Wethouder van Jeugd, Welzijn en Sport. Onderwerp Kwaliteitsimpuls Haagse ouderenzorg

Transcriptie

1 Wethouder van Jeugd, Welzijn en Sport drs. K.P. Klein Gemeente Den Haag Aan: de voorzitter van de Commissie Samenleving Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk BOW/ RIS Doorkiesnummer adres Aantal bijlagen Onderwerp Kwaliteitsimpuls Haagse ouderenzorg Datum 30 maart 2012 Geachte voorzitter, Hiermee informeer ik u over de kwaliteitsimpuls voor de Haagse ouderenzorg, zoals die samen met de gemeente wordt uitgevoerd door de verpleeg- en verzorgingshuizen. Bij de behandeling van het raadsvoorstel Oud is In! heb ik toegezegd u nader te informeren over deze impuls: de Tafel van Kwaliteit kwetsbare oudere Hagenaars In Den Haag wonen ongeveer kwestbare oudere Hagenaars in verpleeg- en verzorgingshuizen. Zij kunnen niet meer zelfstandig regie over hun leven voeren en zijn afhankelijk van goede zorg en verpleging. In 59 verpleeg- en verzorgingshuizen wordt door vele medewerkers 7 x 24 uur voor de meest kwetsbare burgers van onze stad gezorgd. Vaak kunnen mensen met veel voldoening oud worden. Ook bij een opname in een verpleeg- of verzorgingshuis. Zorgzaamheid, erkenning, waardering en kwaliteit van leven zijn juist in deze situatie van belang. Toch is de laatste fase van het leven van de mens niet altijd even prettig. Vaak speelt deze fase van het leven zich af in de schaduw van de samenleving. Mensen verwerken het proces in eenzaamheid of in de intimiteit van hun familie. Met het vaststellen van de nota Oud is In! heeft de gemeenteraad expliciet uitgesproken dat ouderen die zijn opgenomen in AWBZ-gefinancierde instellingen: - ook onderdeel uit maken van de samenleving, - ook Haagse inwoners zijn, - ook de zorg van de lokale overheid verdienen. Kwaliteitsbeleid is meer dan papier De kwaliteit van de ouderenzorg is regelmatig onderwerp van discussie. Zeker in de vier grote steden staat de zorg extra onder druk. De instellingen in deze steden zetten alle zeilen bij om een kwalitatief goede ouderenzorg te leveren. Grote uitdagingen hierbij zijn: - personeel vast te houden of nieuw personeel te werven; - vrijwilligers te motiveren - binnen de financiële normen goede huisvesting te realiseren. Den Haag vormt hierop geen uitzondering. Inlichtingen bij M. Mol. Postadres: Postbus 12600, 2500 DJ Den Haag Telefoon: Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Fax: Internetadres:

2 BOW/ Naar aanleiding van enkele incidenten in Haagse huizen heb ik in 2010 onderzoek laten verrichten naar het kwaliteitssysteem van de Haagse ouderenzorg. Nadrukkelijk waren niet de incidenten zelf of de kwaliteit van de individuele huizen onderwerp van onderzoek, maar de werking van het kwaliteitssysteem. Conclusies uit dit onderzoek waren: - Het kwaliteitssysteem functioneert voldoende. - Kwaliteit is meer dan een systeem, het is een ervaring, het vereist onderhoud en permanente aandacht. - De gemeentelijke overheid moet een kwaliteitsagenda opstellen en regie voeren op de uitvoering ervan. Uit dit onderzoek is de zogenaamde Tafel van Kwaliteit ontstaan. Binnen de Tafel van Kwaliteit voeren besturen van alle Haagse verpleeg- en verzorgingshuizen