NOTITIE. Afdeling Wijkbeheer: T. van Hove/C. Groeneveld/F. van der Neut. Onkruidbestrijding op verharding en de milieueffecten

Transcriptie

1 NOTITIE Aan Raadscommissie RWN Datum 16 december 2013 Via College van B&W / Kopie Van Afdeling Wijkbeheer: T. van Hove/C. Groeneveld/F. van der Neut Zaaknummer Betreft Onkruidbestrijding op verharding en de milieueffecten Amstelveen 18 februari 2013 Beantwoording motie stoppen met Roundup van 24 april 2013 Naar aanleiding van de motie Stoppen met Roundup, die op 24 april 2013 door de Gemeenteraad is aangenomen, is bijgaande notitie Onkruidbestrijding op verharding en de milieueffecten van 16 december 2013 vastgesteld. Op deze wijze informeert het college de raadscommissie RWN over de wijze van onkruidbestrijding op verharding en de ervaringen met de proef in Westwijk. Daarmee is het eerste deel van de motie uitgevoerd. In het tweede punt van de motie werd gevraagd om het opstellen van een aanbestedingsplan dan wel een opdrachtomschrijving voor een andere bestrijdingswijze zonder Roundup. De extra financiële last van onkruidbestrijding zonder Roundup is geraamd op tenminste op jaarbasis. Het lijkt ons niet zinvol nu het tweede punt van de motie uit te voeren omdat middelen in deze omvang niet beschikbaar zijn. In de kadernota zou een bedrag in die orde van grootte voor nieuw beleid beschikbaar dienen te worden gesteld. In afwachting daarvan voegen wij de notitie toe aan het overdrachtsdossier voor de nieuwe gemeenteraad. Wethouder John Levie 1 Inleiding In september 2011 heeft de Tweede Kamer een motie aangenomen waarin wordt verzocht het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen met glyfosaat op termijn te gaan verbieden voor niet-commerciële doeleinden. De staatssecretaris Infrastructuur en Milieu heeft in een brief aan de Tweede Kamer aangegeven dat de motie zal worden uitgevoerd binnen enkele jaren, naar verwachting al met ingang van november Uitvoering van de motie is de afgelopen jaren meerdere malen uitgesteld omdat er, zoals blijkt uit onderzoek en ervaringen van gemeentes, de nodige kanttekeningen te plaatsen zijn bij het realiseren ervan en de te nuanceren effecten op het milieu. Ter beantwoording van het landelijke probleem om een oplossing te vinden voor een betaalbare, effectieve en tegelijkertijd milieuvriendelijke methode om het onkruid op verhardingen te bestrijden, is in opdracht van de staatssecretaris geïnventariseerd of een verbod van chemische middelen technisch en financieel haalbaar is. (Rapport ingenieursbureau Tauw 1 ). Dit rapport geeft onderzoeksgegevens als richtlijn om bij verschillende keuzes de gevolgen voor kosten en beeldeffect te kunnen bepalen. Naar aanleiding van de landelijke ontwikkelingen wordt sinds maart 2013 binnen de gemeente onderzoek gedaan naar alternatieven voor het gebruik van chemische middelen. Dit betreft zowel literatuuronderzoek als ervaringen in de praktijk. Bronnen voor het literatuuronderzoek zijn o.a. inventarisatie onkruidbeheersing op verhardingen van ingenieurs- 1 Inventarisatie onkruidbestrijding op verhardingen, Tauw, april 2013, kenmerk R JGCrik-V03-NL [Notitie alternatieven

