Raadsvoorstel. Bestrijding onkruid op verharding

Transcriptie

1 Raadsvoorstel Inleiding Tijdens de raadsvergadering van 14 mei 2013 is een ordevoorstel aangenomen van meerdere fracties om in een volgende informatievergadering een voorstel over het gebruik van RoundUp bij de onkruidbestrijding op verharding te bespreken. Hierbij treft u dit voorstel aan. Feitelijke informatie Voorgeschiedenis Raadsbesluit In 2007 is in het coalitieprogramma met u afgesproken om in 2010 volledig chemievrije onkruidbestrijding op verharding toe te passen. Vanaf 2010 tot en met 2012 zijn de verhardingen in de gemeente Heusden inderdaad 100% chemievrij onderhouden met de zogenaamde heetwatermethode. Contract en aanbesteding Het contract voor de onkruidbestrijding op verhardingen met de heetwatermethode liep eind 2012 af. Uit de aanbesteding die daaropvolgend begin 2013 is uitgevoerd bleek dat een minimaal vergelijkbaar kwaliteitsbeeld binnen het beschikbare budget niet mogelijk was. Op basis van de werkelijke kosten en aanbestedingen uit het verleden en de bezuinigingen is het structureel beschikbare budget vanaf 2013 vastgesteld op ,00. Alle uitgenodigde partijen bij de aanbesteding kwamen veel hoger uit, uiteenlopend van ,00 tot ,00. Omdat het seizoen van onkruidbestrijding al in april start, moest snel een oplossing gevonden worden. Uit verschillende studies bleek dat de meeste niet-chemische onkruidbestrijdingtechnieken ongeveer dezelfde kosten met zich meebrengen. Van chemische onkruidbestrijding was bekend dat dit vele malen goedkoper is en daarmee binnen het gemeentelijk budget past. Bovendien werd in recent onderzoek in opdracht van de Universiteit van Wageningen (zie verderop in dit voorstel) geconcludeerd dat de Duurzaam Onkruid Beheer methode (DOB) met gebruikmaking van chemische bestrijdingsmiddelen, mits toegepast onder strikte voorwaarden, een kleiner milieubelastend effect heeft dan de huidige en andere chemische en nietchemische methodes. Daarom hebben wij op 9 april 2013 besloten over te gaan op onkruidbestrijding met chemische bestrijdingsmiddelen op basis van de DOB-methode. De laagste inschrijving die uit de daaropvolgende aanbesteding resulteerde was een bedrag van circa ,00. Met deze aannemer is een contract afgesloten voor het jaar 2013 met de optie tot verlenging van het contract met één jaar. Per 1 mei 2013 is de onkruidbestrijding met de DOB-methode opgestart met een frequentie van twee ronden per jaar. Landelijke ontwikkelingen In september 2013 heeft de staatssecretaris van Milieu aangegeven vanaf november een verbod op chemische bestrijdingsmiddelen bij de onkruidbestrijding op verharding te willen instellen. Dit geldt voor zowel particulier als professioneel gebruik, maar niet voor de landbouw. Al langer was bekend dat dit verbod gewenst werd door de rijksoverheid; de eerdere planning om het verbod in te stellen was Het vervroegen van dit verbod is gebaseerd op een onderzoek naar de mogelijkheden hiertoe (zie hierna). 1 Tot en met het seizoen 2015 mogen dus nog chemische onkruidbestrijdingsmiddelen worden toegepast. 1

