Nachtvlinderrapport Grenspark De Zoom- Kalmthoutse Heide Editie 2015

Transcriptie

1 Nachtvlinderrapport Grenspark De Zoom- Kalmthoutse Heide Editie 2015 Stijn Baeten, Wout De Rouck, Joris Elst & Dan Slootmaekers

2 1. Inleiding Nachtvlinders en dagvlinders vormen samen de orde van de Lepidoptera, waarvan in België 2541 soorten van vastgesteld zijn (De Prins & Steeman, 2016). Het overgrote merendeel behoort tot de subordo van de Heterocera, de nachtvlinders, beter bekend als motten. Ondanks deze bijnaam, die beelden oproept van bruine of kleurloze vieze beestjes die het steevast gemunt hebben op de garderobe van de mens, zijn het vaak prachtige en elegante organismen die op een enkeling na volledig ongevaarlijk zijn voor de mens en zijn garderobe. In tegenstelling tot dagvlinders, die al tientallen jaren intensief gemonitord en bestudeerd worden (Maes et al., 2011) vormden nachtvlinders tot een tiental jaren geleden een relatief onbekende groep voor een grote groep mensen die aan natuurstudie doen. Specialisten moesten zich tevreden stellen met Latijnse benamingen en anderstalige, onvolledige en prijzige literatuur. In 2003 verscheen in Groot-Brittanië het eerste boek dat de meeste macronachtvlinders van dit land afbeeldde. Een vertaling van dit boek in 2006 zorgde voor het eerste Nederlandstalige nachtvlinderboek dat de Belgische en Nederlandse macronachtvlinderfauna grotendeels behandelde. Voor een micronachtvlinderboek moesten we wachten tot Het verschijnen van beide boeken gecombineerd met enthousiaste pioniers uit de beginjaren en de oprichting van websites zoals waarnemingen.be zorgde voor steile opmars van de studie der nachtvlinders. Één van de grootste heideterreinen die Vlaanderen rijk is, de Kalmthoutse Heide, situeert zich grotendeels op het grondgebied van Kalmthout. Het areaal aan heideterreinen in Vlaanderen is vanaf begin de 20 ste eeuw sterk ingekrompen, waardoor vele specialistische soorten die gebonden zijn aan deze heideterreinen ook zeldzamer werden. Daar de Kalmhoutse Heide een natuurreservaat is, poogt men om deze inkrimping althans binnen de grenzen van het reservaat te vermijden. De laatste jaren merken we dan ook grote en kleinschalige herstelwerkzaamheden op in het gebied, die voor vele typische heidesoorten een welgekomen operatie is. Wanneer in de oude nachtvlinder-literatuur gegrasduind wordt, komt men geregeld verwijzingen naar de streek tegen, vaak onder het toponiem Kalmthout. Dergelijke historische gegevens zijn bijzonder waardevol om inschattingen te kunnen maken hoe de nachtvlinderdiversiteit binnen de regio de laatste eeuw geëvolueerd is. Tot de verbeelding sprekende soort als Tandbandspanner Scotopteryx moeniata en Heide-Oogspanner Charissa obscurata zijn enkel uit het gebied gekend door middel van historische meldingen en zijn ondertussen wellicht verdwenen. De verrichte waarnemingen waren eerder fragmentarisch en van echte vangstsessies zoals we die nu kennen was nog lang geen sprake. Een eerste echte inventarisatie vond plaats in de jaren 80 door Willy en Guido De Prins, waarna het tot begin jaren 2000 duurde vooraleer er opnieuw enkele vangstsessies in het gebied werden georganiseerd, ditmaal onder leiding van o.a. Chris Steeman en Maarten Jacobs. Na enkele sporadische vangstsessies op de Nol in 2011 rijpte het ambitieuze plan om gedurende een periode van 5 jaar ( ) een intensieve inventarisatie uit te voeren over het gehele Grenspark.Het startjaar 2012 was meteen een schot in de roos. Zo werden maar liefst 456 soorten nachtvlinders vastgesteld (Baeten et al, 2012), waaronder op Belgisch niveau erg interessante en heide-gebonden soorten zoals Gevlekte Heispanner Dyscia fagaria, Zandkroeskopje Infurcitinea ignicomella (een nieuwe soort voor België!), Late Heide-Uil Xestia agathina, Grauwe Borstel Dicallomera fascelina, Getande Vlakjesmot Catoptria fulgidella en Zandstofuil Paradrina selini. Soorten die stuk voor stuk extreem zeldzaam zijn in de rest van België en typisch gebonden zijn aan

3 droge, structuurrijke, oude heide en bemoste zandduinen was dus een goed opwarmingsjaar voor de mottenvangers en tijdens de winter van werd bijgevolg reikhalzend uitgekeken naar de start van het nieuwe nachtvlinderseizoen was goed voor 399 vastgestelde nachtvlindersoorten, waarvan een substantieel deel nog nooit op de Kalmthoutse Heide opgemerkt werd (Baeten et al, 2013). Zo noteerden we ontdekkingen van diverse zeldzame micronachtvlindersoorten zoals Duinzeggemineermot Elachista biatomella, Klokbladroller Philedone gerningana en Duinmosmot Aphomia zelleri. Verder bleken in 2013 ook hoge aantallen van Heidewitvleugeluil Aporophyla lueneburgensisin het gebied voor te komen, een soort die in België enkel nog van de Kalmthoutse Heide gekend is. Elk van deze soorten werd al eerder besproken in Baeten et al (2013) was een onvervalst boerenjaar. Zo werden dat jaar maar liefst 611 soorten gemeld, mede dankzij het enthousiasme waarmee naar mijnen en kokermottencoleophora sp. gezocht werd door o.a. Dan Slootmaekers en Bert en Ruben Foquet (Baeten et al, 2014). Interessante (her)ontdekkingen voor het gebied waren o.a. Witte Zeggemineermot Elachista albidella, Citroenstamgastje Denisia similella, Gele Kustspanner Aspitates ochrearia,moeraswalstrospanner Orthonama vittata,roodachtige Herfstuil Agrochola helvola, Gevlekte Pijluil Pachetra sagittigera en Tandjesuil Sideridis turbida. Verder werden ook nieuwe locaties voor o.a. Zandstofuil, Gevlekte Heispanner en Heidewitvleugeluil opgetekend was bovendien ook goed voor maar liefst 117 nieuwe soorten voor het Grenspark. Het zou moeilijk worden om deze aantallen in 2015 te evenaren. 2. Materiaal & Methode Net als de winter was de winter zacht te noemen. De eerste vangst vond plaats op 4 april, een kleine maand later in vergelijking met De reden hiervoor was dat de omstandigheden s nachts tot dan toe verre van ideaal waren geweest. De laatste vangactie vond plaats op 31 oktober. In totaal werd er op 8 verschillende nachten met licht gevangen, verspreid over alle tussenliggende maanden, m.u.v. mei (zie tabel 1). Net als voorgaande jaren is dit rapport gebaseerd op data van soorten geïnventariseerd vialichtvallen met 125W kwikdamplampen, aangevuld met data vergaard door middel van smeren, vangsten overdag, het zoeken naar en determineren van rupsen en mijnen en het gebruik van feromonen. Voor de uitleg van de werking van alle methoden wordt verwezen naar een vorig rapport (Baeten et al, 2012).Net zoals in 2014 beschikte het monitoringsteam in 2015 over een tweede generator om de lichtvallen van stroom te voorzien, wat bijgevolg implicaties heeft op de vangstkansen. Ook dit seizoen werden er meestal 5 tot 8 nachtvlindervallen opgesteld, tegenover 3 in 2012 en Het is dus niet onlogisch dat de gevangen aantallen van sommige soorten hoger liggen. Deze verhoogde vangsteffort heeft enkele voordelen. Zo vergroot je de kans aanzienlijk dat je nieuwe soorten vangt voor het Grenspark. Tevens verschafte dit ons de mogelijkheid om meerdere biotopen tegelijk te bemonsteren, wat de kwaliteit van de data en de vangstefficiëntie alleen maar ten goede kan komen. Tabel 1. Aantal vangstnachten in 2012, 2013 en 2014 per maand Maart April Mei Juni

