Jaarverslag 2017 ERM-certificeringsregelingen

Transcriptie

1 Jaarverslag 2017 ERM-certificeringsregelingen Vastgesteld door het Centraal College van Deskundigen Restauratiekwaliteit op 15 juni juni

2 Inhoud 1. Samenvatting Inleiding Ontwikkeling en beheer richtlijnen Verslag certificering 2017 per branche BRL 1000 GEAR-Ontwerp (architecten) BRL 2000 EMA plus Module 2001 Bouwtechnisch advies Monumenten en/of URL 2002 Molenadvies BRL 3000 Erkend Restauratie Bouwbedrijf (hoofdaannemers) BRL 3500 De erkende molenmaker URL 4001 Historisch timmerwerk URL 4003 Historisch metselwerk URL 4006 Historisch voegwerk URL 4007 Steenhouwwerk URL 4009 Historisch schilderwerk URL 4010 Historisch leidak URL 4012 Historisch metaal (ferro) URL 5001 Houtaantasting (bestrijden houtaantasting door insecten en zwammen) Bijlage 1: Overzicht ERM-richtlijnen voor het onderhouden en restaureren van monumenten (rood en groen) per juni

3 1. Samenvatting 2017 Aantal regelingen toegenomen, start gemaakt met verdere verbetering (bedrijven) De ambitie van ERM is om een samenhangende en sectordekkende structuur van richtlijnen voor het onderhoud en de restauratie van gebouwde en groene monumenten tot stand te brengen. Deze zijn gericht op bedrijven. Inmiddels is voor vele onderwerpen een richtlijn tot stand gekomen. In 2017 is verder gewerkt aan de totstandkoming van nieuwe uitvoeringsrichtlijnen in de monumentenzorg. Inmiddels is ook de stap gezet naar richtlijnen voor branches gespecialiseerd in onderhoud en restauratie van historisch pannendak, metalen dakbedekking en gevelreiniging. Dit in samenwerking met de VPMN (monumentenwachten), provincie Noord-Holland en andere partijen. Verder is ook gestart met een uitvoeringsrichtlijn voor gebouwinspecties (URL 2005). Ten slotte is vermeldenswaard dat in 2017 de voorbereidingen zijn gestart om te komen tot een update van diverse richtlijnen (o.a. URL 2001 Bouwkundig Advies). In Bijlage 1 is een overzicht opgenomen van de stand van zaken (peildatum 31 december 2017). Ontwikkeling Restauratorenregister (personen) In 2017 is gestart met de ontwikkeling van een register van personen die zich bezig houden met het restaureren van roerende monumenten. Certificerende instellingen (bedrijven) In 2017 verzorgden zeven certificerende instellingen de audits ter beoordeling van aanvragen voor certificering en ter continuering van deze certificaten aan bedrijven. De certificerende instellingen richten zich niet op alle richtlijnen, zij hebben ieder een specialisatie. Certificerende instelling Specialisatie Alfa 3000 EBN 3000 Hobéon Certificering 1000, 2001, 2002, 2004, 3500, 4002, 4003, 4006, 4013, 6010 Kiwa Nederland 3000, 4007, 4009, 5001 SKG-IKOB Certificering 4010, 4014 SKH 4001 Stichting Keurmerk Branches 4012 Resultaten van de audits Het jaarverslag 2017 is de vijfde in zijn soort. Cijfermatige gegevens hebben betrekking op 2017 en waar mogelijk van eerdere jaren. In zijn algemeenheid geldt dat deze gegevens voor de meeste richtlijnen nu nog te beperkt zijn om trendanalyse te kunnen doen. Voor een beperkt aantal richtlijnen, die inmiddels langer dan 5 jaar functioneren, is trendanalyse mogelijk. Het verslag moet dan ook in dit licht worden bezien. Aantal gecertificeerde bedrijven per branche in 2017 Het aantal gecertificeerde bedrijven is in 2017 licht toegenomen. Voor een aantal (nieuwe) regelingen moet certificering nog op gang komen. Hierover wordt overleg opgenomen met de betreffende branches. Het aandeel 15 juni

4 Document Per eind 2012 Per eind 2013 Per eind 2014 Per eind 2015 Per eind 2016 Per eind 2017 BRL 1000 GEAR-Ontwerp (architecten) URL 2001 EMA - Bouwtechnisch advies URL 2002 Molenadvies URL 2003 (nog niet gereed) URL 2004 Kleurhistorisch onderzoek URL 2005 (nog niet gereed) BRL 3000 ERB Restauratiebedrijven (hoofdaannemers) URL 3001 Houtconstructies BRL 3500 Molens (molenmakers) URL 4001 Historisch Timmerwerk URL 4002 Glaspanelen in lood URL 4003 Historisch Metselwerk URL 4004 Riet URL 4006 Historisch Voegwerk URL 4007 Steenhouwwerk URL 4008 (gereserveerd) URL 4009 Historisch Schilderwerk URL 4010 Historisch Leidak URL 4011 Metalen dakbedekkingen en goten bij monumenten (nog niet gereed) URL 4012 Historisch Metaal (ferro) URL 4013 Historisch Parket URL 4014 Historisch Pannendak URL 5001 Houtaantasting URL 6010 Hovenierswerk historische tuinen en parken URL 7010 Historische orgels URL Gevelreiniging (nog niet gereed) Totaal Correctie op jaarverslag 2016 (daarin stond 7). Aangegeven zijn de BRL/URL s die eind 2017 van kracht waren of in ontwikkeling waren. De aangegeven nummers van de uitvoeringsrichtlijnen zijn de huidige; in 2017 (of de jaren daarvoor) golden mogelijk nog andere benamingen. LEGENDA: - betekent: certificatie nog niet mogelijk; 0 betekent: nog geen certificaat toegekend. 15 juni

5 2. Inleiding De certificerende instellingen rapporteren ieder jaar aan het Centraal College van Deskundigen (CCvD) Restauratiekwaliteit over de door hen uitgevoerde toetsing op de geldende beoordelings- en uitvoeringsrichtlijnen die zijn ondergebracht bij de Stichting ERM. Het jaarverslag stelt het CCvD in staat om het functioneren van de richtlijnen in praktijk te beoordelen en op basis daarvan zo nodig aanvullende afspraken te maken over inhoud of gebruik van de richtlijnen. In dit document wordt verslag gedaan over het jaar 2017, met name voor welke richtlijnen in 2017 audits zijn uitgevoerd en wat daarbij de bevindingen waren. Ook wordt ingegaan op het ontwikkelen van documenten voor de (rest van de) restauratieketen. Het jaarverslag 2017 is het vijfde jaarverslag. Richtlijnen en certificatie In samenwerking met de brancheorganisaties, bedrijven en overheden zijn uitvoerings- en beoordelingsrichtlijnen vastgesteld (of in ontwikkeling) op grond waarvan individuele bedrijven erkend kunnen worden wat betreft het leveren van Restauratiekwaliteit (zie bijlage 1). Een erkenningsregeling bevat de afspraken die gemaakt zijn over de juiste manier om onderhoud en restauratie aan monumenten uit te voeren (norm) en over het aantoonbaar en het systematisch borgen van die kwaliteit (borging). In veel gevallen is de norm beschreven in een apart document (uitvoeringsrichtlijn). Het Centraal College van Deskundigen Restauratiekwaliteit stelt de regelingen vast en doet zo nodig uitspraken over de juiste toepassing van de regeling. Het toezicht op het hanteren van de afspraken in praktijk berust bij een onafhankelijke partij, de certificerende instelling. Zeven certificerende instellingen Alfa, EBN, Hobéon, Kiwa, SKG-IKOB, SKH en Stichting Keurmerk Branches verzorgden in 2017 de zogeheten audits ter beoordeling van aanvragen en continuering van deze certificaten. Gecertificeerde bedrijven mogen het keurmerk Erkende Restauratiekwaliteit voeren. Met het keurmerk en bijbehorend logo is het bedrijf ook visueel herkenbaar als bedrijf dat voldoet aan de kwaliteitseisen die aan vakkundige restauratiebedrijven worden gesteld. Restauratorenregister Een breed samenwerkingsverband werkt sinds medio aan het instellen van een register van erkende restauratoren van roerend erfgoed (meubels, boek & papier, uurwerken, etc.). Die samenwerking vloeit voort uit een gemeenschappelijke behoefte aan de borging van de professionaliteit van restauratoren. De verwachting is dat het restauratorenregister eind 2018 operationeel is, waarna 2019 een overgangsjaar zal vormen. Het Centraal College van Deskundigen Restauratiekwaliteit Het Centraal College van Deskundigen Restauratiekwaliteit is verantwoordelijk voor het juist functioneren van de erkenningsregelingen, andere documenten en het register die onder haar beheer zijn gebracht. Het College stelt (wijzigingen van) de tekst van de regelingen, documenten en het register vast. 15 juni

6 Het Centraal College van Deskundigen Restauratiekwaliteit is breed samengesteld zodat alle partijen die bij de kwaliteit van onderhoud en restauratie van monumenten betrokken zijn, zich in het college vertegenwoordigd kunnen voelen. Het college bestaat uit brancheorganisaties van uitvoerende bedrijven zoals leveranciers van diensten (aannemers, architecten, specialisten, restauratoren), opdrachtgevers (zowel publieke als private opdrachtgevers) en gemeenten in de rol van bevoegd gezag en andere betrokkenen zoals de provincies en de RCE. Een (jaarlijks wisselende) vertegenwoordiging van de certificerende instellingen neemt deel als toehoorder. Het college heeft een onafhankelijke voorzitter. Het bureau van de ERM verzorgt het secretariaat van het Centraal College van Deskundigen. De samenstelling van het Centraal College van Deskundigen was aan het eind van het verslagjaar 2017 als volgt: Naam Dhr. R. van Hees Dhr. W. de Koning Mw. M. Maring Dhr. M. van Hunen Dhr. M. van Roosmalen Dhr. R.A. Slotema Dhr. T. Heijdra Dhr. R. Spaan Dhr. G. Tutert Dhr. A. Hoek Dhr. J. van der Burg Dhr. B. van de Kraats Dhr. K. Burgy Dhr. B. Endevoets Vertegenwoordigde partij Voorzitter Secretaris ERM Vertegenwoordiger van de certificerende instellingen Hobéon RCE (Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed) waarnemer RVR Raad voor Rijksvastgoed FGM (Federatie Grote Monumentengemeenten) Provincie Gelderland Particuliere opdrachtgevers Boei Particuliere opdrachtgevers SBKG Particuliere opdrachtgevers Stichting Restauratoren Register Opdrachtnemers Stichting Restauratoren Register VAWR (Vereniging Architecten Werkzaam in de Restauratie) Vakgroep Restauratie Gespecialiseerde aannemers 15 juni

