid voor de voorstellen, de uitwerking, de implementatie en de opvolging van veranderingsprocessen in dit werkdomein? Ten derde oppert het federaal platform mogelijke denkpistes over de middelen die ter beschikking moeten gesteld worden en de modaliteiten van financiering van de ziekenhuishygiëne. Op middellange termijn zal het platform ook een concreet voorstel formuleren over dit derde luik van de vraagstelling. In deze tekst wordt, met het oog op de realisatie van een goede (betere) werking op het vlak van de ziekenhuishygiëne, de essentie van de taken van de geneesheer voor ziekenhuishygiënist, de verpleegkundige-hygiënist, het comité voor ziekenhuishygiëne, de hoofdgeneesheer en de directie belicht en worden tevens functievereisten gedefinieerd. Beleidsplan organisatie ziekenhuishygiëne 2003 p. 2 van 16.

3 B. HISTORIEK EN BESTAANDE TOESTAND Federaal platform voor ziekenhuishygiëne Op grond van artikel 68 van de ziekenhuiswet moet het ziekenhuis erkenningsnormen naleven, vastgelegd in het K.B. van De Belgische ziekenhuizen moeten tevens voldoen aan structurele normen ivm ziekenhuishygiëne: de noodzaak voor en verantwoordelijkheden van verpleegkundigen-hygiënisten en geneesheren-hygiënisten zijn wettelijk bepaald, alsook de taken van het comité voor ziekenhuishygiëne. De organisatie van de ziekenhuishygiëne wordt in België geregeld door het Koninklijk besluit van 7 november 88, waarin de volgende onderwerpen worden behandeld: De instanties in het ziekenhuis die betrokken zijn bij de organisatie van de hygiëne Functie en opleiding van de geneesheer-hygiënist Functie en opleiding van de verpleegkundige-hygiënist Samenstelling en werking van het comité voor ziekenhuishygiëne Taken van en toezicht op de activiteiten van het comité voor ziekenhuishygiëne In verband met de ziekenhuishygiëne wordt bijgevolg bepaald dat er vier instanties moeten werkzaam zijn: 1. de hoofdgeneesheer 2. de geneesheer voor ziekenhuishygiënist 3. de verpleegkundige voor ziekenhuishygiënist 4. het comité voor ziekenhuishygiëne De wetgeving uit 1988 beoogde dus vooral een kader op te leggen aan alle ziekenhuizen waarin hygiëne als opdracht georganiseerd moest worden. Hierbij werd veel aandacht besteed aan de bepaling van de actoren die aangesteld moesten worden, doch zonder een organisatie te beschrijven waarin deze actoren zouden functioneren. De opdrachten van de geneesheer-hygiënist, de verpleegkundige-hygiënist en het comité voor ziekenhuishygiëne werden beschreven in het KB van Het is opmerkelijk dat de taken van de geneesheer-hygiënist en het comité voor ziekenhuishygiëne bijna integraal overeenkomen, te weten: Opzetten en toezicht aseptische technieken Toezicht op afzondering van besmette zieken Registratie van ziekenhuisinfecties Opsporen van infectiebronnen Opsporen van kiemdragers Bacteriologisch toezicht op het ziekenhuismilieu Controle op technieken voor ontsmetting en sterilisatie Aanbevelingen ivm antibiotherapie Richtlijnen en toezicht op: voor huishoudelijk onderhoud, linnen Hygiëne in de voeding Ziekenhuisafval Bestrijding ongedierte Bouwen of verbouwen Opleiding en bijscholing ivm hygiëne Reglement operatiekwartier en autopsielokalen (enkel opdracht voor het comité, niet vermeld bij de geneesheer). De wetgever was op dat ogenblik voornamelijk geïnspireerd door het opsporen van infectiebronnen en het opzetten van procedures voor meer hygiënisch werken. De verpleegkundige-hygiënist staat beschreven als een medewerker van de geneesheerhygiënist, maar zijn/haar wettelijke taken zijn echter veel beperkter: Beleidsplan organisatie ziekenhuishygiëne 2003 p. 3 van 16.

4 1. Ze bezorgt inlichtingen aan het comité en stelt principes en werkschema s voor aan het comité 2. Zij oefent taken uit toevertrouwd door het comité 3. Zij vervult een rol van supervisie in werkmethodes, doeltreffendheid van onderwijs en nieuwe methodes en brengt verslag uit naar het comité. Dit houdt in dat de verpleegkundige weinig initiatieven kan nemen zonder het comité voor ziekenhuishygiëne, wat niet overeenkomt met de realiteit anno Beleidsplan organisatie ziekenhuishygiëne 2003 p. 4 van 16.

