Professionele ruimte van de leraar binnen het systeem van de schoolorganisatie. APS & KPC Groep

Transcriptie

1 2012 Professionele ruimte van de leraar binnen het systeem van de schoolorganisatie APS & KPC Groep

2 Ontmoet & groet

3 Onderzoeksvraag Welke kritieke factoren zijn volgens de literatuur en betrokkenen (management, teams en leraren) zelf te onderscheiden voor wat betreft het vormgeven van de professionele ruimte?

4 Professionele ruimte volgens de Nederlandse overheid De interne zeggenschap van de leraar ten aanzien van het ontwerp en de uitvoering van het onderwijskundig en kwaliteitsbeleid van de school verbeteren. Daar wordt bij vermeld dat professionele ruimte tevens impliceert dat leraren rekenschap geven over de kwaliteit van hun werk.

5 Theoretisch kader Professionele ruimte als een sociaal product om zicht te bieden op de mogelijkheden om binnen scholen professionele ruimte te ontwikkelen Keuze voor het activiteitensysteemmodel van Engeström als Instrument om sociale processen te lezen leerinstrument Interventie-instrument ontwerpinstrument voor vernieuwing

6 Curriculum / leeractiviteiten Middelen Leeromgevingen Leerresultaten Diploma s Leraar Onderwerp Productie/ primair proces Doel Leerling Functionerende beroepsbeoefenaren Opbrengst Betrokkenheid Uitwisseling Distributie Regels Gemeenschap Verdeling van werk Beleid van de organisatie (On)geschreven regels School, teams, secties, afdelingen, maatjes Taken en rollen in de school, op de werkplek

7 Grenzen tussen systemen Tussen deelsystemen ervaren mensen geregeld grenzen. De grens is herkenbaar door andere taal, andere manier van samenwerken, etc. Grenzen zijn noodzakelijk om in kleine kring te kunnen verdiepen. Grenzen kunnen isolerend werken en zijn vaak hinderlijk. Grenzen hebben ook leerpotentieel wanneer op en over de grens wordt samengewerkt.

8 Grensgangers & bruggenbouwers Grensgangers worden niet altijd gewaardeerd en worstelen zelf geregeld met positie (b.v. zij-instromers, teamleiders, nieuwkomers, netwerkers buiten school). Bruggenbouwers zijn grensgangers met een verbindende missie. Potentiële kwaliteiten van grensgangers & bruggenbouwers: - grotere tolerantie voor onzekerheid - kunnen wisselen van rollen - verbindende kwaliteiten

9 Methode Documentenstudie Biografische interviews Meervoudige gevalsstudie + crosscasus analyse Collectief praktijkonderzoek door de scholen

10 Middelen Productie/ primair Onderwerp proces Doel Opbrengst

11 Empirie generieke patronen Productieproces - relatief weinig fricties in de professionele ruimte ervaren indien er weinig onderlinge afhankelijkheid is - leraren opereren in dit proces voornamelijk stand alone met uitzondering van conceptgestuurde scholen waar samen onderwijs verzorgen een voorwaarde is

12 Generieke patronen - productie Quotes: Je hebt veel vrijheidsgraden. Ik kan iedere dag zelf inrichten en ik voel me helemaal niet begrensd door de leiding. Ik bepaal zelf hoe ik met materialen omga; in de lesstof heb ik geen keuze, wel in de manier hoe ik uitleg. Wanneer ben je een goede leraar? Je vak kennen, rust in de tent en eerlijk, oprecht en authentiek. Standaarden zie ik niet altijd terug, er is wel wat te verbeteren. het voordeel van de open werkruimtes is: je ziet elkaar aan het werk;je kunt elkaar aanspreken op dingen die niet goed gaan of anders moeten, elkaar aanvullen

13 Onderwerp Betrokkenheid Doel Opbrengst Gemeenschap

14 Empirie generieke patronen Betrokkenheid - betrokkenheid op de leerling en het lesgeven is bijzonder groot - diverse fricties ervaren die deels te herleiden zijn op de diverse beroepsoriëntaties van de leraar - verschillende oriëntaties geven geregeld spanning op de wederzijdse betrokkenheid in de diverse deelsystemen - spanningen zijn veelal niet onderwerp van gesprek - een gemeenschappelijk onderwijsconcept vermindert fricties tussen deelsystemen - er wordt nauwelijks gerefereerd aan externe betrokkenen bijvoorbeeld ouders, samenwerkingspartners.

