DOB 2.0 Shortlist 1: richtlijnen voor tactische planning (jaarplanning) onkruidbeheer verhardingen

Transcriptie

1

2

3 DOB 2.0 Shortlist 1: richtlijnen voor tactische planning (jaarplanning) onkruidbeheer verhardingen Doelgroep: Doel shortlist: Planners van onkruidbeheer verhardingen (professionele terreinbeheerders). Richtlijnen en criteria voor de jaarplanning onkruidbestrijding conform het DOB-systeem. De richtlijnen en criteria zijn vooral gericht op het zorgvuldig plannen (best practice) van de inzet van chemische onkruidbestrijdingsmiddelen (herbiciden) op verhardingen. De belangrijkste emissiefactoren om rekening mee te houden zijn: (1) neerslag na toediening, (2) hoeveelheid middel, (3) type middel, (4) plaats waar het middel wordt toegediend en (5) toedieningswijze. Op grond van praktijkonderzoek is aangetoond een aantal criteria m.b.t de toediening van onkruidbestrijdingsmiddelen aangescherpt kunnen worden. Hiermee wordt een verdere bijdrage geleverd aan het terugdringen van knelpunten in de drinkwatervoorziening. Onder de naam DOB 2.0 zijn deze criteria in voorliggende shortlist aangepast. Nieuw is dat ook aan de inzet van fossiele brandstoffen een verbruiksmaximum wordt gesteld. Deze methoden kenmerken zich namelijk door een relatief hoog energieverbruik en daarmee gepaard gaande emissies naar de lucht. DOB 2.0 shortlisten 1 en 2 zullen op termijn de basis vormen voor de Barometer Duurzaam Terreinbeheer niveau 'Toepassing glyfosaat op verhardingen' en Brons. Streefbeelden, budget en type bestek liggen vaak meerjarig vast. Onkruidstreefbeelden, milieudoelen en budget zijn het uitgangspunt bij het opstellen van de jaarplanning. DOB 2.0 shortlist 1, p. 1/6

4 DOB 2.0 Shortlist 1: richtlijnen voor een tactische planning onkruidbeheer op verhardingen 1. Algemeen Binnen het DOB-systeem kunnen mechanische, thermische, chemische en biologische onkruidbestrijdingmethoden ingezet worden op verhardingen mits wettelijk toegestaan, aantoonbaar effectief (bijv. via veldproeven) en milieuverantwoord (bijv. via een milieueffectstudie). Kies voor maatwerk. Wissel methoden en middelen waar mogelijk af om selectie van minder gevoelige onkruidsoorten tegen te gaan. Inzet van niet-chemische methoden draagt bovendien bij aan het realiseren van milieudoelen voor waterkwaliteit in Nederland. Uit voorzorg roept de EU-richtlijn 2009/128 duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op tot het nemen van maatregelen om kwetsbare groepen in de maatschappij te beschermen. Planners en toepassers worden gevraagd zeer terughoudend te zijn met gebruik van (onkruid)bestrijdingsmiddelen rondom schoolpleinen, speelplaatsen en zorginstellingen. 2. Reikwijdte De DOB-richtlijnen gelden voor verhardingen waarvan het aannemelijk is dat neerslag via oppervlakkige afspoeling of via een regenwaterafvoersysteem in het oppervlaktewater terecht kan komen. In de praktijk gaat het voornamelijk om halfopen (losse elementen zoals tegels en klinkers) en randstroken/gaten van gesloten verhardingen (bijv. asfalt). Open verhardingen (gestorte materialen zoals grind, gravel, etc.) dienen binnen DOB behandeld te worden als halfopen verhardingen als ze gedraineerd zijn en/of er veel regenwater direct naar oppervlaktewater afstroomt. Voor meer informatie over typen verhardingen zie bijlage Definities & Toelichtingen Toepassing van de DOB-richtlijnen voor glyfosaat is wettelijk verplicht (zie WG/GA) wanneer dit middel op halfopen en gesloten verhardingen wordt toegepast. Per januari 2010 is toepassing van glyfosaat op verhardingen uitsluitend nog toegestaan onder certificaat Barometer Duurzaam Terreinbeheer, niveau 'Toepassing glyfosaat op verhardingen' (voor aannemers) of Brons (voor terreineigenaren). De DOB richtlijnen vormen de basis voor deze certificaten 3. Plattegrond Maak een beheerplanning per werkeenheid. Een werkeenheid is een logische eenheid, zoals een bestek of werkopdracht van één terreineigenaar of opdrachtgever (bijv. een gemeente, woonwijk, bedrijven- of industrieterrein). De bovengrens ligt op 50 ha halfopen verhardingen per werkeenheid, er is geen ondergrens qua areaal. Kleine eenheden mogen worden samengevoegd tot één werkeenheid mits het areaal halfopen verhardingen per opdracht minder is dan 1 ha. Zie voor details de bijlage Definities & Toelichtingen. Voor werkeenheden met meer dan 1 ha te beheren halfopen verhardingen in gerioleerd stedelijk gebied of industrieterrein zijn één of meerdere plattegronden, overzichttekeningen of situatieschetsen van de verhardingen beschikbaar waarop staat waar wel en waar niet behandeld mag worden met glyfosaat en eventueel andere onkruidbestrijdingsmiddelen. Op de kaarten is te zien waar de verschillende typen te beheren verhardingen liggen, waar beperkingen aan middelgebruik zijn gesteld (pas daarbij criteria van punt 4-11 toe), waar te beschermen oppervlakte- en grondwater ligt en of er nog DOB 2.0 shortlist 1, p. 2/6