4 Juli Augustus September Oktober November Totaal aantal vangstnachten De vangstlocaties tijdens het seizoen 2015 waren gedeeltelijk dezelfde als tijdens de voorgaande jaren. Zo werd er dit jaar 1x aan de Hazenduinen en de Oude Gemeentebossen gevangen (zie kaartje 1),2x aan de Nol (zie kaartje 2), 4x aan het Stappersven (zie kaartje 3), 1x aan de Nieuwe Gemeentebossen en 1x aan de Zandplaat (zie kaartje 4) en 1x aan Parking Noord (zie kaartje 5). Er werd dit jaar niet meer gevangen aan het boswachtershuisje en de Keetheuvel. Anderzijds werd wel voor het eerst aan de Biezenkuilen gevangen (2x zie kaartje 5). Ondanks het ter beschikking hebben van 2 generatoren in 2015, werd er tijdens elke vangstnacht voor geopteerd om in eenzelfde deelgebied te vangen. Uitzondering hierop was de grote nachtvlinderactie van 1 augustus, waarbij simultaan op 5 verschillende plekken gevangen is geweest (zie verderop in het rapport). Biotoopbeschrijving vangstplaatsen De vangstlocatie nabij de Oude Gemeentebossen wordt gekenmerkt door oude heide afgewisseld met behoorlijke plekken open zand die veelal begroeid zijn met mos. Natte heide en Pijpenstrootje Molinia caerulea zijn in de onmiddellijke omgeving quasi nergens aanwezig. De omgevende boomgordel bestaat veelal uit Grove Den Pinus sylvestris (±65%), berk Betula sp. (±25%) en Zomereik Quercus robur (±10%). Deze plek is vergeleken met vele andere plekken op de heide behoorlijk windluw, hetgeen belangrijk kan zijn voor nachtvlindervangsten op minder gunstige avonden. De vangplek aan de Hazenduinen is in vergelijking met de Oude Gemeentebossen een stuk opener. Bomen zijn er schaars en het enige echte bosje is een berkenstruweel. Berk vormt op deze plek dus de hoofdmoot van de boomsoorten (80%), naast kleine percentages van Grove Den (10%) en Zomereik (10%). Verder bestaat de vangplek voornamelijk uit oude en jonge heide, een klein stukje natte heide met Pijpenstrootje en verder schaars begroeide open zandstukken, met mossen en Buntgras Corynephorus canescens. Gecombineerd met de Oude Gemeentebossen werd op deze plek eenmaal gevangen, met name op 1 augustus. De Nol is veel voedselrijker dan beide bovenstaande vangplekken. Het wordt gekarakteriseerd door wilgenbroekbos, rietvegetaties, open water en oude eikendreven. Ook vennen zijn in de onmiddellijke omgeving aanwezig. De Nol kent een hogere plantendiversiteit dan beide bovenstaande plekken, waardoor een hoger aantal soorten nachtvlinders te verwachten is. Op deze plek komen veel soorten voor die aan rietlanden gebonden zijn, een biotoop dat elders in het Belgisch deel van het Grenspark ontbreekt. Nutrientenlimitatie inhibeert immers op vele plekken de groei van Riet Phragmites australis. Dit maak dat de Nol erg interessant is, omdat het een duidelijk andere soortensamenstelling kent dan de echt oude heidestukken, hoewel op de Nol ook al behoorlijk wat heidesoorten geïnventariseerd werden. Nadeel van deze plek is het vele open water, waardoor het snel afkoelt s avonds en er vaak nevel- en mistvorming optreedt; minder gunstige vliegomstandigheden voor nachtvlinders. We vingen hier tweemaal; op 1 augustus en op 31 oktober.

5 De vangsten aan het Stappersven situeerden zich dan weer in een bossig stuk, voornamelijk bestaande uit Grove Den (40%), Berk (30%) en Zomereik (10%), met een ondergroei van hoofdzakelijk Lijsterbes Sorbus aucuparia (10%) en Sporkehout Rhamnus frangula (10%). De bodem wordt dan weer uitbundig bedekt door Blauwe Bosbes Vaccinium myrtillus. Verspreid treffen we in het bos Pijpenstrootje aan, terwijl diverse andere grassoorten en composieten zoals Akkerkool Lapsana communis de randen van het pad bevolken. Het spreekt voor zich dat deze vangstplek erg windstil is, en ook de temperaturen minder snel dalen dan wanneer in de open vlakte wordt gevangen. Op deze locatie werd dit jaar viermaal gevangen, met name op 5 en 16 april, op 11 juli en op 1 augustus. In een poging om een nieuwe plek voor Heidewitvleugeluil te ontdekken, werd eenmaal gevangen aan de Nieuwe Gemeentebossen en dit op 20 september. Op deze vangstplek, ook bekend als de oude schapenstal, vindt men grote percelen berkenbos van alle leeftijden. Andere boomsoorten die goed vertegenwoordigd zijn hier zijn verschillende soorten dennenpinus sp en in mindere mate Zomereik. Op vlak van ondergroei is deze vangstplek behoorlijk divers. Zo zijn er percelen met oude, gesloten heide, open zand- en duinstukken met begroeiing van Buntgras en verder ook een behoorlijk hoog aandeel van (pit?)russen Juncaceae in de nattere zones. De vangstplek zelf is open, maar wordt volledig omsloten door een bosgordel van gedegen leeftijd. Bijgevolg is plek nogal windluw. De Zandplaat, goed voor één vangst op 29 augustus, wordt dan weer gekenmerkt door het voorkomen van open zandstukken, met korstmossen en Buntgras begroeide zandduinenen met patches van StruikheideCalluna vulgaris. De onmiddellijke omgeving is behoorlijk open. Berken en Zomereiken vormen het leeuwendeel van de omgevende bomen, maar ook Grove Den is op grotere afstand goed vertegenwoordigd. Net zoals bij de Nieuwe Gemeentebossen is ook deze plek behoorlijk windluw, daar een bosgordel ten zuiden en het westen de wind komende uit de meest overheersende windrichting afdoende breekt en afzwakt. De Biezenkuilen wordt gekenmerkt door hoofdzakelijk natte heide metgewone Dopheide Erica tetralix en hier en daar patches van Struikheide. In de onmiddellijke omgeving staan nauwelijks bomen, op een verdwaalde Grove Den na. Dit maakt dat de plek erg open is en de wind dus vrij spel heeft. Bovendien koelt de omgeving ook snel af door het vele oppervlaktewater aanwezig in de omgeving. Verder heeft de brand van 2011 hier in de buurt lelijk huisgehouden. Op veel plekken in de onmiddellijke omgeving is de vegetatie er nog niet in geslaagd zich volledig te herstellen. Desalniettemin is dit een erg interessante plek, daar er grote hoeveelheden Gewone Dopheide aanwezig zijn, één van de waardplanten van de Heidedaguil. Deze soort werd in 2015 in België terug herontdekt in het Hageven (Neerpelt). De laatste Belgische waarnemingen dateerden van minstens 10 jaar geleden. Interessant is dat aan Nederlandse zijde van het Grenspark nog een waarneming gedaan werd ergens tussen 1985 en 2015 (zie wat impliceert dat de soort mogelijks nog steeds voorkomt in het Grenspark. In de omgeving van deze locatie werd 2x gevangen, met name op 20 juni en 1 augustus. Als laatste vangstplek bespreken we Parking Noord. Hier werd eenmaal gevangen met name op 1 augustus. De locatie wordt gedomineerd door uitgebreide stukken oude heide met op de nattere delen accumulaties van Pijpenstrootje en Gewone Dopheide. De bosgordel ten noord(westen) van de vangplek bestaat in hoofdzaak uit Grove Den, afgewisseld met een enkele Zomereik en berk. Niet zo