en de gemeente een kwaliteitsagenda uit, gericht op het naar een hoger plan brengen van de Haagse ouderenzorg. De blik is gericht op 2015, de komende jaren worden ambitieuze afspraken verder concreet uitgevoerd. Huizen de wijk in / de wijk de huizen in Belangrijke constatering is dat het beeld bestaat dat de verpleeg- en verzorgingshuizen geïsoleerde instituten zijn die geen deel uitmaken van de Haagse samenleving. De wens van het management van de verpleeg- en verzorgingshuizen is om een meer nadrukkelijke positie te krijgen als instelling die deel uitmaakt van de wijk en Haagse samenleving. Dit betekent dat alles op alles gezet moet worden om: - de huizen een rol te laten spelen in de wijk, - de wijk een rol te laten spelen in de huizen. Gezamenlijk hebben wij deze twee ambities opgepakt. Verpleeg- en verzorgingshuizen gaan een grotere rol spelen in de zorg voor ouderen in de wijken. Activiteiten en vrijwilligers uit de wijk gaan meer de huizen in om zo voor een meer levendig klimaat te zorgen. Hier ligt een relatie met het Buurthuis van de Toekomst traject om meer gebruik te maken van combinaties van activiteiten en accommodaties in de wijk. De kwaliteitsimpuls via de Tafel van Kwaliteit heeft een aantal belangrijke thema s: I. Meer en goed personeel II. Vrijwilligers III. Huisvesting IV. Innovatie V. Ketenzorg VI. Be good and tell it. Het gaat om praktische verbeteringen die invloed hebben op de werkvloer en op de praktijk van alle dag. I. Meer en goed personeel De medewerkers die werkzaam zijn in de verpleeghuizen en verzorgingshuizen vormen de belangrijkste succesfactor voor kwaliteit. De opdracht waaraan gewerkt wordt is: - bevorder de doorstroom van huidige medewerkers van MBO-niveau 2 naar niveau 3 (van helpende naar verzorgende); - bevorder de instroom van nieuw personeel in de MBO-niveaus 3 en 4 (verzorgenden en verpleegkundigen); - bevorder innovatie in de zorg als instrument om betere kwaliteit te leveren. Door het kabinet wordt structureel jaarlijks 636 miljoen beschikbaar gesteld voor de verbetering van kwaliteit in de langdurige zorg. Het doel is dat hiermee landelijk extra verzorgenden en verpleegkundigen aan de slag kunnen. Hiertoe zijn per 1 januari 2012 de budgetten voor de te leveren zorgzwaartepakketten van de instellingen met 10% verhoogd, met als doel om aanzienlijk meer hoger opgeleide medewerkers op de werkvloer te krijgen en de kwaliteit te verbeteren. De aanbieders zullen de verhoogde budgetten inzetten voor wervings- en opleidingstrajecten en kwaliteitsimpulsen.

3 BOW/ In nauwe samenwerking met ZW Haaglanden is een plan van aanpak gemaakt 1. Uitgangspunt van het plan van aanpak is voldoende deskundig personeel in de Haagse Ouderenzorg, nu en in de toekomst. Zorgaanbieders, gemeente en ZW Haaglanden gaan gezamenlijk werken aan het voorkomen van een toekomstig tekort aan gekwalificeerd personeel. Het plan van aanpak sluit goed aan op de meerjarige beleidsagenda Geslaagd in het vak: leren en werken effectief verbinden, waarbinnen de zorgsector een speerpunt is. Hiertoe wordt een meerjarig Actieprogramma opgesteld. Om in de toekomst over meer gekwalificeerd personeel in de Haagse Ouderenzorg te beschikken wordt ingezet op de volgende speerpunten: De gemeente, ZW Haaglanden en zorginstellingen pakken gezamenlijk de personeelstekorten aan: 1. Vanaf 2012 neemt de gemeente Den Haag deel aan het Zorg en Welzijn Plein en de daaruit voortvloeiende initiatieven op het gebied van werving. De eerste actie is het plaatsen van de banner van op vice versa. Alle Haagse zorginstellingen nemen deel aan het Zorg en Welzijn Plein en plaatsen deze banner op hun websites. 