Dialoog en universeel samenleven Samen op weg naar een open en gastvrije kerkgemeenschap

Transcriptie

1 Dialoog en universeel samenleven Samen op weg naar een open en gastvrije kerkgemeenschap 1) Inleiding De pijlers van de kerk De kerk bestaat niet vanuit en voor zichzelf. Zij houdt als het ware het midden tussen haar fundament dat Christus is (1Kor 3,11) en de wereld waarin zij zich gezonden weet en vorm krijgt. (Gaudium et Spes) Deze dubbele relatie heeft drie consequenties. Ten eerste gaat ze uit van het vertrouwen dat God zich in deze wereld ophoudt en met mensen geschiedenis schrijft. Ten tweede veronderstelt dit een lokale verankering in het complex van de werkelijkheid waarin ze leeft (Gaudium et Spes 2). Ten derde weten we dat de secularisatie en de moderniteit de laatste eeuwen een stempel hebben gedrukt op een tot dan toe katholieke samenleving. Deze drie inzichten maken dat een dialoog met de wereld en het samenleven altijd nieuwe vormen moet aannemen, afhankelijk van de historische en geografische realiteiten. Dialoog in verscheidenheid De dialoog in verscheidenheid is in een pluralistische wereld geen evidentie. Een dialoog is een gesprek tussen verschillende partners. En in een geglobaliseerde samenleving zijn die partners ook echt verschillend. Andere culturen en religies zijn sinds enkele decennia volwaardige medespelers geworden in het veld van de samenleving. De dialoog start heel concreet en op heel concrete plaatsen waar mensen leven en samenleven. De dialoog kan bijvoorbeeld vorm krijgen in bestaande structuren. Hier kunnen we denken aan het middenveld, het onderwijs, de caritassector, de lokale en wereldwijde kerkgemeenschappen. Al die domeinen bieden mogelijkheden tot interactie met de omringende wereld. Maar de dialoog kan ook gestimuleerd worden in burgerlijke overheden, in het domein van de cultuur, de economie en de ecologie. Ook hier kunnen christenen hun bijdrage leveren. Vooronderstellingen Zo n dialoog kan maar slagen als bepaalde voorwaarden in acht worden genomen. Ze veronderstelt een wederzijds respect die zoekt naar de gezamenlijkheid van een samenleving waar het goed is voor iedereen. Een tweede voorwaarde is dat eerdere (macht-)posities achterwege gelaten worden en andere historische verworvenheden opnieuw in vraag worden gesteld. Ten derde vraagt een dialoog ook een bijzondere aandacht voor de eigen identiteit: wie zijn wij in het verander(en)de landschap? Sluiten wij ons af of getuigt onze identiteit van een openheid op de nieuwe wereld die binnenkomt in onze samenleving? Wat betekent het om onze identiteit als een proces te zien dat nooit af is? In deze tekst willen we stilstaan bij wat het betekent om een open en dialogale kerkgemeenschap te zijn, midden in de ruimere samenleving waarin we als kerk aanwezig zijn. Het gaat dan enerzijds om de openheid binnen de kerkgemeenschap zelf. Anderzijds gaat het om de gastvrijheid vanuit de lokale en brede kerkgemeenschap naar de verschillende segmenten van onze samenleving. Strategische doelstelling 1: Investeren in het ontwikkelen van maatschappelijke aandacht vanuit het diocesane beleid en de diensten.