5 C. OPDRACHTEN VAN ZIEKENHUISHYGIËNE 1. Werkelijke taken anno 2003 Federaal platform voor ziekenhuishygiëne Tijden veranderen, zo ook de opduikende problemen en prioriteiten. In navolging van nationale en internationale evoluties werden hygiënisten geleidelijk verplicht meer doelgericht taken op te nemen met onmiddellijk en direct effect op de preventie van ziekenhuisinfecties. Nog steeds worden ziekenhuishygiënisten door hun comité, hun directie en zelfs door de overheid geëvalueerd naar hun graad van activiteit, ttz de hoeveelheid van projecten en procedures waaraan gewerkt wordt. Deze mentaliteit is in alle industriële landen in snelle evolutie. De doelstelling van de hygiënisten moet in eerste instantie het bereiken zijn van resultaten, nl. het reduceren van de incidentie van ziekenhuisinfecties. Hierop moeten zij ook geëvalueerd worden. Zo zien we dat de hygiënisten van grotere instellingen geleidelijk meer prioriteit gegeven hebben aan: acute bestrijding van epidemieën en preventie van dreigende epidemieën; opstellen en implementeren van operationele procedures ivm hygiëne alsook het nakijken van hygiëneaspecten in procedures voor andere ziekenhuisactiviteiten; opvolgen van hygiëneaspecten bij verbouwingen; surveillanceprojecten: deelname aan nationale initiatieven alsook projectmatige bewaking van specifieke problemen in de eigen instelling; kwaliteitsbewaking en uitvoering van het Vlaams kwaliteitsdecreet. Naast de wettelijke opdrachten zijn geneesheren en verpleegkundigen-hygiënisten in praktijk ook de volgende nevenactiviteiten gaan uitvoeren: toetsen van nieuwe KB s, ministeriële omzendbrieven en officiële richtlijnen ivm ziekenhuishygiëne aan de praktijksituatie in het eigen ziekenhuis; opvolgen van niet bindende (internationale) adviezen ivm ziekenhuishygiëne (CDC-USA, WIP-Nederland enz.) en inschatten van de toepassing ervan in de eigen instelling; actief meewerken aan het regionaal platform voor ziekenhuishygiëne; nauwlettend volgen van de wetenschappelijk literatuur; planning, drijvende kracht en supervisie van het tot stand komen van allerlei noodzakelijke geschreven richtlijnen; bijsturen van reeds bestaande geschreven richtlijnen; zorgen voor adequate implementatie van en blijvende compliantie met de procedures; organiseren van bijscholingsprogramma; organiseren van de vergaderingen van het comité; opstellen van officiële stukken voor de overheid (kwaliteitsdecreet, overheidsprojecten zoals registratierapporten enz.); begeleiden van inspecteurs (volksgezondheid, eetwareninspectie, ); advies bij aankoop / invoer / gebruik van allerlei verzorgingsmateriaal en apparatuur; efficiënt afhandelen van dagelijkse oproepen van personeelsleden van alle geledingen van het ziekenhuis ivm de meest uiteenlopende onderwerpen; wetenschappelijke activiteiten zoals voorstelling posters, voordrachten en publicatie van artikels. 2. Voorstellen voor aanpassing van de opdrachten van de hygiënisten in de Belgische instellingen De belangrijkste uitdagingen voor de beheersing van ziekenhuisinfecties in de volgende jaren bestaan in het vastleggen van de beoogde meetbare resultaten in de bestrijding van ziekenhuisinfecties, het opzetten van surveillanceprojecten en de standaardisatie van de gebruikte methoden voor de realisatie van deze projecten. Hiermee wordt in eerste instantie niet bedoeld dat alle instellingen op identieke wijze dezelfde problemen moeten aanpakken, doch wel dat een minimaal pakket van opdrachten in dit domein dat beantwoordt aan de huidige noden die noodzakelijkerwijs gerealiseerd moet worden in elke instelling. Enerzijds zal dit minimaal pakket bestaan uit een reeks vaste opdrachten waarvan bewezen is dat hun Beleidsplan organisatie ziekenhuishygiëne 2003 p. 5 van 16.

6 voortdurende uitvoering een effect heeft op ziekenhuisinfecties zoals surveillance. Anderzijds zullen andere opdrachten op elk ogenblik moeten ondernomen worden om nieuw opduikende bedreigingen effectief en tijdig te bestrijden zoals aanpak van SARS. Sommige ziekenhuizen zullen daarenboven nog andere projecten uitwerken en implementeren om ziekenhuisinfecties te bestrijden. Hiervoor moet de overheid de nodige omkadering specifiek voor deze instellingen creëren. Het Federaal platform stelt unaniem voor om de opdrachten te beperken tot het beheersen van ziekenhuisinfecties. Tot het vaste pakket van prioritaire opdrachten moeten behoren: Ontwikkelen, implementeren en opvolgen van een beleid doorheen de ziekenhuisorganisatie ivm: standaardvoorzorgsmaatregelen ter preventie van overdracht van besmettelijke kiemen; isolatie van besmette patiënten ter indijking van de overdracht. Surveillance van ziekenhuisinfecties aan de hand van indicatoren die toelaten de evolutie in de instelling te volgen en bij te sturen. Opzetten van een epidemiebeleid. Opvolgen van hygiëneaspecten bij ziekenhuisactiviteiten zoals: bouwen of verbouwen operatiekwartier en verloskwartier aankoop van materialen Implementeren van richtlijnen opgesteld door de HGR (sectie hygiëne) en andere officiële instanties. Uitwisselen van informatie en ervaring met andere instellingen binnen het kader van de regionale platformen voor ziekenhuishygiëne. 3. Aangepaste terminologie Het federaal platform stelt dan ook voor om de verouderde terminologie van ziekenhuishygiëne aan te passen en overeen te laten stemmen met de actuele doelstellingen. Hiertoe zouden de volgende termen veranderd moeten worden: Ziekenhuishygiëne Oud Comité voor ziekenhuishygiëne Geneesheer voor ziekenhuishygiënist Nieuw Ziekenhuisinfectiebeheersing Comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing Geneesheer ziekenhuisinfectiebeheersing Verpleegkundige voor ziekenhuishygiënist Verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing Deze terminologie wordt dan ook verder gebruikt in dit document. Beleidsplan organisatie ziekenhuishygiëne 2003 p. 6 van 16.