15 Generieke patronen betrokkenheid Met de deur dicht ben ik op m n best. Over de organisatie wil ik niet meepraten. De leerlingen zijn voor mij belangrijk, dat is mijn drive. Daar pak ik alle ruimte voor. het team is belangrijk, het is fijn om een plek te hebben waar je je thuisvoelt, geen 9 5 mentaliteit Ik heb geen tijd voor netwerken buiten de school. ik heb te maken met goede gelijkgestemde collega s, en dat is niet leeftijdsgebonden

16 Onderwerp Doel Opbrengst Uitwisseling Regels Gemeenschap

17 Empirie specifieke patronen Uitwisseling - informele uitwisseling is frequent - de dialoogvorm in de uitwisseling is weinig aanwezig tussen leraren en/of leidinggevenden - ontbreken van collegiale toetsing - normen en waarden van de school zijn diffuus en impliciet - gedeeld onderwijsconcept geeft richting aan de uitwisseling

18 Specifieke patronen - uitwisseling Een school moet keuzes maken en gericht afstemmen. Voorbeeld is vragenlijst vaardigheden. Vier secties sturen het terug. De vrijblijvendheid moet eruit en een keuze maken en niet alles willen doen. Pedagogische doelen stellen hebben we het in het team ook niet zo over; school staat voor enorme goede zorg maar het is geen punt op de agenda in team of mentorenoverleg. Als het goed draait hoeft het ook geen punt te zijn op de agenda. ik leer hier van collega s, ad hoc en door toevallig bij elkaar binnen lopen

19 Onderwerp Doel Opbrengst Gemeenschap Distributie Verdeling van werk

20 Empirie specifieke patronen Distributie - inzetten van talenten is niet gangbaar - niet congruent zijn van taakbeleid en taakbeleving - niet transparant zijn van het toekennen van taken en functies - wederzijdse verwachting over rolneming van leraren en leidinggevenden is impliciet - communicatie over taken verloopt voornamelijk verticaal

21 Specifieke patronen - distributie Van taakbeleid snap ik helemaal niets. Ik kijk alleen nog maar onder de streep of het klopt. Ik heb wel twijfels of mijn talenten worden gezien. De huidige opzet van taakstructuur ondermijnt het ambitieus kunnen zijn in deze school. Op basis van mijn cv ben ik breed inzetbaar. Inmiddels zit ik vol met lessen en kan ik mijn ervaring en kwaliteiten niet breed inzetten. Dat vind ik jammer. er is veel vrijheid. Ik heb ruimte gepakt en dat wordt zeer gewaardeerd, je kunt hier echt veel bespreken en aankaarten

22 Empirie positie bruggenbouwers en grensgangers - bruggenbouwers & grensgangers zijn op vrijwel alle scholen aanwezig - bruggenbouwers en grensgangers worden als zodanig niet herkend

23 Opbrengsten uitwisseling

24 Vervolgstappen

25 Verbinding theorie en praktijk Deel Deel THEORIE Contextualiseren PRAKTIJK Integreren Integreren Geheel Geheel

26 Drie principes voor het project Waarderen en herdefiniëren van fricties (zonder wrijving geen glans) [1], als aangrijpingspunt voor organisatie ontwikkeling [2], door collectief praktijk onderzoek [3].

27 Waarderend onderzoek Kern: Appreciative = positieve benadering werkt beter dan een negatieve Inquiry = acties om te begrijpen door vragen te stellen - De mens centraal - Samen analyseren en leren - Zoeken naar de randvoorwaarden van succes - Betrekken van het hele systeem - Uitgaan van de oplossingen - Kunst van het vragen stellen - Meer langetermijnfilosofie dan kortetermijnstrategie - Mens als uitgangspunt én als resultaat van de organisatie - Organisatie en mensen ontwikkelen wanneer waarden en mogelijkheden met elkaar in overeenstemming zijn - Vraagmethode brengt een positieve veranderdynamiek

28 Vier stappen in waarderend onderzoek: 1. discover: Het beste van wat er is, en wat er geweest is. Ontdekken en waarderen (appreciating) 2. dream: Wat kan er zijn? Verbeelden en visualiseren (envisioning) 3. design: Co-construeren van de toekomst. Dialoog (co-constructing) 4. destiny: Hoe gaan we het doen? Duurzame principes, individueel > gezamenlijk (sustaining)

29 Aanpak project 1. Meervoudige gevalsstudie door de LPC s 2. Collectief praktijkonderzoek met een waarderende aanpak door de participerende scholen 3. Randvoorwaarden 4. Rollen en taken 5. Tijdspad

30 Waarderend onderzoek Stappen voorbereiding tot zomer 2012 Werkgroep formeren (+ hulpboek / bronnen) Praktijkvraag formuleren Verdiepende waarderende deelvragen Aanpak vaststellen

31 Tijdspad Deelnemende scholen Onderzoeksplan tot aan de zomer 2012 Uitvoeren plan Binnen en buitenkring Werkconferentie winter 2013

32 Afronding & evaluatie