5 lokaal specifieke inperkingen aan inzet middelen en methoden zijn. Kaartmateriaal wordt aangeleverd door de opdrachtgever voor aanvang van het werk, of wordt door de uitvoerder zelf bepaald voor aanvang van het werk. De beheerder/opdrachtgever bewaart het kaartmateriaal minimaal 5 jaar en houdt deze actueel, of delegeert naar aannemer/uitvoerder. 4. Registratie Spreek af hoe gerapporteerd wordt door de aannemer/uitvoerder aan de terreineigenaar/opdrachtgever over werkzaamheden en inzet van middelen binnen de werkeenheid. Registreer in ieder geval de naam van de toepasser(s) van onkruidbestrijdingsmiddelen en registreer per werkdag de hoeveelheid toegediend onkruidbestrijdingsmiddel(en) en eventueel hulpstoffen per werkeenheid via de DOB-registratiemodule of vergelijkbaar systeem. Dagregistraties dienen binnen twee weken na afronding van een werkronde aangeleverd te worden bij de opdrachtgever. Bewaar dagregistraties minimaal 5 jaar. 5. Vegen van straten Recent onderzoek laat zien dat gericht veegbeheer de noodzaak tot inzetten van onkruidbestrijdingsmethoden op verhardingen vermindert. Gericht veegbeheer wil zeggen: minimaal 3 veegronden per werkeenheid per seizoen (apriloktober) waarbij de straat- en trottoirkolken intensief worden meegeveegd. Veegbeheer wordt vaak door een derde partij gedaan. Dien een verzoek in bij de vegende instantie om tijdens veegronden straat- en trottoirkolken gericht mee te vegen. Streef naar gericht veegbeheer. Maak de veegplanning bekend bij de aannemer/uitvoerder van de onkruidbestrijding. Vermijd inzet van middelen binnen 4 dagen voor of na een intensieve veegbeurt. Het is aan te bevelen aan het einde van het seizoen een intensieve veeg- of borstelbeurt te doen in de werkeenheid, zodat de verharding schoon de winter ingaat. 6. Ligging t.o.v. innamepunt oppervlaktewater voor drinkwater 7. Verhardingen langs oppervlaktewater Spuit geen onkruidbestrijdingsmiddel op verhardingen die afspoelen naar een punt in stromend oppervlaktewater dat via een open verbinding 10 kilometer stroomopwaarts ligt van een innamepunt voor drinkwaterproductie. Indien de stroomsnelheid kleiner is dan 0,05 km/uur (0,01 m/s), mag niet worden gespoten binnen een straal van 1 km tot het innamepunt. Zie voor ligging innamepunten de bijlage Definities & Toelichtingen. Pas op deze verhardingen een niet-chemische methode of onkruidbestrijker toe. Liggen verhardingen buiten de 10 km zone, maar wel stroomopwaarts in het stroomgebied van Rijn, Maas of Schelde, wees dan extra kritisch met toepassen van onkruidbestrijdingsmiddelen op verhardingen. Spuit geen onkruidbestrijdingsmiddel op verhardingen binnen 1 meter van de insteek vanaf het oppervlaktewater, zoals stroken van verhardingen langs of bij grachten, kanalen en rivieren. Pas op deze plaatsen een niet-chemische methode of onkruidbestrijker toe. 8. Dijklichamen Spuit geen onkruidbestrijdingsmiddel op verharde taluds die afspoelen naar oppervlaktewater. Houdt een spuitvrije zone aan van 1 meter vanaf de insteek DOB 2.0 shortlist 1, p. 3/6

6 Pas op deze plaatsen een niet-chemische methode of onkruidbestrijker toe. 9. Straat- en Indien geen gericht veegbeheer van de goten plaatsvindt (<3 veegronden per werkeenheid per seizoen), moet bij het trottoirkolken toepassen van onkruidbestrijdingsmiddel een spuitvrije zone van 1 m rondom regenwaterafvoerkolken zoals straat- en trottoirkolken worden aangehouden. Indien er wel gericht veegbeheer plaatsvindt ( 3 veegronden per werkeenheid per seizoen), mag men afzien van de spuitvrije zone rondom de kolken. Geef opdracht aan aannemer/uitvoerder tot extra terughoudendheid bij het spuiten van middelen in de buurt van straat- en trottoirkolken. Zorg ervoor dat: - de aannemer de noodzaak van deze terughoudendheid onderschrijft en expliciet overbrengt aan uitvoerend personeel, - de uitvoerder optimaal gebruik maakt van technische ontwikkelingen om middel selectief op het onkruid te krijgen (door te werken met onkruidbestrijker, selector, sensor-gestuurde spuittechniek) en zo min mogelijk op de verharding, - de spuitlans zorgvuldig gebruikt wordt (m.a.w. deze niet gebruikt wordt om snel en van afstand onkruiden te bespuiten), - middel niet direct in de kolk terecht komt tijdens de toediening. 10. Kans op neerslag Spuit geen onkruidbestrijdingsmiddel wanneer volgens de lokale weersverwachting voor de komende 24 uur in 3-uursblokken meer dan 1 millimeter neerslag wordt voorspeld en de kans op neerslag > 40% is. Bovenstaande dient te worden aangetoond met behulp van een (DOB)-weerfax, van GEWIS, Agrovision, MeteoVista of een andere erkende weervoorspelling. Aanvullend op de voorspelling mogen radarbeelden ( of vergelijkbare adviessystemen gebruikt worden om te zien of er in de loop van de dag verandering zijn t.o.v. de voorspelling met mogelijk consequenties voor de uitvoering (bijv. DOB-online). Afwijkingen dienen geregistreerd te worden (via print van radarbeelden of een notitie in logboek met verloop, datum en tijdstippen). Er dient een weersvoorspelling te worden gebruikt van vlak voor de betreffende werkdag (vanaf uur op de betreffende dag). Een weersvoorspelling vanaf uur op de dag vóór de betreffende werkdag mag worden gebruikt indien geen weerfax op de dag zelf beschikbaar is. Voor onkruidbestrijkers en andere erkende technieken met verbeterde selectiviteit geldt een kortere periode voor het criterium kans op neerslag (15 of 6 uur i.p.v. 24 uur, zie bijlage Definities & Toelichtingen). Voor niet-chemische technieken gelden geen neerslagcriteria. 11. Herbiciden Streef naar minimaal middelgebruik. Alleen toegelaten formuleringen van glyfosaat en MCPA mogen worden toegepast op verhardingen in de openbare ruimte. In specifieke gevallen zoals vermeld in WG/GA kunnen formuleringen van glufosinaat-ammonium op verhardingen van nietopenbare terreinen worden toegepast en flumioxazin op diverse open verhardingen (zie shortlist 2, punt 6). Op halfopen verhardingen mag op jaarbasis maximaal 360 g glyfosaat per ha verharding worden gebruikt en maximaal 216 g glyfosaat per ha per werkronde. Op open verhardingen geldt een maximum van 1440 g actieve stof per ha per jaar. MCPA mag alleen pleksgewijs tegen breedbladige onkruidsoorten worden toegepast. Maximaal 50 g actieve stof per ha DOB 2.0 shortlist 1, p. 4/6