2. De gemeente Den Haag stimuleert deelname aan het Servicepunt Zorg en Welzijn, zodat zoveel mogelijk betrokken instellingen hieraan deelnemen. 3. Het project VMBO Gastlessen gaat in 2012 in Den Haag van start. Gastdocenten vertellen hun verhaal en gaan met leerlingen in gesprek om hen een beeld te geven wat het in de dagelijkse praktijk betekent om in de zorg- en welzijnsector te werken. De gastdocenten promoten naast hun eigen werkveld (en organisatie) de gehele zorg- en welzijnsector. 4. Zorginstellingen en gemeente doen mee met de Open Dag van de Zorg en de Zorgkrant. De zorginstellingen versterken hun positie als aantrekkelijke werkgever: 1. Contractvormen & Arbeidsomstandigheden: zorginstellingen zetten eind 2012 in overleg met ZW Haaglanden een pool op om verschillende contracten met elkaar te verbinden. 2. Coaching & begeleiding: Binnen het Servicepunt Zorg en Welzijn wordt begin 2012 een voorlichting georganiseerd over het nut en de mogelijkheden van coaching & begeleiding en het bevorderen van de interne mobiliteit. Zorginstellingen maken vanaf 2012 (meer) gebruik van de instrumenten van netwerkmobiliteit.nl t.b.v. het coachen van hun personeel. 3. Afstemming zorginstellingen en onderwijsinstellingen: In 2012 inventariseren werkgevers hun specifieke flexibele scholingswensen en eventuele knelpunten hierbij en bespreken de mogelijkheden met onderwijsinstellingen. 4. Vanaf 2012 vindt uitwisseling plaats van best practices in het Servicepunt Zorg en Welzijn en publicatie hiervan op II. Vrijwilligers Het klimaat in de intramurale ouderenzorg wordt sterk beïnvloed door vrijwilligers. In alle huizen zijn dagelijks vele vrijwilligers aan de slag om de kwaliteit van leven van de bewoners te verbeteren. Met vrijwilligers in de huizen komt ook de samenleving naar binnen en dat versterkt de kwaliteit van ouderenzorg. De opdracht waaraan gewerkt wordt is: - Het bevorderen van de instroom van vrijwilligers in de verzorgings- en verpleeghuizen; - Het verbeteren van het aanbod van werkzaamheden die door vrijwilligers uitgevoerd kunnen worden en hen hierop toerusten. Om deze opdracht uit te voeren zijn de eerste stappen gezet. De volgende acties zijn in voorbereiding: 1. Realisatie van een directe digitale toegang tot het vrijwilligersportaal van Hof via 2. Realisatie van één toegangspunt voor de bestaande vacaturebanken voor vrijwilligers (HOF en van Stichting de Omslag). 3. Inventarisatie via Servicepunt Zorg en Welzijn onder de instellingen van benodigde aanvullende acties om meer vrijwilligers in de zorg aan de slag te laten gaan. Hof zal worden uitgenodigd om voorlichting te geven. 1 ZW Haaglanden is een werkgeverorganisatie Zorg en Welzijn op het gebied van arbeidsvraagstukken.