7 D. ORGANISATIE VAN ZIEKENHUISINFECTIEBEHEERSING IN DE BELGISCHE INSTELLINGEN 1. Schets van de bestaande situatie In meerdere Belgische ziekenhuizen werken zowel de geneesheer als de verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing slechts deeltijds. Andere instellingen beschikken over voltijdse mandaten en in sommige gevallen zijn zelfs meerdere verpleegkundigen werkzaam in de ziekenhuisinfectiebeheersing. In sommige ziekenhuizen functioneren de geneesheer- en verpleegkundigen ziekenhuisinfectiebeheersing in een al dan niet geformaliseerde dienst, in andere staan zij elkaar zoveel mogelijk bij om de taken te kunnen vervullen. In enkele ziekenhuizen werken verpleegkundigen en geneesheren nog steeds onafhankelijk van elkaar zonder vastgelegde taakverdeling. a. De geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing In vele instellingen is de geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing tevens microbioloog wat verklaart dat de ziekenhuisinfectiebeheersing vaak werd uitgebouwd vanuit en ondersteund door het laboratorium (secretariaat, computerbeheer, ontwikkeling van surveillanceprogramma s). Meestal is de geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing tevens voorzitter van het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing. De functie van geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing is fundamenteel veranderd in de laatste 20 jaar. In het begin van de 80-er jaren onderscheidde men karikaturaal gesproken twee soorten geneesheren hygiënisten. De eerste groep, vooral werkzaam in grote ziekenhuizen, was autodidact in het domein van infectiepreventie, en besteedde een belangrijk deel van haar tijd aan hygiëne. Zij bestond vooral uit microbiologen en enkele clinici met bijzondere interesse voor infectieziekten. Deze artsen hebben niet alleen hygiëne in de eigen instelling uitgebouwd, maar bouwden tevens nationale initiatieven op zoals registratieprojecten en aanbevelingen, legden tevens de contacten met het internationaal forum van infection control practitioners en zorgden in samenwerking met de overheid ervoor dat de Belgische standaard steeds hoger werd gelegd. Een tweede groep van geneesheren bestond voornamelijk op papier. Zij werden aangesteld door hun directie in de eerste plaats om te voldoen aan de wettelijke vereiste voor financiering. Het succes van infectiepreventie hing in deze instellingen bijgevolg voornamelijk af van de competentie en slagkracht van de verpleegkundige voor ziekenhuishygiëne. Vanaf de 90-er jaren is deze situatie zeer snel in gunstige zin gewijzigd, voornamelijk te danken aan de organisatie van een universitaire bijkomende opleiding voor geneesheren voor ziekenhuisinfectiebeheersing en de uitbouw van een wetenschappelijke vereniging (GOSPIZ; groepering voor opsporing, studie en preventie van infecties in de ziekenhuizen). Het behalen van de bijkomende erkenning werd door vele jonge artsen hoog geschat, en de nodige standaardisatie in basiskennis en doelstellingen leidde al snel tot aanstelling van sterk gemotiveerde geneesheren die tot in de kleinere instellingen een vernieuwingsproces op gang brachten en actief deelnamen aan de activiteiten van de wetenschappelijke vereniging. Deze groep van geneesheren voor ziekenhuisinfectiebeheersing zijn de brug gaan vormen tussen hygiëne en het medisch korps in hun instelling, waardoor de impact van ziekenhuisinfectiebeheersing op morbiditeit en mortaliteit van patiënten moet toenemen. Deze wending lag aan de basis voor inter-ziekenhuisoverleg waarbij de groeiende behoefte duidelijk werd voor samenwerking op regionaal en nationaal vlak. De geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing anno 2003 werkt meestal onder de directe supervisie van de hoofdgeneesheer, die zijn wettelijke verantwoordelijkheid voor medische kwaliteit waarneemt door de adviezen van de geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing en het comité in de organisatie te implementeren. b. De verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing Ook onder de verpleegkundigen-hygiënist bestonden in de 80-er jaren twee groepen. De eerste groep, drijvende kracht in vele instellingen, was voor het grootste deel van zijn activiteit vrijgesteld voor ziekenhuishygiëne. Zij hielden zich vooral bezig met opleiding en adviezen voor nieuwe verpleegkundige procedures. Deze groep van verpleegkundigen gaf blijk van zin voor organisatie en bouwde in elk van de taalgemeenschappen afzonderlijk een Beleidsplan organisatie ziekenhuishygiëne 2003 p. 7 van 16.

8 opleidingsprogramma uit voor de verpleegkundige-hygiënist. Het is echter te betreuren dat de bijkomende opleiding voor verpleegkundige-hygiënist, in tegenstelling met de geneesheren, in Vlaanderen niet georganiseerd werd door scholen of een inter-scholen platform, maar wel door beroepsverenigingen, die zich vooral richten naar hun leden en geen verantwoording afleggen naar een officiële instantie. Een tweede groep van verpleegkundige-hygiënisten werd, vrij analoog aan de tweede groep van geneesheren, door de directie aangesteld als (deeltijds) hygiënist, maar in praktijk niet echt ondersteund. Dit was soms te wijten aan de zeer lage tijdsbesteding die de overheid voorzien had voor deze functie in kleinere instellingen, anderzijds omdat de directies deze verpleegkundigen met tal van andere taken belastten zodat weinig of geen tijd overbleef om ziekenhuisinfectiebeheersing te organiseren. In België zoals in andere ontwikkelde landen stellen we vast dat het kader waarin de verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing zijn taken uitvoert fundamenteel is veranderd. Daar waar de verpleegkundige in het begin van de jaren 80 vooral vanuit en binnen het verpleegkundig departement werkte, zien we dat deze grenzen nu overschreden zijn. Ziekenhuisinfectiebeheersing bestaat niet meer uitsluitend uit het opstellen van verpleegkundige procedures en vereist een totale integratie van de projecten doorheen de ziekenhuisorganisatie. In de andere industriële landen (VSA, Nederland, Scandinavische landen, ) maar ook in België blijkt dat de verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing, in die instellingen waar ziekenhuisinfectiebeheersing daadwerkelijk georganiseerd is, in de praktijk functioneert als directe medewerker en onder supervisie van de geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing. Dit neemt niet weg dat hij bevoorrechte banden met het verpleegkundig departement onderhoudt en er een middenkaderfunctie bekleedt. c. Het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing Vanuit de wettelijke bepalingen heeft het comité voor ziekenhuishygiëne een centrale rol in het hygiënebeleid. De spilfiguren van dit comité zijn de geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing en de verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing. Algemeen gesproken mag men stellen dat de bijdrage van andere leden van het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing (artsen, directieleden) erg wisselend is, zodat de drijvende kracht binnen het comité berust bij de geneesheer- en de verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing en op hun goede samenwerking. Er zijn geen instellingen bekend waar hygiëne efficiënt wordt aangepakt door een comité dat niet gedreven is door de geneesheer- en verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing: alleen die comités waar beide verantwoordelijkheden goed en gezamenlijk worden ingevuld slagen erin een substantieel en meetbaar resultaat te boeken op het vlak van de hygiëne naar de patiënten toe. d. Samenwerking tussen geneesheer- en verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing De positie van de verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing is enigszins ongelukkig bepaald door de wetgever. Enerzijds zegt het KB dat De verpleegkundige voor ziekenhuishygiënist is gedelegeerd door het hoofd van de verpleegkundige diensten. Zij/hij is een medewerker van de geneesheer die een aanvullende opleiding heeft gekregen in ziekenhuishygiëne. Anderzijds moet de verpleegkundige tevens de taken uitvoeren die haar door het comité zijn toevertrouwd. In praktijk kan dit tot een moeilijke situatie leiden wanneer een goede verstandhouding zoek is of de inzet voor hygiëne van geneesheer- en verpleegkundige erg verschillen. De uitvoering van het KB van 1988 was moeilijker dan oorspronkelijk gedacht voornamelijk wat betreft het vrijstellen van de verpleegkundigen voor deze taken. Een ministeriele omzendbrief moest de ziekenhuisdirecties verplichten om verpleegkundigen effectief vrij te stellen voor hun taak als hygiënist. Men vindt in deze tekst o.a. terug dat de verpleegkundige een functie bekleedt in het kader, die haar/hem toelaat haar/zijn taken efficiënt te vervullen. Dit houdt in dat de verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing zijn opdracht uitoefent op een hoog niveau met een zekere graad van onafhankelijkheid van de andere Beleidsplan organisatie ziekenhuishygiëne 2003 p. 8 van 16.