7 12. Grondwaterbeschermingsgebieden 13. Niet-chemische methoden DOB 2.0 shortlist 1, p. 5/6 per jaar per locatie op verhardingen waarop onkruidbestrijdingsmiddelen mogen worden gebruikt. Gebruiksmaxima worden getoetst door de absolute hoeveelheid gebruikt middel te delen door het te beheren oppervlak halfopen verhardingen. Onder het te beheren oppervlak wordt verstaan: de oppervlakte verhardingen waarop op chemische wijze onkruid beheerd wordt vanuit wettelijk en contractueel perspectief. Inclusief: - alle oppervlakte halfopen verhardingen waarbij alle oppervlakte van de uitzonderingen volgens punt 6, 7 en 8 meegerekend worden; - maximaal 1% van het areaal gesloten verhardingen in de werkopdracht(en) van de werkeenheid. Exclusief: - de oppervlakte gesloten verhardingen (de overige 99%); - de oppervlakte verhardingen die afspoelen naar een punt in stromend oppervlaktewater dat via een open verbinding 10 kilometer stroomopwaarts ligt van een innamepunt voor drinkwaterproductie - de oppervlakte verhardingen waaraan expliciet de opdracht is gegeven dat onkruidbestrijding op die verharding volledig chemievrij plaats dient te vinden; - de oppervlakte verhardingen die op initiatief van de opdrachtnemer chemievrij beheerd wordt - de oppervlakte open verhardingen. Er mag in uitzonderlijke gevallen worden afgeweken van het maximum glyfosaat verbruik per ha per jaar wanneer veiligheidsvoorschriften aantoonbaar verplichten tot bestrijding en chemische bestrijding de enige mogelijkheid is (bijvoorbeeld op locaties waar open vlam methoden of draaiende motoren niet toegestaan zijn, of wanneer langsrijdend verkeer gevaar oplevert voor uitvoerend personeel, en handwerk daarbij niet realistisch is). In de uitzonderingssituaties gelden gebruiksmaxima voor halfopen en open verhardingen van resp. 720 g en 2880 g. glyfosaat per ha per jaar. In grondwaterbeschermingsgebieden is het gebruik van glyfosaat, glufosinaat-ammonium en MCPA op verhardingen niet toegestaan. Het betreft de methoden Borstelen, Branden, Heet water of Hete Lucht of combinaties van technieken. Deze methoden kenmerken zich door een relatief hoog energieverbruik en daarmee gepaard gaande emissies naar de lucht (LCA-studie) Voor de inzet van fossiele brandstoffen geldt een verbruiksmaximum van 350 kg aardgas equivalenten per ha per jaar, zowel voor volvelds als voor selectieve technieken (1 l diesel 0,74 kg aardgas equiv.). Het gebruiksmaximum wordt getoetst door de absolute hoeveelheid aardgas equivalenten te delen door het te beheren oppervlak halfopen verhardingen. Onder het te beheren oppervlak wordt verstaan: de oppervlakte verhardingen waarop op niet-chemische wijze onkruid beheerd wordt vanuit wettelijk en contractueel perspectief. Pas eventueel combinaties van methoden toe. Branden niet toepassen bij brandbare objecten.

8 14. Toetsing kosten op duurzaamheid De kosten van onkruidbestrijding hangen af van diverse factoren, zoals gewenst streefbeeld, de toegepaste methoden, het type verharding, verkeer en hoeveelheid obstakels. Selectie op laagste kostprijs geeft aanleiding tot afwentelen van kosten op het milieu. In een recente studie zijn kostprijzen voor verschillende onkruidbestrijdingstechnieken in perspectief geplaatst voor het jaarrond beheer van een verharding, uitgaande van een gewenste beeldkwaliteit B. Kostprijs Mechanische en thermische technieken (borstelen, branden, hete lucht, heet water): eurocent per m 2 per jaar. Kostprijs Chemische onkruidbestrijding: 4-5 eurocent per m 2 per jaar. DOB 2.0 shortlist 1, p. 6/6

9 DOB 2.0 Shortlist 2: Inzet van bestrijdingsmiddelen op de plaatsen waar dit volgens DOB 2.0 Shortlist 1 is toegestaan. Doelgroep: Doel: Aannemers/uitvoerders van chemische onkruidbestrijding op verhardingen Richtlijnen voor de toepasser van chemische bestrijdingsmiddelen volgens het DOB-systeem De kans op emissie wordt vooral bepaald door: (1) wanneer en hoeveel gaat het regenen, (2) de hoeveelheid gebruikte bestrijdingsmiddel en toedieningswijze, (3) het type bestrijdingsmiddelmiddel en (4) op welke plaats wordt het toegediend (wel of niet gerioleerde bodem, waar ligt oppervlaktewater, etc.). Houd hier rekening mee! Vraag om duidelijke instructies van de opdrachtgever. Op grond van praktijkonderzoek is aangetoond een aantal criteria m.b.t de toediening van onkruidbestrijdingsmiddelen aangescherpt kunnen worden. Hiermee wordt een verdere bijdrage geleverd aan het terugdringen van knelpunten in de drinkwatervoorziening. Onder de naam DOB 2.0 zijn deze criteria in voorliggende shortlist aangepast. Nieuw is dat ook aan de inzet van fossiele brandstoffen een verbruiksmaximum wordt gesteld. Deze methoden kenmerken zich namelijk door een relatief hoog energieverbruik en daarmee gepaard gaande emissies naar de lucht. DOB 2.0 shortlist 2, p.1/5

