Dit document is max. 1 dag geldig na Huidige datum: Raadpleeg het Kwaliteitsinformatiesysteem voor een geldige versie.

Transcriptie

1 Titel: Tracheacanule, het verzorgen van de tracheawond en verwisselen van het canulebandje bij volwassenen Beoordelaars Dr. J. Goumans, KNO-arts Petra Zevenbergen, regieverpleegkundige afdeling KNO en Oogheelkunde, 8 midden Sander Theuns, senior verpleegkundige afdeling KNO en Oogheelkunde, 8 midden Wim Brey, Unithoofd longafdeling Marissa Uljee, UNIP Anne Mare van Koeveringe, senior IC verpleegkundige Tilly Baan, senior verpleegkundig consulent Daniel den Hoed kliniek Hanneke Molenaar, seniorverpleegkundige A3 Daniel den Hoed Anneke Kaptein, regieverpleegkundige, afdeling neurochirurgie 7 zuid Doel Dit protocol beschrijft de verpleegkundige zorg voor het onderhouden van een goede huidconditie en een schoon wondgebied rondom de tracheacanule en het verwisselen van het canulebandje bij een volwassen patiënt met een tracheacanule. Opgesteld door Erasmus MC Bestemd voor Erasmus MC Bevoegdheden Deze handeling mag verricht worden, mits theoretisch en praktisch bekwaam voor deze handeling en de handeling past bij het opleidingsniveau. De handeling mag ook onder begeleiding uitgevoerd worden als dat passend is binnen de opleiding om praktische bekwaamheid op te bouwen. Afkortingen en definities Tracheotomie: is het chirurgisch openen van de trachea aan de voorzijde van de hals, door het insnijden van enkele kraakbeenringen van buitenaf. Na een tracheotomie is het strottenhoofd nog aanwezig. In de ontstane opening van de trachea wordt een tracheacanule geplaatst, deze zorgt ervoor dat de gemaakte opening niet dichtklapt. Deze chirurgische ingreep heeft het doel een kunstmatige verbinding tussen de luchtwegen en de buitenlucht te garanderen. Een tracheotomie veroorzaakt een niet-eindstandig stoma, wat betekend dat deze opgeheven kan worden, zodra de oorzaak van de luchtwegbedreiging is weggenomen. 2012, 1 van 6

2 Dit protocol beschrijft een onderdeel van de zorg voor een patiënt met een tracheacanule of niet-eindstandig stoma. Laryngectomie: is een operatie waarbij het strottenhoofd (de larynx) wordt weggenomen (ectomie). Omdat zich in het strottenhoofd de stembanden bevinden, wordt de patiënt als gevolg van de operatie stembandloos. Na de ingreep zijn de lucht- en voedselweg definitief gescheiden. Het voedsel volgt dezelfde weg als voorheen: via mond, keelholte en slokdarm naar de maag. De luchtweg begint nu echter bij het tracheostoma of ook wel eindstandig stoma genoemd. Het tracheostoma wordt tot stand gebracht door de laryngectomie operatie. Aan de voorzijde van de hals wordt een opening gemaakt, waarin de luchtpijp is vastgehecht. Een eindstandig stoma kan niet worden opgeheven. Shiley canule met cuff: deze canule is van kunststof en heeft een cuff (ballonnetje, gevuld met lucht) aan het onderste gedeelte van de buitencanule. De cuff kan worden opgeblazen, zodat het sputum en/of bloed niet in de luchtpijp (trachea) kan zakken, maar op de cuff blijft liggen. Hierdoor vermindert de hoestreflex en wordt de kans op aspiratie en een longontsteking verkleind. Bij een gecuffte canule zijn er geen spraakmogelijkheden, tenzij deze gefenestreerd is. Uitleg gefenestreerde canule, zie verderop. Een Shiley canule kan maximaal 4 weken gebruikt worden, als patiënt langer canuleafhankelijk is dient er weer een nieuwe canule ingebracht te worden. Shiley canule zonder cuff: dit is een kunststof canule zonder cuff (ballonnetje, gevuld met lucht aan het onderste deel van de buitencanule) Kan voor verschillende doeleinden gekozen worden. Bijvoorbeeld, wanneer er toegewerkt wordt naar decanulatie. 2012, 2 van 6