4 BOW/ Verbeteren van voorlichting over vrijwilligerswerk door de aangesloten organisaties van ZW Haaglanden. Dit betekent o.a.: - Online ( redactionele ruimte ten behoeve van o.a. persberichten, achtergrondartikelen, video s en foto s en organisatieprofielen, directe verwijzing naar de eigen website en de mogelijkheid om vacatures te plaatsen. ZW Haaglanden draagt zorg voor optimale exposure van deze informatie via zoekmachineoptimalisatie- en marketing, partnersites, persbanken en social media; - Offline (o.a. Zorgkrant, Toekomstwijzer): Vrijwilligersorganisaties krijgen tevens de mogelijkheid om gebruik te maken van de verschillende print-media uitgaven van ZW Haaglanden. De Unie van vrijwilligers (UVV) is actief met vrijwilligers in de ziekenhuiswereld. Vrijwilligers van de UVV werken dagelijks in de Haagse ziekenhuizen in allerlei functies. De UVV onderzoekt of zij hun vrijwilligers, hun expertise en aanpak vanuit ziekenhuizen kunnen inzetten voor verzorgings- en verpleeghuizen. III. Huisvesting Voor de kwaliteit van zorg is goede huisvesting essentieel. Adequate huisvesting is voor de intramurale zorg een belangrijke voorwaarde. Dat dit belangrijk is blijkt uit de grote verbouw- en nieuwbouwoperatie vanaf In 2005 werd de bouwkundige en functionele kwaliteit van het overgrote deel van de huizen nog als onvoldoende beoordeeld. De meeste locaties hebben ondertussen noodzakelijke verbouwingen gedaan. Veel locaties zijn overgegaan op noodzakelijke verbouw nadat gebleken is dat nieuwbouw niet haalbaar was, planvorming stagneerde of nieuwbouw uitgesteld werd en de kwaliteit van huisvesting in het geding kwam. Daarnaast zijn in de afgelopen jaren ook nieuwbouwlocaties geopend. De opgave is planvorming en bouwontwikkeling te versnellen. De opdracht waaraan gewerkt wordt is: - inventariseer knelpunten bij nieuwbouw, de behoefte aan tijdelijke huisvesting, zoek mogelijkheden om renovatie en nieuwbouw te stimuleren; - stroomlijnen van de gemeentelijke betrokkenheid bij bouwprocedures. De inventarisatie naar de bouwinitiatieven van de zorgaanbieders, de knelpunten die zij daarbij ervaren en de behoefte aan tijdelijke huisvesting is afgerond. Er zijn verdiepende gesprekken gevoerd met enkele zorginstellingen. Veel voorkomende knelpunten zijn: gebrek aan financieringsmogelijkheden, er is geen geschikte locatie voor het gewenste programma, de zorgorganisatie komt niet tot overeenstemming met een vastgoedpartner, bestemmingsplanprocedure en weerstand van omgeving. De kwaliteit van het zorgvastgoed is uiteraard in eerste instantie de verantwoordelijkheid van de eigenaren zelf. Maar ik wil dat ook instellingen met een niet meer adequate huisvesting op korte termijn plannen realiseren voor renovatie of nieuwbouw. De kwaliteit van de zorg dient hierbij uitgangspunt te zijn. De gemeente stimuleert om initiatieven van de grond te laten komen en te versnellen. Via de Tafel van Kwaliteit is een aanspreekpunt op het gebied van bouwontwikkeling en procedures aangeboden. Daarnaast kijken we naar manieren waarop de gemeente nog meer kan bijdragen om tot een versnelling te komen. De zorgorganisaties vragen meer maatwerk, bijvoorbeeld wat betreft parkeren en toegestane programma s en toewijzingsmogelijkheden. Dit vraagt veel van de zorgorganisaties, maar ook van de gemeente. Daarnaast is de zelfstandige woning waarbij een zorgcomponent (op afstand) wordt geregeld in opkomst. Ook in dit geval lopen betrokkenen tegen zeer specifieke problemen aan. Wethouder SVI komt voor de zomer met een notitie waarin hij nader ingaat op kansen en belemmeringen bij de realisatie van zelfstandig wonen met een zorgcomponent.