2 Onderzoeken In de loop van afgelopen jaren zijn verschillende onderzoeken uitgevoerd waarin de verschillende onkruidbestrijdingsmethoden met elkaar worden vergeleken. Hierna worden de belangrijkste beschreven. LCA-quickscan vergelijking onkruidbestrijdingsmethoden, door IVAM in opdracht van Universiteit van Wageningen, juli 2012 In dit rapport zijn de milieuprestaties van verschillende onkruidbestrijdingsmethoden vergeleken tijdens de gehele levenscyclus (LCA). De milieueffecten van de verschillende methoden zijn met elkaar vergeleken. Als alle milieueffecten bij elkaar worden opgeteld (genormaliseerd en gewogen) wordt geconcludeerd dat scenario s met chemische bestrijding een aanzienlijk lagere totale milieubelasting hebben dan scenario s zonder chemische bestrijdingsmiddelen. Als de milieueffecten apart worden beschouwd is er echter niet één methode die altijd als beste of slechtste scoort. Omstreden bestrijding, Een review van IVAM s LCA-quickscan, door Universiteit van Leiden in opdracht van Ministerie van I&M, 2013 In dit rapport is onderzocht wat de waarde is van een LCA voor de beoordeling van onkruidbestrijdingtechnieken en wat de geldigheid is van de uitgevoerde LCA-quickscan. De conclusie is dat een LCA een goede methode is om milieueffecten van producten en diensten over de gehele keten (dus op het totaal van de verschillende milieueffecten) in beeld te brengen. Een LCA gaat echter niet in op lokale actuele effecten zoals normoverschrijdingen en risico s. Hiervoor zou een parallel traject moeten worden doorlopen, namelijk het uitvoeren van een risicoanalyse (RA). Daarnaast vertoont het uitgevoerde onderzoek gebreken omdat het niet is gereviewd door externen en er geen stakeholders direct bij betrokken zijn geweest. De conclusie van de LCA-quickscan dat RoundUp de minst milieubelastende methode is, is met al deze bezwaren feitelijk niet te trekken. Inventarisatie onkruidbestrijding op verhardingen, Tauw bv (april 2013) Uit dit onderzoek, dat de staatssecretaris heeft laten uitvoeren, is gebleken dat het ambitieuze tijdpad voor het instellen van het gewenste verbod haalbaar is: er zijn voldoende alternatieve technieken en combinaties die het gewenste kwaliteitsniveau kunnen bereiken. Uit het onderzoek blijkt wel dat niet-chemische onkruidbestrijding significant duurder is dan chemische onkruidbestrijding. Methoden Er zijn verschillende methoden om onkruid op verhardingen te bestrijden. Hierna worden de meest gangbare methoden kort beschreven. Er wordt daarbij een onderscheid gemaakt tussen chemische en niet-chemische methoden. De informatie is afkomstig uit het rapport Inventarisatie onkruidbestrijding op verhardingen. Chemische bestrijding Bij chemische bestrijding wordt de plant in contact gebracht met stoffen die ervoor zorgen dat de plant afsterft. Er kan onderscheid worden gemaakt in de toediening, zo zijn er wortel- of bodemherbiciden en bladherbiciden. De enige herbicide die effectief is voor onkruidbestrijding op verharding én is toegestaan voor het behandelen van grote oppervlakken is het middel RoundUp (met verschillende toegevoegde merknamen) met het actieve bestanddeel glyfosaat. Het gebruik hiervan is uitsluitend toegestaan onder certificaat volgens de DOB-criteria. Deze criteria gaan ondermeer in op registratie, plekken waar wel en niet mag worden gespoten, weersomstandigheden en de hoeveelheid glyfosaat die mag worden toegepast. Glyfosaathoudende middelen mogen volgens de DOBmethode alleen selectief worden toegepast. Dit betekent dat de middelen vanuit een voertuig alleen sensorgestuurd (het middel wordt alleen toegediend als er een plantje wordt gedetecteerd) of door strijken mogen worden toegepast. Dit is een groot verschil met hoe particulieren chemische middelen toepassen; 2