10 DOB 2.0 Shortlist 2: Inzet van bestrijdingsmiddelen op de plaatsen waar dit volgens DOB 2.0 Shortlist 1 is toegestaan. 1. Algemeen Toepassing van de DOB-richtlijnen voor glyfosaat is wettelijk verplicht (zie WG/GA) wanneer dit middel op halfopen en gesloten verhardingen wordt toegepast. Per januari 2010 is toepassing van glyfosaat op verhardingen uitsluitend nog toegestaan onder certificaat Barometer Duurzaam Terreinbeheer, niveau 'Toepassing glyfosaat op verhardingen' (voor aannemers) of Brons (voor terreineigenaren). De DOB richtlijnen vormen de basis voor deze certificaten. De DOB-richtlijnen gelden voor verhardingen waarvan het aannemelijk is dat neerslag via oppervlakkige afspoeling of via een regenwaterafvoersysteem in het oppervlaktewater terecht kan komen. In de praktijk gaat het voornamelijk om halfopen (losse elementen zoals tegels en klinkers) en randstroken/gaten van gesloten verhardingen (bijv. asfalt). Open verhardingen (gestorte materialen zoals grind, gravel, etc.) dienen binnen DOB behandeld te worden als halfopen verhardingen als ze gedraineerd zijn en/of er veel regenwater direct naar oppervlaktewater afstroomt. Voor meer informatie over typen verhardingen, zie bijlage Definities & Toelichtingen. 2. Apparatuur Gebruik alleen selectieve toedieningstechnieken (zoals sensorgestuurde spuitsystemen, onkruidbestrijker, schijfvernevelaar mits selectief toegepast, spuitlans of selector) conform WG/GA van de middelen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen voertuiggedragen basistechnieken en handgedragen toedieningsapparatuur voor moeilijk bereikbare plaatsen. Bij voertuiggedragen apparatuur is selectieve inzet d.m.v. sensoren of vergelijkbaar vereist. Zorg voor goede afstelling en onderhoud van de toedieningsapparatuur. De sensoren en de doppen moeten wekelijks worden schoongemaakt en gecontroleerd. Voor aanvang van het seizoen wordt in eigen beheer of door een SKLkeuringsstation, het spuitsysteem getest of aan de ingestelde afgifte wordt voldaan. Voertuiggedragen spuitapparatuur voor de toepassing van gewasbeschermingsmiddelen en biociden moet periodiek gekeurd zijn bij een SKL-erkend keuringsbedrijf. Zie bijlage Definities & Toelichtingen voor beschikbare toedieningstechnieken (Methodentabel) en de definitie van moeilijk bereikbare plaatsen. 3. Vullen en reinigen spuittanks DOB 2.0 shortlist 2, p.2/5 Vul spuit- of strijkapparatuur met onkruidbestrijdingsmiddel op een vloeistofkerende vloer (waarbij absorptiemateriaal beschikbaar is om een eventuele morsing op te ruimen) of op (half)open verhardingen of open grond op een plek waar het niet aannemelijk is dat water afstroomt (via riool) naar oppervlaktewater. Deze plaats is minimaal 10 m van regenwaterafvoerkolken of oppervlaktewater. Reinig spuit- of strijkapparatuur op een vloeistofdichte vloer met een opvanginrichting die niet afwatert op oppervlaktewater of riool, of op open grond op een plek waar het niet aannemelijk is dat water afstroomt (via riool) naar oppervlaktewater. Deze plaats is minimaal 10 m van regenwaterafvoerkolken of oppervlaktewater. Verzamel en behandel lege materialen en spoelwater zorgvuldig. Voer ze af volgens de wettelijke richtlijnen.