7 De heren Hoek en Van der Burg traden in de loop van 2017 toe tot het CCvD in verband met de uitbreiding van de scope van het college met roerend erfgoed (restauratorenregister i.o.). De heer Van de Kraats verving in de loop van 2017 de heer Roest en de heer Endevoets de heer Van Milt. Namens de certificerende instellingen volgde mevrouw Maring (Hobéon) mevrouw Oomkens (KIWA) op. 15 juni

8 3. Ontwikkeling en beheer richtlijnen De stichting ERM is opgericht om de kwaliteit van het onderhouden en restaureren van monumenten op een breed gedragen kwaliteitsniveau te brengen en te houden. De activiteiten zijn gericht op overheden in de rol van bevoegd gezag, op opdrachtgevers en op opdrachtnemers (architecten, adviseurs, aannemers, restauratoren). Dit verslag beperkt zich tot de richtlijnen. De stand van zaken in de ontwikkeling van de richtlijnen is vermeld in Bijlage 1. Naar verwachting neemt het aantal gecertificeerden ook in 2018 licht toe. Dit als gevolg van het aantal nieuwe richtlijnen dat is ontwikkeld. Maar ook in het aantal gecertificeerden op basis van de bestaande documenten wordt een lichte groei verwacht. Enkele certificerende instellingen melden een toenemende belangstelling voor regelingen (onder meer onder de branches van schilders en aannemers). Na de herziening van BRL 3000 is het certificeren gekoppeld aan de URL 3001 (Historische Houtconstructies) en aan de URL 4003 (Historisch Metselwerk). Geconstateerd wordt dat er een toenemend draagvlak is voor de uitvoeringsrichtlijnen. Ze worden steeds breder toegepast. De context waarbinnen de uitvoeringsrichtlijnen functioneren wordt ook steeds sterker. Over het algemeen zijn de ervaringen bij het certificeren positief. Het timen van de audits blijkt soms lastig, omdat niet altijd een werk voorhanden is. Voor sommige branches verloopt de certificering al enige tijd moeizaam. Het denken in termen van de restauratieketen vertoont een stijgende lijn, maar behoeft soms nog aandacht. Sectorbrede activiteiten Om de kwaliteit van restauraties en onderhoud aan monumenten te borgen zijn (en worden) richtlijnen voor de uitvoering van diverse werkzaamheden opgesteld. De ambitie is om te komen tot een sectorbrede set van richtlijnen en een register. De volgende brancheverenigingen zijn (peildatum 31 december 2017) aangesloten bij Stichting ERM: Vakgroep Restauratie (restauratiebouwbedrijven) (VR) Vereniging van Architecten Werkzaam in de Restauratie (VAWR) Vereniging Timmerwerk Restauratie (VTR) Vereniging Restauratie Steenhouwers (VRS) Nederlands Gilde van Kunst-, Sier- en Restauratiesmeden (NGK) Nederlandse Vereniging van Leidekkers (NVvL) OnderhoudNL / de Restauratie Schildersbedrijven Nederlandse Vereniging Voegbedrijven / Gevelgilde Vereniging Adviesbureaus Monumenten (VAM) Ondernemersvereniging van Glazeniers (OVG) Nederlandse Vereniging van Molenmakers (NVvM) Vakfederatie Rietdekkers Rietdekkersgilde Aannemersvereniging Metselwerken (AVM) Naast branches die zich in de eerste plaats bezighouden met het onderhouden en restaureren van monumentale gebouwen betreft het ook: Nederlandse Vereniging Plaagdiermanagement Bedrijven (NVPB) Vakgroep van Erfgoedhoveniers (VvEH) Vereniging van Orgelbouwers in Nederland (VON) 15 juni

9 Voor het restauratorenregister betreft het: Art Restorers Association (ARA) Restauratoren Nederland (RN) Vereniging Restauratoren Noord (VRN) Restauratieconvergent Stichting Restauratoren Register (SRR). De documenten moeten onderling zijn afgestemd (structuur, begrippen, uitgangspunten) zodat zij niet alleen voor de betreffende branche, maar ook voor andere branches, voor opdrachtgevers en overheden (subsidies, vergunningen, toezicht) optimaal hanteerbaar zijn. Ontwikkeling en beheer beoordelingsrichtlijnen In 2017 zijn de volgende uitvoeringsrichtlijnen tot stand gekomen. URL 4012 Historisch metaal (ferro). Deze nieuwe URL vervangt de al jaren functionerende NGKrichtlijnen. URL 4014 Historisch pannendak. Ontwikkeling en beheer van uitvoeringsrichtlijnen In 2017 werd gewerkt aan de herziening van BRL ERM 2000 Erkend monumenten Adviesbureau en de bijbehorende uitvoeringsrichtlijnen URL 2001 Bouwtechnisch Advies en URL 2002 Molenadvies. In ontwikkeling zijn URL 2003 Betonrestauratie-advies, URL 2005 Gebouwinspecties, URL 4005 Betonrestauratie, URL 4011 Metalen dakbedekkingen en goten bij monumenten en URL Gevelreiniging. De genoemde richtlijnen komen naar verwachting in de loop van 2018 beschikbaar. Figuur : Hiërarchie van restauratiecategorieën (restauratieladder) 15 juni

10 Restauratiefilosofie In 2013 is een restauratiefilosofie ontwikkeld op grond waarvan een opdrachtgever keuzes maakt (of laat maken) voorafgaand aan de start van de werkzaamheden. Hiertoe is het begrippenkader aangescherpt en zijn de uitgangspunten voor uitvoering benoemd. De hiërarchie van restauratiecategorieën daarbij is weergegeven in de zogeheten restauratieladder. Deze uitgangspunten zijn en worden verwerkt in de beoordelings- en uitvoeringsrichtlijnen. Het aantal bedrijven dat gebruikmaakt van deze restauratiefilosofie neemt toe, maar het denken in termen van deze filosofie behoefte vaak nog wel aandacht. Model restauratiebestek Restauratiearchitecten, -adviseurs en -aannemers en ERM werken samen aan de ontwikkeling van een modelbestek voor werkzaamheden aan bestaande onderdelen van monumenten. Dit is gestart op initiatief van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) in het kader van het programma Restauratiekwaliteit. Voor de ontwikkeling wordt samengewerkt met Stichting STABU. Belangrijkste doelen van het Model Restauratiebestek zijn: de verbetering van de kwaliteit van de restauratiebestekken; het vereenvoudigen van het bestekschrijven voor bestaand werk; het vergroten van de leesbaarheid en uitwisselbaarheid met calculatiesoftware van bestekken voor de aannemers; het eenduidig vastleggen van de gevraagde kwaliteit in relatie tot de prijsvorming door het toepassen van de restauratieladder. Architecten, aannemers en andere betrokkenen vinden dezelfde werkzaamheden telkens op dezelfde locatie in de betekssystematiek. Hierdoor is vooraf duidelijker welke werkzaamheden op welk kwaliteitsniveau worden gevraagd en worden misverstanden bij prijsvorming voorkomen, wat zorgt voor meer gelijkwaardige inschrijvingen. Ook tijdens de uitvoering liggen met een goed bestek afspraken eenduidiger vast. Voor nieuwbouw waren de mogelijkheden voor bestekomschrijvingen veel uitgebreider beschikbaar. Nu zijn er ook voor werkzaamheden aan monumenten (onderhoud, restauratie, renovatie) specifieke bestekomschrijvingen beschikbaar. De STABU-catalogus (zowel Stabu 2 / OSF als BOUWBREED) voor bestaand werk is uitgebreid met de paragrafen 20 tot en met 28, waardoor conserverings- of herstelwerkzaamheden op de juiste plek in het bestek vermeld kunnen worden en de besteksindeling minder afhankelijk is van het individuele systeem van de bestekschrijver. De bestanden worden gratis beschikbaar gesteld op de sites van ERM en STABU en regelmatig geactualiseerd. In 2017 is de eerste fase van het Model Restauratiebestek gereedgekomen. Het betreft zes URL-en. Ook wordt gewerkt aan een aanvulling (de tweede en derde fase), die naar verwachting medio 2018 gereed zullen zijn. Conformiteit met regelgeving Een opdrachtgever, overheid of uitvoerend bedrijf moet erop kunnen vertrouwen dat de ERMrichtlijnen niet alleen inhoudelijk, maar ook juridisch correct zijn. Belangrijke randvoorwaarde voor de richtlijnen is dan ook dat zij de regelgeving op een juiste wijze weergeven en implementeren. Met ingang van 2014 zijn alle bestaande en nieuwe ERM-documenten getoetst op de vraag of zij voldoen aan de regelgeving: de Europese Verordening Bouwproducten (305/2011/EU, PbEU L88); de voorschriften van het Bouwbesluit 2012 die gelden voor onderhoud en renovatie van monumenten; 15 juni

11 de Monumentenwet en met de voorschriften voor monumenten in de Erfgoedwet die in werking treedt per 1 juli 2016; de Aanbestedingswet zoals die luidt na implementatie van de EU-richtlijnen 2014/23/EU, 2014/24/EU en 2014/25/EU; de bepalingen voor de vergunningsplicht voor werkzaamheden aan monumenten in de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) en het Besluit omgevingsrecht. Waar aanpassingen nodig waren, zijn deze verwerkt. Afstemming met Kennis en Kunde-regeling Met ingang van 1 augustus 2015 zijn de regelingen Kennis en Kunde-regeling (Gelderland) en ERMregelingen (Nederland) beter op elkaar afgestemd met inachtneming van de verschillen tussen beide regelingen. De uitvoeringsrichtlijnen worden gebruikt voor beide regelingen; dit geldt nog niet voor alle richtlijnen. Relatie met onderwijs Sinds 2015 is het onderwijsaanbod op het gebied van monumentenzorg en restauratie vergroot. Het Nationaal Restauratie Centrum biedt cursussen aan op basis van de uitvoeringsrichtlijnen. Inmiddels heeft een groot aantal restauratiemedewerkers (> 200 personen) een cursus gevolgd over het omgaan met de uitvoeringsrichtlijnen. De cursisten reageren over het algemeen zeer positief op de uitvoeringsrichtlijnen. Richtlijnen en instandhoudingssubsidie Sinds 2015 gaat de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed bij het toekennen van de Subsidieregeling instandhouding monumenten uit van bepaalde uitvoeringsrichtlijnen. In 2017 ging het om 14 uitvoeringsrichtlijnen, met ingang van 1 januari 2018 om 16 uitvoeringsrichtlijnen. De lijst wordt jaarlijks geactualiseerd. De richtlijnen worden van toepassing verklaard voor zover dat voor het betreffende project relevant is. Richtlijnen en aanbesteden Regelmatig krijgen PIANOo (expertise-centrum van het ministerie van Economische Zaken voor aanbesteden) en ERM vragen over het uitvoeren van werkzaamheden volgens richtlijnen voor monumentenzorg. Bijvoorbeeld of verwijzing naar richtlijnen toegestaan is of dat er geëist mag worden dat de uitvoerder gecertificeerd is. Om dit soort vragen te beantwoorden, hebben PIANOo en ERM gezamenlijk een brochure opgesteld waarin wordt ingegaan op de wettelijke eisen voor aanbestedingen bij monumentenzorg, bezien vanuit de optiek van de Aanbestedingswet Na een juridische toelichting eindigt de brochure met vier veel gestelde vragen: Kan bij een aanbesteding geëist worden dat een opdracht wordt uitgevoerd volgens een bepaalde ERM-uitvoeringsrichtlijn? Kan bij een aanbesteding geëist worden dat de opdracht wordt uitgevoerd door personeel dat specifiek omschreven kennis (diploma) of ervaring bezit? Hoe kan ik er bij een aanbesteding voor zorgen dat ik een deskundig bedrijf op het werk krijg? Kan bij een aanbesteding geëist worden dan de opdracht wordt uitgevoerd door een bedrijf met een ERM-certificaat? 15 juni