6 ver van de vangstplek zijn ook enkele afgerasterde aanplantingen van diverse inheemse boomsoorten gebeurd, zoals Lijsterbes, Sporkehout en jonge Zomereikjes. Wat vooral opvalt aan dit stuk zijn de grote velden oude Struikheide die gespaard zijn gebleven van de brand in Vermoedelijk vinden we hier nog populaties van allicht minder mobiele nachtvlindersoorten die op andere plekken in het Grenspark weggevaagd werden door de vuurzee. Kaart 1: Vangstlocaties Oude Gemeentebossen en Hazenduinen Kaart 2: Vangstlocatie De Nol

7 Kaart 3: Vangstlocaties Keetheuvel en Stappersven Kaart 4: Vangstlocaties Nieuwe Gemeentebossen en Zandplaat

8 Kaart 5: Vangstlocatie Parking Noord en Biezenkuilen De smeervangsten die uitgevoerd werden, waren steeds in de onmiddellijke nabijheid van de lichtvangstplaatsen. Zo werd op alle vangstplekken (m.u.v. de Biezenkuilen) minstens eenmaal een mengsel van wijn en suiker aan de bomen gesmeerd. De vangsten overdag en de rups- en mijnzoektochten werden random verspreid uitgevoerd in het Belgische deel van de Kalmthoutse Heide. Ook nu werden waarnemingen van andere waarnemers niet weerhouden uit dit rapport. Zo melden tientallen waarnemers op de website imago nachtvlinders, mijnen en rupsen overdag, vaak voorzien van foto s. Geregeld zat er een soort tussen die we nog niet tegen gekomen waren over onze drie vangstjaren heen, waardevolle aanvullingen dus! Tot slot werd ookdit jaar gewerkt met feromoonpreparaten om Wespvlinders Sesiidae sp. aan te trekken. Er werd op verschillende plekken op de Kalmthoutse Heide geprobeerd, maar enkel op de Nol was dit succesvol. Na elke vangst werden alle geïnventariseerde exemplaren uitvoerig bekeken, gedetermineerd, eventueel gefotografeerd en terug vrijgelaten. Determinaties werden verricht met behulp van Waring & Townsend (2006) en Sterling & Parsons (2012), gecombineerd met internetbronnen zoals etc. Zeldzame soorten werden vaak fotografisch nog eens nagekeken door specialisten. Daar enkele soorten niet op basis van uiterlijke kenmerken op naam te brengen zijn, is in 2015de weloverwogen beslissing genomen enkele individuen van deze soorten in te zamelen om nadien aan de hand van genitaliënonderzoek de exacte soortbepaling uit te kunnen voeren.

9 3. Resultaten & Discussie In 2015 werden 474 soorten nachtvlinders opgemerkt tijdens de gerichte vang- en zoekacties. Dit is minder dan in 2014 (611), maar nog steeds meer dan zowel in 2012 (456) als in 2013 (399). De overgrote meerderheid van de soorten, met name 396, werd als vlinder (imago) waargenomen, 6 soorten werden enkel als rups vastgesteld, terwijl het voorkomen van 72 soorten uitsluitend via het kijken naar mijnen bevestigd werd. In totaal werden slechts 27 nieuwe soorten voor het Grenspark gevonden in Het zoeken naar bladmijnen leverde hierin een bijdrage van 12 soorten. 1 nieuwe soort werd gevonden als rups, terwijl de overige 14 nieuwe soorten als volwassen vlinders ontdekt werden. Dat het niet altijd zeldzame soorten hoeven te zijn die nog niet opgemerkt werden in het gebied bewijst de vangst van het eerste Wit Spannertje Asthena albulata voor het gebied in Het aantal nieuwe soorten in 2015 is eerder aan de lage kant en wellicht te wijten aan 1) de lagere vangstinspanning vergeleken met de voorgaande drie jaren, 2) aan de graduele afname van potentieel nieuw te verwachten soorten voor het gebied en 3) aan een eerder zwak vlinderjaar. Dat laatste werd in heel Vlaanderen opgemerkt. Een uitzondering hierop vormden de trekvlinders. Voor veel soorten zeldzame trekvlinders was 2015 een onvervalst topjaar. Zo werd België overspoeld door Vlekdaguilen Heliothis peltigera, Florida-Uilen Spodoptera exigua, Roodstreepspanners Rhodometra sacraria, Katoendaguilen Helicoverpa armigera en Blauwvleugeluilen Peridroma saucia. Tijdens onze inventarisaties in het Grenspark slaagden we erin een graantje mee te pikken van dit zuidelijk geweld, met vangsten van 1 Florida-Uil, 1 Roodstreepspanner en 4 Blauwvleugeluilen.Ondanks het mindere nachtvlinderjaar werden toch enkele leuke (her)ontdekkingen gedaan. Zo ontdekte Dan Slootmaekers tijdens een wandeling overdag enkele exemplaren van de Tweevleksboegsprietmot Monochroa suffusella nabij de Keetheuvel: een nieuwe soort voor België! Verderop in het artikel wordt de soort en de waarneming uitgebreider behandeld. Een tweede spectaculaire herontdekking vormde de vondst van een rups van de Heidewitvlakvlinder Orgyia antiquoides nabij het Stappersven, ditmaal door Bert en Ruben Foquet, Igor Vandamme en Steven De Saeger. Deze soort was de laatste tien jaar enkel nog gekend vanuit het natuurgebied de Liereman te Oud-Turnhout. Een gedegen zoekactie de daaropvolgende dagen leverde nog extra rupsenvondsten op in de buurt van het Drielingenven en de Biezenkuilen. Andere interessante vondsten betroffen de ontdekking van Sneeuwbeer Spilosoma urticae, Zomerduinmot Nyctegretis lineana en het Zilveroogje Tebenna micalis. Deze laatste, tevens een zeldzame trekvlinder, werd gevangen door Guido De Prins op de Ruige Heide. Al deze soorten worden verderop in het artikel uitgebreider besproken. In 2015 werden een aantal soorten die typisch zijn voor het Grenspark niet meer gevangen. Zo vingen we geen Zandstofuilen, Zwartpuntvolgelingen Noctua orbona of Getande Vlakjesmotten meer, soorten die van jaarlijks gevangen werden. Ook vingen we geen Kleine Muisbeertjes Pelosia obtusa of Zwartstreepgrasmotten Agriphila deliella, welke toch 2 van de drie voorgaande jaren waargenomen zijn geweest. Dit valt deels te verklaren door een lagere vangstinspanning enerzijds, waarbij mogelijks enkel voor en na de piek van bepaalde soorten (zoals waarschijnlijk het geval was voor de Zwartstreepgrasmot en de Zwartpuntvolgeling) gevangen werd, maar vooral ook door het ontbreken van goede weersomstandigheden wanneer dan wel besloten werd om te gaan vangen. De minimumtemperatuur van verschillende van de vangstnachten viel uiteindelijk merkelijk lager uit dan op voorhand voorspeld werd endit heeft een sterke impact op de aantallen vlinders die gevangen kunnen worden, daar warme nachten ervoor zorgt dat vlinders