9 verpleegkundigen en geneesheren werkzaam in het ziekenhuis. Deze onafhankelijkheid is noodzakelijk omdat zowel geneesheer- als verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing de gehele ziekenhuisorganisatie kritisch moeten kunnen evalueren en hierover rapporteren aan het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing en de hoofdgeneesheer. Het is betreurenswaardig dat de omzendbrief geen gewag maakt van deze onafhankelijkheid voor de geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing. Dit moet gezien worden in zijn historisch perspectief: daar waar het duidelijk moest gesteld worden dat de verpleegkundige in een kaderfunctie moest kunnen werken om enig impact te hebben op de hygiëne in alle diensten van de organisatie, heeft men toen aangenomen dat de geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing deze onafhankelijkheid reeds de facto bezat. De omzendbrief is in dat aspect voorbijgestreefd dat de huidige medische hiërarchie veel meer reglementair is vastgelegd zodat nu ook voor de geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing duidelijk bepaald moet worden dat hij zijn functie in alle onafhankelijkheid en rechtstreeks onder supervisie van de hoofdgeneesheer kan uitvoeren. De wetgever heeft bepaald dat het verpleegkundig departement de verpleegkundigen detacheert naar de ziekenhuisinfectiebeheersing. Indien meerdere verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing werkzaam zijn in een instelling, vervullen zij hun functie op een gelijkwaardige basis met dezelfde taken en verantwoordelijkheden. Tevens bepaalt de wet dat de verpleegkundigen de geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing bijstaan, die op zijn beurt rapporteert naar de hoofdgeneesheer en het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing. In praktijk ontstonden dus verschillende situaties in de Belgische ziekenhuizen. In de beste gevallen functioneren sterk gemotiveerde geneesheren en verpleegkundigen in teamverband en bouwen een goed draaiende organisatie uit in een al dan niet geformaliseerde structuur van een dienst. In andere gevallen kan of wil de geneesheer- of de verpleegkundige niet ten volle zijn/haar activiteit in infectiebeheersing invullen omdat de ziekenhuisorganisatie hen te veel opeist voor andere taken. In deze instellingen beperkt hygiëne zich vaak tot het uitwerken van procedures met zeer beperkte impact op de morbiditeit en mortaliteit van patiënten. 2. Nieuwe organisatie van de ziekenhuisinfectiebeheersing De bovenvermelde tekortkomingen alsook de nood voor bestaande en toekomstige uitdagingen maken een aanpassing van de organisatie van de ziekenhuisinfectiebeheersing in de Belgische ziekenhuizen noodzakelijk. Deze aanpassingen situeren zich in de volgende kernpunten: het expliciteren van de nood aan een team voor ziekenhuisinfectiebeheersing, optimaliseren van de functie van geneesheer- en verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing en een aangepaste organisatie van het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing. a. Het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing i. Samenstelling Ziekenhuisinfectiebeheersing moet in eerste instantie de verantwoordelijkheid worden van het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing dat minimaal in elke instelling bestaat uit een halftijdse geneesheer en een voltijdse verpleegkundige. Het is noodzakelijk dat deze minimum basis van bezetting gerealiseerd wordt omwille van een noodzakelijke minimum beschikbaarheid van ziekenhuisinfectiebeheersing en een kritische minimumbasis van opdrachten die in elk ziekenhuis gerealiseerd moeten worden. Wanneer de instelling het toelaat kan het team ook uitgebreid worden met administratieve krachten en een (deeltijds) epidemioloog of data-beheerder of laboratorium technicus, en dit alles pro rata van de grootte van de instelling. De eindverantwoordelijkheid voor de praktische werking van het team ligt bij een coördinator die binnen het team wordt aangeduid. Dit is in principe de geneesheer maar kan in specifieke situaties en overgangsituaties door een ander lid worden ingevuld. Het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing kan de structuur aannemen van een ziekenhuisdienst. Dit biedt het voordeel dat het team meer herkenbaar is binnen de organisatie (boekhouding, interne en externe contacten, planning,..) alsook dat de geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing meer slagkracht krijgt naar andere diensten toe als hij aangesteld is als diensthoofd. In sommige instellingen en specifieke situaties kan het echter aangewezen zijn om het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing niet te officialiseren als Beleidsplan organisatie ziekenhuishygiëne 2003 p. 9 van 16.