3 Metalen of zilveren canule: deze canule wordt met name gebruikt als de patiënt met een ongecuffte canule met ontslag gaat en/of er wordt toegewerkt naar decanulatie. Als de patiënt met een canule met ontslag mag, wordt in de meeste situaties een metalen of zilveren canule gegeven. Deze canule heeft een lange levensduur en biedt met een spreekventiel, de mogelijkheid tot spreken. Als een patiënt met een metalen canule voor een MRI-scan gaat, dient de arts vooraf de metalen canule te wisselen voor een Shiley canule zonder cuff (metaal kan niet in de MRI-scan). Gefenestreerde canule: canule met open venster in buitencanule en binnencanule, zodat de luchtstroom vanuit de longen langs de stembanden toeneemt en zo de stemvorming bevorderd wordt. Deze zijn zowel met, als zonder cuff te verkrijgen. Ongefenestreerde canule : binnen- en buitencanule zijn niet voorzien van een open venster. Deze canule is zowel met, als zonder cuff te verkrijgen. Bij een ongefenestreerde canule zonder cuff, is er spraak mogelijk, omdat er ook lucht langs de canule naar de stembanden kan. Bij een ongefenestreerde, gecuffte canule kan dit niet. Trachea ruptuur: scheur(tje) in de luchtpijp. Tracheo-oesophagefistel: fisteltraject van luchtpijp naar slokdarm. HME-filter (kunstneus): Heat and Moisture Exchanger (warmte- en vochtwisselaar). Een HME-filter vervangt als het ware de neusfunctie. Een HME-filter wordt op het uiteinde van de canule geplaatst zodat de ingeademde lucht wordt verwarmd en bevochtigd. Decanulate: verwijderen van tracheacanule. Canulezorg bestaat uit de volgende onderdelen: Het verzorgen van de tracheawond en verwisselen van canulebandje (in dit protocol beschreven). Reinigen van de binnen- en buitencanule (zie protocol Reinigen van de binnen- en buitencanule bij een volwassen patiënt met een tracheacanule ). Bevochtigen van de trachea (zie protocol Bevochtigen van de trachea bij een volwassen patiënt met een tracheacanule ). Het meten en bijstellen van de cuffdruk (zie protocol Ontcuffen en reguleren van de cuffdruk bij een volwassen patiënt met een gecuffte tracheacanule ). Indicaties Verzorgen van tracheawond: Vervang het metalinegaas of splitgaas na het druppelen van NaCl 0,9% of wanneer deze zichtbaar vervuild is. Minimaal 2 maal per dag. Werking metalinegaas: de aluminiumlaag van het metalinegaas voorkomt de inwerking van slijm en vocht vanonder de canule. Beschermt de huid. Werking splitgaas: absorbeert overmatig vocht. 2012, 3 van 6

4 Verwisselen van het canulebandje: Verwissel het canulebandje wanneer deze zichtbaar vervuild is. Verwissel het bandje wel minimaal 1 keer per week. Contra-indicaties N.v.t. Benodigdheden Handalcohol: bij gebruik van handalcohol worden de handen al wrijvend aan de lucht gedroogd. Alcohol 70 % voor desinfecteren werkblad. Verzorgen van tracheawond: Splitgaas en/of metalinegaas 10x10 gazen steriel 10x10 gazen onsteriel NaCl 0,9% steriel Onsteriele handschoenen Olijfolie Afvalzak Verwisselen van het canulebandje: Schoon canuleband Onsteriele handschoenen Wegwerp pincet of re-usable chirurgisch pincet, steriel Tracheasperder aanwezig bij het bed Uitzuigapparatuur stand-by Vereist aanwezig bij het bed van een patiënt met een tracheacanule: Tracheasperder (voor het geval dat de canule eruit valt) Voerder/mandrin (bij gebruik van metalen of zilveren canule) Extra Shiley canule in juiste maat (voor als de Shiley canule eruit valt.) Uitzuigapparatuur stand-by Druppelbenodigdheden: NaCl 0,9%, 2 ml. spuitje en opzuignaald, steriel Werkwijze Voorbereiding: Licht de patiënt in. Zet benodigdheden klaar op een schoon werkblad wat vooraf is gedesinfecteerd met alcohol 70%. Breng het bed op de gewenste werkhoogte. Vraag de patiënt, indien mogelijk, een halfzittende houding aan te nemen. Controleer of er uitzuigapparatuur stand-by staat. Controleer of er een tracheasperder aanwezig is. Desinfecteer de handen met handalcohol. Trek onsteriele handschoenen aan. 2012, 4 van 6

