KWALITEITSZORG IN DE MONUMENTENZORG

Transcriptie

1 KWALITEITSZORG IN DE MONUMENTENZORG 2010: MoMo en stichting In de Beleidsbrief MoMo 1 heeft de minister van OCW zijn visie uiteengezet op het monumentenbeleid van de toekomst. Het beleid rust op 3 pijlers: 1. Cultuurhistorische belangen meewegen in de ruimtelijke ordening, 2. Krachtiger en eenvoudiger regelgeving en 3. Bevorderen van herbestemming. Pijler 2 gaat uit van het terugtreden van de overheid in combinatie met toenemende eigen verantwoordelijkheid voor kwaliteit en naleving van eisen. MoMO overweegt: Deze maatregelen staan of vallen bij een goede uitvoeringspraktijk. Kwaliteitsnormen zijn daarbij het sleutelwoord. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zal de restauratiesector bijstaan in het uitwerken van normen en het communiceren ervan, opdat het werk aan monumenten op een goede manier zal worden verricht. In opdrachten, vergunningen en subsidies van rijkswege zal naar deze normen verwezen worden. Ook gemeenten kunnen van deze mogelijkheden gebruikmaken. Anno 2010 zijn er echter alleen wat incidentele initiatieven op een enkel onderwerp, geen adequate normering en geen samenhang of continuïteit in inspanningen. Een versnelling van de introductie en uitbouw van kwaliteitsborging in de monumentenzorg is daarom vereist. OCW heeft in 2010 de stichting benaderd om namens de marktpartijen vorm en inhoud te geven aan de kwaliteitsborging in de monumentenzorg. Doel is het ontwikkelen van een robuust stelsel van actuele uitvoeringsrichtlijnen en een samenwerkingsverband van bedrijven, opdrachtgevers en overheden om die richtlijnen actueel te houden. 2016: een resultaat waar we trots op zijn De kwaliteitsinspanningen van zijn gericht op het algemeen belang. Dat is niet alleen een duurzame benadering van monumenten (geen korte termijn politiek met snelle en goedkope oplossingen), maar ook de zorg voor het adequaat besteden van belastinggeld, het opleiden van jonge mensen in puur ambachtelijke beroepen (het levend houden van een stukje cultuurhistorische canon) en het creëren van voldoende aanbod van kwaliteitsbewuste bedrijven. Anno 2016 heeft de stichting de ambities van 2010 meer dan waar gemaakt: - Er is een forse stap gezet in het ontwikkelen van kwaliteitsrichtlijnen, de uitvoeringsrichtlijnen hebben inmiddels een aanzienlijke naamsbekendheid. - Er functioneert een infrastructuur van samenwerkende partijen. Een stabiele stichting, een transparante werkwijze, juridische getoetste richtlijnen, goed bezochte kennisbijeenkomsten. Een resultaat dat met minimale middelen is neergezet en waar we trots op zijn. Een overzicht van de bestaande en geplande richtlijnen is opgenomen in bijlage 1. De richtlijnen verwerven zich ook een plek binnen het onderwijs. De eerste 3 richtlijnen zijn betrokken in het kwalificatiedossier voor het ROC-onderwijs vanaf 1 september Verder zijn zij basis voor het geven van cursussen aan allerlei beroepsbeoefenaars. Zo wordt een hele nieuwe generatie opgeleid met kwaliteitsdocumenten. 1 Brief minister OCW aan voorzitter TK dd inzake Modernisering Monumentenzorg (MoMo) 15 december