2 2) Een open en universele kerkgemeenschap 2.1. De lokale kerkgemeenschap Christenen weten zich samengeroepen door Christus. Dit krijgt vorm in lokale kerkgemeenschappen waar ze zich verdiepen in zijn woord en in zijn weg. Van daaruit ontstaat het verlangen om elkaar te blijven zien, te horen, te ontmoeten en om de aandacht gefocust te houden op Christus en de mensen rondom. Het hart van een bisdom is de lokale kerkgemeenschap waar aansluiting wordt gevonden bij het concrete leven van mensen. Daar krijgt het open en dialogale karakter van de kerk vorm. In de eerste plaats is de kerk een open gemeenschap waar iedereen welkom is en waar het goed is om te zijn. Het motto van iedere christengemeenschap moet de gastvrijheid zijn (Heb 13,2). De zorg van een kerkgemeenschap gaat daarom uit naar een onthaal van mensen: jong en oud, vertrouwde of nieuwkomer, gezinnen, katholieken van buitenlandse afkomst, enzovoort. Door een goed onthaal worden aanzetten tot gemeenschapsvorming gegeven. Strategische doelstelling 2: Iedere kerkgemeenschap organiseert een onthaaldienst. Deze richt zich op nieuwkomers van buitenlandse herkomst, op passanten, op jonge gezinnen, en anderen die vervreemd zijn van de traditionele kerkgemeenschap (met aandacht voor nieuwe en complexe gezinssituaties). Zo n onthaaldienst heeft aandacht voor het onthaal aan de kerkpoort bij de vieringen, het verschaffen van nuttige informatie in verband met de liturgie, gemeenschapsopbouw, diaconie, betrokkenheid bij de wereldkerk en praktische zaken. Een open kerkgemeenschap laat zich ook raken door de tekenen van de tijd en leert die interpreteren in het licht van het evangelie. Gebed en liturgie, diaconie en verkondiging zijn gericht op een concrete realiteit. Daarom zal ze in haar eigen domeinen een aandacht ontwikkelen voor de noden van de tijd. Die aandacht bepaalt haar dialoog met de ruimere samenleving De kerk van Antwerpen en de katholieken van buitenlandse herkomst Als volk van God bestaat de kerk uit verschillende volkeren, culturen en talen. Ook in bisdom Antwerpen is dit zo. Dat blijkt althans uit het Kaski-rapport Statistieken en prognoses RK-Groot-Antwerpen ( % van alle katholieken in dekenaat Antwerpen heeft allochtone wortels. Uitschieters zijn Stabroek met respectievelijk 8% en Antwerpen-Noord met 55% katholieken van allochtone herkomst. Het is een opdracht voor iedere christen en voor iedere kerkgemeenschap om zich in te zetten voor de spiritualiteit van de ontmoeting, de dialoog en de verbondenheid tussen haar leden, veraf en dichtbij. Eenheid in verscheidenheid maakt verschil mogelijk zonder dat het verscherpt dient te worden. Wij zijn eerst en vooral één gemeenschap: biddend en de armen dienend, naar het model van de Handelingen van de apostelen (Hnd 2,42-35). Strategische doelstelling 3: Het bisdom organiseert een dienst waarbij de kerkgemeenschappen terecht kunnen voor ondersteuning, begeleiding, bemiddeling en advies in het openstellen van kerken voor katholieke gemeenschappen van buitenlandse afkomst, het samen vieren en samen op weg gaan. Een voorbeeld daarbij zou kunnen zijn om een liturgie- en gebedenboek in verschillende talen uit te geven.