5 Uitvoering: Verzorgen van de tracheawond: Verwijder het metalinegaas door het schild aan beide zijden iets van de huid af te tillen, trek het metalinegaas onder het schild vandaan naar beneden en gooi deze weg. Manipuleer zo min mogelijk de tracheacanule, hierdoor kan de nervus vagus geprikkeld worden, waardoor er ritmestoornissen kunnen ontstaan. Daarnaast levert manipulatie van de tracheacanule een hoestprikkel op. Verwijder vuile resten rondom de tracheacanule met onsteriele gazen gedept in olijfolie, huid daarna reinigen met NaCl 0,9%. Gebruik steriele gazen en steriele NaCl 0,9% als wondje rondom canule nog open is. Gebruik voor elke streek, 1 steriel gaas natgemaakt met steriele NaCl 0,9% Controleer of trekhechtingen* nog in tact zijn Observeer wond op tekenen van infectie (roodheid, zwelling, warmte, pijn) Observeer de wond op granulatieweefsel. Zo nodig, te veel granulatieweefsel in overleg met de arts aanstippen met zilvernitraat. Neem een schoon metalinegaas uit de verpakking. Breng het metalinegaas onder het canuleschild door het schild eerst aan één zijde iets van de huid af te tillen en met de andere hand het nieuwe metalinegaas onder het schild aan de desbetreffende zijde te schuiven. Licht daarna de andere zijde van het schild op terwijl de andere kant van het metalinegaas onder het schild geschoven wordt. De split van het metalinegaas moet hierbij naar boven wijzen. Controleer of de split van het gaas rondom de canule zit, zodanig dat het niet de opening van de canule af kan sluiten. Trek de onsteriele handschoenen uit. Desinfecteer de handen met handalcohol. * Trekhechtingen worden in principe op dag 7 verwijderd of wanneer de Shiley canule gewisseld wordt voor een metalen canule. Bij een spoed tracheotomie worden trekhechtingen niet altijd geplaatst. Verwisselen van het canulebandje: Vervang de canuleband als deze vies is, maar minimaal 1 keer per week. Doe dit door het uiteinde van het nieuwe canuleband via de achterzijde van de opening van het canuleschild naar voren te schuiven, met de klittebandzijde naar u toe gericht. Trek het klitteband door de opening van het canuleschild en klap het klitteband dubbel. Breng het schone bandje via de achterzijde van de hals naar de andere zijde van de tracheacanule. Schuif het andere uiteinde van het bandje door de achterzijde van de opening van het canuleschild. Trek het bandje er zover door, dat het brede deel van het bandje middenachter de opening zit. Zet het bandje vast door het klittebandje dubbel te klappen. Verwijder dan pas oude canuleband. Controleer in overleg met de patiënt of het bandje niet te strak zit. Trek de onsteriele handschoenen uit. Desinfecteer de handen met handalcohol. Nazorg: Help de patiënt weer in gewenste houding. Breng het bed weer op gewenste hoogte. Ruim de materialen op. Desinfecteer de handen met handalcohol 2012, 5 van 6

6 Rapporteer eventuele bijzonderheden aan arts en in verpleegdossier Complicaties Decanulatie of onbedoeld verwijderen van canule. Wanneer dit het geval is, is de ademweg acuut bedreigd. Schakel via de assistentiebel hulp in van collega s. De opening in de luchtpijp moet dan direct door de verpleegkundige opengehouden worden met behulp van de tracheasperder die bij elke patiënt met een canule boven het bed moet hangen, of indien aanwezig, gebruik de trekhechtingen. De buitencanule wordt door de arts weer teruggezet met behulp van de voerder. Lokale infectie van de tracheawond. Subcutaan emfyseem, veelal veroorzaakt door kunstmatige beademing. Ritmestoornissen door prikkeling van de nervus vagus bij manipulatie van de tracheacanule. Aandachtspunten Vloeistoffen in een verpakking die meerdere malen wordt gebruikt, worden na maximaal 24 uur weggegooid. Een Shiley canule kan maximaal 4 weken gebruikt worden en dient daarna verwisseld te worden voor een nieuw exemplaar. Observeer regelmatig een patiënt met een tracheacanule. Een canule kan angst opleveren bij patiënten bijvoorbeeld, benauwdheid bij veel slijm, sputumplug die de canule kan afsluiten, irritatie van de trachea, hoesten. Daarom is regelmatige observatie vereist, ook s nachts. Zorg dat de patiëntenbel binnen handbereik is, omdat patiënten met een canule veelal niet kunnen roepen. Controleer bij het verlaten van de patiënt of de ademweg vrij is. Verslaglegging Verslaglegging in het verpleegdossier / PDMS / Elpado. Bronvermelding Opleidingsinstituut Erasmus MC De zorg voor de patiënt met een tracheotomie/tracheostoma Erasmus MC-Sector Bedrijfsopleidingen:Rotterdam Huizing e.a Keel-Neus-Oorheelkunde en hoofd- halschirurgie [ 3e druk] Bohn Stafleu van Loghum:Houten UNIP (Unit Infectie Preventie) Hygiënische maatregelen bij het uitzuigen en verzorgen van de tracheacanule en tracheastoma. Op pagina 3 en 5 van deze richtlijn staat onderaan een punt wat herzien moet worden: o De Mayo-tube hoeft niet gereinigd te worden met alcohol 70%, zie hiervoor de bijgevoegde brief met het advies van de UNIP. (zie bijlage hieronder) o Het protocol is afgeweken van desinfectie van de tracheacanule met alcohol 70%, aangezien de kans op inademen van de alcoholdamp te groot is en schadelijk kan zijn voor de patiënt. UNIP is hiervan op de hoogte en heeft bevestigd dat dit akkoord is. Zie bijgevoegde brief. WIP (Werkgroep Infectiepreventie) Richtlijn: :Longontsteking bij beademde patiënten, niet medicamenteuze preventie. Auteurs: A. Bakker - Grinwis Autorisator: M.J. Van de Wiel - Nugteren Document ID: KNO , 6 van 6