10 een dienst of een diensthoofd aan te stellen. Essentieel is nochtans dat in elk ziekenhuis de structuur van team erkend wordt alsook dat de coördinator als contactpersoon met de ziekenhuisorganisatie en daarbuiten wordt aangesteld. ii. Opdrachten en verantwoordelijkheden De wettelijke verantwoordelijkheden, nu nog specifiek opgedragen aan de geneesheerziekenhuisinfectiebeheersing en het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing moeten in de toekomst rechtstreeks aan het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing worden opgedragen dat autonoom moet zijn in de dagelijkse uitvoering van deze opdrachten. Het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing bewaakt periodiek de werking van het team en is in eerste instantie een overlegplatform waar de leden van het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing, directie, artsen en andere betrokkenen uit de organisatie overleggen over prioriteiten en voorgestelde oplossingen. Het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing zal jaarlijks een beleidsplan opstellen en voorstellen aan het comité. Hierin staan de doelstellingen, de middelen, de activiteiten, taken, methode, vooropgestelde resultaten, kalender en budgetten die nodig zullen zijn om de projecten te realiseren. Eveneens zal het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing jaarlijks zijn performantie evalueren en overmaken aan het comité onder de vorm van een activiteitenverslag (zie verder). iii. Relatie met de ziekenhuisorganisatie Het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing moet op het operationele vlak strikt onafhankelijk kunnen werken van zowel het medisch als het verpleegkundig departement. De verpleegkundige en de geneesheer rapporteren dus niet langer respectievelijk naar de verpleegkundige en medische directie, doch als team naar het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing en de directie. Het team wordt bijgevolg best in het organigram ingevuld als rechtstreeks afhankelijk van het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing dat op zijn beurt rechtstreeks verband houdt met het directiecomité. Het team zal samenwerken met andere comités en ziekenhuisinstanties, en dit onafhankelijk van enige hiërarchie van zijn leden tegenover het verpleegkundig of medisch departement. iv. Werking van het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing Belangrijker dan de structuur is echter het functioneren van het team. Verpleegkundigen en geneesheren moeten in het team projectmatig en als evenwaardige leden kunnen werken, los van hun respectievelijke status van geneesheer-diensthoofd of verpleegkundige uit het middenkader. Dit betekent dat alle taken besproken worden en onderling verdeeld in functie van de specifieke interesse en professionalisme van de teamleden. Natuurlijk behoudt elk lid de eigen professionele onafhankelijkheid waarmee hij zijn taken naar best vermogen en inzicht uitvoert. Anderzijds moet duidelijk gesteld worden dat de leden van het team niet beschikken over individuele organisatorische onafhankelijkheid. Afspraken rond functionering, werkorganisatie en tijdsbesteding moeten onderling en binnen het team worden gemaakt en kunnen dus niet afhangen van het respectievelijk medisch of verpleegkundig departement. Zodoende verzorgt het team, en niet de individuele leden, de continuïteit van de opdrachten. Om te functioneren moet het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing kunnen beschikken over een werkingsbudget dat geëxpliciteerd wordt in een kostenplaats. Op die manier wordt duidelijk zichtbaar welke middelen de overheid aan de instelling ter beschikking stelt voor hygiëne en de manier waarop deze middelen worden aangewend. v. Evaluatie van het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing Het team moet ten minste één maal per jaar zijn werking evalueren. Hierbij moet een onderscheid gemaakt worden tussen drie soorten van evaluatie: de performantie van het team, zijn werking en tenslotte de functionering van zijn individuele leden. Om de performantie van het team te evalueren zal men afwegen of het team de vooropgestelde projecten heeft uitgevoerd en welke resultaten werden bereikt. Hiervoor zal het team een jaarlijks activiteitenverslag opstellen waarin de activiteiten getoetst worden aan het eerder uitgeschreven jaar-actieplan. Dit verslag wordt besproken en goedgekeurd in het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing. Beleidsplan organisatie ziekenhuishygiëne 2003 p. 10 van 16.

11 Het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing zal tevens jaarlijks zijn werking als team onderzoeken en hierover verslag uitbrengen aan het comité. In dit verslag, dat een onderdeel van het activiteiten jaarverslag kan zijn, gaat het team na of de onderlinge samenwerking optimaal en de werkvergaderingen op geregelde tijd zijn verlopen, of de vooropgestelde bijscholingen van de teamleden verwezenlijkt werden en de vooropgestelde tijdsbesteding van het team gerespecteerd werd. De evaluatie van de functionering van de individuele leden van het team ligt gevoelig in de Belgische ziekenhuizen: op dit ogenblik worden artsen in de meeste ziekenhuizen niet geëvalueerd en hangen de modaliteiten voor de evaluatie van verpleegkundigen af van verschillende wetgevingen en reglementeringen al naargelang de aard en de gewoonte van de instellingen. Het is dan ook niet aangewezen om hierover een nationale richtlijn op te leggen. Het is spijtig vast te stellen dat de evaluatie van de verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing in vele ziekenhuizen uitgevoerd wordt door een verre overste die de dagelijkse werking van het teamlid niet kan inschatten. Deze manier van evaluatie is niet aangepast aan de realiteit van functioneren in zorgprogramma s of gekantelde organisaties. Daarom moet men er voor zorgen dat de volgende punten in elke instelling gerealiseerd worden: Eén maal per jaar moet het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing de functionering van elk van zijn leden intern bespreken. Dit kan zowel in individuele gesprekken als gezamenlijk georganiseerd worden. Het is nuttig dat deze functioneringsgesprekken aan de basis liggen van officiële evaluaties. Een rapport over het functioneren van de leden van het team kan geacteerd worden door het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing. De respectievelijke directieleden kunnen verantwoordelijkheid opnemen en indien nodig maatregelen treffen om de functionering van de respectievelijke teamleden te verbeteren. b. De geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing i. Plaats in de organisatie De geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing krijgt zijn opdrachten vanuit de wettelijke verantwoordelijkheden opgelegd aan het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing (zie verder). Het is zeer belangrijk dat hij die opdrachten kan uitvoeren binnen het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing en onafhankelijk van het medisch departement of de hoofdgeneesheer. De geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing moet de nodige slagkracht krijgen binnen de ziekenhuisorganisatie en over de nodige autonomie en hiërarchie kunnen beschikken om zijn taak uit te voeren boven de departementen heen. Het is daarom aangewezen dat hij vanuit die positie rechtstreeks kan overleggen met zowel artsen als verpleegkundigen doorheen de gehele organisatie. Een belangrijke stap daartoe kan bestaan in het erkennen van een dienst ziekenhuisinfectiebeheersing waarvan hij als hoofd wordt aangesteld. Momenteel is de functie van geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing sterk ondergewaardeerd waardoor de directies vaak moeilijk geschikte kandidaten vinden. De verloning ligt gemiddeld ook veel lager dan voor andere geneesheren. ii. Functievereisten De geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing moet zoals wettelijk bepaald erkend arts zijn en over een certificaat beschikken bekomen na het succesvol afwerken van een interuniversitaire opleiding in de ziekenhuisinfectiebeheersing. In de meeste Belgische instellingen bestaat geen functieanalyse of functieprofiel voor de geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing. Voor de verpleegkundige ligt dat anders: verschillende wettelijke bepalingen zijn op hem als werknemer van kracht maar deze vereisten werden niet beschreven in de wetgeving betreffende ziekenhuisinfectiebeheersing en moeten bijgevolg specifiek per instelling worden opgesteld. Het invoeren van minimumvereisten voor functieanalyse en functieprofiel voor zowel geneesheren- als verpleegkundigen ziekenhuisinfectiebeheersing zullen ongetwijfeld bijdragen tot het verhogen van het niveau en de goede organisatie. In deze fase moet dit niet wettelijk geregeld worden, maar het is Beleidsplan organisatie ziekenhuishygiëne 2003 p. 11 van 16.