5 BOW/ IV. Innovatie Belangrijk aspect van kwaliteit is dat de ouderenzorg openstaat voor innovatie en vernieuwingen in de zorg. De opdracht waaraan wordt gewerkt is het stimuleren van vernieuwingen in zorg zoals bij: - de decentralisatie functie AWBZ-begeleiding; - de signaleringsfunctie vanuit huishoudelijke hulp; - de respijtzorg; - de mantelzorg; - de maaltijd; - cultuursensitieve zorg; - het buurthuis van de toekomst. De decentralisatie functie AWBZ-begeleiding Vanaf volgend jaar is de gemeente verantwoordelijk voor de financiering van de functie begeleiding die nu nog onder de AWBZ valt. In 2011 waren in Den Haag ouderen met somatische of psychogeriatrische problemen met een indicatie voor deze functie. Vanaf volgend jaar zal de gemeente geleidelijk de functie begeleiding overgeheveld krijgen. Plannen hiertoe zijn in ontwikkeling, zoals bijvoorbeeld het ontmoetingscentrum voor dementerende ouderen en het aanbod van respijtzorg, in het kader van ouderenbeleid Oud is in! Met de besturen van de verpleeg- en verzorgingshuizen wordt afgesproken welke rol zij, naast andere relevante instellingen, hierbij gaan vervullen. De signaleringsfunctie vanuit huishoudelijke hulp Bijna thuiswonende ouderen ontvingen in januari 2012 huishoudelijke verzorging. Hier komen wekelijks medewerkers bij de ouderen thuis om te helpen bij het huishouden. Het gaat ook om kwetsbare ouderen waarbij de situatie niet altijd stabiel is. In het contract met de aanbieders van huishoudelijke verzorging is de zogenaamde signaleringsfunctie opgenomen. Dat wil zeggen dat indien er iets aan de hand is met de betrokken oudere, de medewerkers dit zullen moeten signaleren en dit signaal moeten kunnen doorgeven zodat gepaste maatregelen kunnen worden getroffen. Met de zorginstellingen wordt besproken welke rol zij hierbij kunnen spelen en hoe de signaleringsfunctie kan worden versterkt. De respijtzorg Veel verpleeg- en verzorgingshuizen bieden respijtzorg. Dit zijn vormen van zorg waarbij tijdelijk hulp wordt verleend (dagopvang, logeerfuncties) zodanig dat de mantelzorger wordt ontlast. De huidige procedure voor aanvraag van deze AWBZ-zorg is tijdrovend en bureaucratisch. Het idee bestaat dat mantelzorgers deze belangrijke vorm van hulp niet optimaal benutten. De toegankelijkheid van respijtzorg moet worden verbeterd door tegengaan van de bureaucratie rondom de indicatiestelling. Hiervoor is de pilot respijtzorg op recept ontwikkeld. Respijtzorg op Recept sluit aan op de regelingen van het CIZ die ingezet worden in spoedprocedures. Dit maakt het mogelijk om direct zorg te verlenen. Bij Respijtzorg op recept wordt deze spoed procedure als reguliere procedure ingezet. De mantelzorg Familie is een belangrijke factor in het leven van Hagenaars in de verpleeg- en verzorgingshuizen. Partners, kinderen en kleinkinderen vormen de lichtpunten in het bestaan. Vaak is de familie gemotiveerd en bereid om zich in te zetten voor het welzijn van de oudere. Dit vereist een goede afstemming met de medewerkers in de huizen. De verhouding tussen familie, mantelzorgers en medewerkers is niet altijd optimaal, soms bestaat er spanning in rolverdeling of is er onvoldoende informatieuitwisseling. Familie, mantelzorgers en medewerkers zouden elkaar juist moeten versterken. Hierbij is een belangrijke rol weggelegd voor de lector Mantelzorg, die aangesteld is bij de Haagse Hogeschool. De aanstelling van de lector per 2011 maakt het mogelijk dat de gehele nieuwe generatie verzorgenden en verpleegkundigen al in de opleiding wordt meegegeven op welke manier zij familie en mantelzorg kunnen versterken.