2 Pagina 2 van 8 bureau Tauw, onkruidbeheer op verhardingen van Plant Research International 2 en Onkruidbeheer op verhardingen in Purmerend van Plant Research International 3. Ook is kennis genomen van verschillende ervaringen van andere gemeentes als Leiden, Amsterdam Stadsdeel Zuid, Purmerend. Belangrijke uitgangspunt bij het onderzoek naar bestrijdingswijzen zijn de milieueffecten. In deze notitie wordt een uitwerking gegeven de huidige bestrijdingwijze en van de mogelijke alternatieven voor het bestrijden van onkruid in Amstelveen. Deze informatie is toegezegd aan de raad naar aanleiding van de motie stoppen met roudup die op 24 april 2013 door de raad is aangenomen. Allereerst zijn onder punt 2 de milieueffecten en de kosten van de verschillende methodes weergegeven. Vervolgens zijn onder punt 3 en 4 de huidige- en alternatieven bestrijdingswijzen in beeld gebracht. Onder punt 5 zijn de mogelijke neveneffecten van de afschaffing van chemische middelen weergegeven en onder punt 6 is de conclusie weergegeven. 2 Milieueffecten In een studie van de Interfacultaire Vakgroep Milieukunde (IVAM) van de Universiteit van Amsterdam, is een kwantitatieve vergelijking gemaakt van de milieuprestaties van verschillende onkruidbestrijdingsmethoden op verhardingen zoals branden, hete lucht, heet water en toepassingen van glyfosaat (jonkers 2012). De Gehele Levenscyclus Analyse (LCA) is in beschouwing genomen, van de productie van grondstoffen tot verwerken van afval. De LCA-score bestaat uit 17 milieueffectcategorieën die los van elkaar worden vergeleken en vervolgens (genormeerd en gewogen) bij elkaar worden opgeteld. Scores worden uitgedrukt in LCA punten. Hoe hoger de LCA score, hoe slechter de techniek scoort. Op grond van de totale milieuscores hebben de chemische onkruidbestrijdingstechnieken op basis van glyfosaat een aanzienlijk lagere impact dan de niet-chemische technieken. Tabel 1: LCA scores per bestrijdingswijze: Bestrijdingswijze LCA score* Toelichting DOB methode (chemische 0,3 0,5 middelen / select spray) Borstelen 2,8-7 In de hoogste score is ook de slijtage van de verharding meegerekend Heet water, hete lucht, branden 7-11 * Zie bijlage 1 voor een overzicht van de totale LCA scores (Plant research international) Bij de weging van de afzonderlijke milieueffecten aan de hand van gestandaardiseerde criteria wordt de grootste bijdrage aan de totaalscore bepaald door de categorieën klimaatverandering (gezondheid en ecosystemen), de uitputting van de fossiele grondstoffen en de emissie van fijnstof. Deze effecten komen allen hoofdzakelijk voort uit het gebruik van fossiele energie. 3 Bestrijden van onkruid met behulp van de DOB methode Momenteel wordt het onkruid verwijderd door middel van select spray. Alleen daar waar onkruid staat wordt gespoten met chemische middelen. Volgens de algemene gebruikersvoorschriften van het college van de toelating van gewasbeschermingsmiddelen is het gebruik van RoundUp uitsluitend toegestaan onder certificaat volgens de criteria van onkruidbestrijdingsmiddelen op basis van glyfosaat op verhardingen van de Barometer duurzaam terreinbeheer. Het certificatiesysteem volgens de Barometer duurzaam terreinbeheer 2 onkruidbeheer op verhardingen, Plant research international, rapport 432 Foto: verwijderen door middel van selectspray 3 Onkruidbeheer op verhardingen Purmerend, Plan research international, rapport met 484 een relatief kleine machine.