12 4. Verslag certificering 2017 per branche 4.1. BRL 1000 GEAR-Ontwerp (architecten) De Gezamenlijke Erkenningsregeling voor Architecten werkzaam in de Restauratie (GEAR 2005) dateert van november Erkende architecten verenigen zich in de Vereniging van Architecten Werkzaam in de Restauratie (VAWR). Certificering wordt uitgevoerd door Hobéon. Bij de beoordeling van de bureaus staat het zelf opgestelde bureauprofiel centraal (dat bevat kennis, kunde en ervaring van het bureau, beheerste expertisevelden en eventuele ontwikkelgebieden). Dit bureauprofiel wordt getoetst aan de vakinhoudelijke eisen van de GEAR en ook wordt onderzocht of het bureauprofiel voldoende verantwoord kan worden wat betreft de positie van het bureau in de erfgoedzorg en of er conform het profiel wordt gehandeld. Het auditteam is multidisciplinair en de auditsystematiek is deels te typeren als peerreview. Tijdens audits wordt zowel het kantoor van het te beoordelen bureau bezocht als (doorgaans twee) projecten in uitvoering. Tijdens de initiële toets worden alle punten uit de erkenningsregeling en de uit het bureauprofiel te destilleren kwaliteitscriteria beoordeeld, met name aan de hand van de kwaliteit van de werken. De architect moet daarbij kunnen verantwoorden waarom de restauratie op een bepaalde manier is uitgevoerd (ontwerpkeuzes, bestek, keuze van materialen, restauratietechnieken, e.d.). In het tweede en derde jaar volgt een (kortere) controletoets. In jaar vier vindt een herhalingstoets plaats en vervolgens weer twee controletoetsen, etc. Bij de controletoetsen wordt steekproefsgewijs gecontroleerd of het bureau nog aan de eisen van de GEAR voldoet en of eventuele aandachtspunten, verbeterpunten en tekortkomingen die bij de voorgaande toets werden gesignaleerd adequaat zijn aangepakt of verholpen. Onder voorwaarde dat er bij een bureau geen directe kwaliteitsbedreigende punten zijn gesignaleerd, kan sprake zijn van een verlengde cyclus met tweejaarlijkse in plaats van jaarlijkse controles. De geldigheid van het certificaat wordt aangepast aan een eventuele langere cyclus. In de huidige audits worden aandachtspunten, verbeterpunten of tekortkomingen geformuleerd als te verbeteren punten. Er wordt bij GEAR, naar analogie van hoe dat bij andere regelingen gebeurt, in de auditpraktijk wel gewerkt met aandachtspunten, verbeterpunten of tekortkomingen als kwaliteitsbevorderend sturingsmiddel. Er wordt gewerkt aan een nieuwe opzet van de GEAR waarin dat geformaliseerd wordt als toetsinstrument. Ontwerp (architecten): statistieken certificering Aantal certificaathouders aan begin van verslagjaar Aantal certificaathouders aan einde van verslagjaar Aantal nieuwe certificaten in het verslagjaar Aantal uit te voeren audits in het verslagjaar Aantal uitgevoerde audits in het verslagjaar Aantal niet-uitgevoerde audits Aantal opgeschorte certificaten Aantal ingetrokken certificaten Aantal beëindigde certificaten Ontvangen klachten van derden Sancties/vervolgacties juni

13 In het verslagjaar 2017 dienden normaliter 15 audits (2 herhalingstoetsen en 13 controletoetsen) uitgevoerd te worden bij reeds erkende bureaus. Eén controletoets is niet meer uitgevoerd omdat bij één bureau de certificering (op verzoek van het bureau) wordt beëindigd. Bijna alle bureaus bevonden zich in 2017 in een verlengde cyclus, voor één bureau is dat nog voorwaardelijk. Dit is afhankelijk van het blijvend functioneren van de bureaus en fluctueert per jaar. Bevindingen en trends In 2017 zijn er tijdens audits geen tekortkomingen geconstateerd maar wel 9 verbeterpunten. Daarnaast zijn er 21 keer aandachtspunten gesignaleerd. De toelichting op de punten volgt onder de tabel. Soms worden na een audit diverse toetspunten geclusterd onder één aandachtspunt, omdat de criteria onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Alle aandachtspunten zijn in onderstaande tabel los benoemd. Als er achter een toetspunt tussen haakjes nog een criterium is genomen, dan zijn deze in de audit samen als aandachtspunt benoemd Aandachtspunt punt koming Verbeter- Tekort- Omschrijving eis Toetspunt BRL 1000 GEAR Ontwerp 100 Visie en Beleid Doelstellingen SMART 2 1 (102.4) Periodieke meting en bijstelling 2 1 (603,604) 200 Primair proces, producten en diensten 201 Het primaire proces ingericht volgens de standaardtaakbeschrijving DNR-STB 2005? Consolidatie en optimalisering van de restauratieketen 301 Ketenregie: afstemming verschillende partijen in het restauratieproces Secundaire processen 401 kennisontwikkeling en deling op gebied van restauratie overlegstructuur Organisatie 501 Organisatie, organogram Opleidingsplan Kwaliteitszorg, meting, consolidatie en optimalisering Management review 2 1 (102.2 en ) 602 Interne audits Klachten Klanttevredenheid Resultaat TOTAAL juni

14 De gesignaleerde ontwikkelpunten laten een vergelijkbaar beeld zien als vorig jaar, behalve dat het aantal aandachtspunten wat hoger is. De reden daarvoor is niet duidelijk. De meeste punten betreffen organisatorische en kwaliteitszorgaspecten. Verbeterpunten duiden op doorgaans niet adequaat opgepakte openstaande aandachtspunten. Marktontwikkelingen De auditteams signaleren dat de bureaus de crisis achter zich hebben gelaten. Er is gemiddeld voldoende werk zonder dat dat veel acquisitie vereist. Er is wel concurrentie: op projecten wordt soms laag ingeschreven. Bij diverse bureaus is het aandeel klassieke restauratiewerkzaamheden afgenomen t.o.v. herbestemming. Omvangrijke restauraties (en subsidies daarvoor) komen steeds minder voor. De positie van de (restauratie)architect is veranderd. Er zijn twee stromen te herkennen: enerzijds zien de auditteams dat bureaus weer opdrachten gegund krijgen van opname tot oplevering. Anderzijds is er de ontwikkeling dat GEAR-architecten juist kortdurend betrokken worden. Bijvoorbeeld als adviseur of voorin het proces ten behoeve van het verkrijgen van de omgevingsvergunning. Een andere ontwikkeling is dat bij grote projecten, waarvan de opdracht via een tender tot stand komt, de GEARarchitect wordt ingezet voor de weging van de cultuurhistorische waarden en kennis van historische materialen terwijl een nieuwbouw -architect het plan maakt. De zeggenschap van de GEAR-architect is in deze constructies soms te beperkt bezien van het behoud van cultuurhistorische waarden. Een andere ontwikkeling is dat auditteams meermaals zien dat architecten zelf als opdrachtgever fungeren en geen hoofdaannemer meer inhuren. De kosten die normaal gerekend worden door de hoofdaannemer om onderaannemers aan te sturen kan het bureau dan stoppen in kwalitatief hoogwaardige begeleiding van de specialistische (onder)aannemers. Scholing, kennis Het is duidelijk dat bureaus zich weer op de toekomst oriënteren. Zaken als scholing (een begrip dat breed ingevuld kan worden van cursus tot symposium, RCE-platforms en zelfstudie) en kennisdeling op het gebied van restauratie, monumenten, bouw & cultuurhistorie krijgen weer meer aandacht. Er zijn weer budgetten voor, maar er is nog steeds niet overal een actueel en structureel scholingsplan operationeel. Een substantieel aantal bureaus heeft nieuwe medewerkers aangenomen. Dat zijn regelmatig jonge medewerkers met actuele kennis van gebieden waar binnen de bureaus behoefte aan is (digitale technieken zoals BIM en Revit etc.). Verschillende bureaus hebben inmiddels specifiek een medewerker met cultuurhistorische expertise in dienst. Ook zien de auditteams toenemende kennis op het gebied van duurzaamheid. Soms in de vorm van een specifieke medewerker, vaker door er binnen het bureau bewust mee bezig te zijn en zodoende kennis te ontwikkelen. De bureaus zouden zich nog beter kunnen profileren op deze waardevolle kennis. Kwaliteitszorg De aandacht voor kwaliteitszorgaspecten blijft zij het gestaag groeien. Het concreet en toepasbaar vormgeven van zaken als het Management Review met meetbare doelstellingen, klanttevredenheidsmetingen en interne audits blijft moeizaam. Soms schaven bureaus al jaren aan hun systeem zonder het echt structureel te benutten, maar er zijn ook diverse heel goede voorbeelden waargenomen. Het is zeer aan te raden de goede voorbeelden binnen de VAWR te delen. CI Hobéon laat weten ernaar te streven om kwaliteitszorg in toenemende mate integraal 15 juni