6 BOW/ De maaltijd Ouderen maken gebruik van de maaltijdregeling van de gemeente Den Haag. Een groot deel van de verpleeg- en verzorgingshuizen nemen deel aan het Gouden Bordjesproject. Dit project dient meerdere doelen, te weten: - het verbeteren van de ontmoetingsmogelijkheden voor ouderen - promotie van en informatie over gezonde voeding - het bevorderen van de familiebanden van ouderen met hun (klein)kinderen De huizen kunnen door het binnenhalen van bewoners uit de wijk als mede familieleden van hun eigen bewoners concreet invulling geven aan het principe: de wijk het huis in. Cultuursensitiviteit Den Haag kent vele leefstijlen. Ook kent Den Haag veel mensen met diverse levensbeschouwelijke overtuigingen, geaardheid en afkomst. Bij ouderen is dit niet anders. Vaak hechten mensen bij stijging van de leeftijd meer en meer waarde aan de voor hen belangrijke ankerpunten uit het verleden. Daarom heeft Den Haag veel werk gemaakt van cultuursensitieve zorg. Ouderen worden beter bereikt door zorg die rekening houdt met de specifieke culturele wensen. De verpleeg- en verzorgingshuizen maken deel uit van de alliantie die door de gemeente wordt gefaciliteerd. Het Buurthuis van de Toekomst In het kader van de vorming van buurthuizen van de toekomst worden welzijnsactiviteiten meer en meer ondergebracht in scholen, kinderopvang, sportkantines maar ook verpleeg- en verzorgingshuizen. Per stadsdeel vinden meetings plaats waar partijen elkaar ontmoeten en afspraken maken over het huisvesten van elkaars activiteiten. Op deze manier is het heel goed mogelijk dat bijvoorbeeld ouderenwerk, welzijnsactiviteiten of peuterspeelzalen worden verplaatst naar verzorgingshuizen. Hiermee wordt ook een bijdrage geleverd aan het principe de wijk het tehuis in. Per stadsdeel zullen de huizen zich hiervoor inzetten. V. Ketenzorg De intramurale ouderenzorg speelt een belangrijke rol in het ondersteuningssysteem in de stadsdelen. In de stadsdelen zijn vele aanbieders van zorg actief. Om deze reden is samenhang in het aanbod van de verpleeg- en verzorgingshuizen met andere vormen van ondersteuning in de stadsdelen belangrijk. De opdracht waaraan wordt gewerkt is: Er komen drie pilots met een Centrum voor Ouderen waar ervaring wordt opgedaan met drie sturingsprincipes. De verpleeg- en verzorgingshuizen maken hier onderdeel van uit. De opdracht is eveneens een actiepunt van de nota Oud is In! VI. Be good and tell it De verpleeg- en verzorgingshuizen komen vaak alleen in het nieuws bij incidenten. Dit is begrijpelijk maar doet geen recht aan de inspanningen van de vele tienduizenden mensen die dag en nacht in touw zijn voor het verzorgen en verplegen van kwetsbare ouderen. Hierdoor ontstaat een beeld waarbij ten onrechte aan de hand van incidenten een negatief beeld ontstaat over de gehele sector. Op basis van ervaringen met grootschalige imagocampagnes is geconcludeerd dat hier in Den Haag geen behoefte aan is. Er zijn echter in de stad initiatieven waar we in Den Haag, zelfs landelijk gezien, trots op mogen zijn. Het is belangrijk om het juiste beeld naar buiten te brengen en dus ook verworvenheden over het voetlicht brengen. Geen imagocampagne. Maar onder het motto Be good and tell it dienen goede initiatieven te worden gekoesterd en te worden verspreid. Tot slot Het ouder worden van de bevolking en vergrijzing is een goed teken. We leven langer, we zijn fitter, de welvaart neemt toe. Het heeft ook een andere kant, namelijk de toename van het aantal jaren dat hoogbejaarde ouderen zorgafhankelijk zijn. Veel van deze kwetsbare ouderen leven hun laatste jaren met voldoening en tevredenheid. Maar in veel gevallen ook niet.

7 BOW/ Wij willen als samenleving ons daar niet bij neerleggen. Met het besluit Oud is In! hebben wij het signaal afgegeven dat ook Hagenaars in verpleeg- en verzorgingshuizen deel uitmaken van onze samenleving. Het begrip kwaliteit heeft voor iedereen een andere lading. Dat er grenzen zijn aan kwaliteit behoeft geen betoog. Grenzen worden bepaald door een aantal factoren onder andere arbeidsmarkt en financiën. Deze grenzen worden niet bepaald door de lokale overheid. Dit mag echter niet betekenen dat de lokale overheid zich afzijdig houdt. Tot zover mijn voortgangsrapportage over deze kwaliteitsimpuls: Tafel van Kwaliteit. Met vriendelijke groet, de wethouder van Jeugd, Welzijn en Sport, Karsten Klein