Alcoholgebruik voor, tijdens en na de zwangerschap

Transcriptie

1 Alcoholgebruik voor, tijdens en na de zwangerschap Kencijfers van de Vlaamse geboortecohorte JOnG! Karel Hoppenbrouwers Dienst Jeugdgezondheidszorg KU Leuven

2 Inhoud van de presentatie Wat is gekend i.v.m. alcohol en zwangerschap? Wat wordt aanbevolen i.v.m. alcohol en zwangerschap? Vlaamse cohortestudie JOnG! Opzet en steekproef Kencijfers Conclusies en aanbevelingen

3 Wat is gekend? Metabolisme Alcohol (etanol) metaboliseert voornamelijk (>80%) in de lever tot acetylaldehyde Alcoholgehalte in het bloed bij eenzelfde ingenomen hoeveelheid ligt hoger bij vrouwen Alcohol en acetaldeyde passeren doorheen de placenta, en komen terecht in vruchtwater en bloed van de foetus Foetus scheidt beide stoffen veel trager uit Alcohol (niet acetaldehyde) gaat over in moedermelk

4 Wat is gekend? Dosering International Center for Alcohol Policies (1998) 10 à 12 gram ethanol per standaardglas wijn, bier of sterke drank WHO (2010) Maximum grenswaarde voor minimaal gezondheidsrisico Bij volwassen vrouwen: 14 glazen per week, met minstens 1 alcoholvrije dag Boven maximale grenswaarde = overconsumptie Onder maximale grenswaarde afwezigheid van risico CAGE-questionnaire Score 2 op 4: problematisch alcoholgebruik

5 Wat is gekend? Effecten op gezondheid Vruchtbaarheid: kan verminderd zijn vanaf 1 standaardglas alcohol per dag Chronisch gebruik > 90 gram per dag tijdens zwangerschap Foetaal alcohol syndroom (FAS) Pre- en postnatale groeiachterstand Beschadiging van centrale zenuwstelsel Gezichtsafwijkingen Gebruik < 90 gram per dag tijdens zwangerschap Zwangerschap: miskraam, vroeggeboorte, groeiachterstand Perinataal: ademnood, pre- en postnatale groeiachterstand, microcefalie Kinderleeftijd: neurologische en gedragsanomalieën, impulsiviteit, slaapstoornissen, leerstoornissen, lagere IQ En later: neuropsychiatrische stoornissen

6 Lage of middelmatige blootstelling aan alcohol tijdens de zwangerschap: Twee systematische reviews Wat is gekend? Effecten op gezondheid Henderson et al., 2007 < 1 glas alcohol per dag 46 relevante studies: geen consistent significant effect op perinatale gezondheid van kinderen Grote methodologische verschillen tussen studies Holmgren, à 4 glazen alcohol per week 6 publicaties: subtiele effecten gevonden op de cognitieve, mentale en sociaal-emotionele ontwikkeling van 3-16 jarige kinderen en jongeren

7 Wat wordt aanbevolen? Alcohol zwangerschap - borstvoeding Geen alcohol drinken tijdens de zwangerschap en lactatieperiode

8 Onderzoek JOnG!: Studieopzet Longitudinaal onderzoek in drie cohorten: Geboortejaar Mei April (cohorte 6 jaar) 1996 (cohorte 12 jaar) Woonplaats In één van de 9 (8) regio s

9 Thematisch overzicht JOnG! Ontwikkeling ZORG Gedrag Opvoeding Gezondheid

10 Dataverzameling: overzicht A.OUDER Demografische kenmerken Mentale gezondheid B.GEZIN Demografische kenmerken Gezinssamenstelling Gezinsfunctioneren Levensgebeurtenissen C.Pre- en perinatale risicofactoren Zwangerschap en geboorte Levenswijze moeder E.OPVOEDING Opvoedingsgedrag Opvoedingsbetekenissen (pedagogisch besef, opvoedingsbeleving) D.KIND Demografische kenmerken Gezondheid Ontwikkeling Temperament Gedrag F.OMGEVING Onderwijs Sociaal netwerk Kinderopvang G.ZORG Zorgbehoefte Zorggebruik Zorgorganisatie SWVG - Beleidsplatform 27 januari 2009

11 Cohorte 0-jarigen SWVG - Beleidsplatform 27 januari 2009

12 Populatie: N=10133 Cohorte 0-jarigen: Steekproef en respons Doelgroep (geboren op een oneven dag): N=5161 Aantal deelnemers: N=3017 (58,4% van doelgroep)

13 Cohorte 0-jarigen: Tijdslijn dataverzameling SWVG: periode Cohorte 0-jarigen Mei 2008 Okt 2008 Mei 2009 Okt 2009 Mei 2010 Okt 2010 Mei 2011 Okt 2011 Jan - Juni 2012 REKRUTERING Basissteekproef. Ikaros (K&G) Startvragenlijst 2m Vragenlijst 12m 12m Vragenlijst 24m 24m Vragenlijst 28m Vragenlijst 36m 28m 36m Verdiepingsgroep Rekrutering 6m Vragenlijst 8m 8m Onderzoek 8m 8m Vragenlijst 18m 18m Onderzoek 24m 24m