11 4. Toediening middelen Pas alleen herbiciden toe op door de beheerder aangewezen plaatsen. Voor werkeenheden met meer dan 1 ha te beheren halfopen verhardingen in gerioleerd stedelijk gebied of industrieterrein dient een plattegrond (of situatieschets op minimaal A4-formaat) beschikbaar te zijn met daarop inzichtelijk de ligging van de verhardingen en oppervlaktewater. Op de plattegrond of situatieschets staan de locaties aangegeven waar wel en niet met middelen op basis van glyfosaat gespoten mag worden (DOB shortlist 1, punt 5, 6, 7 en 8) en mogelijke specifieke locale inperkingen aan inzet middelen en methoden. Pas op locaties waar inzet van middelen niet is toegestaan een niet-chemische methode toe of een onkruidbestrijker. Stem inzet van middelen af op het veegbeheer in het gebied. Vermijd inzet van middelen binnen 4 dagen voor of na een intensieve veegbeurt. De maximum rijsnelheid tijdens spuittoepassing van onkruidbestrijdingsmiddelen bedraagt 10 km/uur bij emissiekritische plaatsen als kolken en nabijgelegen oppervlaktewater. Spuit geen middelen wanneer het onkruid zodanig nat is van regen of dauw dat het onkruidbestrijdingsmiddel van de planten afloopt. Gebruik beschermkappen om druppeldrift bij spuittoediening via voertuiggedragen apparatuur tegen te gaan. Dit geldt ook voor schijfvernevelaars. Alleen in uitzonderingssituaties bij obstakels mag een deel van de kap tijdelijk weggenomen worden. Gebruik van een beschermkap geldt niet bij toepassing van de spuitlans Aan gebruik van spuitlans worden specifieke beperkingen gesteld: alleen op moeilijk bereikbare plaatsen en terughoudend gebruiken (DOB shortlist 1, punt 8). 5. Dosering glyfosaat Streef naar minimaal gebruik. Op halfopen verhardingen mag op jaarbasis maximaal 360 g glyfosaat per ha verharding worden gebruikt en maximaal 216 g glyfosaat per ha per werkronde. Op open verhardingen geldt een maximum van 1440 g actieve stof per ha per jaar. Het maximale gebruik dient afgestemd te zijn op het oppervlakte verhardingen waarop op chemische wijze onkruid beheerd wordt vanuit wettelijk en contractueel perspectief (DOB shortlist 1, punt 10). Stem de dosering af op de onkruid- en weersituatie, toedieningtechniek en overige afspraken. Een tankconcentratie van 2% Roundup Evolution is effectief bij normale omstandigheden en een spuit afgesteld op een spuitvolume van l/ha. De DOB-weerfax of vergelijkbaar geeft aan wanneer de dosering verlaagd kan worden op basis van weersomstandigheden. Bij gunstige omstandigheden (groeizaam weer, onkruid normaal gevoelig, < 5 cm en niet-afgehard) kan 1-1,5% toegepast worden. Stop de toepassing bij temperaturen > 25 C op 1.5 m en windsnelheden > 5 m/s (> 4 Bft). Pas in het voorjaar geen concentraties hoger dan 2% toe tegen meerjarige onkruiden. Het najaar is meer geschikt voor bestrijding meerjarig onkruid. Alleen pleksgewijs en in het vroege najaar 3 % toepassen tegen meerjarig onkruid. DOB 2.0 shortlist 2, p.3/5

12 6. Overige middelen en hulpstoffen 7. Grondwaterbeschermingsgebieden 8. Weersverwachting: wel of niet spuiten? DOB 2.0 shortlist 2, p.4/5 MCPA mag alleen pleksgewijs tegen breedbladige onkruidsoorten worden toegepast. Maximaal 50 g actieve stof per ha per jaar per locatie op verhardingen waarop onkruidbestrijdingsmiddelen mogen worden gebruikt. In specifieke gevallen zoals vermeld in WG/GA kunnen formuleringen van glufosinaat-ammonium op verhardingen van niet-openbare terreinen worden toegepast en flumioxazin op diverse open verhardingen. Hierbij dient men rekening te houden met de bepalingen uit het WG/GA namelijk: - MCPA en glufosinaat-ammonium mogen in verband met hun milieubelasting niet binnen een jaar worden toegepast na 1 september en voor 1 maart. - Flumioxazin maximaal eenmaal per jaar toepassen (WG/GA; max. 1,2 kg product ha en ondergronden van gestort materiaal zoals zand, grind ed. Deze worden afwijkend van bijlage Definities & Toelichtingen, maar in overeenstemming met het Ctgb als niet-verharding beschouwd. Het gesommeerde gebruik van glyfosaat, glufosinaat-ammonium en flumioxazin mag de genoemde maxima niet overstijgen (punt 5 en 10). Hulpstoffen alleen toepassen als daar aanleiding toe is, ze wettelijk toegestaan zijn en er milieuvoordeel is. Bij water harder dan 12 DH (ca. 2 mmol Ca+Mg) dient met behulp van sulfaat- (bv. ammoniumsulfaat), fosfaat- of citraatbevattende hulpstoffen het water te worden onthard voordat het met glyfosaat wordt gemengd. In grondwaterbeschermingsgebieden is het gebruik van glyfosaat, glufosinaat-ammonium en MCPA op verhardingen niet toegestaan. Spuit geen onkruidbestrijdingsmiddel wanneer volgens de lokale weersverwachting voor de komende 24 uur in 3-uursblokken meer dan 1 millimeter neerslag wordt voorspeld en de kans op neerslag > 40% is. Bovenstaande dient te worden aangetoond met behulp van een (DOB) weerfax, van GEWIS, Agrovision, MeteoVista of een andere erkende weervoorspelling. Aanvullend op de voorspelling mogen radarbeelden ( of vergelijkbare adviessystemen (DOB Online) gebruikt worden om te zien of er in de loop van de dag veranderingen zijn met mogelijke consequenties voor de uitvoering. Aanvullende weersvoorspellingen dienen geregistreerd te worden (via print van radarbeelden of een notitie in logboek met verloop, datum en tijdstippen). Gebruik een weersvoorspelling van vlak voor de betreffende werkdag (vanaf uur op de betreffende dag). Een weersvoorspelling vanaf uur op de dag vóór de betreffende werkdag mag worden gebruikt indien geen weerfax van de betreffende werkdag beschikbaar is. Voor onkruidstrijkers en andere erkende technieken met verbeterde selectiviteit geldt een kortere periode voor het criterium kans op neerslag (15 of 6 uur i.p.v. 24 uur). Zie bijlage Definities & Toelichtingen. 9. Registratie Registreer per werkeenheid. Een werkeenheid is een logische eenheid, zoals een bestek of werkopdracht van één terreineigenaar of opdrachtgever (bijv. een gemeente, woonwijk, bedrijven- of industrieterrein); De bovengrens ligt op 50 ha halfopen verhardingen per werkeenheid, er is geen ondergrens qua areaal. Kleine eenheden mogen worden samengevoegd tot één werkeenheid mits het areaal halfopen verhardingen per opdracht minder is dan 1 ha. Zie voor