15 onderdeel te maken van de beoordeling van de werkenkwaliteit van de bureaus. Dat betekent minder focus op kwaliteitszorg als los element, maar meer benaderd vanuit de projecten. Keten Er zijn nog steeds kritische geluiden over de afnemende kennis in de keten (bijvoorbeeld bij opdrachtgevers en bevoegd gezag) en over de mate waarin prijs en niet kwaliteit leidend is in de markt. Een positieve signalering in dit kader is dat GEAR-bureaus weer vaker het hele traject van ontwerp tot oplevering kunnen begeleiden. Daardoor zijn er meer momenten om te sturen op kwaliteit. Bureaus weten doorgaans de juiste ketenpartners voor restauratiewerkzaamheden te vinden, zowel op het gebied van uitvoerend werk (aannemers en onderaannemers) als op het gebied van adviseurs en onderzoekers. Bureaus hanteren daarbij als criterium dat een bedrijf de kennis, vaardigheden en ervaring moet hebben om het werk goed uit te voeren. Erkenning volgens een ERM-norm (indien beschikbaar) is daarbij regelmatig een gebruikte maatstaf, maar niet altijd en ook niet de enige: de keuze kan ook gebaseerd zijn op bijvoorbeeld referenties. Het gedachtengoed van de restauratieladder is voor de meeste bureaus vanzelfsprekende materie. De auditteams signaleren dat in de bestekken verwijzingen naar URL s regelmatig voorkomen. Kwaliteit van het werk Wat betreft dit aspect lijken de bureaus bij voortduring goed te scoren. De restauratiekeuzes zijn doorgaans goed beredeneerd en bureaus vertalen de eisen en wensen van de opdrachtgever/gebruiker op een dusdanige wijze, zodat ook monumentwaarden zo optimaal mogelijk behouden worden. Tot slot in 2018 start een update van de BRL 1000 GEAR en uitbreiding met uitvoeringsrichtlijn (URL 1001 Visie & Ontwerp). Aandachtspunt daarbij is het beter aansluiten op de veranderde praktijkomstandigheden, veranderingen in de markt en aansluiting bij andere richtlijnen, met name voor advies). 15 juni

16 4.2. BRL 2000 EMA plus Module 2001 Bouwtechnisch advies Monumenten en/of URL 2002 Molenadvies Inleiding Sinds 1 januari 2014 is de BRL Erkend Monumenten Adviesbureau (EMA) (BRL ERM 2000) en de bijbehorende Module Bouwtechnisch Advies Monumenten (deel a Planvorming en deel b Toezicht/Directievoering) (Module ERM 2001) van kracht. Deze regeling verving de oude Erkenningsregeling Monumenten Adviesbureaus. De EMA is afgestemd op de overige regelingen die bij de ERM in beheer zijn, er zijn daartoe een ethiek-paragraaf en begrippenkader opgenomen. In 2015 is aan de BRL EMA de uitvoeringsrichtlijn Molenadvies (URL 2002) toegevoegd. Deze heeft betrekking op werkzaamheden, kennis en kwaliteit bij/van advies bij instandhouding van monumentale en karakteristieke molens. Adviesbureaus die zich willen laten certificeren voor de BRL EMA kunnen kiezen voor de Module Bouwtechnisch Advies Monumenten (die bestaat uit deel a. Planvoorbereiding & deel b. Toezicht/directievoering), de URL Molenadvies of beide. De certificering wordt verzorgd door Hobéon. De beoordeling wordt uitgevoerd door een multidisciplinair team. De standaardcyclus is driejarig, met in het eerste jaar een grote initiële toets (één dag) en in jaar twee en drie een kortere controletoets. In jaar vier begint de tweede toetscyclus met eerst een grote toets (die dan herhalingstoets heet) en vervolgens twee controletoetsen. De helft van de tijd voor de initiële toets wordt besteed op kantoor van het bureau; de andere helft op twee werken. Op kantoor wordt gekeken naar 1) het beleid, de visie, de systeemkant (bedrijfsvoering en kwaliteitszorg) de dossierkant van projecten en 2) de restauratie-specifieke kennis binnen het bureau. Dit gebeurt door middel van gesprekken met de directie en de medewerkers, door het inzien en toetsen van projectdossiers en door de toetsbeelden EMA. Bij controletoetsen wordt steekproefsgewijs gecontroleerd of het bureau nog voldoet aan de eisen van de EMA en of eventueel eerder gesignaleerde aandachtspunten, verbeterpunten en tekortkomingen adequaat zijn aangepakt of verholpen. Audits voor de Module 2001 en de URL 2002 Molenadvies kunnen onder voorwaarden gecombineerd worden uitgevoerd. In het verslagjaar is Hobéon op zoek gegaan naar nieuwe auditoren: er zijn er twee ingezet en er wordt nog gezocht naar aanvullende deskundige auditoren in onafhankelijke posities Aantal certificaathouders aan begin van verslagjaar Aantal certificaathouders aan einde van verslagjaar Aantal nieuwe certificaten in het verslagjaar Aantal uit te voeren audits in het verslagjaar Aantal uitgevoerde audits in het verslagjaar Aantal niet-uitgevoerde audits Aantal opgeschorte certificaten Aantal ingetrokken certificaten (faillissement) Aantal beëindigde certificaten Ontvangen klachten van derden Sancties/vervolgacties juni

17 In 2017 zijn er in totaal 8 audits uitgevoerd waaronder 2 herhalingstoetsen en 6 controletoetsen. Eén audit is niet doorgegaan vanwege persoonlijke omstandigheden en is verschoven naar De 9 gecertificeerden per eind 2017 zijn alle gecertificeerd voor Module 2001 Bouwtechnisch advies Monumenten, waarvan 2 bovendien voor Molendadvies. Bevindingen en trends In onderstaand overzicht zijn de geformuleerde aandachtspunten (AP), verbeterpunten (VP) en tekortkomingen (TK) geformuleerd. Zie voor sanctiemaatregelen BRL EMA, p. 20. Soms zijn na een audit diverse toetspunten geclusterd onder één aandachtspunt omdat de criteria onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Alle aandachtspunten zijn in onderstaande tabel los benoemd. De onderlinge relatie is als volgt zichtbaar: als er achter een toetspunt tussen haakjes nog een criterium is genomen dan zijn ze in de audit samen als aandachtspunt benoemd Toetspunt Aandachtspunt Verbeterpunt Tekortkoming BRL ERM 2000 (subtotaal) Uitgangspunten bij beslissingen onderhoud + Restauratiecategorieën/ restauratieladder 3.6 referentielijst Vastlegging Restauratiecategorieën/ 3 restauratieladder 4.1 Beleid Doelstellingen (SMART) 1 1 (t/m 4.9) 4.3 Directieverantwoordelijkheid Eisen aan het kwaliteitszorgsysteem Management Review (MR) Interne Audits Klachten Klanttevredenheid Projectevaluaties Oplevering en nazorg 5.5 Overlegstructuur Informatiebeheer Borging kwaliteit in de keten Hiërarchische verhoudingen Scholingsplan 3 1 ( 5.12) 5.12 Kennisontwikkeling, -deling en -toepassing 1 Module 2001 Bouwtechnisch Advies Monumenten Vereiste kennis binnen het bureau 2.2 Verantwoording van het werk 3.2 Planvorming, bestekken/werkomschrijvingen en begroting 3.6 communicatie 4.2 Verantwoording van het werk. Cultuur- en monumentwaarden. URL 2002 Molenadvies Totaal juni

18 Er zijn 19 ontwikkelpunten geformuleerd op gebieden die niet direct betrekking hebben op de kerntaak van een bouwtechnisch monumentenadviesbureau (zoals kwaliteitszorg, klachten, interne audits) en 10 punten op gebieden die wel direct aan de kwaliteit raken (zoals scholingsplan, verantwoording van keuzes en gebruik van de restauratieladder). De marktsituatie is hersteld: bij de EMA bureaus signaleerden de auditteams in 2017 doorgaans goed gevulde orderportefeuilles. Toch staan de prijzen nog onder druk, ook door toegenomen concurrentie (van niet altijd gekwalificeerde partijen). In 2017 was de restauratieladder en het gebruik ervan prominent onderdeel in de audits. Integratie in de werkwijze stabiliseert en verbetert minimaal, maar aandacht voor de toepassing ervan houden, lijkt noodzakelijk. In de audits is te merken dat het nog geen gesneden koek is voor alle bedrijven. Op het aspect scholingsplan zijn in totaal drie ontwikkelpunten geschreven, het gaat dan om te weinig aandacht voor analyse van eventuele kennislacunes, restauratie specifieke scholing, het twee jaar vooruit denken en te weinig aandacht voor de kennis van ZZP ers in de flexibele schil. Wat betreft kwaliteitszorg is er gestage doorzettende verbetering te zien. Daar wordt ook op ingezet in de audits. Er is verbetering op het gebied van zaken als de management review, projectevaluaties, klachtenafhandeling e.d. Hobéon stelt te streven naar een situatie waarin kwaliteitszorg niet meer als een los aspect van de EMA benaderd hoeft te worden, maar waarin het integraal onderdeel wordt van de beoordeling van de werkenkwaliteit van de bureaus. Wel zou het goed zijn om de hele groep bureaus hierin nog eens te scholen en hen hiervan ook meer het nut in te laten zien. Keten Bureaus weten doorgaans de juiste ketenpartners voor uitvoerend restauratiewerk te vinden en schatten meestal goed in waar eigen expertise ophoudt. Bureaus hanteren daarbij als criterium dat een bedrijf de kennis, vaardigheden en ervaring moet hebben om het werk goed uit te voeren. Een erkenning volgens een ERM-norm is daarbij regelmatig een gebruikte maatstaf, maar helaas is dat nog niet altijd het geval. Tot slot De vernieuwing van de BRL EMA geschiedt via een begeleidingscommissie. Eind 2018 verwacht Hobéon onder de BRL EMA te kunnen starten met beoordeling op basis van de URL 2005 Gebouwinspectie. 15 juni