3 daar wordt over het algemeen zeer kwistig met het middel omgegaan en worden dan ook veel grotere hoeveelheden gebruikt dan bij toepassing van de DOB-methode. Dagelijks ontvangen zowel de aannemer als de gemeente een zogenaamde DOB-fax van Agrovision met de weersomstandigheden van die dag, waaruit wordt afgeleid of die dag wel of niet onkruid mag worden bestreden met de DOB-methode. Niet-chemische bestrijding Er zijn veel verschillende niet-chemische methoden om onkruid op verharding te bestrijden. We noemen hier alleen de meest gangbare. Borstelen Bij deze methode wordt met een metalen borstel het oppervlak gereinigd. Onkruid wordt hierdoor losgetrokken van de verharding. Het bovengrondse deel wordt verwijderd, het nog levende wortelstelsel kan echter eventueel weer uitgroeien. Over het algemeen wordt borstelen gevolgd door een veeggang om het afgeborstelde onkruid te verwijderen. Hete lucht Bij onkruidbestrijding met hete lucht wordt de plant in contact gebracht met hete lucht waardoor de plant wordt verwarmd boven de 55 C - 70 C. Hierdoor raken de cellen beschadigd en zal de plant veel vocht verliezen. Zo wordt ook het wortelstelsel beïnvloed en er ontstaat uitputting. De warmte zelf dringt echter nauwelijks door tot het wortelstelsel. De plant kan dan ook weer uitgroeien na behandeling. Door de uitputting wordt de kans op aangroeien na een aantal behandelingen steeds kleiner. Heet water Met de heet water techniek wordt de plant verwarmd door contact met water dat tegen het kookpunt is verwarmd. Het water wordt opgewarmd in het voertuig dat ook zorgt voor de toediening van het water. Een voertuig is voorzien van sensoren waardoor alleen water wordt gespoten als er een plantje wordt gedetecteerd. Branden Bij deze methode wordt het onkruid in contact gebracht met de hete gassen van een vlam. Meestal worden de hete gassen via een afsluitende isolerende kap beschermd zodat de gassen gedurende langere tijd in contact zijn met het onkruid. Hierdoor wordt het onkruid zo sterk verwarmd dat het kan ontbranden. De plant wordt hiermee boven de grond bestreden. Hoe meer warmte wordt toegevoerd hoe groter het percentage planten op een oppervlak dat wordt gedood. Sommige planten kunnen vanuit de ondergrondse delen weer uitgroeien. Alternatieve methoden in ontwikkeling Omdat het verbod op het gebruik van chemische onkruidbestrijdingsmiddelen al heel lang in de lucht hangt, zijn er momenteel al alternatieven in ontwikkeling. Eén daarvan is een middel op basis van azijn, dat sinds 2013 als proef in een gedeelte van Nieuwkuijk wordt toegepast. Bij deze methode zorgt contact met de plant voor afsterven van het bovengrondse plantdeel. Hierna kunnen de wortels weer uitgroeien. De resultaten van de proef zijn nog niet van dien aard dat hieruit al conclusies kunnen worden getrokken over de geschiktheid van het middel voor de onkruidbestrijding. Daarnaast zijn er nog andere methoden in ontwikkeling en worden deze in sommige gemeenten toegepast. Ook deze methoden zijn nog niet zodanig beproefd dat hieruit al conclusies kunnen worden getrokken. 3

4 Schoon water voor Brabant Het project Schoon Water voor Brabant is een stimuleringsproject om het grond- en oppervlaktewater schoon te houden. Initiatiefnemers zijn onder andere Provincie Noord-Brabant en drinkwaterbedrijf Brabant Water. Provincie Noord-Brabant De provincie werkt aan onkruidbestrijding zonder bestrijdingsmiddelen in de openbare ruimte. Het streven is dat chemische middelen hierbij niet meer gebruikt worden. De kwaliteit van het water en de volksgezondheid zijn daarbij gebaat. Waterschappen, Brabant Water en RIWA-Maas werken hieraan mee. Het gezamenlijke doel is dat alle gemeenten in 2015 onkruid verdelgen, zonder daarbij bestrijdingsmiddelen te gebruiken. Voor de bestrijding van onkruid zijn er voldoende milieuvriendelijke alternatieven. De Provincie vindt het daarom belangrijk dat de gemeenten zelf het goede voorbeeld geven aan bedrijven en inwoners door de eigen terreinen, parken, perken en sportvelden milieuvriendelijk te onderhouden. Brabant Water In Noord-Brabant wordt drinkwater van grondwater gemaakt. In dit grondwater worden steeds vaker bestrijdingsmiddelen aangetroffen. Met moderne technieken kan verontreiniging uit het grondwater worden gezuiverd maar dit is ingewikkeld, tijdrovend en kost veel geld. Brabant Water vindt de bescherming van haar drinkwaterbronnen dus heel belangrijk en wil met het project Schoon Water stimuleren dat bedrijven, gemeenten en particulieren vrijwillig aan de slag gaan om milieuvriendelijke alternatieven te vinden. Afweging De invloed van chemische onkruidbestrijdingsmiddelen op milieu en gezondheid is in Nederland al vele jaren een onderwerp van discussie. Chemische bestrijdingsmiddelen vervuilen het grond- en oppervlaktewater en ze komen terecht in de bodem en de atmosfeer. Ook vogels, vissen en andere (water)dieren ondervinden schade van deze middelen. Daarnaast bedreigen chemische bestrijdingsmiddelen de drinkwaterwinning en de menselijke gezondheid. Het moment dat het gebruik van chemische onkruidbestrijdingsmiddelen wordt verboden (er vanuit gaande dat het verbod inderdaad per 1 november 2015 van kracht wordt) nadert snel. Omwille van de schadelijke effecten van chemische onkruidbestrijdingsmiddelen en om daarnaast te anticiperen op het komende verbod stellen wij u voor om vanaf 2014 de onkruidbestrijding op verharding chemievrij uit te voeren. De kwaliteit die met chemievrije methoden kan worden behaald is vergelijkbaar met de kwaliteit bij toepassing van de DOBmethode. Wel zijn de kosten van niet-chemische methoden significant hoger dan de DOB-methode. Een belangrijke oorzaak hiervoor is dat er bij niet-chemische bestrijding met een hogere frequentie moet worden gereinigd. Daarnaast zijn de in te zetten middelen (techniek en dragers) gemiddeld genomen duurder. Daarnaast is het voorstel om in enkele nader te bepalen gebieden in onze gemeente, proeven uit te voeren met nieuwe, innovatieve chemievrije methoden. Eén daarvan is de methode op basis van azijn, die is beproefd in delen van Nieuwkuijk. Deze proef kan, met inachtneming van de ervaringen tot op dit moment, worden voortgezet en geoptimaliseerd. Andere innovatieve methoden moeten nog nader worden beschouwd en geselecteerd. Hiervoor wordt ook gebruik gemaakt van ideeën van aannemers. Wanneer de resultaten van de proeven bekend zijn, wordt bepaald welke innovatieve methoden de door de gemeente gewenste kwaliteit behalen. Ook is er op dat moment inzicht in de kosten van de verschillende methoden, waarmee een onderlinge vergelijking kan worden gemaakt. Zo mogelijk is dit eind 2015 bekend (wanneer het landelijke verbod naar verwachting van kracht wordt). De kans is echter aanwezig dat meer tijd nodig is om goede conclusies te kunnen trekken. Vervolgens kan, met inachtneming van eventueel bekende milieueffecten uit (landelijke) onderzoeken, worden besloten welke methode verder kan worden toegepast. 4