13 details de bijlage Definities & Toelichtingen. Spreek af hoe gerapporteerd wordt aan de terreineigenaar/opdrachtgever over werkzaamheden en inzet van middelen binnen de werkeenheid. Registreer de naam of namen van de toepasser(s) van onkruidbestrijdingsmiddelen en registreer per werkdag de hoeveelheid toegediend onkruidbestrijdingsmiddel(en) en eventueel hulpstoffen per werkeenheid via de DOB-registratiemodule of vergelijkbaar systeem. Dagregistraties dienen binnen twee weken na afronding van een werkronde aangeleverd te worden bij de opdrachtgever. 10. Uitzonderingen Er mag in uitzonderlijke gevallen worden afgeweken van het maximum glyfosaat verbruik per ha per jaar wanneer veiligheidsvoorschriften aantoonbaar verplichten tot bestrijding en chemische bestrijding de enige mogelijkheid is (bijvoorbeeld op locaties waar open vlam methoden of draaiende motoren niet toegestaan zijn, of wanneer langsrijdend verkeer gevaar oplevert voor uitvoerend personeel, en handwerk daarbij niet realistisch is). In de uitzonderingssituaties gelden gebruiksmaxima voor halfopen en open verhardingen van resp g en 2880 g glyfosaat per ha per jaar. 11. Niet-chemische methoden Het betreft de methoden Borstelen, Branden, Heet water of Hete Lucht of combinaties van technieken. Deze methoden kenmerken zich door een relatief hoog energieverbruik en daarmee gepaard gaande emissies naar de lucht (LCAstudie) Voor de inzet van fossiele brandstoffen geldt een verbruiksmaximum van 350 kg aardgas equivalenten per ha per jaar, zowel voor volvelds als voor selectieve technieken (1 l diesel 0,74 kg aardgas equiv.). Het gebruiksmaximum wordt getoetst door de absolute hoeveelheid aardgas equivalenten te delen door het te beheren oppervlak halfopen verhardingen. Onder het te beheren oppervlak wordt verstaan: de oppervlakte verhardingen waarop op niet-chemische wijze onkruid beheerd wordt vanuit wettelijk en contractueel perspectief. Pas eventueel combinaties van methoden toe. Branden niet toepassen bij brandbare objecten. DOB 2.0 shortlist 2, p.5/5

14 Definities & Toelichtingen Onderstaande definities en toelichtingen maken deel uit van het certificatieschema Barometer Duurzaam Terreinbeheer van 1 maart De DOB shortlisten 1 en 2 vormen de basis voor de certificaten 'Toepassing glyfosaat op verhardingen' en Brons van de Barometer. In beide shortlisten wordt op enkele punten verwezen naar deze bijlage Definities & Toelichtingen. 1. Verhardingen 1.1 Typen verhardingen: a. Gesloten verhardingen, Gesloten verhardingen bestaan uit verharding van ter plekke aangebracht aanvankelijk plastisch materiaal. Deze verharding kent geen voegen. Bv. asfalt, beton. b. Halfopen verhardingen Onder halfopen verhardingen vallen voornamelijk de elementverhardingen onder. Verhardingen bestaande uit losse elementen die geordend zijn aangebracht. Tussen de elementen bevinden zich voegen die meer of minder waterdoorlatend kunnen zijn. Bv. trottoirtegels, straatstenen. ZOAB (Zeer Open Asfalt Beton) wordt ook tot deze categorie gerekend. c. Open verhardingen Open verhardingen bestaan uit gestorte materialen of materialen met hygroscopisch karakter. Bv. grind, zand, gravel, schelpen, slakken, puin, webromix of grasbetontegels en grasbetonstenen met open gaten. 1.2 Werkeenheid Registraties dienen per werkeenheid beschikbaar te zijn. Er worden twee typen werkeenheden onderscheiden: Enkelvoudige werkeenheden: Bij een enkelvoudige werkeenheid is het project (een bestek of werkopdracht van één terreineigenaar of opdrachtgever) de werkeenheid. Het gaat hier vooral om grote opdrachten voor gemeenten, provincies en industrieën e.d. De bovengrens ligt op 50 ha halfopen verhardingen per project, er is geen ondergrens qua areaal. Samengestelde werkeenheden: Bij kleine projecten is er sprake van werkopdrachten waarbij per opdracht het areaal halfopen verhardingen minder dan 1 ha is. Het gaat hier vooral om kleine opdrachten voor bedrijven en particulieren. Het kan ook gaan om een opdracht voor bijvoorbeeld een grote onderneming met veel losse vestigingen in Nederland die per stuk een klein areaal halfopen verhardingen hebben. De milieucoördinator of gedelegeerd persoon mag kleine opdrachten samenvoegen tot een grote werkeenheid tot maximaal 25 ha halfopen verhardingen per werkeenheid. 1.3 Werkdag Een werkdag is een dag waarop onkruidbeheer in een werkeenheid wordt uitgevoerd. 1.4 Moeilijk bereikbare plaats Moeilijk bereikbare plaatsen zijn plaatsen binnen een werkeenheid waar men met op een voertuig gemonteerde toedieningapparatuur van glyfosaat (zie methodentabel) niet of moeilijk bij kan, bijvoorbeeld direct naast obstakels als lantaarnpalen, verkeersborden en straatmeubilair, onder geparkeerde voertuigen, direct naast muren of afrasteringen grenzend aan verhardingen, of bij ongelijk liggende verhardingen en goten. Van deze uitzonderingregel kan gebruikt gemaakt worden als men met het voertuig (vierwielige quad, kleine tractor of vergelijkbaar) logischerwijs niet of moeilijk naar of over het betreffende verhardingdeel kan rijden. Belangrijk hierbij is wel dat op deze plaatsen selectief en terughoudend gespoten wordt met spuitlans omdat anders het gebruiksmaximum wordt overschreden. Voor toegestane technieken op moeilijk bereikbare plaatsen, zie bijgevoegde tabel onder Weervoorspellingen en adviessystemen De weervoorspellingen die gebruikt en geregistreerd worden dienen van toepassing te zijn op de werkeenheid. Ze dienen afkomstig te zijn van KNMI, Meteoconsult of weerbedrijf met vergelijkbare kwaliteit mits erkend door het College van Deskundigen van SMK. Van belang erbij is dat de voorspellingen van Uit: Certificatieschema Barometer Duurzaam Terreinbeheer. SMK, 1 maart 2010 pag. 1 van 5