10 actiever zijn en dus grotere afstanden kunnen afleggen. Het ontbreken van algemenere soorten zoals Groene Eikenbladroller Tortrix viridana, Vogelwiekje Dypterygia scabriuscula, Spurrie-Uil Anarta trifolii, Eikentandvlinder Peridea anceps, Voorjaarsspanner Apocheima hispidaria, Grote Voorjaarsspanner Agriopis marginaria en Voorjaarsboomspanner Alsophila aescularia in 2015 illustreren beide oorzaken treffend. Ook de Heidewitvleugeluil en het Hulstblad Phyllodesma ilicifolia ontbraken in 2015 als volwassen vlinder. Echter werden van beide soorten wel rupsen aangetroffen in het Grenspark, wat het belang van aanvullend onderzoek onder de vorm van zoektochten overdag extra onderstreept. Naar aanleiding van dit rapport werden bij verschillende personen historische waarnemingen van het gebied opgevraagd. Hierdoor strandt de totale Grensparklijst op een duizelingwekkende 928 soorten nachtvlinders die reeds vastgesteld werden! Er werden heel wat interessante gegevens toegevoegd aan de soortenlijst. Zo weten we nu dat in het Grenspark vroeger soorten als Houtkleurige Vlinder Xylena vetusta, Bruine Heide-uil Polia bombycina, Nazomeruil Ammoconia caecimacula entandbandspanner Scotopteryx moeniata voorkwamen. Dit zijn allemaal soorten die erg zeldzaam in België geworden zijn. Door de vernieuwde update van de Grensparklijst is het lijstje aan soorten die we sinds de start van de monitoring nog niet zijn tegen gekomen uiteraard een stukje langer geworden. 123 soorten werden in de periode nog niet teruggezien, wat echter wel impliceert dat tijdens de monitoring een overweldigend aantal van 805 verschillende nachtvlindersoorten is waargenomen geweest! 40 soorten die niet werden opgemerkt in de periode werden wel waargenomen in Zoals eerder vermeld betrof het aantal volledig nieuwe soorten voor het Grenspark 27 soorten, wat impliceert dat 13 soorten wel al voor de start van de monitoring werden opgemerkt. Naast zeldzame soorten zoals de Heidewitvlakvlinder en de Pronkpalpmot Pseudotelphusa scalella betreft het merendeel van de herontdekkingen algemenere soorten zoals de Harlekijnbladroller Lobesia reliquana en de Egale Stofuil Hoplodrina blanda, soorten die weliswaar in het gebied dun gezaaid blijken te zijn. 1 augustus 2015, de grote nachtvlindervangactie Tijdens de nacht van 31 juli op 1 augustus werd een uitgebreide nachtvangst georganiseerd in het Grenspark. Met 5 verschillende groepjes en in totaal 21 lichtvallen werd een groot deel van de heide verlicht.we hadden echter de pech dat het juist één van de koudste nachten van de zomer was, waardoor een spectaculair resultaat uitbleef. Desalniettemin werden 176 soorten gedetermineerd. 18 soorten hiervan werden ontdekt op smeer, de overigen werden gevangen met licht. Door ons op te splitsen in 5 groepen konden we verschillende biotopen sampelen, wat uiteindelijk alsnog resulteerde in een grote soortenlijst.. Bij elk van de groepjes was een vertegenwoordiger van het vaste nachtvlinderteam van het Grenspark aanwezig. Groep 1 stond opgesteld in de dreef aan de Boterbergen, dit stuk is een bosrijk deel met veel ondergroei van Blauwe Bosbes, een belangrijke waardplant voor vele soorten nachtvlinders. Groep 2 stelde zijn lichtvallen op aan de bezinkingsbekkens van Pidpa aan de Nol. De rietvegetatie en het gevarieerd karakter van deze locatie brengen altijd een zeer grote soortenrijkdom met zich mee.

