PROF. DR. L. BOUMAN DR. S. T. HEIDEMA.

Transcriptie

1

2 PROF. DR. L. BOUMAN 25 JAAR HOOGLEERAAR DOOR DR. S. T. HEIDEMA. 27 September 1932 was het 25 jaar geleden, dat Prof. Dr. L. B 0 u man als eerste hoogleeraar in de Medische Iaculteit aan de Vrije Universiteit dit hoogleeraarschap aanvaardde. Een belangrijke datum was dit voor de Vrije Universiteit, die daardoor naast de Theologische, de Juridische en Litterarische Iaculteit, die sedert de oprichting der V. U. had den bestaan, thans een begin kreeg van een Mediscbe faculteit. En zij deed zeker een gelukkige keuze, toen zij voor den eersten medischen leerstoel een hoogleeraar benoernde in de Psychiatrie en Neurologie. Met name voor de psychiatrie en de psychopabhologie zijn juist de principieele opvattingen van veel grooter beteekenis dan voor de andere medische vakken. Daarnaast kreeg deze eerste medische hoogleeraar ook de Algemeene Biologie als leeryak, waardoor hi; algemeene vraagstukken op biologisch terrein kon behandelen en van principieele zijae kon belichten. Van niet minder belang was deze datum zeker voor Pro f. B a u man zelf, die het aandurfde, om een medischen leerstoel te bezetten, waarvoor de kliniek nog gebouwd moest worden en de studenten nog nauwelijks aanwezig waren. Uit zijn vroegeren levensloop wil ik hier aileen rnernoreerent dat hi; in 1869 geboren werd tie Nieuw-Beijerland, Na een gymnasiale opleiding te Doetinchem, waar hi; vanuit de vierde klasse het Staatsexamen deed, ving hi; in 1887

3 72 PROF. DR. L. BOUMAN zijn medische studien te Amsterdam aan, deed in 1894 zijn arisexamen en promoveerde een j aar later tot doctor in de geneeskunde. Reeds týýstýnd had hi] voorkeur voor de psychiatrie en. verbond hi] zich a!,s geneesheeý aan het krankzinnigengesbcht "Bloemendaal te Loosduinen. AIvorens mer zijn arbeid te aanvaarden, studeerde hij nog een half jaar te Weenen, waar hij de coll-eges volgde van Kralit Ebing en Wagner von Jauregg, terwijl hi] door Obersteiner ingewijd werd in de anatomie van het zenuwstelsel. Gedurende zijn werkzaamheden aan de Stichting "BIoemendaal" heeft hi] zich met bijzondere energie toegelegd op de studie der psychiatrie en psychopathologie: verschillende publicaties op dit terre in verschenen van zijn hand, waarvan ik als belangrijkste noem: "Over Associaties". Daarnaast deed hij onderzoekingen naar de hersen- en ruggemergsafwijkingen bij verschillende ziekten, terwijl een voordracht: "Over theoretische biologie" blijk geeft van zijn voorliefde voor de studie van algemeene wijsgeerige problemen, Naast dezen wetenschappelijken arbeid heeft hij een groote practische ervaring opgedaan, die voor hem, begiftigd met een voorlreffelijk geheugen, ook in zijn latere loopbaan van groote beteekenis is gebleven. Tevens toonde hij zich de man van de daad, die actief medewerkte tot hervormingen op het gebied van de verpleging der patienten. Wetenschappelijk en practisch toegerust, was hij de aangewezen man, om in 1907 den leerstoel van de Psychiatrie en N eurologie te bezetten, waarvoor de Vereeniging tot Christelijke Verzorginý van Krankzinnigen een kliniek zou oprichten aan het Valeriusplein. Hi] aanvaardt zijn ambt met een inaugureele ora tie over: "De wetenschappelijke beoefening der psychiatrie", waarin hij in den breede den stand der psychiatrische wetenschap met haar verschillende hulpwetenschappen [anatomic, erfelijkheidsleer, experimenteele psychologie,.jnvoelende" psychologie, e.a.] uiteenzet, en er voor waar-