3 Pagina 3 van 8 voorziet in criteria voor de toepassing van glyfosaat op verhardingen. Deze criteria zijn gebaseerd op de DOB-criteria (Duurzaam Onkruidbeheer). Deze criteria gaan onder meer in op registratie, plekken waar wel of niet mag worden gespoten en de hoeveelheid glyfosaat die mag worden toegepast. De keuze tot het gebruik van deze methode is ten aanzien van het aspect duurzaamheid weloverwogen gemaakt op grond van verschillende onderzoeken waaruit blijkt dat de DOB methode geringere milieubelasting veroorzaakt met een lagere CO2 uitstoot en minder residu van schadelijke materialen, dan alternatieve methoden. Ook in het Tauw rapport is dit bevestigd. De keuze tot aanpassing is de politiek vertaalde landelijke en stedelijke publieke onrust ten aanzien van chemische bestrijding die meer gebaseerd lijkt op emoties dan op feiten Doodt de plant in zijn geheel. Geschikt voor alle kwaliteitsniveaus. Kan gemakkelijk op lastig bereikbare plaatsen komen. Door afspoeling bestaat het risico dat op termijn glyfosaat in het oppervlaktewater, grondwater en oppervlaktewater dat voor bereiding van drinkwater wordt gebruikt. Er zijn nu ongeveer 21 onkruidsoorten die ongevoelig lijken voor glyfosaat, waarvan er 4 op verhardingen in de openbare ruimte voorkomen. Het voorkomen van onkruiden die resistent zijn tegen glyfosaat lijkt toe te nemen [Status, 2013]. Vakbekwaamheidsbewijs (Spuitlicentie) nodig om bestrijdingsmiddelen te mogen spuiten. Er moet een boekhouding worden bijgehouden door zowel de aannemer als de gemeente. Momenteel voldoet de chemische methode aan de het beleidsmatig vastgestelde kwaliteitsniveau dat is vastgelegd in het beeldkwaliteitsplan. De werkzaamheden via de DOBmethode (Duurzaam Onkruid Beheer) ondergebracht bij een externe partij. De werkzaamheden vinden plaats onder strikte regels en certificering. Voor het behalen van het beleidsmatig afgesproken kwaliteitsniveau vinden twee bestrijdingsrondes per jaar plaats. De werkzaamheden worden uitgevoerd voor een bedrag van ongeveer ,- per jaar (grondslag = 2 ronden). Dit komt neer op een prijs per meter per jaar van 0,0278. Volgens een onderzoek van de Plant research International (onderdeel van de Universiteit Wageningen) geeft aan dat de chemische bestrijding 0,04-0,05/m²/jaar kost. Hierbij worden 2-3 rondes gemaakt. 4 Alternatieve bestrijdingwijze (zonder gebruik van chemische middelen) In dit hoofdstuk worden een aantal methoden voor het verwijderen van onkruid op verharding zonder het gebruik van chemische middelen in beeld gebracht. Hierbij is het uitgangspunt dat de huidige onderhoudkwaliteit minimaal behaald moet kunnen worden met de betreffende methode. 4.1 Heet water De plant wordt verwarmd door contact met water dat tegen het kookpunt is verwarmd. Deze methode is effectiever bij een buitentemperatuur, bij regen is de methode minder effectief. Deze methode als pilot is in Westwijk toegepast.