11 Groep 3 koos de Oude Gemeentebossen om te inventariseren, wat naar ons inzien een toplocatie is. Dat bleek ook weer deze nacht door dat vele van de typische heidesoorten waarvan het Grenspark belangrijke populaties herbergt, hier gevangen werden. Groep 4 stond opgesteld langs de landbouwweg, een locatie waar nog niet gevangen werd in het verleden, maar wat toch weer een ander biotoop is. Veel meer nattere stukken met Dopheide. Hier kwam de eerste Gele Bladroller Aphelia paleana voor het gebied vandaan. Groep 5 tenslotte stond aan parking Noord, ook een locatie waar al meer gevangen werd, maar waar heel goede vangsten voorlopig uitblijven.mogelijks heeft dit meer met de omstandigheden te maken dan met de locatie zelf. We willen graag iedereen (Wim Veragthert, Christophe Gruwier, Raphael Lebrun, Gunther Vergauwen, Jan Vanwynsberghe en Chris Snyers) bedanken die mee kwam vangen en we denken zeker na om een vervolgactie te ondernemen op een ander tijdstip in de loop van Verwachtingen & Voornemens De aangroei van nieuwe soorten mag dan misschien niet zo overweldigend lijken vergeleken met de voorgaande jaren, een slecht resultaat kunnen we de ontdekking van 27 nieuwe soorten en de herontdekking van 13 soorten zeker niet noemen. Het is logisch en te verwachten dat de aantallen nieuw te ontdekken soorten stelselmatig lager komen te liggen naarmate men extra jaren monitort. Desondanks is de verwachting voor 2016 dat er nog enkele tientallen soorten op (her)ontdekking liggen te wachten. Voorwaarden hiervoor zijn wel dat de weersomstandigheden wat beter meezitten dan in 2015 en dat de zoek- en vangstinspanning ongeveer vergelijkbaar blijft met voorgaande monitoringsjaren. In 2015 hebben de mindere weersomstandigheden ons vaak parten gespeeld. Warmere nachten bleven in het voorjaar vaak uit, wat in 2015 zelfs resulteerde in het ontbreken van een vangstsessie in de maanden maart en mei! Hierdoor hebben we verschillende algemene soorten gemist. De pogingen die dan wel ondernomen werden, vielen eerder mager uit qua resultaat. Ook in de zomer en de herfst kenden we pech met de voorspelde minimumtemperaturen; zo draaiden verschillende nachten kouder uit dan voorspeld. Een supernacht was er in 2015 niet bij. Dit alles, gecombineerd met een bijzonder matig nachtvlinderjaar in Vlaanderen, resulteerde uiteindelijk in het lage aantal vangstnachten enzorgde ervoor dat de moraal en de zin om te gaan vangen iets minder uitgesproken aanwezig was in vergelijking met de voorgaande jaren. Dit heeft geresulteerd in een totaal van 8 vangstdagen in 2015, wat onder het beoogde aantal van 10 vangstdagen ligt. In 2016, het vijfde monitoringsjaar, bestaat de intentie om op zijn minst terug 10 vangdagen te organiseren. Bovendien gaat de focus van het nachtvlinders monitoren deels verlegd worden naar het in kaart brengen van de ruimtelijke verspreiding van diverse soorten die typisch zijn voor het Grenspark zoals Zandstofuil, Late Heide-Uil, Heidewitvlakvlinder, etc.. Een tweede aandachtspunt voor de monitoring van 2016 zal bestaan uit het (her)ontdekken van een resem soorten zoals Heide-Daguil, Wollige Kortvleugelmot Dasystoma salicella, etc. waarvan we minstens het vermoeden hebben dat ze (alsnog) in het Grenspark voorkomen. Hierbij zal zoveel als mogelijk gebruik gemaakt worden van de gekende ecologische informatie van die soorten om alzo de

12 kans op succes te maximaliseren.het voorkomen van rupsen wordt hierbij niet uit het oog verloren, daar de aanwezigheid van sommige soorten via dit stadium beter op te sporen is. Dankwoord We willen iedereen bedanken die het mogelijk heeft gemaakt om dit onderzoek mee te helpen slagen. Allereerst willen we de andere leden van het vaste nachtvlinderteam bedanken, zijnde Regis Nossent, Maarten Schuurmans en Wouter Mertens. Ignace Ledegen, Christoffel Bonte en het Grenspark worden ongelofelijk bedankt voor de praktische ondersteuning van dit project, alsook ANB en Natuurpunt voor de toelatingen om in hun gebied motten te mogen inventariseren. Verder willen we de overige waarnemers bedanken die waarnemingen invoerden op waarnemingen.be en er vaak ook foto s bijvoegden, wat deze data beter verifieerbaar maakt. Hierbij een speciale vermeldingen voor de broers Ruben en Bert Foquet die zeer veel van de bladmineerders invoerden. Verder willen we Guido De Prins bedanken voor het ter beschikking stellen van zijn gegevens van de Kalmthoutse Heide en de recente gegevens van de Ruige Heide. Tot slot willen we Wim Veraghtert, Tom Sierens en Leo Janssen bedanken voor de identificaties en verificaties van de moeilijke soorten en het helpen dagdromen en motiveren over al wat nog mogelijk is van speciale soorten in het Grenspark! Referenties Baeten, S., Elst, J., & Slootmaekers, D., (2012). Rapport Nachtvlinders, Heterocera. Intern rapport Grenspark De Zoom Kalmthoutse Heide Baeten, S., Elst, J., & Slootmaekers, D., (2013). Nachtvlinderrapport Grenspark-de Zoom, editie Intern rapport Grenspark De Zoom Kalmthoutse Heide. Baeten, S., De Rouck,W., Elst J. & Slootmaekers, D., (2014). Nachtvlinderrapport Grenspark-de Zoom, editie Intern rapport Grenspark De Zoom Kalmthoutse Heide. De Prins, W., and Steeman, C Catalogue of the Lepidoptera of Belgium. Online at: Maes, D., Vanreusel, W., Jacobs, I., Berwaerts, K. & Van Dyck, H. (2011). Een nieuwe Rode Lijst dagvlinders. De IUCN-criteria toegepast in Vlaanderen. Natuur.focus 10(2): Sterling P. & Parsons M., (2012). Field Guide to the Micromoths of Great Brittain and Ireland. British Wildlife Publishing Ltd. Waring, P., Townsend, M., (2006). NACHTVLINDERS, Veldgids met alle in Nederland en België voorkomende soorten. Tirion Uitgevers B.V.

13 Bijlage 1. Soortbespreking van 14 opmerkelijke of indicatieve soorten In wat volgt worden 14 zeldzame tot zeer zeldzame indicatieve soorten belicht die tijdens het onderzoek in 2015 gevonden zijn. De meeste onder hen zijn typische heidesoorten. Tweevleksboegsprietmot Monochroa suffusella (Douglas 1850) Niet al wat goud is, blinkt. Dat is zeker het geval voor de Tweevleksboegsprietmot. Je kan dit (met wat fantasie) strokleurige beestje van enkele millimeters groot bezwaarlijk spectaculair noemen. Toch is dat exact het woord wat we nodig hebben voor deze soort. Spectaculair want dit is de eerste waarneming in België! Het diertje behoort tot de familie van de palpmotten (Gelechiidae). Het genus Monochroa is volgens specialisten eerder lastig wat betreft het onderscheiden van de soorten. Klein, grijs of zwart en weinig in het oog springende kenmerken. Bovendien blijken de boegsprietmotten nogal slechtop licht af te komen, vermoedelijk het gevolg van een beperkte mobiliteit, waardoorze dus alleen op en rond de voedselplant te vinden zijn. Dat zorgt voor relatief weinig waarnemingen. We hebben dus geluk gehad met deze vondst. Tijdens een avondwandeling op 20 juni 2015, op zoek naar Nachtzwaluwen Caprimulgus europaeus ging ook het vlindernet mee. Een paar keer scheppen boven het Veenpluis Eriophorum angustifolium tussen de Keetheuvel en het Muggenpiske leverde heel wat op. Naast de enorm zeldzame Witte Zeggemineermot Elachista albidella (Schläger 1847) die recent enkel gekend is van 1 eerdere waarneming in het Grenspark zaten er nog enkele boegsprietmotten in het net. Wat vangen we daarmee aan? Gelukkkig maakt de Tweevleksboegsprietmot het ons in tegenstelling tot zijn nauwe verwanten, niet al te moeilijk qua herkenning. Een typische boegsprietmot van vorm met beige of strokleurige vleugels en op beide voorvleugels een zwarte stip. Twee vlekken dus, gemakkelijk. Ook de plaats van de vondst is een weggever; dit motje leeft namelijk uitsluitend van Veenpluis. De determinatie was snel gemaakt en werd bevestigd door de échte microspecialisten. Waarvoor dank aan Chris Snyers en Willy De Prins. Een dag later was het tijd om op zoek te gaan naar sporen van deze soort. Sporen? Ja, de rups vreet namelijk gangen in het blad van Veenpluis. Die gangen zijn niet makkelijk te zien maar met wat gericht zoekwerk bleek het toch goed te doen om ze te vinden. De jonge rups zou eerst in de basis van het blad leven, goed weggestopt voor de koude winterperiode, om vervolgens uit de gang te kruipen en zich wat hoger in het blad een nieuwe woonst te eten.