12 raadzaam een leidraad te bieden aan de ziekenhuizen bij de verdere uitbouw van hun organisatie van de ziekenhuisinfectiebeheersing. iii. Functieprofiel Hij moet beschikken over bijzondere capaciteiten zonder dewelke het tot een goed einde brengen van zijn opdracht in de ziekenhuisorganisatie onmogelijk zou zijn, te weten: de nodige slagkracht om situaties in andere diensten te kunnen evalueren; de nodige diplomatie om in een collegiale sfeer met collegae en andere ziekenhuismedewerkers problemen te kunnen onderzoeken en doelgerichte oplossingen te kunnen uitwerken. het nodig doorzicht in de organisatie om de ernst van bepaalde problemen realistisch te kunnen inschatten en consequent aan te pakken; zich kunnen integreren in een systeem van integrale kwaliteitszorg efficiëntie: zelfstandig, correct en snel prioriteiten kunnen stellen over de uit te voeren taken flexibiliteit: zich kunnen aanpassen in wijzigingen in de organisatie, de opdrachten en de werkregeling bekwaam zijn om een team te leiden c. De verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing i. Plaats in de organisatie De verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing is een medewerker van de geneesheer en een volwaardig lid van het team dat zelfstandig en professioneel de opdrachten uitvoert die binnen het team worden afgesproken. De verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing krijgt zijn opdrachten vanuit de wettelijke verantwoordelijkheden opgelegd aan het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing en voert deze onafhankelijk uit van het verpleegkundig departement of de directie verpleging. De verpleegkundige moet over de nodige autonomie beschikken om zijn taak uit te voeren boven de departementen heen. Het is daarom aangewezen dat hij deel uitmaakt van het verpleegkundig middenkader en vanuit die positie rechtstreeks contact kan nemen met zowel verpleegkundigen als artsen doorheen de gehele organisatie. Door deel uit te maken van het middenkader is de verpleegkundige betrokken bij alle belangrijke vergaderingen van het verpleegkundig departement. Nochtans moet men erover waken dat deze vergaderingen de hen niet belasten met andere onderwerpen en opdrachten dan uit het domein van de infectiebeheersing. In deze structuur wordt de verpleegkundige een volwaardige medewerker van de geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing, en wordt zijn verantwoordelijkheid niet meer beperkt tot het uitvoeren van opdrachten van het comité. In praktijk laat dit toe kort op de bal te spelen: het is niet meer denkbaar dat de verpleegkundige slechts 6 maal per jaar opdrachten zou krijgen uit het comité, en daarbuiten alle belangrijke beslissingen tussendoor aan de geneesheer zou moeten overlaten. ii. Functievereisten Alhoewel momenteel niet verplicht en overgangsmodaliteiten zeker voorzien moeten worden, moeten de instellingen streven naar het aanstellen van verpleegkundigenziekenhuisinfectiebeheersing van universitair niveau en met de nodige praktische ervaring. Basisdiploma van gegradueerde verpleegkundige/vroedvrouw Aanvullende opleiding in een kaderschool of diploma van licentiaat in ziekenhuiswetenschappen, ziekenhuisinfectiebeheersing of gelijkwaardig diploma voldoende inzicht en interesse in volgende domeinen : Algemene hygiëne en hygiëne van het ziekenhuismilieu Microbiologie Epidemiologie en preventie van ziekenhuisinfecties Organisatie en architectuur van het ziekenhuis Kostenbeheer in ziekenhuiszorg Databeheer Beleidsplan organisatie ziekenhuishygiëne 2003 p. 12 van 16.