2 De toekomst: inhoud verder ontwikkelen en accommoderen van wijzigingen in het overheidsbeleid Ook al is er in de periode veel bereikt, we zijn er nog lang niet: 1. Voltooien en uitbouwen van de set richtlijnen Het is gewenst om de ontwikkeling van richtlijnen voor de gebouwde monumentenzorg te voltooien. Het is gewenst om de set uitvoeringsrichtlijnen aan te vullen met de nog ontbrekende vakgebieden (historisch beton, metaal, etc.). Op basis hiervan zal ook het restauratiebestek dekkend gemaakt worden voor de belangrijkste vakgebieden en bouwdelen. De nadruk ligt tot nu toe op het exterieur van gebouwde monumenten. Maar ook andere vakgebieden behoeven aandacht, denk aan historische interieurs, installaties / energie-besparing bij monumenten, zorg voor groene monumenten. 2. Bevorderen gebruik en samenhang De inspanningen in het bevorderen van het gebruik van de richtlijnen moeten worden voortgezet; dit vergt het actief benaderen van overheden, opdrachtgevers en specialisten monumentenzorg. Kennisoverdracht en samenwerking zijn hierbij (arbeidsintensieve!) kernbegrippen. Dit geldt in het bijzonder in een periode waarin decentralisatie van taken naar gemeenten en afbouw van de Rijksdienst Cultureel Erfgoed duidelijk vorm krijgen. 3. Ambachten en onderwijs Ambachten die we broodnodig hebben voor monumentenzorg én een zinvolle levensvervulling dreigen te verdwijnen De relatie met onderwijs en cursus-aanbieders moet verder uitgebouwd worden, zodat het mede gebaseerd is op de overeenstemming in de bouwwereld en leerlingen optimaal voorbereid worden op de eisen. 4. Accommoderen grote wijzigingen in het overheidsbeleid Tegelijk is duidelijk dat het Kabinetsbeleid leidt tot grote wijzigingen. De invoering van de Europese Verordening bouwproducten (CPR) is inmiddels verwerkt. Maar er staan diverse majeure ontwikkelingen op stapel: - de wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) is voorgelegd aan de TK. De wet heeft grote consequenties voor de verdeling van verantwoordelijkheden publiek privaat. De rol van BWT vervaagt, verplichte kwaliteitsborging door private partijen doet zijn intrede. Ook monumenten en monumentenzorg hebben hier mee te maken. - de Omgevingswet brengt in 2019 een volledig herschreven set wettelijke verplichtingen die ook gevolgen heeft voor de monumentenzorg en dus in de richtlijnen moet worden verwerkt. - de wijzigingen in de Aanbestedingswet maken het meer dan nu mogelijk om te vragen om bewezen expertise. Geen overbodige luxe bij monumentenzorg. De implementatie en communicatie van deze wijzigingen vragen de nodige aandacht De -richtlijnen moeten op de nieuwe wettelijke situatie worden aangepast. Ten gevolge van deze wijzigingen in het overheidsbeleid moet aanzienlijke kosten maken. Deze kosten kunnen onmogelijk worden verhaald op opdrachtgevers en opdrachtnemers omdat hier het algemeen belang leidend is. Tegelijk zal de vraag naar adequate informatie over kwaliteitsborging sterk toenemen. Zowel bij overheden, opdrachtgevers als specialisten in de monumentenzorg. Diverse overheden hebben als deskundige en neutrale partij gevraagd hiervoor specifieke instrumenten te ontwikkelen. 15 december

3 Adequate financiering Uitgangspunten in 2010 De door MoMo gewenste versnelling van ontwikkelingen kon inhoudelijk wel, maar financieel niet door de stichting alleen worden opgebracht en daarom is de stichting conform de Beleidsbrief MoMo in de periode financieel ondersteund door OCW. draagt immers in belangrijke mate bij aan de implementatie van het MoMo-beleid. Uitgangspunt was een gestage groei naar zelffinanciering. Zelffinanciering gedragen door uitvoerende bedrijven, opdrachtgevers en decentrale overheid die actief zijn in de monumentenzorg. Ook in 2016 heeft OCW een bijdrage verstrekt, maar aanzienlijk lager ( incl BTW). Veranderingen en oorzaken De partijen in de stichting hebben de opdracht aanvaard om in de periode tot en met 2015 de kwaliteitsborging op een adequaat niveau te krijgen. Het -bestuur heeft diverse pogingen ondernomen om maatschappelijke partijen te bewegen tot een financiële bijdrage. Ultimo 2015 moet echter geconstateerd worden dat het niet gelukt is om de zelffinanciering op het gewenste niveau te krijgen. Terugkijkend kunnen twee oorzaken genoemd worden: - Aanlooptijd was bij de start in 2011 een onbekende organisatie die zijn credits nog moest verdienen. Het vertrouwen in de -producten is er inmiddels bij veel partijen, maar verdere uitbouw kost (veel) tijd. In de periode speelde ook de bouwcrisis die het financiële landschap in de periode heeft gedomineerd (en bij de decentrale overheden speelt de bouwcrisis ten dele nog steeds). De oplossing is gelegen in continuïteit van inspanningen en transparantie in werkwijze. De stichting is hier mee goed op weg. - Aarzelingen bij particuliere monumentbeheerders Aarzelingen bij de particuliere monumentbeheerders jegens de stichting als gevolg van de nadruk op certificering van uitvoerende partijen. Men vreest kostenstijging en beperkingen in de mogelijkheden tot het kiezen van opdrachtnemers (vakkundig of niet ). De aarzelingen zijn nog versterkt door de Rijksprocedure bij de toekenning van de POM-status. Deze aarzelingen vormen een reëel risico: het risico dat wanneer de vraag het laat afweten, het kwaliteitsaanbod een stille dood sterft. Welk bedrijf investeert in kennis en opleidingen wanneer toch geen onderscheid wordt gemaakt in uitvoerende partijen en louter naar de short-run laagste prijs wordt gekeken? Die spiraal naar beneden willen we niet. Dat zou ook in hoge mate strijdig zijn met het vigerende momo-beleid. - Aarzelingen bij aanbestedende diensten Ook aanbestedende diensten aarzelen bij het gebruik van richtlijnen in het aanbestedingsproces. Dit stoelt deels op dezelfde gronden als bij particuliere monumentbeheerders, maar wordt versterkt door juridische redenen (gebruik van certificaten zou niet toegestaan zijn). Ten onrechte, maar met alle commotie over de Aanbestedingswet en de implementatie van de Verordening Bouwproducten (CPR) is het wel een zware boodschap. 15 december