14 Een leuk weetje: we kwamen in 2014 ook al een exemplaar tegen van de Tweevleksboegsprietmot. Die zat in een lichtval op ongeveer dezelfde locatie als de nieuwe vondst. Toen geraakte het beestje niet gedetermineerd en verzeilde in de achterkamer van ons geheugen. Tijdens een zoektocht op waarnemingen.be kwam de foto van 2014 weer boven en kon het beestje anderhalf jaar na datum toch nog op naam gebrachtt worden. Abelenbladsteelmineermot - Ectoedemia turbidella (Zeller, 1848) Elke populierensoort heef zo zijn eigen soort Ectoedemia die de bladsteel mineert. De rups heeft dus een heel onopvallende leefwijze...tot de herfst aanbreekt en de bomen na de eerste vorst beginnen met het terugtrekken van bladgroen uit de bladeren. Waar de mijn de nerven door heeft gesneden kan het bladgroen niet weer naar de boom terugvloeien. Wat achterblijft is een groen eiland in een verder geel blad. Abeel Populus sp (witte maar ook grauwe) is een (op sommige plaatsen invasieve) exoot die in het Grenspark maar sporadisch voorkomt en dan vooral daar waar nogal wat menselijke activiteit is geweest zoals aan de randen van het park, langs wegen, en de meer in cultuur gebrachte zones. We vonden een mijn van deze soort op één van de jonge abelen bij het Boswachtershuisje. Deze kleine soort staat als zeer zeldzaam te boek maar is dat waarschijnlijk niet. Het imago is inderdaad niet eenvoudig te vinden maar meer gericht zoeken naar mijnen in de juiste periode (met net afgevallen, nog gele bladeren) zal de status van dit beestje nog wel doen veranderen. Zomerduinmot - Nyctegretis lineana (Scopoli, 1786) Soms hoeft het niet zo moeilijk te zijn: deze zomer vingen we een mot in de duinen: de Zomerduinmot. Er valt gelukkig meer te vertellen over deze soort. Het is op het eerste zicht niet vreemd dat een soort die haar naam dankt aan haar leefgebied ook in de duinen van Kalmthout voorkomt. We vingen dit exemplaar dan ook aan de zandplaat vlakbij de hoofdingang van het Grenspark, net langs de Duitse weg. Wat wel vreemd is, is dat dit beestje volgens Phegea als rups meestal afhankelijk is van Stalkruid Ononis sp., een vlinderbloemige die voor zover ons bekend niet voorkomt in het Grenspark. Ook op klavers Trifolium sp.durven wel eens eitjes afgezet worden maar dan nog is klaver nu ook niet meteen een soort die je op de heide geregeld tegenkomt. Deze soort is door het hele land heel zeldzaam maar werd recentelijk wel in vrijwel elke provincie waargenomen.

15 Geveerde witvleugeluil - Aporophyla australis (Boisduval, 1829) We hebben het in voorgaande rapporten al eens aangehaald bij de Gele Kustspanner: het Grenspark ligt hemelsbreed vlakbij de Schelde. Typische kustsoorten lijken deze stroom te gebruiken als autostrade naar het hinterland. Deze uil werd door Guido De Prins gevangen in 2014 in de Ruige Heide, niet meer dan een aantal kilometers van de Schelde. Voorheen was de soort enkel gekend uit de duingebieden van West- Vlaanderen en de Waaslandhaven in Oost-Vlaanderen. Hoe lang zou het duren voor we deze soort kunnen verwelkomen op de Kalmthoutse Heide? Dat zou een leuke waarneming zijn die bovendien zou kunnen indiceren dat de verschillende deelgebieden van het Grenspark hun functie als stapstenen voor een natuurlijke migratie gedegen vervullen. Heidewitvlakvlinder - Orgyia antiquoides (Hübner, 1822) Bij wijze van uitdagende opdracht zijn de broers Foquet dit jaar op zoek gegaan naar een soort die eigenlijk uitgestorven gewaand werd, met uitzondering van een kleine populatie in Landschap de Liereman: de Heidewitvlakvlinder. Ze vonden hem zonder problemen als rups in een stukje nabij de Keetheuvel en het Stappersven. Nadien werd nog naar rupsen gezocht en bleken toch heel wat exemplaren te vinden langs de landbouwweg naar de Steertse heide, ter hoogte van oude plagplekken met veel zonnedauw. Het zal een open vraag blijven of het ofwel een uitstekend jaar was voor de soort,of dat ze eigenlijk nog in relatief hoge aantallen aanwezig is in het Grenspark en er tot dan toe over de soort gekeken was. De harige, geel-zwarte rups valt goed op met haar zwart staartborsteltje en zwarte borstels op de kop. De imago s vallen minder: het vrouwtje is vleugelloos en zit verscholen tussen de vegetatie, het bruine mannetje vliegt in de zomermaanden laag over de heide op zoek naar een vrouwtje. We vonden tot dus ver alleen maar rupsen tot behoorlijk laat in het jaar. Leuk weetje: de vrouwtjes hebben geen vleugels en hebben dus min of meer hun uiteindelijke vorm zodra ze uit hun pop sluipen. Terwijl de mannetjes zo snel mogelijk hun vleugels ontvouwen en oppompen komt bij het vrouwtje een chemisch proces op gang: het aanmaken en vrijgeven van feromonen. De mannetjes zijn uitgerust met een goed werkend paar borstelige antennes waarmee de feromonen worden opgepikt en de vliegvlugge mannetjes volgen het spoor tot bij een wijfje. Niet zelden richten verschillende mannetjes hun pijlen op hetzelfde vrouwtje. Zou daar de naam Latijnse naam Orgyia van afgeleid zijn? Nee dus, dat betekent niet meer dan met uitgestrekte armen, duidend op de rusthouding van de vlinders met het voorste potenpaar recht vooruit.