19 4.3. BRL 3000 Erkend Restauratie Bouwbedrijf (hoofdaannemers) Bij de uitvoering van werken als hoofdaannemer in de restauratie is sinds eind 2017 de herziene Beoordelingsrichtlijn Erkend Restauratie Bouwbedrijf (BRL 3000 ERB) versie 2.2 d.d van toepassing. In 2017 werd nog getoetst op versie 1.2 van Bedrijven worden aan deze BRL getoetst op bedrijfsorganisatie en restauratievakmanschap. ERB-erkende bedrijven voldoen ook aan de Kennis+Kunde-regeling van de provincie Gelderland wat betreft metselen en timmeren. Kiwa Nederland B.V. voert voor deze richtlijn de certificering uit. Sinds 2017 voeren ook Alfa en EBN certificeringswerkzaamheden uit. De certificaten gelden voor de categorieën Klein bedrijf of Midden- en grootbedrijf, waarbij deze het certificaat voeren voor óf alleen waterbouwkundige werken, óf voor alle voorkomende werkzaamheden inclusief waterbouwkundige werken. Het systeemcertificaat wordt voor 3 jaar uitgegeven, waarbij na de toelating/herverlening (1 e jaar) zowel in het tweede als in het derde jaar een opvolgingsaudit wordt gehouden. Restauratiebouwbedrijven (hoofaannemers): statistieken certificering Aantal certificaathouders aan begin van verslagjaar Aantal certificaathouders aan einde van verslagjaar Aantal nieuwe certificaten in het verslagjaar Aantal uit te voeren audits in het verslagjaar Aantal uitgevoerde audits in het verslagjaar Aantal niet-uitgevoerde audits Aantal opgeschorte certificaten Aantal ingetrokken certificaten (faillissement ) Aantal beëindigde certificaten (op eigen verzoek) Ontvangen klachten van derden Sancties/vervolgacties (extra bezoeken) Eén bezoek is niet uitgevoerd, omdat er geen actuele projecten waren en de meest recente al eens waren bezocht. Eén bezoek is geannuleerd, omdat de certificaathouder zijn certificaat niet wenst te verlengen. Over één gecertificeerde bedrijf is een klacht ontvangen. Deze klacht staat momenteel on hold aangezien de klager toch eerst de weg van arbitrage wil bewandelen. Per eind 2017 waren 45 restauratiebouwbedrijven gecertificeerd, waarvan één door EBN, de rest door KIWA. Negen van de gecertificeerde bedrijven behoren tot de categorie klein bedrijf, de rest (36) is een midden- of grootbedrijf. In 2017 is één certificaat ingetrokken/beëindigd, op eigen verzoek. Aan vier bedrijven is voor het eerst een certificaat toegekend (waarvan één door EBN). Daarmee is het aantal gecertificeerden in deze productgroep met drie toegenomen ten opzichte van Bevindingen en trends In totaal is 43 keer een bezoek afgelegd. In totaal zijn daarbij 22 afwijkingen geconstateerd: 13 tekortkomingen en 9 verbeterpunten. Dit heeft niet geleid tot schriftelijke waarschuwingen of intrekking. Daarnaast zijn er 40 aandachtspunten geconstateerd, die geen corrigerende maatregelen behoeven door de certificaathouder. 15 juni

20 Restauratiebouwbedrijven: tijdens bezoeken geconstateerde afwijkingen 1 (tekortkomingen én verbeterpunten, daarachter aandachtspunten tussen haakjes) Eisen aan het bedrijf 3 (9) 2 (18) 7 (25) Eisen aan de organisatie 6 (1) 2 (5) 1 (2) Eisen aan het project 0 (7) 0 (4) 0 (7) Eisen aan het proces 3 (9) 0 (3) 0 (15) Eisen aan de producten 1 (6) 0 (5) 0 (9) Eisen aan het kwaliteitssysteem 9 (8) 2 (2) 3 (4) Totaal 22 (40) 6 (37) 11(62) De meeste tekortkomingen en verbeterpunten zijn geconstateerd in de categorie eisen aan het kwaliteitssysteem. Behalve tekortkomingen en verbeterpunten gaven de CI s voor deze bedrijven ook aandachtspunten aan (40). Wanneer deze worden meegeteld, zijn de meeste bevindingen geconstateerd voor het deelaspect Eisen t.a.v. normen, praktijkrichtlijnen, URL-en, etc. van de categorie Eisen aan de producten (5 keer als aandachtspunt, 1 keer als verbeterpunt). In tegenstelling tot voorgaande jaren zijn er bij het deelaspect meerjarig scholingsplan maar 2 aandachtspunten. Tijdens de bezoeken werd vastgesteld dat de door de certificaathouders voorgestelde corrigerende maatregelen effect hadden. De tekortkomingen/verbeterpunten zijn vergeleken met voorgaande jaren vooral toegenomen wat betreft Eisen aan het kwaliteitssysteem en qua aandachtspunten afgenomen bij Eisen aan het bedrijf en toegenomen bij Eisen aan het proces en Eisen aan het kwaliteitssysteem. Het totaal aantal bevindingen (tekortkomingen, verbeterpunten én aandachtspunten) bij de bedrijven met het certificaat Klein bedrijf is toegenomen van 13 in 2016 naar 17 in 2017 (waarvan 13 maal aandachtspunten ), voor het Midden- en Grootbedrijf namen deze toe van 37 naar 45 (waarvan 27 aandachtspunten). Gezien de stijging van de tekortkomingen en verbeterpunten bij Eisen aan het kwaliteitssysteem lijkt het kennisniveau / onderhouden van het kwaliteitssysteem sterk te zijn afgenomen. Deze cijfers zijn echter wel beïnvloed door het relatief hoog aantal herverleningen/toelatingen (17), waarbij hier explicieter naar gekeken wordt door de systeemauditor (en tijdens de opvolgingsjaren niet). In 2017 zijn er geen bijzonderheden geconstateerd met betrekking tot het gebruik van de restauratieladder. 1 Dit betreft het totaal aantal afwijkingen, niet het aantal bedrijven waar afwijkingen zijn geconstateerd. Per bedrijf zijn meerdere afwijkingen mogelijk. 15 juni

21 Controleaspecten/toetspunten. Paragrafen waarop geen bevindingen zijn gedaan, zijn niet weergegeven. (T = tekortkoming, V = verbeterpunt, A = aandachtspunt) BRL 3000 Controleaspect 2017 T V A H4 Eisen aan het bedrijf (subtotaal) Hoofdaannemer (uitvoering en profilering als restauratiebouwbedrijf) 4.6 Bedrijfsuitrusting Opleiding, ervaring en scholingsplan Projectregistraties H5 Eisen aan de organisatie (subtotaal) Beleid Overlegstructuur Inkoop Beoordeling toeleveranciers / onderaannemers Wet- en regelgeving H6 Eisen aan het project (subtotaal) H7 Eisen aan het proces (subtotaal) Uitgangspunten voor het nemen van beslissingen Algemeen Prijs- en contractvorming Uitvoering H8 Eisen aan de producten (subtotaal) H9 Eisen aan het kwaliteitssysteem (subtotaal) Directieverantwoordelijkheid Directiebeoordeling (management review) Verantwoordelijkheden en bevoegdheden Interne audits Beheersing van documenten en gegevens Behandeling van klachten en afwijkingen Meetmiddelen TOTAAL Tot slot De bevindingen die tijdens de audits zijn geconstateerd, geven geen aanleiding tot het aanpassen van de bezoekfrequentie of omvang van de audits. BRL 3000 ERB is aangepast aan de huidige stand van zaken. Versie 2.1 is ingegaan per In 2017 zijn naast KIWA ook Alfa en EBN als certificatie-instellingen toegetreden. Alfa heeft als gevolg van problemen bij het inplannen van de voorgenomen eerste audit in 2017 echter geen audit uitgevoerd. 15 juni

22 4.4. BRL 3500 De erkende molenmaker Voor het restaureren van historische molens is de BRL ERM 3500 De Erkende Molenmaker 2012 van toepassing. Deze beoordelingsrichtlijn is opgesteld in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Molenmakers (NVVM). Om te worden erkend, moet een molenmaker voldoen aan de eisen van deze BRL. De regeling is primair ontworpen om de bedrijfskundige professionaliteit van molenmakers te vergroten. Daarnaast is ruimte ingebouwd voor een toetsing op vakinhoudelijke aspecten. Hobéon is de certificerende instelling bij deze BRL. Sinds 2015 wordt in het kader van kostenbeheersing gewerkt met de volgende auditsystematiek: van de 3-jarige cyclus (met steeds een grote toets in jaar 1 en controletoetsen in jaar 2 en 3) wordt één controletoets uitgevoerd door een documententoets op afstand en de andere controletoets wordt alleen door een vakauditor uitgevoerd. Ook 2017 is via deze methodiek gewerkt. 15 juni

23 Molens: statistieken certificering Aantal certificaathouders aan begin van verslagjaar Aantal certificaathouders aan einde van verslagjaar Aantal nieuwe certificaten in het verslagjaar Aantal uit te voeren audits in het verslagjaar Aantal uitgevoerde audits in het verslagjaar Aantal niet-uitgevoerde audits Aantal opgeschorte certificaten Aantal ingetrokken certificaten Aantal beëindigde certificaten Ontvangen klachten van derden Sancties/vervolgacties: schriftelijke waarschuwingen 1 In 2017 werden zes controletoetsen, één herhalingstoets en bij één nieuw bedrijf een initiële toets uitgevoerd. Dat bedrijf werd erkend. De planning en uitvoering van de herhalings- en controletoetsen verlopen doorgaans adequaat. Bevindingen en trends In onderstaand overzicht zijn de geformuleerde aandachtspunten, verbeterpunten en tekortkomingen geformuleerd. Daaronder is een toelichting opgenomen. Toetspunt Omschrijving eis Aandachtspunt Verbeterpunt Tekortkoming BRL Strategische visie Doelstellingen Evaluaties Klanttevredenheidsverklaringen Scholingsplan 1 6 Primair proces (metaniveau) Wijzigingen t.o.v. bestek Materieel en Gereedschap Oplevering Arbobeleid 1 Totaal Na de initiële toets wordt naast een lijst van formele aandachts- en verbeterpunten altijd een lijst met signaleringen in het kwaliteitshandboek opgesteld die vóór de controletoets verduidelijkt of aangepast moeten zijn. Deze lijst dient in eerste instantie als handreiking voor het bedrijf. Waar een bedrijf op de punten niet voldoende aan verbetering werkte, werden deze signaleringen aandachtspunten. De tot nu toe uitgevoerde audits bij inmiddels acht bedrijven bieden al iets meer inzicht in trends. De aandachtspunten betreffen net als in de vorige twee verslagjaren met name administratieve/secundaire processen. Hobéon constateert dat in het huidige verslagjaar de werkenkwaliteit wederom van goed niveau zijn; hierop werden geen aandachtspunten geformuleerd. 15 juni