4 Pagina 4 van 8 Onkruid wordt uitgeput en zal op termijn afsterven. Afhankelijk van het systeem zijn er nauwelijks emissies. Planten worden niet ongevoelig voor deze behandeling. Afhankelijk van het systeem een gemiddeld tot hoog energiegebruik. Plantenresten blijven op straat achter (om dit te verwijderen moeten extra veegrondes plaatsvinden). Doordat relatief veel water wordt meegenomen is het gewicht van de apparatuur hoog. Dit geeft schades aan de verharding. Doodt in eerste instantie alleen de bovengrondse delen van het onkruid. Voor het behalen van het beleidsmatig afgesproken kwaliteitsniveau zijn in Westwijk 3 tot 4 bestrijdingsrondes per jaar uitgevoerd. De totale kosten voor de onkruidbestrijding in het pilotgebied bedroegen Dit komt neer op 0,0987 per m² per jaar. Onderzoek van de Plant research International (onderdeel van de Universiteit Wageningen) geeft echter aan dat de toepassing van heet water 0,22-0,29/m²/jaar kost, waarmee de jaarlijkse kosten voor Amstelveen circa zijn. Dit verschil in kosten is te verklaren uit het feit dat het toepassen van chemische onkruidbestrijding in de afgelopen jaren nu nog invloed had op de ontwikkeling van (de wortels van) het onkruid. Dit is door het effect van de chemische middelen minimaal.. Als de alternatieve methode van heet water meerdere jaren in de gehele gemeente wordt toegepast, gaat dit effect verloren en zijn de jaarlijkse kosten hoger omdat de capaciteit van de alternatieve bestrijdingswijze moet worden vergroot om het gewenste kwaliteitsniveau te behalen.. Er wordt uitgegaan van 3-4 rondes per jaar waarbij 70 % van de kosten voortkomen uit de onkruidkoker en 30% voor handarbeid, wat neer komt op het verwijderen van onkruid met een bosmaaier. Dit is de methode waarmee in Westwijk het afgelopen jaar ervaringen zijn opgedaan. De bevindingen zijn als volgt: Om eenzelfde kwaliteitsbeeld te realiseren is frequenter ingrijpen, dan met chemische middelen, noodzakelijk. De onkruidbestrijding is in algemene zin meer zichtbaar voor de burger. Hierbij kan meer overlast worden ervaren. Geluid, inbreuk verkeerssituaties, etc. Om het gewenste kwaliteitsbeeld te realiseren is naast de bestrijding door heet water ook de inzet van de bosmaaier noodzakelijk om het onkruid op moeilijk bereikbare plaatsen te verwijderen. De aannemer heeft het werk in beeldkwaliteit aangenomen en heeft in de pieken van het groeiseizoen extra inzet moeten plegen met bosmaaiers om aan de gestelde kwaliteit te kunnen blijven voldoen. Door een lagere effectiviteit per werkgang wordt het gehele werk intensiever. Tevens ontstaan eerder wijdverspreide wortelpakketten van kruiden die wederom lastiger te bestrijden zijn. Dit kan tot gevolg hebben dat tegels omhoog komen (doordat deze alternatieve methode net is gestart zijn deze effecten nog niet zichtbaar). Omwille van de grote machines is extra inzet gepleegd met een hand-unit. Dit is een kokend water unit op een pick-up bus die de moeilijk bereikbare plaatsen alsnog behandeld. De machine is minder efficiënt en heeft een minder groot bereik. De efficiëntie lijkt aanzienlijk af te wijken ten aanzien van grotere machines. De machine heeft knik-besturing en dit komt ten gunste van de verharding waarover gereden wordt. Ook de toepassing van laag-spanningsbanden zorgt voor een redelijke drukverdeling van het gewicht. Het blijft wel groot materieel dat in het straatbeeld aanwezig is.

5 Pagina 5 van 8 Diverse onkruiden en met name penwortel-onkruiden zijn moeilijker te bestrijden. De hitte van het kokende water dringt niet genoeg door in de plant. Hierdoor zijn meerdere werkgangen nodig om tot het zelfde resultaat te komen. De grote machines verbruiken per werkdag 80 liter aan dieselolie. Dit is slechts voor het verwarmen van het water en niet de motorische besturing van de machines zelf. Er is gekozen om deze alternatieve methode te toetsen in Amstelveen omdat dit minder overlast lijkt te geven bij het uitvoeren. Bij hete lucht en branden komt meer stoom/ warmte vrij en dat kan als overlastgevend ervaren worden. 4.2 Hete lucht Bij onkruidbestrijding met hete lucht wordt de plant in contact gebracht met hete lucht waardoor de plant wordt verwarmd boven de 55 tot 70 graden celsius. De warmte zelf dringt nauwelijks door tot het wortelstelsel. De plant kan dan ook weer uitgroeien na behandeling. Door uitputting wordt de kans op aangroeien na een aantal behandelingen steeds kleiner. Planten worden niet ongevoelig voor deze behandeling. De plant blijft na de behandeling aanwezig zodat niet direct een schoon beeld ontstaat. Doodt alleen de bovengrondse delen van het onkruid. Bepaalde planten kunnen vrij veel warmte verdragen en worden slechts weinig beschadigd. Voor het behalen van het beleidsmatig afgesproken kwaliteitsniveau moeten 7 tot 8 rondes per jaar worden uitgevoerd. Volgens een onderzoek van de Plant research International (onderdeel van de Universiteit Wageningen) zijn de kosten 0,15-0,19/m²/jaar. De jaarlijkse kosten zijn hiermee circa Branden Bij het gebruik van stootbranders wordt het onkruid in contact gebracht met hete gassen van een vlam. De plant wordt hiermee boven de grond bestreden. Sommige planten kunnen vanuit ondergrondse delen weer uitgroeien. Bij vochtig weer is branden minder effectief. Deze wijze van onkruidbestrijding wordt reeds zeer beperkt toegepast in de gemeente op de halfverhardingen (grind/lavapaden; circa 1% van het totale verhardingsareaal). Bovengrondse delen worden direct verwijderd door verbranding. Planten worden niet ongevoelig voor deze behandeling. Gevaar voor smelten van straatmeubilair en of asfalt. Minder effectief bij vochtig weer. Hoog energiegebruik. Doodt alleen de bovengrondse delen van het onkruid. Foto: materieel is duidelijk zichtbaar tijdens het uitvoeren van de werkzaamheden. Voor het behalen van het beleidsmatig afgesproken kwaliteitsniveau moeten 6 tot 8 rondes per jaar worden uitgevoerd. Volgens een onderzoek van de Plant research International