16 Zustermot Monopis monachella(hübner, 1796) Een soort die we jaarlijks vangen, maar het tot nu toe niet het overzicht haalde is de Zustermot. Aangezien deze zeldzame micro een typische soort is voor zandgronden verdient ze haar plaats hier des te meer! Over de leefwijze en het uiterlijk van het larvale stadium van de Zustermot is weinig geweten, maar de larven voeden zich alleszins met detritus dat ze vinden in o.a. vogelnesten. In Nederland lijkt de soort gevestigd te zijn in een groot aantal locaties langsheen de kust en op de zandgronden in het binnenland. In België lijkt de soort zich echter niet zo opvallend te profileren langs de kust, maar is ze wel gekend vanuit de Waaslandhaven en de zandgronden in de Noorderkempen en provincie Limburg. Aangezien we de soort reeds vingen in de Hazenduinen, de Oude Gemeentebossen, de Keetheuvel, de Biezenkuilen en de Zandplaat lijkt het erop dat de soort over het hele heidegebied in de Kalmthoutse Heide voorkomt. Nu is het enkel nog wachten op eventuele vangsten in het Nederlands deel van het Grenspark. Zilveroogje Tebenna micalis (Mann, 1857) Het jaar 2015 was voor trekvlinders een absoluut topjaar. Zo werden er van verschillende soorten recordaantallen waargenomen in de lage landen. Dit werd niet alleen vastgesteld voor macrosoorten, ook verschillende soorten micronachtvlinders kunnen best een lange afstand afleggen en waren dus ook in opvallend hoge aantallen aanwezig. Afgelopen jaar was ook een topjaar voor het Zilveroogje, een micro waarvan vermoed wordt dat ze trekvlinders zijn. De eerste waarnemingen van deze soort in België dateren slechts van 2013 en afgelopen twee jaren volgde reeds een echte doorbraak wat uiteindelijk resulteerde in de vangst van één vlinder door Guide De Prins op de Ruige Heide. De soort wordt het vaakst aangetroffen op Heelblaadjes Pulicaria dysenterica, een plantensoort die op verschillende locaties in het Grenspark, zij het niet massaal, aanwezig is. Een vervolgwaarneming lijkt dus niet uit den boze.

17 Donkere Wapendrager Clostera pigra (Hufnagel, 1766) Dat niet alles op bestelling komt was zeker van toepassing bij de Donkere Wapendrager! Hoewel deze tandvlinder zijn grootste concentraties kent in en rond moerasgebieden, natte heiden en duinvalleien duurde het echter tot 1 augustus 2015 voor we er eentje konden strikken, meerbepaald in de Boterbergen. Dit exemplaar vormde meteen het eerste geval voor het Grenspark. Aangezien deze wapendrager afhankelijk is van wilgen Salix sp en (ratel)populier Populus sp als waardplant is het niet onwaarschijnlijk dat er op meerdere locaties in het Grenspark (kleine) populaties kunnen voorkomen. Florida-uil Spodoptera exigua (Hübner, 1808) Het werd reeds eerder vermeld: 2015 was een ongekend topjaar voor trekvlinders! Eén van de soorten waarvan ongekend hoge aantallen werden waargenomen is de Florida-uil, een macrosoort die zijn naam dankt aan het feit dat de eerste exemplaren die waargenomen werden in Nederland meegelift waren met een lading Gerbera s afkomstig uit Californië. Pas nadien werd de soort ook bekend als trekvlinder van Zuid-Europa die er af en toe in slaagt om tot in de lage landen te migreren. Dankzij het warme weer en de constante zuidenwind werd ons land overspoeld en na honderden meldingen moest en zou deze zeldzame soort op de Grenspark-lijst komen te staan.zo geschiedde!een exemplaar dat op 20 september gevangen werd op de Zandplaat tekende voor het eerste geval voor het gebied! Of we deze warmteminnende soort nog eens gaan te zien krijgen is nog maar de vraag, want vooralsnog wordt de soort nog niet jaarlijks waargenomen in België.

18 Gevlekte Eikenvouwmot - Phyllonorycter muelleriella(zeller, 1839) Over de Gevlekte Eikenvouwmot valt op zich niet zo heel veel te vertellen. Het is opvallend dat deze soort voor het eerst in het Grenspark wordt waargenomen via een imago op licht. Typisch voor vertegenwoordigers van het genus Vouwmotten Phyllonorycter sp. is dat ze als vouwmijn worden gevonden op de bladeren van een grote variatie aan bomen. De Gevlekte Eikenvouwmot heeft als waardplant zowel Wintereik Quercus petraea als Zomereik en vliegt als imago in mei en augustus. De soort komt over het hele land voor, maar is nooit algemeen. Ook in de buurlanden komt de soort overal voor waar de waardplanten aanwezig zijn. Onze eerste exemplaar werd gevangen tijdens de grote vangactie op 1 augustus aan de Oude Gemeentebossen. Meidoornplatlijf - Semioscopis steinkellneriana(denis & Schiffermüller, 1775) Het meidoornplatlijfje is een verwante van het Berkenplatlijfje wat we al wel kenden uit het Grenspark. Het was dan ook een beetje verwonderlijk dat we op 16 april aan de Boterbergen 2 exemplaren vingen. De soort is waarschijnlijk aan een lichte opmars bezig, maar veel gegevens ontbreken. Volgens waarnemingen.be is dit de noordelijkste waarneming uit België, waar het bolwerk van de soort zich in het zuiden van het land bevindt.

19 Ling Pug - Eupithecia absinthiata ssp.goossensiata (Mabille, 1869) Egale Dwergspanner hadden we al gevangen en bovendien wisten we ook dater een typische ondersoort voor heidegebieden op zandgrond bestond, namelijk de goossensiata egale dwergspanner of de Ling Pug in het Engels. Tijdens de grote vangactie van 1 augustus werd voor het eerst een typisch exemplaar gedetermineerd van deze ondersoort. De belangrijkste waardplant van deze mot is Struikheide, waarvan er overvloedig veel aanwezig is in het Grenspark. De piek van de vliegtijd ligt in juli-augustus. In België is de Ling Pu enkel bekend uit de heideterreinen in de Kempen. Grijze heide-uil - Lycophotia molothina(esper, 1789) De Grijze Heide-uil is een beetje de vreemde eend in de bijt hier,aangezien we de soort nog niet gevonden hebben in het Grenspark. In 2006 werd de soort nog wel gevangen door Jacobs & Steeman. Het is een typische indicatorsoort van zeer kwalitatieve heidegebieden, en heeft als waardplant Struikheide. Het ziet er meer en meer naar uit dat er geen populatie meer voorkomt van de soort in het Grenspark. Dit zou betekenen dat er in heel België geen levensvatbare populaties meergekend zijn. Hoopgevend zijn enkele occasionele waarnemingen van zwervende exemplaren de afgelopen jaren in België.De hoop leeft dat er alsnog een populatie voorkomt in het Grenspark. De piek van de vliegtijd bevindt zich in de 2 de helft van mei. In 2016 gaan we zeker nog eens een extra poging ondernemen om de soort te vinden.

20 Sneeuwbeer - Spilosoma urticae(esper, 1789) Sneeuwbeer klinkt spectaculair, maar is een eerder sobere, witte nachtvlinder. Dat de soort ergens in het Grenspark zou zitten was niet verwonderlijk, maar het duurde toch tot 20 juni eer we een exemplaar te pakken kregen. Tijdens een ultieme poging om Heidedaguil te vangen werd als troostprijs een Sneeuwbeer gevangen. Eigenlijk hadden we deze typische soort van moerasachtige biotopen verwacht op de pidpa-bekkens, maar het was in de vochtige stukken met Dopheide langs de landbouwweg dat de soort in de val vloog. In Vlaanderen is de soort zeker niet algemeen en komt ze vooral voor in Oost- en West-Vlaanderen in moerassen en natte graslanden. In de Kempen ontbreekt de soort grotendeels en ook in Wallonië staat ze te boek als zeer zeldzaam. Met dank aan de fotografen voor hun foto s : Dan Slootmaekers, Marc Herremans, Guido De Prins, Davy De Grootte, Raphael Lebrun, Regis Nossent, Wouter Mertens, Stijn Baeten en Joris Elst