24 Hobéon concludeert dat de bedrijven de aandachtspunten goed oppakken, omdat er slechts één van de punten is opgeschaald naar een verbeterpunt. Met de opdrogende restauratie-subsidie bestaat het werk nog steeds vooral uit onderhoudsopdrachten (BRIM) in tegenstelling tot grote restauratie-opdrachten. De trend dat molenmakers vaker acquireren buiten de voormalige vaste opdrachtgevers of buiten het afzetgebied zet wederom door. Voor de molenmakers is de restauratieladder niet van toepassing, omdat die niet in de BRL verwerkt is. De molenmakers hebben wel een ander kader, namelijk kennis hebben van en onderbouwde toepassing van Een toekomst voor Molens (RCE). Dit is in de afgelopen jaren absoluut geadapteerd en wordt ook in de dagelijkse praktijk bewust toegepast. Keten Ketenpartners van de molenmakers zijn onderaannemers en opdrachtgevers (zowel moleneigenaren als molenadviesbureaus). Met onderaannemers wordt sporadisch samengewerkt (denk aan rietdekken en metselwerk). Veel molenmakers voeren zelf schilderwerk uit, omdat dit werk aan molens een specifiek soort kennis vraagt, die bij de molenmakers in huis is. Gespecialiseerde molenadviesbureaus zetten zowel erkende partijen in als niet-erkende molenmakers. Dit tot teleurstelling van de erkende molenmakers. Veel opdrachtgevers beseffen nog niet genoeg dat het werk niet op een verantwoorde wijze uitgevoerd kan worden zonder de specialistische kennis van een molenmaker. Dit lijkt met name het geval te zijn als een molen in handen van een gemeente is. Hobéon stelt dat het in dat kader goed zou zijn als de meerwaarde van het inschakelen van een erkend molenmaker voor (professionele) opdrachtgevers evidenter zou worden. Tot slot Hoewel het nog steeds de wens van de NVVM is dat een groot deel van de leden zich laat erkennen, laat de praktijk een ander beeld zien. Volgens Hobéon heeft dit deels te maken met de aspecten zoals hierboven beschreven bij keten. 15 juni

25 4.5. URL 4001 Historisch timmerwerk De audits en de certificering voor de BRL ERM 4000 van restauratie timmerbedrijven worden uitgevoerd door SKH en de audits vinden twee keer per jaar plaats. Er zijn in 2017 alleen bedrijven met het deelcertificaat Geveltimmerwerk in het buitenklimaat. Eén van de bedrijven is bezig om zich ook te laten certificeren voor het deelcertificaat Trappen met toebehoren. Timmerwerk: statistieken certificering Aantal certificaathouders aan het begin van het verslagjaar Aantal certificaathouders aan het eind van het verslagjaar Aantal nieuwe certificaten in het verslagjaar Aantal uit te voeren audits in het verslagjaar Aantal uitgevoerde audits in het verslagjaar Aantal opgeschorte certificaten Aantal ingetrokken certificaten Aantal beëindigde certificaten Ontvangen klachten van derden Sancties/vervolgacties In januari 2017 is bij één certificaathouder zijn certificaat ingetrokken. Dit is gebeurd naar aanleiding van een opschorting in Bij de geschorste certificaathouder zijn geen audits uitgevoerd. Het certificaat is ingetrokken omdat bij het bedrijf geen afspraak gemaakt kon worden om de implementatie van de gewijzigde BRL ERM 4000 en URL 4001 te beoordelen. Ook heeft SKH geen reactie ontvangen na de opschorting. Bij één certificaathouder is op zijn verzoek het certificaat beëindigd. Ziekte, niet gemotiveerde opvolging in de bedrijfsvoering met betrekking tot certificatie en het bijhouden van de kwaliteitszorg zijn een paar redenen geweest op te stoppen. Bij de overige certificaathouders hebben de audits in 2017 onder andere nog in het teken gestaan van de verdere implementatie van het standaard IKB-plan dat door de VTR in 2015 is opgesteld. Bij de audits is geconstateerd dat bij zes certificaathouders het IKB-plan van de VTR aanwezig is en wordt geïmplementeerd. Bevindingen Voor de audits van 2017 zijn de inspectiedocumenten van SKH aangepast en wordt er een onderscheid gemaakt in aandachtspunten, verbeterpunten en tekortkomingen. Er zijn in totaal 27 aandachtspunten geconstateerd en 1 verbeterpunt. Dit is een duidelijke afname ten opzichte van vorig jaar. Tekortkomingen zijn niet waargenomen. De meeste aandachtspunten zijn van administratieve aard en/of hebben betrekking op het kwaliteitssysteem. Opmerkingen over de materialen zijn in afwijking op de URL gemaakt, maar niet per definitie verkeerd omdat de URL hierop zal worden aangepast. Opmerkingen op vervaardiging hebben betrekking op het niet op de juiste manier of met het juiste product verlijmen of lakken. De opmerkingen over eisen aan de wet en regelgeving hebben betrekking op kleine werken waarbij opdrachtgever het als ondoenlijk ervaart om hier een vergunning voor aan te vragen, terwijl dit bijvoorbeeld gaat over een rijksmonument. De certificaathouder voert in dat geval de werkzaamheden uit zonder de aanwezigheid van een vergunning. 15 juni

26 Bij opmerking Bouwplaats zijn de oorspronkelijke onderdelen van het timmerwerk waaruit de noodzaak van restauratie blijkt, door de certificaathouder niet bewaard gebleven ter beoordeling aan de opdrachtgever Het ordenen van profielbeitels met de bijbehorende monsterstukken gaat soms moeizaam omdat de noodzaak daar niet van ingezien wordt. Het maken van een management review is voor veel certificaathouders niet eenvoudig en wordt niet uitgevoerd. Duidelijk komt naar voren dat de praktische uitvoering van het timmerwerk voldoet aan de uitgangspunten. Er nog steeds verbeteringen mogelijk op met name het proces voorafgaand aan de werkzaamheden en de registraties die nodig zijn in het kader van het kwaliteitssysteem. Controleaspecten/toetspunten. Paragrafen waarop geen bevindingen zijn gedaan, zijn niet weergegeven. Toetspunt Omschrijving eis Aandachtspunpunt Verbeter- URL 4001 A Eisen aan het proces 1 Contractvorming 2 2 Verantwoordelijkheid opname 1 3 Opname bestaande situatie 1 4 Vergunningen en aanvullende eisen 1 9 Documentenbeheer 1 B Materialen 10 Hout 1 11 Lijm 1 15 Sealer 1 16 Grondlaksysteem 1 C Vervaardiging 18 Verbindingen 1 22 Grondlaksysteem volgens BRL D Oplevering en nazorg 26 Eisen aan wet- en regelgeving 2 E Bouwplaats 30 Vrijgekomen delen beschikbaar 1 31 Beschermende maatregelen (bestaand werk) 1 F Eisen aan de organisatie G Eisen aan het bedrijf 38 Klimatologische omstandigheden 1 40 Gereedschappen met betreffende monsterstukken Meetinstrumenten 1 H Opleiding en ervaring I Kwaliteitssysteem 45 Ingangscontrole op de grondstoffen 1 47 Keuring vervaardigd timmerwerk 1 48 Management review Tekortkoming 15 juni

27 Trends Na 2016 is er ook in 2017 een stijgende lijn in de hoeveelheid opdrachten, maar dat wil niet zeggen dat er ook meer werkzaamheden onder de BRL ERM 4000-richtlijn plaatsvinden. Soms laat men een werk buiten de regeling vallen om de papieren administratie die nodig is in het kader van de richtlijn te voorkomen en soms gaat het over zulke kleine hoeveelheden dat de administratie meer is dan het werk zelf. Vijf van de zes gecertificeerde bedrijven zijn ERB-aannemer waarbij de administratie voor de timmerfabriek eenvoudiger is doordat de opname van het werk, vergunning, contractvorming, etc. is uitgevoerd door de aannemer. De aandacht voor het kwaliteitssysteem is nog steeds nodig. De administratie schiet nog wel eens tekort onder tijdsdruk en is daardoor niet altijd volledig. Bij de contractvorming is de beslissing over de te hanteren restauratie categorie nog niet altijd duidelijk. Bij de timmerbedrijven die een onderdeel zijn van een (ERB-gecertificeerde) aannemer worden in de regel vooraf duidelijk afspraken gemaakt over de uit te voeren werkzaamheden. Bij de timmerbedrijven die niet zijn verbonden aan een aannemer komt het vooraf met de opdrachtgever vaststellen van de te hanteren restauratiecategorie moeilijker tot stand. 15 juni

28 4.6. URL 4003 Historisch metselwerk Inleiding Sinds 2014 is de URL 4003 Historisch Metselwerk van kracht. Deze URL wordt bij het certificeren van bedrijven gecombineerd met BRL ERM Certificeerder is Hobéon, dat een gecombineerd audittraject aanbiedt voor bedrijven die een erkenning hebben voor URL De auditoren zijn dezelfde als de auditoren die worden ingezet voor de audits van URL 4006, en de auditsystematiek is vergelijkbaar (zonder steekproeven). De beide certificaathouders onder URL 4003 maken deel uit van hetzelfde bedrijf. In het verslagjaar voerde Hobéon twee audits (herhalingstoetsen) uit in het kader van deze URL. Er is daarmee nog steeds te weinig informatie beschikbaar om in dit jaarverslag inhoudelijke uitspraken te doen. 2 Metselwerk: statistieken certificering Aantal certificaathouders aan begin van verslagjaar Aantal certificaathouders aan einde van verslagjaar Aantal nieuwe certificaten in het verslagjaar Aantal uit te voeren audits in het verslagjaar Aantal uitgevoerde audits in het verslagjaar Aantal niet-uitgevoerde audits Aantal opgeschorte certificaten Aantal ingetrokken certificaten (faillissement) Aantal beëindigde certificaten Ontvangen klachten van derden Sancties/vervolgacties Tot slot De twee uitgevoerde audits leveren te weinig informatie op om trends of uitspraken voor het nieuwe jaar op te baseren. Na de herziening van BRL 3000 eind 2017 is het verplicht voor ERB-bedrijven om zich te laten auditen voor twee uitvoeringsrichtlijnen: voor zowel URL 3001 (Historische Houtconstructies) als URL 4003 (Historisch Metselwerk). Daardoor zal het aantal gecertificeerden onder URL 4003 vanaf 2018 sterk toenemen. 2 Bovendien zouden eventuele uitspraken direct te herleiden te zijn tot de 2 certificaathouders. 15 juni