15 kans op neerslag (%), de hoeveelheid neerslag (mm) en windsnelheid gedocumenteerd worden per werkeenheid in relatie tot momenten van werkzaamheden en minimaal 24 uur vooruit. Als voorbeeld wordt een DOB-weerfax bijgevoegd. Het is aan te bevelen om gebruik van glyfosaat te optimaliseren (minimaliseren) in relatie tot weer en onkruidsoorten d.m.v. een adviessysteem. Toepassing van een dergelijk systeem is lastig te registreren en te auditen. Hierop zit dan ook geen administratieve audit in dit certificaat. Bij fysieke audits kan de uitvoerder gevraagd worden hoe de dosering op de lokale situatie wordt afgestemd. De DOB-weerfax is een voorbeeld van een adviessysteem voor optimalisatie van dosering van glyfosaat op verhardingen. Een ander erkend systeem is het programma GEWIS van Opticrop bv. 1.6 Toelichting op toedieningstechnieken en criteria In de tabel op de volgende pagina staat weergegeven welke apparatuur voor de toepassing van gewasbeschermingsmiddelen gebruikt kunnen worden binnen dit certificatieschema én conform WG/GA van middelen op basis van glyfosaat. Er wordt onderscheid gemaakt tussen voertuiggedragen apparatuur en handgedragen toedieningsapparatuur voor moeilijk bereikbare plaatsen. Bij voertuiggedragen apparatuur is selectieve inzet d.m.v. sensoren of vergelijkbaar vereist. De toepassingscriteria zijn gedifferentieerd per type apparatuur voor de toepassing van gewasbeschermingsmiddelen op basis selectiviteit. Apparatuur die minder middel naast het onkruid op de straat terecht doet komen, hebben minder inperkingen qua inzetbaarheid. 1.7 Hulpstoffen Er zijn hulpstoffen die soms in combinatie met een middel op basis van glyfosaat een beter effect op het onkruid geven. Hulpstoffen mogen wettelijk alleen in combinatie met middelen op basis van glyfosaat worden toegepast als ze door Ctgb in combinatie met het middel beoordeeld en toegelaten zijn. Vooralsnog is dit voor nagenoeg alle thans bekende hulpstoffen niet het geval. Zie voor toegelaten hulpstoffen Uit: Certificatieschema Barometer Duurzaam Terreinbeheer. SMK, 1 maart 2010 pag. 2 van 5

16 Methodentabel gebruik middelen op basis van glyfosaat op verhardingen Omschrijving Merk en modelnamen Toepassingcriteria 3) (zie ook certificatieschema) Voertuiggedragen apparatuur Standaard sensorgestuurde spuiten Innovatieve sensorgestuurde spuiten Onkruidbestrijkers Schijfvernevelaars op spuitboom Weed IT, Greenseeker, Selectspray of vergelijkbaar 1) Weed IT model 2006 MKII of vergelijkbaar 2) Greentouch, Rotofix, of vergelijkbaar Mankar 50/110EL Selekt en Varimant aanbouw-modellen, Agricult LaagVolume-Spuit of vergelijkbaar Handgedragen apparatuur (moeilijk bereikbare plaatsen) Spuitlans gekoppeld aan rugbus of reservoir op een voertuig Handgedragen schijfvernevelaar Aanstipapparatuur en strijkers Diversen Micro Mantra, Mini Mantra en Mini Mantra Plus, OnkruidLans of vergelijkbaar Selector, Selectielans, handgedragen Inzetbaar als 24 uur vooruit de kans op neerslag kleiner gelijk 40 % is. Inzetbaar als 15 uur vooruit de kans op neerslag kleiner gelijk 40 % is Inzetbaar als 6 uur vooruit de kans op neerslag kleiner gelijk 40 % is en inzetbaar op bepaalde spuitvrije zones Inzetbaar mits selectief toegepast en als 24 uur vooruit de kans op neerslag kleiner gelijk 40 % is Inzetbaar als 24 uur vooruit de kans op neerslag kleiner gelijk 40 % is. Inzetbaar als 24 uur vooruit de kans op neerslag kleiner gelijk 40 % is. Inzetbaar als 6 uur vooruit de kans op neerslag kleiner gelijk 40 % is en inzetbaar op bepaalde spuitvrije zones 1) Sensorgestuurde spuiten waarvan de selectiviteit overeenkomt met een breedte per sensordop van cm (toelichting; zie rapport bij dit schema van Kempenaar & Riemens (2008) of 2) Sensorgestuurde spuiten met verbeterde selectiviteit (breedte per sensor-spuitdop 8 cm). 3) Het hoeveelheidcriterium van 1 mm wordt niet gedifferentieerd per techniek. 1.8 Locaties drinkwaterinnamepunten Glyfosaat mag niet op verhardingen worden gespoten als de verharding in de buurt van een innamepunt van oppervlaktewater ligt dat gebruikt wordt voor drinkwaterwinning. Voor de exacte criteria (10 of 1 km beschermingzone) wordt naar de tekst van dit certificatieschema verwezen. Voor de ligging van innamepunten binnen Nederland wordt verwezen naar onderstaande website. Specifieke informatie over deze locaties en beschermingszones staat op de recent gepubliceerde website 2. Groen 2.1 Typen groen: a. Bos Grootschalig beplantingsysteem, bestaande uit al dan niet aangeplante gebiedseigen boomsoorten. De aangeplante bomen kunnen in los of vast verband zijn geplant. Bij een volwassen bos is sprake van meerdere plantenetages. Uit: Certificatieschema Barometer Duurzaam Terreinbeheer. SMK, 1 maart 2010 pag. 3 van 5