6 Pagina 6 van 8 (onderdeel van de Universiteit Wageningen) zijn de kosten 0,14-0,18/m²/jaar. De jaarlijkse kosten zijn hiermee circa Borstelen De klassieke niet chemische methode is borstelen. Het bovengrondse deel wordt verwijderd, het nog levende wortelstelsel kan echter eventueel weer aangroeien. Grote capaciteit. Vrijwel overal toe te passen. Kan gecombineerd worden met de normale veeggangen. Na werkgang ziet het er meteen schoon uit. Geschikt voor alle (beeld)kwaliteitsniveaus. Uitstoot naar de lucht (stof, metaaldeeltjes). Doodt alleen de bovengrondse delen van het onkruid. Beschadiging van verharding en mogelijk aan straatmeubilair en auto s. Voor het behalen van het beleidsmatig afgesproken kwaliteitsniveau moeten 3 tot 4 rondes per jaar worden uitgevoerd. Volgens een onderzoek van de Plant research International (onderdeel van de Universiteit Wageningen) zijn de kosten 0,13-0,18/m²/jaar. De jaarlijkse kosten zijn hiermee circa Samenvattend zijn de de LCA scores en de kosten van de verschillende methoden als volgt: Tabel 2: LCA scores per bestrijdingswijze inclusief kosten Bestrijdingswijze LCA score* Toelichting (areaal Amstelveen) DOB methode (chemische 0,3 0, middelen / select spray) Borstelen 2, In de hoogste score is ook de slijtage van de verharding meegerekend Heet water, hete lucht, branden Neveneffecten op het afschaffen van chemische middelen De kans bestaat dat, in een situatie waarin het netheidsbeeld minder wordt, het particulier gebruik van middelen als RoundUp toeneemt. Het uiterst bemeten verbruik in de DOB methode. zoals nu door de gemeente wordt gehanteerd, zou wel eens in de schaduw kunnen staan van het (niet te toetsen) verbruik van particulieren, die met het overal vrij (goedkoop) verkrijgbare Roundup zelf concentraties kunnen samenstellen van het middel, om het onkruid goed te verwijderen.

7 Pagina 7 van 8 6 Conclusie Uit evaluatie van de milieueffecten blijkt dat verantwoord gebruik van Roundup (onkruidbestrijdingsmiddel op basis van glyfosaat) een aanzienlijk lagere impact heeft op het milieu dan technieken zonder Roundup (niet-chemische technieken). Om zonder gebruik van Roundup te kunnen voldoen aan het huidige kwaliteitsbeeld is een extra onderhoudsbudget noodzakelijk van minimaal per jaar. Deze financiële middelen zijn momenteel niet in deze omvang voorhanden. Mocht er vanwege aanpassing van de wetgeving of om andere redenen voor worden gekozen om het onkruid zonder Roundup te bestrijden dan zal er via de kadernota gezocht moeten naar financiële dekking. De methode van heet water en branden lijkt dan de beste combinatie. Bij bestrijding zonder het gebruik van Roundup neemt de onderhoudskwaliteit af en kan niet overal worden voldaan aan het door de gemeenteraad vastgestelde kwaliteitsniveau.

8 Pagina 8 van 8 Bijlage 1 totale milieuscore LCA (rapport 484 Plant research international) In Amstelveen is bij toepassing van de huidige DOB methode de score weergegeven onder 4 (chemisch; 8 cm sensor, 9% afspoeling) in de staafdiagram.