29 4.7. URL 4006 Historisch voegwerk Inleiding Voor historisch voegwerk gelden de BRL 4000 Onderhoud en Restauratie Monumenten (versie 1.2 met ingang 4 dec 2014) & de URL 4006 Historisch voegwerk (versie 2.1, 26 juni 2015). Hobéon voert de regeling uit. Bedrijven met een certificaat volgens de BRL/URL ERV of BRL 4000/URL4006 voldoen automatisch ook aan de eisen van de Kennis+Kunde-regeling van de provincie Gelderland wat betreft voegen. De auditcyclus is een driejarige. De initiële toets vormt het begin van de auditcyclus en de basis voor afgifte van het certificaat. In jaar 2 en 3 van de cyclus worden controletoetsen uitgevoerd. Daarna begint de cyclus opnieuw met een herhalingstoets voor vernieuwing van het certificaat. Bij bedrijven worden de initiële toets, controletoetsen en herhalingstoets uitgevoerd door een auditteam samengesteld uit auditoren met kennis van certificering, kwaliteitszorg en bedrijfskunde en (restauratie-) vakinhoudelijke auditoren. De initiële- en herhalingstoetsen duren een hele dag; de controletoetsen een halve dag. In de BRL is opgenomen dat er aanvullend op bovengenoemde toetsen onaangekondigde steekproeven plaats vinden. Voor de toetsing van ondernemers zonder personeel (OZP) vervingen die steekproeven de controletoetsen. In het vorige jaarverslag werden deze steekproeven reeds als aandachtspunt benoemd. Ze konden niet voldoen aan de uitgangspunten die er aan ten grondslag lagen: namelijk onaangekondigde, betaalbare, goede inhoudelijke toetsing. Door de tijdrovende logistiek zijn de toetsen niet haalbaar voor lage kosten. En omdat vooraf afstemmen noodzakelijk blijkt als de auditor specifieke werkzaamheden (bijvoorbeeld voegen of reinigen) moet beoordelen, wordt het verrassingseffect teniet gedaan. Hierover is overleg geweest met de branche. Er vinden sinds dit jaar dan ook geen steekproeven meer plaats. Dat impliceert dat OZP-ers volgens de methodiek van kleine bedrijven getoetst zullen worden. Voegwerk: statistieken certificering Aantal certificaathouders aan het begin van het verslagjaar Aantal certificaathouders aan het einde van het verslagjaar Aantal nieuwe 3 certificaten in het verslagjaar Aantal uit te voeren audits in het verslagjaar Aantal uitgevoerde audits in het verslagjaar Aantal opgeschorte certificaten Aantal ingetrokken certificaten Aantal beëindigde certificaten Ontvangen klachten van derden Sancties/vervolgacties - Schriftelijke waarschuwingen Extra bezoeken Uitvoering audits In 2017 zijn geen nieuwe bedrijven erkend. Eén bedrijf (OZP) heeft het certificaat beëindigd. Het uitvoeren van de controle- en herhalingstoetsen verloopt doorgaans goed. Er is 2017 een toets uitgevoerd die eind 2016 vanwege vorst niet door kon gaan. Er is één toets eind 2017 doorgeschoven naar 2018 vanwege vorst. Er is een extra audit uitgevoerd vanwege controle op een te verbeteren 3 Hernieuwde certificaten afgegeven na een herhalingstoets vallen hier niet onder. 4 Dit aantal is significant lager dan vorig jaar i.v.m. afbouw steekproeven. Het genoemde aantal toetsen betreft enkel controle- en herhalingstoetsen. Uit te voeren steekproeven zijn niet meegeteld. 5 Het genoemde aantal toetsen betreft controle-, herhalingstoetsen en extra uitgevoerde toetsen. 15 juni

30 punt uit Zoals gezegd is door de moeizame praktijk in de uitvoering van de steekproeven besloten die te beëindigen. In het verslagjaar heeft nog wel een steekproef plaats gevonden bij een OZP-er. Bevindingen en trends Hieronder zijn alle aandachtspunten en verbeterpunten weergegeven die in 2017 zijn gesignaleerd (er waren geen tekortkomingen). De toelichting op de punten volgt onder de tabel. Soms worden na een audit diverse toetspunten geclusterd onder een aandachtspunt, omdat de criteria onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Alle aandachtspunten zijn in onderstaande tabel los benoemd. Als er achter een toetspunt tussen haakjes nog een criterium is genomen, dan zijn ze in de audit samen als aandachtspunt benoemd. Er is dit jaar gekozen om de aandachtspunten te clusteren per subonderwerp en niet daarbinnen nog verder te detailleren op niveau a,b,c. Op niet-genoemde toetspunten zijn geen afwijkingen geconstateerd. BRL ERM 4000 Aandachtpunt Verbeterpunkoming Tekort- 4 Eisen aan het bedrijf (subtotaal) Bedrijfsprofiel 1 (i.c.m. 5.1 [a/b]) 4.4 Ervaring (en aanwezige kennis) 1 1 [a/b/c] 1 [a/b/c] 4.5 Opleidingsplan 4 5 Eisen aan de organisatie (subtotaal) Beleid 4 1 (i.c.m. 7.1, 7.2, 7.3) 5.4 Beoordeling van toeleveranciers en 2 onderaannemers 5.5 Wet- en regelgeving 1 (i.c.m. URL 3.2.5) 6 Eisen aan het proces (subtotaal) Uitganspunten voor beslissingen 1 onderhoud en restauratie Technische en (bouw)historische opname 1 (i.c.m ) 1 (i.c.m , URL 3.1.2, 3.2.1, 3.2.3, 3.2.4) Contractvorming Oplevering, garantie en nazorg Goedkeurmomenten 2 (i.c.m. 6.4) 6.4 Instapmomenten 2 1 (i.c.m. URL 3.2.1) 1 (i.c.m. URL 3.2.2) 7 Eisen aan het systeem voor interne kwaliteitsbewaking (subtotaal) 7.1 Algemeen 4 (3 x [a]) 1(i.c.m. 4.5) 7.2 Verantwoordelijkheid Management review (kleine bedrijven 1 NVT) 7.3 Klachten en behandeling 2 Totaal juni

31 URL ERM 4006 Aandachtspunt Verbeterpunt Tekortkoming 3 Eisen aan het proces Uitgangspunten bij restauratie (i.p.v. BRL 6.1.1) 1 (i.c.m ) 1 (i.c.m , 3.2.1) Restauratiecategorieën Contractvorming Afbakening verantwoordelijkheid Advisering werkzaamheden 1 1 (i.c.m ) Opname bestaande situatie Vergunningen en aanvullende eisen Rapporteren (bouwvergaderingen) 2 4 Eisen aan toegepaste materialen 5 Eisen aan kennis en ervaring Totaal Het valt ten eerste op dat het aantal aandachtspunten is toegenomen, terwijl er minder audits zijn uitgevoerd. Te zien is dat de BRL aandachtspunten enerzijds overeen komen met die van vorig jaar (in de categorieën Algemene eisen aan het bedrijf en Eisen aan het systeem voor interne kwaliteitsbewaking ). Toch is ook te zien dat binnen het hoofdstukken eisen aan de organisatie en eisen aan het proces op aspecten als beleid, instapmomenten en technische/bouwhistorische opname vaker aandachtspunten worden gemarkeerd. In de URL werden de meeste aandachtspunten net als vorig haar gesignaleerd in de categorie Eisen aan het proces. Het valt op dat het aantal punten bij de criteria uitgangspunten bij restauratie en restauratiecategorieën stegen. Op de uitvoeringskwaliteit zijn geen punten gemarkeerd. Een verklaring voor de toename op de aspecten instapmomenten en technisch/bouwhistorische opnamen, uitgangspunten bij restauratie en restauratieladder is dat er door de relatief nieuwe systematiek van de restauratieladder veel aandacht naar deze aspecten is uitgegaan. De auditteams zien dat vastlegging van afspraken (bijvoorbeeld via bouwvergaderingen) soms aandacht vergt. Het vastleggen van het proces (waaronder het vaststellen van restauratiecategorieën, contractvorming, wijzigingen in de uitvoering t.o.v. het contract, en tussentijdse verslaglegging) is volgens de auditteams van groot belang, gezien een aantal signaleringen in de audits. Bijvoorbeeld in gevallen van afstemming met de bevoegde overheid (in het geval van monumenten) of daar waar de opdrachtgever druk uitoefent op het uitvoeren van werk onder ongunstige omstandigheden. Dit dan met name in het belang van de voegbedrijven zelf, omdat overheden en opdrachtgevers soms zaken vragen die niet optimaal zijn voor een goede uitvoeringskwaliteit. Opleiding, scholingsplan De auditteams signaleren toenemende aandacht voor planmatige en restauratie specifieke scholing. In het vorige verslagjaar werd gesignaleerd dat met name het vinden van passende scholing op het gebied van bouwstijlen/bouwhistorie/materialen/restauratie-ethiek toegespitst op het restauratievoegersvak lastig was. In 2017 werden er enkele cursussen aangeboden zoals de cursus Bouwsporen in historisch metsel- en voegwerk en Toepassen van kwaliteitsnormen in de monumentenzorg (NRC), die door veel erkende bedrijven zijn gevolgd. Er is door het NCE een opleiding Restauratie Voegen ontwikkeld (mbo 3- of brancheopleiding), die goed aansluit bij de URL Historisch Voegwerk. Hobéon constateert dat hiervoor te weinig animo was, waardoor de opleiding in 2017 niet startte. Hobéon ziet dat een deel van de bedrijven wel zelf initiatief neemt op het gebeid van scholing door op niet-werkzame dagen incompany-trainingen te organiseren. Restauratieladder De signaleringen zijn vergelijkbaar met die van vorig verslagjaar: het restauratieladdergedachtengoed is niet in één keer geïmplementeerd, de adaptatie ervan geschiedt stapsgewijs. Bij 15 juni

32 een groot deel van de grote bedrijven is implementatie herkenbaar in bijvoorbeeld contracten, werkomschrijvingen en evaluatieformulieren. Het gaat volgens Hobéon bij die bedrijven sneller, omdat daar meer mankracht is om de materie te doorgronden en daadwerkelijk in de bedrijfsvoering door te voeren. Hobéon constateert dat voor de kleine bedrijven de aantoonbare implementatie van de ladder langer duurt. Het zit doorgaans tussen de oren, maar het blijkt toch lastige materie om te concretiseren. In de audits krijgt de restauratieladder altijd aandacht. Kwaliteitssysteem Bedrijven werken gestaag verder aan de kwaliteitssystemen. Het gaat niet met grote stappen, maar Hobéon ziet bij de meeste bedrijven steeds kleine verbeteringen. Aan de restauratiespecifieke kant van kwaliteitszorg wordt in de audits extra aandacht geschonken. Kwaliteit van het werk De variëteit in kwaliteit is nog steeds herkenbaar en varieert volgens Hobéon van een zesje tot excellent uitgevoerd voegwerk. De aandacht voor de ondergrens blijft dus nog steeds van belang. Keten Het gebruik van de restauratieladder speelt volgens Hobéon een positieve rol in verbetering van kwaliteit in de keten. Voor de voegbedrijven is in de keten vooral de relatie met de opdrachtgever (zowel direct als via architecten- of monumentenadviesbureaus) van belang: de restauratieladder zorgt ervoor dat tussen deze ketenschakels meer en meer in dezelfde taal gesproken wordt. De ladder genereert bewustzijn van eigen specifieke restauratiekennis en helpt de voegbedrijven zich te profileren als een volwaardige gesprekspartner in het restauratieproces. Tot slot Hobéon is genoodzaakt de uitvoeringspraktijk rondom de steekproeven los te laten omdat de beoogde uitgangspunten niet behaald kunnen worden. Dat impliceert dat OZP-ers volgens de methodiek van kleine bedrijven getoetst zullen worden. 15 juni