3 Het is een opdracht voor elke kerkgemeenschap, op elk niveau, om mensen van buitenlandse herkomst welkom te heten en de verantwoordelijkheid voor de kerkgemeenschap samen te dragen. Dit veronderstelt een groeien naar een nieuwe gezamenlijkheid. Dergelijke opstelling betekent ook dat de aanwezige diversiteit zichtbaar is in het plaatselijke en diocesane personeels- en vrijwilligersbeleid. Uit het Kaski-rapport blijkt dat amper 6% van de vrijwilligers binnen de kerk van dekenaat Antwerpen van allochtone afkomst zijn. Enkel in Borgerhout maken zij 31% van het aantal vrijwilligers uit. Als wij af willen van het wij/zij-denken, moeten we ijveren voor een kerkgemeenschap waarin ook allochtone katholieken de kans krijgen volwaardig deel te nemen aan het kerkelijke leven, en dit voor de verschillende taken die in een kerk toevertrouwd worden aan mensen. Als we de diversiteit als kerk ook echt gaan beleven, zal dit het universeel samenleven sterk bevorderen. Strategische doelstelling 4: Om aan een meer gediversifieerd personeels- en vrijwilligersbeleid te werken, zijn streefcijfers nodig. Dit beleid dient ook actief gepromoot te worden naar de katholieken/katholieke gemeenschappen van buitenlandse afkomst. Hun kanalen dienen gestimuleerd te worden. Ook kan hiervoor samengewerkt worden met het middenveld, het Minderhedenforum, buurtcentra en de dienst van het bisdom die hiervoor vrijgesteld wordt (zie strategische doelstelling 3). In het dekenaat Antwerpen zijn ongeveer 20 katholieke gemeenschappen van buitenlandse herkomst actief. Voor hen die al een eigen vieringmoment of een eigen vieringplaats hebben, kan aangeraden worden om bij sterke tijden en speciale vieringen aan te sluiten bij de lokale gemeenschap. Dit met de bedoeling naar elkaar toe te groeien. Aan andere allochtone groepen wordt voorgesteld zich aan te sluiten bij de plaatselijke kerkgemeenschap. Strategische doelstelling 5: Het onderzoek rond de aanwezigheid van katholieken/katholieke gemeenschappen van buitenlandse afkomst dient uitgebreid te worden naar andere steden en gemeenten in het bisdom Antwerpen De oecumenische en interreligieuze dialoog In het spoor van het tweede Vaticaans Concilie willen we in ons bisdom de eensgezindheid onder alle christenen bevorderen. Daartoe kunnen we gezamenlijke vieringen stimuleren, maar ook een forum creëren waarop christenen van verschillende denominaties elkaar treffen en reflecteren over wat het betekent om christenen te zijn in deze wereld. In onze multiculturele en -religieuze samenleving is het gesprek en de samenwerking tussen mensen van verschillende godsdiensten en overtuigingen noodzakelijk. Wij willen wederzijdse kennis van andere godsdiensten, in het bijzonder van het jodendom en de islam, bevorderen door ontmoeting en vorming. Tegelijkertijd is het belangrijk om de eigen identiteit beter te leren kennen en beleven. Van daaruit kunnen we getuigen dat dialoog en samenwerking de weg is naar een samenleving zonder geweld of onrecht, waar eenieder het goed heeft. Strategische doelstelling 6:

4 Het bisdom investeert in de organisatie en ondersteuning van initiatieven m.b.t. oecumenische en interreligieuze ontmoeting en dialoog (vb. Interfaith-huis), en in vorming van de eigen christelijke identiteit en openheid. Tevens investeren we, over alle grenzen heen, in samenwerking op het vlak van de diaconie: in de zorg voor armen, eenzamen, zieken, bejaarden, gevangenen en zo meer. Operationeel: het bisdom werkt een (flashy) methodiek uit om de dialoog over de spanning identiteit en openheid te stimuleren De dialoog en samenwerking tussen Kerk en middenveld Mensen leven en bewegen niet alleen door deze wereld. Wij kennen een rijke traditie aan groepen en verenigingen, die zich in straten, parochies, gemeenten of op het niveau van ons bisdom engageren. Als bisdom (diocesaan en lokaal) en als (christelijk) middenveld willen we elkaar blijven kennen en verbonden blijven in een open en respectvol netwerk, ieder met eigen opdrachten en taken, maar gedreven vanuit dezelfde geest. Op deze manier houdt de kerk in ons bisdom de vinger aan de pols van maatschappelijke