13 iii. Vergadertechnieken Onderzoek van wetenschappelijke literatuur Functieprofiel Zich kunnen integreren in een systeem van integrale kwaliteitszorg Positieve ingesteldheid hebben t.o.v. informatisering en vertrouwd zijn met het gebruik van hedendaagse PC-systemen Efficiëntie: zelfstandig, correct en snel uitvoeren van taken Flexibiliteit: zich kunnen aanpassen in wijzigingen in de organisatie, de opdrachten en de werkregeling Samenwerking, teamgeest, kennis ten dienste stellen van anderen Kunnen functioneren onder stresserende omstandigheden Bijzondere kwaliteiten: Organisatorische kwaliteiten Zin voor duiding, analyse en synthese Communicatieve vaardigheden Didactische kwaliteiten Motiveren van alle geledingen van de hiërarchische lijn d. Samenwerking tussen geneesheer en verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing. De hiërarchische verhouding tussen de geneesheer- en verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing blijft een delicaat onderwerp in vele instellingen zodat het beter lijkt dat de instellingen dit op de meest aan hun situatie aangepaste wijze zelf beschrijven. Men zal daarbij in eerste instantie rekening houden met het goed functioneren van het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing. Daarom is het nodig dat de verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing wordt gedetacheerd door het verpleegkundig departement en een medewerker is van de geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing. Het zou echter niet met de dagelijkse realiteit stroken dat de verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing een "verlengde arm" zou zijn van de geneesheer-. In praktijk zal infectiebeheersing slechts goed uitgeoefend worden in de instellingen die erin slagen hun ziekenhuisinfectiebeheersing als team te laten werken. Het is essentieel dat deze nieuwe manier van werken en organisatie doorgang vindt die gebaseerd is op volgende principes: Autonomie van het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing en projectmatig en harmonisch werken van geneesheer- en verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing. Men moet het beeld verbannen waarbij de verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing zich alleen bezig houdt met verpleegkundige onderwerpen en de geneesheer zorgt voor de contacten met de artsen. Ziekenhuisinfectiebeheersing moet beschouwd worden als een medisch specialisme waarin artsen en verpleegkundigen samen doelstellingen identificeren en realiseren. Aanwezigheid van het team in alle relevante vergaderingen (hoofdverpleegkundige, verbouwingen, enz ) is dan ook essentieel, maar deze aanwezigheid moet vooral projectgericht zijn: zowel artsen als verpleegkundigen moeten erin kunnen optreden als vertegenwoordigers van het team. In sommige grote ziekenhuizen heeft men, naar Amerikaans model, een medische dienst ziekenhuisinfectiebeheersing opgericht. Alhoewel de Belgische wet dit niet oplegt, is er wettelijk natuurlijk ook niets op tegen en biedt deze aanpak vele fundamentele voordelen. Een dienst ziekenhuisinfectiebeheersing is dan bestaft met een geneesheer, één of meerdere verpleegkundigen-, een administratieve medewerker en soms ook andere medewerkers met een andere vorming zoals een data-verwerker of een epidemioloog. De geneesheer heeft de organisatorische verantwoordelijkheid over de dienst. Samenwerking binnen de dienst vergt noodzakelijk en frequent werkoverleg, waartoe de arts meestal de initiatieven neemt. e. Het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing De rol en verantwoordelijkheden van het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing moet terug bepaald worden. In de toekomst moet het comité vooral een discussieforum zijn waar het Beleidsplan organisatie ziekenhuishygiëne 2003 p. 13 van 16.

14 team voor ziekenhuisinfectiebeheersing overlegt met de directie en andere betrokkenen. De samenstelling van het comité moet niet gewijzigd worden, maar alles moet in het werk gesteld worden om de betrokkenen er actief te laten aan deelnemen. Zoals hoger vermeld zou het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing geen wettelijke verantwoordelijkheid dragen voor de opdrachten in het domein van de ziekenhuisinfectiebeheersing doch de goede werking van het team bewaken door de volgende minimale taken uit te voeren: bespreken en goedkeuren van het jaarlijks activiteitenverslag opgesteld door het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing; bespreken en goedkeuren van het jaarlijks actieplan opgesteld door het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing; bespreken en goedkeuren van de budgetten en kostenramingen opgesteld door het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing; bespreken van het werking- en functioneringsverslag van het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing; De rol van het comité moet in de toekomst eerder als een Raad van Bestuur beschouwd worden die de doelstellingen en de realisaties van het team bekrachtigt en zo nodig bijstuurt. Het comité voor blijft in dit nieuw concept de ondersteuning van de ziekenhuisinfectiebeheersing. Om de werking te verbeteren moet men de volgende punten realiseren: Vooreerst moeten directieleden binnen het comité hun verantwoordelijkheid opnemen door er de directiestandpunten te verduidelijken zodat het comité de haalbaarheid van projecten duidelijk kan inschatten. Beslissingen van het comité kunnen niet langer vrijblijvend zijn en er moet engagement genomen worden om de beslissingen en vragen van het comité in de andere echelons daadwerkelijk aan bod te laten komen. De adviezen van het comité zouden een bindend karakter moeten hebben binnen de instelling. Dit houdt in dat indien het advies niet werd opgevolgd de betrokken dienst of arts dient te argumenteren waarom dit niet werd uitgevoerd, met een nieuwe discussie tot gevolg. Ook de adviezen van het comité naar de directie en andere vergaderingen toe zouden het verzwaard karakter moeten genieten. Dit wil zeggen dat een andere instantie (directiecomité, medische raad, departementshoofden, enz) een gemotiveerd antwoord moeten overmaken aan het comité telkens wanneer zij een advies niet delen of willen realiseren. Dit gemotiveerd antwoord moet terug door het comité behandeld worden tot een gemeenschappelijk standpunt kan bekomen worden, zonodig dmv externe bemiddeling zoals de gezondheidsinspectie. De actieve deelname van de leden van het comité is essentieel voor zijn goede werking maar blijkt in praktijk moeilijk te realiseren. Daarom moet het verplicht aantal vergaderingen verminderd worden tot 4 maal per jaar en moet elk lid op jaarbasis méér dan de helft van de vergaderingen bijwonen, of expliciet een vervanger aanduiden die in zijn naam aan het comité kan deelnemen. Het voorzitterschap van het comité is een kapitale functie. Enerzijds is het misschien aangewezen dat de voorzitter onafhankelijk van het team zou zijn, maar anderzijds moet de voorzitter over de nodige motivatie en wetenschappelijke kennis beschikken om het comité te drijven. In de Belgische praktijk is de geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing meestal ook voorzitter van het comité en dit functioneert momenteel naar behoren. Ook andere artsen moeten deze functie kunnen waarnemen, doch dit vereist een grondige kennis van het vak van ziekenhuisinfectiebeheersing. Het is daarom essentieel dat de voorzitter van het comité over het getuigschrift van geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing beschikt. In een groot deel van de Belgische instellingen is de werking van het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing sub-optimaal. De aanwezigheid van sommige leden is zeer variabel maar dit wordt gemakkelijk verklaard door de plethora van vergaderingen die de normale klinische activiteit van de gezondheidswerkers belemmert. De impact van het comité hangt nochtans af van zijn beslissingskracht. Daarom moet men moderne vergadertechnieken gebruiken waarbij: Beleidsplan organisatie ziekenhuishygiëne 2003 p. 14 van 16.