4 PROF. DR. L. BOUMAN 73 schuwt, bij deze studie het eigenliike studie-object, de menschelijke psyche, niet uit het oog te verliezen. Gedurende de eerste jaren van zijn hoogleeraarschap moest Prof. B 0 u man zich beperken tot het geven van theoretische colleges in de Algemeene Biologie voor de studenten v66r het propaedeutisch examen, terwijl hij op zijn studeerkamer voor de studenten voor het candidaatsexamen de hersen-pathologie behandelde, en daarvoor gebruik maakte van de mooie collectie praeparaten en teekeningen die hij gedurende zijn arbeid in "Bloemendaal" had verzameld. Deze eerste colleges werden bezocht door een klein aantal Gereformeerde medische studenten van de Stedelijke Universiteit. Intusschen heeft hij deze eerste jaren oak besteed aan den bouw, de inrichting en de reorganisatie van de Psychiatrische- N eurologische Kliniek aan het Valeriusplein, meer bekend onder den naam van Valeriuskliniek, die onder zijn lei ding tot stand is gekomen. Daar een dergeliike inrichting voor ons land destijds ongeveer een "Novum" was, heeft Prof. B 0 u man verschillende studiereizen naar Duitsche klinieken ondernomen, om het beste uit te zoeken, wat op dit gebied mogeliik was. En toen op 3 November 1910 de Valeriuskliniek werd geopend, kon Prof. B 0 u man als Hoogleeraar-Directeur aldaar ziin volle werkzaamheden als klinisch hoogleeraar ontplooien. Ik wil mij hier voornamelijk beperken tot een uiteenzetting van zijn beteekenis voor de studenten en de universitaire opleiding. En dan valt in de eerste plaats te verrnelden, dat de collegezaal in de Valeriuskliniek, waar schrijver dezes met twee of drie studenten samen de eerste klinische colleges volgde, in den loop van enkele jaren geleidelijk meer gevuld werd op de Maandagmiddagen, waarop Prof. B 0 u man eerst een uur bepaalde hoofdstukken uit de psychiatrie doceerde, en daarna aan de hand van interessante demonstraties ons neder inleidde in de stu die van het abnormale zieleleven, terwijl daarnaast ook verschillende neurologisohe gevallen werden behandeld.

5 74 PROF. DR. L. BOUMAN Dat deze colleges, die in de Iaatste jaren practisch eigenlijk door bijna alle medische candidaten van de Stedelijke Universiteit werden bezocht, zoo ýn trek ware.n, bewijst wei, hoe Professor B 0 u man er m. &eslaagd is, zijn colleges dienstbaar te maken voor de opleiding van den aanstaanden medicus. TerwijI aan de Stedelijke Universiteit de psychiatrie en de neurologie eerst werd gedoceerd door Prof. Win k I e r en Prof. W e r the i m S a 10m 0 n- son, en later door Prof. Dr. K. H. B 0 u man (merkwaardige naamsgelijkheid tusschen twee hoogleeraren in de psychiatrie in eenzelfde stad, die wei eens aanleiding tot vergissingen moest geven) en Prof. B r 0 u w e r, wilden de medici toch gaame hun kennis completeeren met het onderwijs van Prof. L. B 0 u man. De andere wijze, waarop Prof. B 0 u man zijn colleges gaf, en de opvattingen, die in verschillende opzichten afweken van het onderwijs aan de Stedelijke Universiteit, trokken in grooten getale ook de studenten van niet-gereformeerde richting, en waren oorzaak, dat vele leerlingen zioh tot hem aangetrokken voelden. Dat hij daarnaast voor de studenten excursies organiseerde naar de krankzinnigengestichten, om hen een indruk te geven van de patienten, die daar verpleegd worden en de wijze waarop dit geschiedt, werd eveneens steeds zeer gewaardeerd. Toen de kliniek opengesteld werd voor de zoogenaamde co-assistentschappen, hebben vele studenten nog meer geprofiteerd van den arbeid van Prof. B 0 u man en zijn medischen staf. N aast zijn colleges voor de medische studenten, heeft Prof. B 0 u man voor de juridische studenten van de Vdje Universiteit geregeld college gegeven in de Forensische Psychiatrie, waardoor aan de juristen eenige kennis werd biigebracht van psychische afwijkingen, die van beteekenis kunnen zijn voor de beoordeeling van iemand, die een misdrijf heeft gepleegd. Steeds gedreven door een drang, om zijn wet ens chap. dienstbaar te maken voor anderen, heeft hij bovendien nog