4 Heroriëntatie De aarzelingen bij particuliere monumentbeheerders hebben geleid tot een strategische herbezinning op de koers van de stichting. Als we willen slagen in onze missie om een robuust stelsel tot stand te brengen en willen dat de richtlijnen daadwerkelijk impact hebben, dan is het nodig om meer nadruk te leggen op het algemeen belang en minder op private aspecten. Dat wil zeggen: meer aandacht voor het ontwikkelen van kwaliteitsrichtlijnen (normering) en kennisoverdracht / communicatie. Zaken die wel geld kosten maar nauwelijks opbrengsten kennen. Tegelijk zal er minder nadruk op certificering van uitvoerende partijen moeten liggen, terwijl de afdracht van gecertificeerde partijen juist de basis was onder de financiering van. Hoe verder De versterkte nadruk op inspanningen voor het algemeen belang hebben dus ook gevolgen voor de financiering van de activiteiten van de stichting. heeft zich in enkele jaren met bescheiden middelen ontwikkeld tot hoogwaardig kenniscentrum en netwerkorganisatie voor de monumentensector bij uitstek, en hanteert daarbij als één van de uitgangspunten dat alle relevante kennis rond richtlijnen voor een ieder vrij toegankelijk is. Dat conflicteert met het ooit beoogde streven naar een systeem van zelffinanciering door opdrachtgevers en opdrachtnemers. Wanneer dit systeem daadwerkelijk zou moeten worden gerealiseerd, zal de dan onvermijdelijk optredende commercialisering het streven naar dienen van het algemeen belang in hoge mate frustreren. Voor het adequaat functioneren van de stichting is jaarlijks ca nodig. Anno 2016 dragen de bedrijven jaarlijks ruim bij. Het is daarom zeer gewenst dat de (Rijks-)overheid jaarlijks bijdraagt in de begroting van de stichting ten behoeve van het uitvoeren van taken gericht op het algemeen belang van de monumentenzorg. Gouda, 15 december december

5 BIJLAGE OVERZICHT -RICHTLIJNEN voor het onderhouden en restaureren van monumenten (rood en groen) Nr Titel Beroepsgroep Gereed Voorber. Gepland 1000 Gezamenlijke Erkenningsregeling Architecten werkzaam in de Restauratie (GEAR) Restauratie-architecten (herz.) 2000 Erkend Monumenten Adviesbureau (EMA) Monumenten-adviseurs (herziening) Bouwtechnisch Advies Monumenten-adviseurs (herziening) Molenadvies Molenadviseurs (herziening) 2003 Betonrestauratie-advies Adviseurs voorbereiding betonrestauratie Kleurhistorisch onderzoek Kleuronderzoekers Gebouwinspecties Inspecteurs gebouwen, Monumentenwacht 3000 Erkend Restauratie Bouwbedrijf (ERB) (hoofd)aannemers (herziening) 3001 Houtconstructies (hoofd)aannemers 3500 De Erkende Molenmaker Molenmakers 4000 Onderhoud en Restauratie Monumenten Gespecialiseerde aannemers Historisch timmerwerk Restauratie-timmerbedrijven Glas in lood panelen Glazeniers Historisch Metselwerk Restauratie-metselaars 15 december

6 Riet Rietdekkers Betonrestauratie Betonrestauratie-bedrijven Historisch voegwerk Restauratie-voegers Steenhouwwerk Restauratie-steenhouwers Gereserveerd Historisch schilderwerk Restauratie-schilders Historisch Leidak Leidekkers Metalen Dakdekking Metalen dakdekkers Historisch metaal Restauratiesmeden (herziening) Historisch parket Parketteurs en restauratoren Historisch pannendak Dakwerkers (richtlijn stichting KPMB) Plaagdiermanagement Plaagdiermanagementbedrijven 5001 Houtaantasting (bestrijden houtaantasting door insecten en zwammen) Plaagdiermanagementbedrijven 6000 Onderhoud en Restauratie groene monumenten Groen Erfgoed-bedrijven Richtlijnen onderzoek tuinhistorisch Adviseurs groen erfgoed (herziening) 6010 Hovenierswerk historische tuinen en parken Hoveniers groen erfgoed (tuinen en parken) 7000 Klinkend Erfgoed 7010 Historische orgels Orgelmakers 15 december