5 Ten slotte willen wij de komende periode onderzoeken of er mogelijkheden zijn om de onkruidbestrijding op verharding Langstraatbreed op te zetten. Inzet van Middelen De jaarlijkse kosten van chemievrije onkruidbestrijding zijn hoger dan de kosten bij het gebruik chemische onkruidbestrijdingsmiddelen. Door te kiezen voor volledig chemievrije onkruidbestrijding ontstaat vanaf 2014 een structureel tekort. Wat de werkelijke kosten worden uitgaande van een gelijkblijvende beeldkwaliteit is nog niet duidelijk maar de verwachting is de overschrijding circa ,00 bedraagt. Het voorstel is om de meerkosten te bepalen op basis van het aanbestedingsresultaat en deze op te nemen in de eerste Bestuursrapportage Risico's Er zijn geen risico s verbonden aan dit voorstel. Procedure Vervolgstappen Na uw besluit wordt een aanbesteding opgestart voor chemievrije onkruidbestrijding. Het betreft een meervoudig onderhandse aanbestedingsprocedure voor een contract van twee jaar met twee maal een verlengingsoptie van een jaar. Daarnaast worden (in ieder geval) de komende twee jaar benut voor het uitvoeren van proeven in nader te bepalen gebieden in de gemeente met nieuwe, in ontwikkeling zijnde methoden. Tenslotte wordt onderzocht wat de mogelijkheden voor Langstraatbrede samenwerking zijn. Voorgenomen besluit Wij stellen u voor bijgaand besluit vast te stellen. Het college van Heusden, de secretaris, de burgemeester, mr. J.T.A.J. van der Ven drs. J. Hamming 5

6 De raad van Heusden in zijn openbare vergadering van 17 december 2013; gezien het voorstel van het college van 5 november 2013; gelet op de beraadslaging; b e s l u i t : - vanaf 2014 de onkruidbestrijding op verharding chemievrij uit te voeren; - daarnaast proeven uit te voeren in nader te bepalen gebieden in de gemeente met nieuwe, innovatieve chemievrije methoden; - de mogelijkheden te onderzoeken om de onkruidbestrijding op verharding Langstraatbreed op te zetten; - de financiële effecten op basis van het aanbestedingsresultaat op te nemen in de eerste Bestuursrapportage de griffier, de voorzitter, mw. drs. E.J.M. de Graaf drs. J. Hamming 6