15 voorbereidende besprekingen tussen het team van ziekenhuisinfectiebeheersing en de bij elk dossier betrokken leden buiten het comité plaatsvinden; probleemstelling, diagnose, voorgestelde oplossingen voorafgaandelijk via post of elektronische weg aan alle leden worden overgemaakt; leden hun opmerkingen, suggesties of bezwaren voorafgaandelijk aan het hygiëneteam overmaken dat een synthese maakt die aan de vergadering wordt voorgelegd. De uiteindelijke beslissingen worden uiteraard binnen de schoot van het comité genomen, geacteerd en als advies overgemaakt aan de hoofdgeneesheer. Het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing moet formeel nog 4 maal per jaar bijeenkomen en alle beslissingen worden officieel geacteerd in de verslagen. De geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing en verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing hebben geen voor hen specifieke opdrachten of functie meer ten aanzien van het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing. Het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing bereidt de actiepunten en dossiers voor die in het comité zullen worden besproken. De agenda van het comité wordt opgesteld door de voorzitter. Ten aanzien van de hoofdgeneesheer is het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing nog steeds een adviesorgaan waarvan hij tevens de goede werking verzekert. Zijn hiërarchische verantwoordelijkheid vormt de waarborg voor de implementatie van de beslissingen. Beleidsplan organisatie ziekenhuishygiëne 2003 p. 15 van 16.

16 E. BUDGETTERING VAN DE ZIEKENHUISINFECTIEBEHEERSING 1. Wettelijke bepalingen Momenteel wordt ziekenhuisinfectiebeheersing in de Belgische instellingen hoofdzakelijk vergoed via de ligdagvergoeding. Deze vergoeding bestaat uit de volgende onderdelen: 1. Een quotum berekend volgens de verdeling van bedden in de instelling bedoeld om de loonkost te dekken van de verpleegkundige voor ziekenhuisinfectiebeheersing; 2. Een quotum berekend volgens de verdeling van bedden in de instelling bedoeld om de loonkost te dekken van de geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing; 3. Een quotum berekend volgens de verdeling van bedden in de instelling bedoeld om werkingskosten van de hygiëne op te vangen; 4. Een vergoeding die slechts uitbetaald wordt aan instellingen die deelnemen aan de nationale registratieprojecten van het instituut voor Hygiëne en Epidemiologie. 2. Voorstellen voor de toekomst Zoals uit kosten-baten analyses uit de Verenigde Staten blijkt is investeren in ziekenhuisinfectiebeheersing zeer rendabel. Dit komt in ons land nog niet voldoende naar voor omdat de meerkost van ziekenhuisinfecties niet afzonderlijk berekend wordt en globaal gedragen wordt door de maatschappij via het ligdagvergoedingsysteem en door de ziekenhuisorganisatie. In dit systeem is alleen de kost voor de organisatie van ziekenhuisinfectiebeheersing zichtbaar, maar niet de verdienste ervan. Anderzijds moet onderlijnd worden dat de overheid de budgetten voor ziekenhuisinfectiebeheersing aan de respectievelijke instellingen structureel toekent zonder controle uit te oefenen over de besteding van de middelen in die instellingen en los van de inspanningen die de ziekenhuisinfectiebeheersing zich getroosten of van de resultaten die elke instelling al dan niet bekomen heeft in zijn strijd tegen nosocomiale infecties. Het lijkt daarom noodzakelijk dat de budgetten in de nabije toekomst worden aangepast. Vooreerst zal het noodzakelijk zijn de loonkost te dekken van de bijkomende bestaffing van het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing, veroorzaakt door de uitbreiding van de minimumbezetting van één voltijds verpleegkundige en een halftijds geneesheer voor ziekenhuisinfectiebeheersing voor alle instellingen. Daarenboven moet de vergoeding bedoeld voor de loonkost van de ziekenhuisinfectiebeheersing aangepast worden aan de noden. De huidige budgetten komen niet overeen met de loonschalen van het middenkader voor de verpleegkundige, noch met de gemiddelde verloning van een geneesheer specialist. Tenslotte moet het budget voor werkingskosten worden opgetrokken. Dit zou moeten toelaten ten minste 1/5 e van een administratieve kracht aan te stellen en ten minste twee computers met specifieke software af te schrijven. Hiertegenover moet zeker een controle komen te staan die de overheid in de instelling uitoefent. Niet alleen moeten hiervoor structurele indicatoren getoetst worden (effectieve bezetting en tijdsbesteding van de leden van het team voor ziekenhuisinfectiebeheersing, vergaderingen van het comité voor ziekenhuisinfectiebeheersing, aanwezigheid van jaaractieplannen en activiteitsverslagen, ), maar anderzijds ook resultaatsmetingen zoals die blijken uit de jaarlijkse activiteitsverslagen. Bijkomend aan deze budgettering zou een variabele begroting kunnen opgesteld worden die enkel aan instellingen wordt toegekend die met succes deelnemen aan bijkomend preventiebeleid in het domein van de hygiëne. Men kan daarbij bedenken dat ziekenhuizen specifieke actieplannen kunnen opstellen die na goedkeuring, implementatie en bereiken van vooropgesteld resultaat aanleiding geven tot een specifieke vergoeding. Op deze manier zouden ziekenhuizen tevens vergoed kunnen worden wanneer ze nationale projecten zoals bestrijding van MRSA of vebetering van kwaliteitsindicatoren succesvol afwerken. Beleidsplan organisatie ziekenhuishygiëne 2003 p. 16 van 16.