evoluties. Zo kunnen we aanwezig zijn in nieuwe vormen van gemeenschap en verenigingsleven en het zout van de aarde zijn. Mensen die zich verenigen vormen aanzet tot gemeenschap. Daar ligt de bron van zorg en inzet voor elkaar en voor de wereld. Strategische doelstelling 7: Het bisdom en de lokale kerkgemeenschappen onderhouden het contact met sleutelfiguren uit het christelijke verenigingsleven om elkaar te waarderen, erkennen en stimuleren. Dit geldt ook voor christenen in pluralistische bewegingen. De kerkgemeenschap en het christelijk middenveld blijven elkaar wederzijds inspireren. Operationeel: voorbeelden van zorg voor elkaar in de kijker zetten (via de kerkelijke media, ); waardering uitspreken en uitdrukken (vb. via brieven van de bisschop, boodschap voor vrijwilligers, ); overlegforum creëren waarin specifieke (werk-)groepen, studie- en bezinningsdagen, e.d. kunnen plaatsvinden; via vieringen, evenementen en zo meer Kerk en/in media Dialoog met de samenleving, en geloofscommunicatie, gebeurt ook doorheen de media. We kunnen als kerk een boeiende inbreng hebben, een profetische stem laten klinken, in heel wat cruciale maatschappelijke debatten. De seculiere media zijn daartoe een belangrijk kanaal. Daarnaast zijn er ook de eigen kerkelijke media. In deze mediakanalen kunnen we ons verhaal ten volle kwijt. Hiervan maken we reeds gretig gebruik. Het is belangrijk om in die eigen media voldoende aandacht te besteden aan de beeldvorming rond dialoog en universeel samenleven. We moeten voldoende oog hebben voor de diversiteit in de maatschappij en in onze kerkgemeenschap en ons steeds in het ruimere verband van de wereldkerk te plaatsen. Ook de kansen met betrekking tot de nieuwe media worden misschien nog niet ten volle benut. We moeten onderzoeken wat er kan gebeuren op het vlak van Web-tv, WIFI, sociale media, internetfora, burgerjournalistiek (blogs) en dergelijke. Belangrijk hierin zijn de kansen tot internationale uitwisseling tussen christenen wereldwijd (vb. via een wekelijkse blog van

5 een kerkgemeenschap in het Zuiden op de bisdombladzijde/kerknet, ). Zo krijgt de verbondenheid met zusterkerken elders in de wereld groeikansen en kunnen kerken elkaar wederzijds inspireren. Er werden in het verleden reeds heel wat aanbevelingen gedaan rond websites van parochies en pastorale diensten. Die kunnen nog verbeterd worden. Het internet is een instrument dat de dialoog kan vergemakkelijken. Websites zouden dan ook meer de mogelijkheid moeten kunnen bieden tot reactie, tot het aangaan van een gesprek. Wekelijkse chatsessies van bijvoorbeeld vormelingen met de bisschop of de plaatselijke pastoresploeg, catechisten kunnen hierin bijvoorbeeld een ludieke optie zijn. Strategische doelstelling 8: Het bisdom investeert in vorming voor (lokale) kerkgemeenschappen en diocesane diensten rond: - het gebruik van sociale media - mediatraining en beeldvorming Strategische doelstelling 9: Aandacht voor diversiteit in de eigen media onafhankelijk van het thema. Hierbij trekken we ook de kaart van de internationale uitwisseling, zodat een netwerk van universele verbondenheid kan groeien. Operationeel: Nuttige namenlijst met oog voor (culturele e.a.) diversiteit opmaken en ter beschikking stellen van de eigen en de meer algemene mediakanalen. In die lijst nemen we de namen op van mensen die rond allerhande thema s zinvolle zaken te zeggen hebben. 3) Tot besluit In onze samenleving en in de Kerk doen zich verschillende mogelijkheden voor om de dialoog en het broederlijk en zusterlijk samenleven te stimuleren en te bevorderen. De oefening kan best beginnen in de lokale of diocesane kerkgemeenschap. Ook met katholieken van allochtone afkomst, met christenen van verschillende denominaties en met andere religies kan het gesprek en de samenwerking verder ontwikkeld worden. Het christelijke en pluralistische middenveld (sociale bewegingen, onderwijs, caritassector e.a.) biedt een ideale ruimte om de dialoog en de gemeenschap te exploreren. In de gemediatiseerde wereld kan dit maatschappelijke en religieuze gesprek verder gevoerd worden via de verschillende mediakanalen.