17 b. Terreinen met bomen Solitair of in (groeps)verband aangeplante bomen, niet deel uitmakend van bos of bosplantsoen. De bomen kunnen zijn geplant langs wegen, lanen en straten, in (stads)parken en in andere beheergroepen van openbaar groen. c. Bosplantsoen Bosplantsoen bestaat uit, vaak in verband geplante, boom- en struikvormige gebiedseigen houtige beplantingen. De beplanting wordt meestal als twee- of driejarige zaailing aangebracht. Het terreintype bosplantsoen varieert van smalle, vaak intensiever onderhouden beplantingstroken langs bijvoorbeeld wegen, sportvelden, industrieterreinen, tot grootschaliger, zeer extensief onderhouden objecten in de stadsrand. d. Terreinen met hagen en heesters Hagen bestaan uit lintvormige, regelmatig teruggesnoeide, vaak gebiedseigen, houtige beplanting. De beplanting kan dienen als afscheiding of als camouflage. Ook windhagen (of windschermen) vallen onder losse hagen. Heesterbeplantingen bestaan uit al dan niet gebiedseigen soorten of cultivars. Heesterbeplantingen worden doorgaans aangebracht vanwege de sierwaarde van de gebruikte materialen. In stadsranden en op andere extensiever onderhouden locaties kunnen heestervakken het karakter hebben van bosplantsoen. Ook gewone, regelmatig geknipte hagen worden tot heesters gerekend. Een bijzondere categorie zijn de bodembedekkende heesters. Deze worden in vakverband geplant, waar lagere aanplant gewenst is. e. Ruw gras, ruigten Ruw gras heeft een maaifrequentie van maximaal vijf keer per jaar. Tot ruw gras worden ook gerekend plukweiden en extensief onderhouden bermen. Het betreft hier niet landbouwgronden. Landbouwgronden vallen niet onder de BDT. Ruigten bestaan uit voornamelijk kruidachtige en soms struikvormige houtachtige vegetatie. f. Plantenperken Perken bestaan uit kruidachtige éénjarige of meerjarige siergewassen. In de openbare ruimte zijn perken beplant met één- of meerjarige bolgewassen, éénjarige seizoengebonden planten of vaste planten. De functie is alleen gericht op de sierwaarde van de beplanting. g. Oevers Onder de oever wordt verstaan de overgang van land naar water. Het gaat om de insteek + 1 meter uit de insteek. Bij natuurvriendelijke oevers (hier is niet altijd insteek) de volledige oever. Bij dijken, alleen dat deel van de dijk dat doorloopt direct van de insteek van water, of binnen 1 meter van de insteek van oever daarvan. Bij primaire keringen, die in de praktijk blootgesteld kunnen worden aan water (winterdijken rivieren, zeedijken) het gehele deel aan de zijde van het rivier- of buitenwater. h. Gazons Onder gazons vallen de grasvegetaties die vaker dan vijf keer per jaar worden gemaaid. In de praktijk is de maaifrequentie afgestemd op de mogelijkheid om het maaisel te laten liggen, zonder dat dit tot verstikking van de grasmat leidt. i. Sport- en speel(gras)velden Sport- en speelgrasvelden bevinden zich zowel op afgesloten sportlocaties als in de openbare ruimte. In de regel worden speelgrasvelden beheerd als gazons en sportgrasvelden volgens een beheerplan gericht op hoge kwaliteit van de grasmat. j. Natuurterreinen Begroeiing met een belangrijke natuurwaarde die primair met dit doel wordt aangelegd en/of beheerd. Bijv. hoogveen, heide, natuurbossen, etc. Ook andere groenelementen kunnen een onderdeel vormen van natuurterreinen. 3. Residumonster 3.1 Residumonsters Het te bemonsteren materiaal is blad omdat daarop de meeste middelen zijn terug te vinden. In het groen kunnen in bepaalde gevallen ook grondmonsters worden genomen. Voor het residu onderzoek dient de certificatie-instelling een contract af te sluiten met een, voor de betreffende test (GCMS/LCMS), ISO geaccrediteerd laboratorium. Het laboratorium schrijft de monstergrootte per product per test voor. Het voorschrift dient te worden gehanteerd door de certificatie instelling (of een andere ISO 7025 geaccrediteerde bemonsterende instantie). Uit: Certificatieschema Barometer Duurzaam Terreinbeheer. SMK, 1 maart 2010 pag. 4 van 5

18 De werkwijze voor de residucontrole is als volgt: De monsternemer trekt twee aselecte monsters, monster a en b. Deze monsters worden zo mogelijk verspreid over het terrein getrokken. Per monster (a en b) wordt op een formulier aangegeven welke locaties van het terrein bemonsterd zijn. Dit formulier wordt door de auditor en de desbetreffende vertegenwoordiger van de certificaathouder voor akkoord ondertekend. De monsters dienen gekoeld te worden getransporteerd en binnen 1 dag na monstername op het laboratorium te worden aangeleverd. Monster a wordt door het laboratorium getest. Monster b wordt bewaard in de vriezer (-30 C) en kan bij calamiteiten desgewenst worden ingezet. Monster b wordt voor een periode van 6 maanden bewaard. Bij geconstateerde overschrijdingen wordt dit verlengd tot een termijn van 2 jaar. Het laboratorium stuurt de uitslagen van de test naar de certificatie-instellingen. De certificatie-instellingen koppelen het resultaat terug aan de certificaathouder, van alle geanalyseerde stoffen. Bij een foutieve uitslag of twijfel dient monster b getest te worden. Mocht dit resultaat ook in twijfel getrokken worden dan moet een heel nieuw monster worden genomen. In het geval van overschrijdingen net boven de detectiegrens is het raadzaam op korte termijn een nieuw monster te nemen en daarop de uitslag te baseren. Uit: Certificatieschema Barometer Duurzaam Terreinbeheer. SMK, 1 maart 2010 pag. 5 van 5