6 PROF. DR. L. BOUMAN 75 enkele j aren voor een kleine groep van studenten een colloquium geleid over de Psychologie. Als kenmerkend voor zijn onderwijs mag wei genoem.d worden, dat hij zij'n leerlingen op de hoogte bracht van de nieuwste vraagstukken en gegevens der wetenschap. Men werd doordrongen van het feit, dat men wei schema's kon opstellen, maar dat elk schema toch weer door nieuwe vondsten werd omvergeworpen. En uit de nieuwere psychopathologisohe rich bingen, die vooral bij onze Oostelijke buren baan braken, wist hij steeds het voornaamste en het belangwekkendste naar voren te brengen, wat op den duur ook waarde bleef behouden. Door zijn uitgebreide kennis en zijn bijzonder verrnogen, om de wetenschappelijke litteratuur in grooten omvang,te beheerschen, en zijn gave de opvattingen en de theorieen van anderen, verrijkt met eigen inzichten en grootendeels getoetst aan eigen onderzoekingen en ervaringen, uitvoerig weer te geven, kreeg men op deze colleges veel te verwerken. Talrijke publicaties op psychiatrisch, psychopathologisch, experimenteel-psychologisch, neurologisch en histopathologisch gebied verschenen van zijn hand in binnen- en buitenlandsche tij dschriften. In een Nederlandsch leerboek der Zenuwziekten, dat onder redactie van Prof. B 0 u man en Prof. B r 0 u w e r tot stand kwam, behandelde hij uitvoerig de aphasie, de apraxie en de agnosie, gaf hij een prachtig overzicht over de verschillende vormen van psychische therapie, en voor bet speciale gedeelte schreef hij de hoofdstukken over: lues cerebro-spinalis, dementia paralytica, encephalitis purulenta acuta met groote-hersen-absces. Steeds zich dadelijk orienteerend ten opzichte van nieuwe verschijnselen, schreef hij reeds spoedig over bet verband tusscben griep en psychose, en over de encephalitis epidemica sive lethargica. Voorloopige publicaties werden later uitgewerkt tot omvangriike en veelomvattende artikelen, waarin eigen rijke ervaringen critiscb werden weergegeven. Met name dienen bier genoemd te worden zijn rectorale

7 76 PROF. DR. L. BOUMAN redevoeringen over "Psyc.ýýcýe Aktiviteitý'. in en Over "Psyohiatrie en Nýr?logle ,. eý zun rede over "De begrijpelijke relaties 10 de psychologie op de wetenschappelijke samenkomst der Vrije Universiteit in welke voordrachten getuigden van een breeden blik ten opzichte van algemeene problemen. Het is dan ook geen wonder. dat deze geleerde in 1925 door den Minister benoemd werd, om de opvolger van Prof. Win k I e r als hoogleeraar te Utrecht te worden. waar hij sinds dien tijd met even groote lust en activiteit zijn veelzjjdigen arbeid voortzet. De Vrije Universiteit heeft echter nog het contact met hem weten te behouden, door hem te benoemen tot Buitengewoon Hoogleeraar, in welke qualiteit hij thans college geeft over Algemeene Psychologie, colleges, die van beteekenis zijn voor studenten van alle faculteiten. Het 25-jarig Hoogleeraarschap van dezen jubilaris draagt ten opziohte van de Vrije Universiteit een eenigszins ongewoon karakter, daar zijn voornaamste arbeid gedurende de laatste periode lig-t op het terrein van de Utrechtsche Universiteit. Maar de tegenwoordige en toekomstige leerlingen der Vrije Universiteit mogen dankbaar zijn, dat zij in de gelegenheid gesteld worden. nog te profiteeren van de rijke kennis en de rijpe ervaring van dezen veelzijdig-geleerde, die bovendien door zijn groote gaven als mensch de sympathie verwerft van ieder, die met hem in aanraking komt.