33 4.8. URL 4007 Steenhouwwerk Voor steenhouwers die zich toeleggen op het restaureren van monumenten geldt URL 4007 Restauratie Steenhouwwerk (versie 1.2) en de Beoordelingsrichtlijn Onderhoud en restauratie van monumenten (BRL ERM 4000). Op basis van toetsing aan deze richtlijnen krijgen bedrijven een procescertificaat voor werkzaamheden aan natuursteen voor monumenten. Kiwa Nederland B.V. voert de certificering uit. Na de toelating/herverlening (1 e jaar) door middel van een audit en een projectinspectie vindt in het tweede en het derde jaar een projectinspectie plaats. Steenhouwwerk: statistieken certificering Aantal certificaathouders aan begin van verslagjaar Aantal certificaathouders aan einde van verslagjaar Aantal nieuwe certificaten in het verslagjaar Aantal uit te voeren audits in het verslagjaar Aantal uitgevoerde audits in het verslagjaar Aantal niet-uitgevoerde audits Aantal opgeschorte certificaten Aantal ingetrokken certificaten (faillissement) Aantal beëindigde certificaten Ontvangen klachten van derden Sancties/vervolgacties Bevindingen en trends Er zijn in 2017 in het geheel geen tekortkomingen of verbeterpunten geconstateerd en slechts één aandachtspunt (4.4 voorbereiding ). In de rapportages werd vooral positieve bewijslast opgegeven. In 2017 zijn er geen bijzonderheden opgemerkt wat betreft het gebruik van de restauratieladder. Tot slot In Nederland zijn slechts enkele steenhouwbedrijven gespecialiseerd in restauratiewerk aan monumenten. De vier voornaamste (ongeveer de helft) zijn inmiddels gecertificeerd. Er zijn nog geen aanwijzingen dat dit aantal op korte termijn zal toenemen. 15 juni

34 4.9. URL 4009 Historisch schilderwerk In 2015 is de regeling Erkenningsregeling Restauratieschilders vervangen door de Uitvoeringsrichtlijn Historisch Schilderwerk (URL 4009). Deze uitvoeringsrichtlijn is gekoppeld aan de Beoordelingsrichtlijn Onderhoud en restauratie van monumenten (BRL ERM 4000). De overgangstermijn bedroeg in eerste instantie 1 jaar, maar is gewijzigd naar 3 jaar, zoals ook gebruikelijk is bij ISO Inmiddels voldoen de meeste restauratieschilders aan URL 4009; de laatste bedrijven zullen rond het 3 e kwartaal van 2018 naar deze URL overgaan. Certificering volgens de Erkenningsregeling Restauratieschilders en URL 4009 wordt verzorgd door Kiwa Nederland B.V. De bedrijven krijgen eens in de drie jaar een herbeoordeling; in tussenliggende jaren vindt afwisselend een administratieve toets of een audit door een vakdeskundige plaats. Schilderwerk: statistieken certificering Aantal certificaathouders aan begin van verslagjaar Aantal certificaathouders aan einde van verslagjaar Aantal nieuwe certificaten in het verslagjaar Aantal uit te voeren audits in het verslagjaar Aantal uitgevoerde audits in het verslagjaar Aantal niet-uitgevoerde audits (alsnog uitgevoerd in volgend verslagjaar*) Aantal opgeschorte certificaten Aantal ingetrokken certificaten Aantal beëindigde certificaten Ontvangen klachten van derden Sancties/vervolgacties (extra bezoeken) *Bij een bedrijf dat had opgezegd, mocht geen audit meer gehouden worden; overige zijn 6 administratieve toetsen. Zes bedrijven hebben nog geen gehoor gegeven aan de oproep om informatie aan te leveren ten behoeve van de administratieve toets. Deze bedrijven zullen echter voor mei 2018 alsnog de gegevens van 2017 moeten aanleveren. Er loopt momenteel nog één toelatingsonderzoek uit 2014, maar hiervan kan de beoordeling nog niet worden afgerond, omdat de aanvrager de openstaande tekortkomingen eerst dient op te lossen. Over de gecertificeerde bedrijven zijn geen klachten ontvangen. Per eind 2017 waren 17 restauratiebouwbedrijven gecertificeerd. Drie van de gecertificeerde bedrijven behoren tot de categorie OZP, de rest (14) is een gewoon bedrijf. In 2017 is aan drie bedrijven voor het eerst een certificaat toegekend en heeft 1 bedrijf opgezegd. Daarmee is het aantal gecertificeerden in deze productgroep met twee toegenomen ten opzichte van Bevindingen en trends Er zijn in 2017 tijdens de administratieve toets geen tekortkomingen, verbeterpunten en aandachtspunten geconstateerd. Onderstaande bevindingen zijn geconstateerd tijdens de audits. 15 juni

35 Controleaspecten/toetspunten. Paragrafen waarop geen bevindingen zijn gedaan, zijn niet weergegeven. (T = tekortkoming, V = verbeterpunt, A = aandachtspunt) BRL 4000 Controleaspect 2017 T V A H4 Eisen aan het bedrijf 4.5 Opleiding Eisen aan de continuïteit van de kennis Bedrijfsaansprakelijkheid verzekering Subtotaal H5 Eisen aan de organisatie 5.1 Beleid Overlegstructuur (M-G) Beoordeling toeleveranciers / onderaannemers Wet-en regelgeving Subtotaal H6 Eisen aan het proces Uitgangspunten voor het nemen van beslissingen bij onderhoud Vastlegging volgens restauratieladder (Restauratie categorieën) Onderaanneming Subtotaal H7 Eisen aan het systeem voor interne kwaliteitsbewaking (subtotaal) 7.1 Algemeen Interne audits Vakbekwaamheid/ scholing Onderhoud van het kwaliteitssysteem Ketenkwaliteit Corrigerende maatregelen Behandeling klachten Verantwoordelijkheid Klachtenregistratie en behandeling Meetmiddelen Externe kwaliteitsbewaking Subtotaal URL 4009 H3 Eisen aan het proces Uitgangspunten voor het nemen van beslissingen bij onderhoud Subtotaal H5 Kennis en ervaring Subtotaal TOTAAL De meeste bevindingen komen naar voren bij H7 Eisen aan het systeem voor interne kwaliteitsbewaking. Met name interne audits en ketenkwaliteit zijn vaak niet op orde. Volgens KIWA wordt dit waarschijnlijk veroorzaakt doordat relatief veel bedrijven dit jaar voor het eerst een systeemaudit hadden. De overgang naar de nieuwe BRL URL 4009 wordt door sommige bedrijven als zwaar ervaren. In 2017 zijn er geen bijzonderheden opgemerkt wat betreft het gebruik van de restauratieladder, behalve bovenstaande bevinding. 15 juni

36 Tot slot Inmiddels is er een werkgroep gestart die werkt aan een model-handboek en een checklist voor BRL 4000 en URL KIWA hoopt dat dit handboek de toestroom verhoogt en de drempel verlaagt om in te stromen als restauratieschilder. 15 juni

37 4.10. URL 4010 Historisch leidak De uitvoeringsrichtlijn Historisch Leidak Maasdekking en Rijndekking (URL 4010, versie 1.2) beschrijft de werkzaamheden bij het dekken van daken, met natuurleien (zowel Maas- als Rijndekking) bij onderhoud en de restauratie van monumenten. Een certificaathouder moet ook voldoen aan de eisen in de Beoordelingsrichtlijn Onderhoud en restauratie van monumenten (BRL ERM 4000). Er kunnen twee deelcertificaten worden toegekend: Leibedekking in Maasdekking en Leibedekking in Rijndekking. Deze uitvoeringsrichtlijn is van kracht sinds 28 november Na het overgangsjaar 2015 was 2016 het eerste jaar waarin alle certificaathouders moesten voldoen aan URL Certificering wordt uitgevoerd door SKG-IKOB Certificatie. Leidaken: statistieken certificering Aantal certificaathouders aan begin van verslagjaar 10* 10* 0 Aantal certificaathouders aan einde van verslagjaar 10* 10* 10 Aantal nieuwe certificaten in het verslagjaar Aantal uit te voeren audits in het verslagjaar 10* 10* 10 Aantal uitgevoerde audits in het verslagjaar 6* 10* 0 Aantal opgeschorte certificaten Aantal ingetrokken certificaten Aantal beëindigde certificaten Ontvangen klachten van derden Sancties/vervolgacties * Drie certificaathouders zijn behalve voor Maasdekking ook getoetst op Rijndekking met afgifte van certificaat. Enkele andere certificaathouders dienen nog een toetsing Rijndekking af te leggen. Dat niet alle 10 bedrijfsbezoeken zijn uitgevoerd, is een gevolg van de personele bezetting in De bezoeken worden in 2018 ingehaald. Bevindingen en trends SKG-IKOB heeft in het jaar 2017 de ERM BRL 4000 integraal meegenomen gedurende de reguliere audits en inspecties in het kader van de instandhouding van de BRL 1513-certificatie. In het verslagjaar voerde SKG-IKOB vijf specifieke inspecties uit enkel in het kader van URL De scope historisch dak is integraal meegenomen tijdens de reguliere 1513-inspecties, daar waar dat relevant was. De meeste leiwerken worden uitgevoerd op historische gebouwen, waardoor vaker dan vereist conform URL 4010 maar wel vereist conform BRL 1513 inspecties uitgevoerd werden. De certificaathouders zijn zonder uitzondering ingeburgerd in de restauratiebranche. Naast enkele grotere bedrijven bestaat het grootste deel van de certificaathouders uit kleine bedrijven met ca. 5 tot 8 personeelsleden. De structuur van deze bedrijven is vaak te typeren als kleine platte organisaties. De kennis en ervaring in de restauratie is vaak hoog te noemen. Bedrijven hebben al enige jaren ervaring met de speciale bijlage A, die deel uitmaakte van de URL 0538 van BRL Deze Bijlage A is grotendeels in de URL 4010 opgenomen. Door het geringe aantal jonge medewerkers in de branche is er slechts een gering aantal aanmeldingen voor opleidingen, waardoor deze vervolgens niet geïnitieerd worden. Mede door deze constatering zijn er geen scholingsplannen per bedrijf mogelijk. Bij de uitgevoerde audits zijn in het kader van de controleaspecten, als weergegeven in BRL 4000, geen noemenswaardige afwijkingen waargenomen en vastgelegd. 15 juni

38 Tot slot Het jaar 2017 was voor de leidekbedrijven een mager jaar, wat tot uiting komt in het aantal uitgevoerde inspecties op monumenten. Veel bedrijven hielden zich bezig met kleine opdrachten en herstelwerk. Voor 2018 zijn de berichten positiever en worden door SKG-IKOB meer werkmeldingen en uit te voeren inspecties verwacht. 15 juni