14 Deelnemers: N=3017 (100% deelnemers) Startbevraging: n=2106 (69,8% deelnemers) Cohorte 0-jarigen: Respons Ikaros-gegevens: N=3017 deelnemers

15 Cohorte 0-jarigen: Vragenlijst alcoholgebruik moeder

16 Alcoholconsumptie tijdens de zwangerschap Alcoholconsumptie volgens frequentie % Aantal glazen / week of dag <1/w enkele/w 1-2/d >2/d Alcoholconsumptie van de moeder Vóór de zwangerschap 65,9 % 58,0 38,4 3,2 0,3 Tijdens de zwangerschap 32,6 % 89,3 9,7 1,0 - Na de zwangerschap 47,6 % 72,1 26,5 1,3 0,1

17 Alcoholconsumptie tijdens de zwangerschap Alcoholconsumptie volgens leeftijd moeder Leeftijdsgroep Alcoholconsumptie van de moeder jaar (n=305) jaar (n=1555) jaar (n=247) Vóór de zwangerschap 58,3%** 67,8% 63,3% Tijdens de zwangerschap 27,5% 32,8% 37,7% Na de zwangerschap 41,0%* 48,9% 47,7% p<0,1; * p<0,05; ** p<0,01

18 Alcoholconsumptie tijdens de zwangerschap Alcoholconsumptie volgens leeftijd moeder In vergelijking met moeders van jaar gebruiken minder jonge moeders (15-24 jaar) alcohol, maar ze gebruiken wel een vergelijkbare hoeveelheid Evenveel oudere moeders (35-44 jaar) gebruiken alcohol in vergelijking met moeders van jaar, maar zij gebruiken wel grotere hoeveelheden

19 Alcoholconsumptie tijdens de zwangerschap Alcoholconsumptie volgens opleidingsniveau moeder p<0,001 Ref p<0,001 p<0,001 p<0,05 p<0,001 Ref Ref p<0,001

20 Alcoholconsumptie tijdens de zwangerschap Alcoholconsumptie volgens beroepsstatus moeder Ref Ref Ref p<0,001 p<0,001 p<0,001

21 Alcoholconsumptie tijdens de zwangerschap Alcoholconsumptie volgens gezinsinkomen p<0,001 Ref p<0,001 p<0,001 p<0,001 p<0,001 Ref Ref p<0,1

22 Alcoholconsumptie tijdens de zwangerschap Alcoholconsumptie volgens kansarmoede/nationaliteit Ref Ref Ref p<0,001 p<0,001 p<0,001

23 Alcoholconsumptie tijdens de zwangerschap Alcoholgebruik (ongeacht frequentie) van moeder Opleidingsniveau van de moeder Alcoholgebruik door de moeder (%) Opleidingsniveau van moeder laag gemiddeld hoog Vóór de zwangerschap 38,0 56,5 76,5 Tijdens de zwangerschap 19,9 27,9 37,2 Na de zwangerschap 27,7 40,3 55,0

24 Regelmatig alcoholgebruik ( 1 glas/w) moeder Opleidingsniveau van de moeder Regelmatig alcoholgebruik door de moeder rookt (%) Alcoholconsumptie tijdens de zwangerschap Opleidingsniveau van moeder laag gemiddeld hoog Vóór de zwangerschap 12,3 19,5 34,4 Tijdens de zwangerschap 2,9 3,3 3,6 Na de zwangerschap 4,8 3,6 15,8

25 Ter vergelijking: Roken en blootstelling aan tabak Sterke correlatie met socioeconomische factoren! Opleidingsniveau van de moeder Moeder rookt (%) Opleidingsniveau van moeder laag gemiddeld hoog Vóór de zwangerschap 42,4 30,4 14,7 Tijdens de zwangerschap 34,3 19,5 3,9 Na de zwangerschap 31,3 19,1 4,4 x3 x9 x7

26 Alcholconsumptie tijdens borstvoeding Op dag 6 na de bevalling Uitsluitend kunstvoeding: 57,6% gebruikt alcohol Borstvoeding (al dan niet exclusief): 44,1% gebruikt alcohol Op week 6 na de bevalling Uitsluitend kunstvoeding, of gestopt met borstvoeding: 59,4% gebruikte alcohol na de zwangerschap Nog steeds borstvoeding (al dan niet exclusief): 43,3% gebruikte alcohol na de zwangerschap

27 Conclusies Twee op 3 vrouwen gebruikt alcohol in de periode van de conceptie, waarvan meer dan de helft enkele glazen per week of meer Eén op 3 vrouwen gebruikt alcohol tijdens de zwangerschap, waarvan 90% minder dan 1 glas per week Eén op 9 van de alcoholgebruikers (d.i. 3,5% van alle moeders) consumeert minstens wekelijks, en 1% (d.i. 0,3% van alle moeders) minstens dagelijks alcohol tijdens de zwangerschap Vier op 10 moeders die borstvoeding geven, blijven alcohol gebruiken in deze periode Hogere prevalenties van alcoholgebruik bij hogere SESstatus, zowel voor, tijdens als na de zwangerschap

28 Aanbevelingen Dit is een basismeting voor afwegen van effect van preventieve acties Doelstelling is nog niet bereikt Universele aanpak is nodig Individuele prenatale advisering ter ondersteuning

29 Meer weten? Dienst Jeugdgezondheidszorg