21 Bijlage 2. Soortenlijst De nachtvlindersoortenlijst van het Grenspark de Zoom - Kalmthoutse Heide verdeeld over waarnemingen van voor 2000 (de historische waarnemingen), waarnemingen gedaan in de periode en waarnemingen gedaan sinds de start van de monitoring in De soorten zijn opgesplitst per familie en telkens wordt ook vermeld hoeveel soorten er van die familie in België reeds zijn waargenomen. Groene vakjes verwijst naar soorten die dit jaar voor de eerste keer in het Grenspark gevonden zijn. Soorten in het rood zijn zeldzame soorten, soorten in het vetrood zijn zeer zeldzame soorten. De zeldzaamheid is gebaseerd op de zeldzaamhedenstatus volgens waarnemingen.be. De lijst van voor 2000 omvat oude waarnemingen sinds eind 19de eeuw tot de gegevens van Guido en Willy De Prins in de jaren '80. De 2de lijst van 2000 tot 2011 omvat de gegevens van Maarten Jacobs en Chris Steeman uit 2006 aangevuld met enkele gegevens van Stijn Baeten en Joris Elst uit Sinds dit jaar werden ook alle bekende waarnemingen uit het Nederlandse deel van het Grenspark opgenomen via waarnemingen.be. Alsook de inspanningen van Guido De Prins in de Ruige Heide wat onderdeel is van Grenspark +. Dit levert nog enkele soorten extra op. De totale lijst telt nu 928 soorten! Sinds het begin van de monitoring werden hiervan maar liefst 795 soorten bevestigd. Legende: x: imago m: mijn r: rups?: waarschijnlijk deze soort, maar niet met zekerheid, telt niet mee in de totale soortenlijst Noot: Indien de soort werd opgemerkt als imago en als rups of mijn werd geopteerd om de soort in de tabel als imago op te nemen. Micropterigidae - 6 species 1 < x Micropterix aruncella (Scopoli, 1763) Vroege Oermot x Eriocraniidae - 8 species 5 x Dyseriocrania subpurpurella (Haworth, 1828) Eikenpurpermot x x x x x Eriocrania cicatricella (Zetterstedt, 1839) Roze Purpermot m m m x Eriocrania sangii (Wood, 1891) Grijsrupspurpermot m m x Eriocrania semipurpurella (Stephens, 1835) Variabele Purpermot x x m x Heringocrania unimaculella (Zetterstedt, 1839) Zilvervlekpurpermot m m Hepialidae - 5 species 2 x Phymatopus hecta (Linnaeus, 1758) Heidewortelboorder x x x x x x Triodia sylvina (Linnaeus, 1761) Oranje Wortelboorder x x x x Nepticulidae - 72 species 32 x Ectoedemia albifasciella (Heinemann, 1871) Gewone Eikenblaasmijnmot m m x Ectoedemia heringi (Toll, 1934) Oostelijke eikenblaasmijnmot x? x Ectoedemia occultella (Linnaeus, 1767) Ronde Berkenblaasmijnmot m x Ectoedemia rubivora (Wocke, 1860) Bramenblaasmijnmot m m x Ectoedemia septembrella (Stainton, 1849) Hertshooimineermot m x Ectoedemia subbimaculella (Haworth, 1828) Gespleten Eikenblaasmijnmot m

22 x Ectoedemia turbidella (Zeller, 1848) Abelenbladsteelmineermot m x Stigmella alnetella (Stainton, 1856) Zwartkraagelzenmineermot m x Stigmella anomalella (Goeze, 1783) Bruine Rozenmineermot m x Stigmella assimilella (Zeller, 1848) Ratelpopuliermineermot m x Stigmella aurella (Fabricius, 1775) Braammineermot m x Stigmella basiguttella (Heinemann, 1862) Boogjeseikenmineermot m m m x Stigmella betulicola (Stainton, 1856) Sociale Berkenmineermot m m m x Stigmella confusella (Wood & Walsingham, 1894) Donkere Berkenmineermot m m x Stigmella continuella (Stainton, 1856) Groene Berkenmineermot m m m x Stigmella floslactella (Haworth, 1828) Hazelaarmineermot m x Stigmella hemargyrella (Kollar, 1832) Zilverbandbeukenmineermot m x Stigmella lapponica (Wocke, 1862) Vroege Berkenmineermot m m x Stigmella luteella (Stainton, 1857) Late Berkenmineermot m m m x Stigmella malella (Stainton, 1854) Appelbladmineermot m x Stigmella microtheriella (Stainton, 1854) Maagdelijke Mineermot m m x Stigmella myrtillella (Stainton, 1857) Bosbesmineermot m x Stigmella nylandriella (Tengström, 1848) Gewone Lijsterbesmineermot m m m x Stigmella obliquella (Heinemann, 1862) Schietwilgmineermot m x Stigmella oxyacanthella (Stainton, 1854) Boogjesmineermot m x Stigmella ruficapitella (Haworth, 1828) Variabele Eikenmineermot m x Stigmella sakhalinella Puplesis, 1984 Bladrandberkenmineermot m m m x Stigmella salicis (Stainton, 1854) Gewone Wilgenmineermot m m m x Stigmella samiatella (Zeller, 1839) Bruine Eikenmineermot m m x Stigmella speciosa (Frey, 1857) Esdoornmineermot r m x Stigmella tiliae (Frey, 1856) Lindemineermot m m x Stigmella tityrella (Stainton, 1854) Zigzagbeukenmineermot m m Heliozelidae - 5 species 3 x Heliozela hammoniella Berkenzilvervlekmot m m m x Heliozela resplendella (Stainton, 1851) Elzenzilvervlekmot m m x Heliozela sericiella (Haworth, 1828) Eikenzilvervlekmot m m Adelidae - 20 species 6 x Adela cuprella (Denis & Schiffermüller, 1775) Wilgenlangsprietmot x x Adela reaumurella (Linnaeus, 1758) Smaragdlangsprietmot x x x x x x x Cauchas rufimitrella (Scopoli, 1763) Pinksterbloemlangsprietmot x x x Nematopogon robertella (Clerck, 1759) Naaldboslangsprietmot x x Nematopogon swammerdamella (Linnaeus, 1758) Bleke Langsprietmot x x x x Nemophora degeerella (Linnaeus, 1758) Geelbandlangsprietmot x x x Prodoxidae - 6 species 1 x Lampronia fuscatella (Tengström, 1848) Berkengalmot x Incurvariidae - 6 species 4 x Incurvaria masculella (Denis & Schiffermüller, 1775) Gewone Witvlekmot x x

23 x Incurvaria oehlmaniella (Hübner, 1796) Bosbeswitvlekmot x x x x Incurvaria pectinea Haworth, 1828 Berkenbladsnijdermot x x Phylloporia bistrigella (Haworth, 1828) Bandwitvlekmot m x m Tischeriidae - 6 species 4 x Coptotriche marginea (Haworth, 1828) Gele Bramenvlekmot x m x Tischeria decidua Hoefijzervlekmot m x Tischeria dodonaea Stainton, 1858 Bruine Eikenvlekmot m m x Tischeria ekebladella (Bjerkander, 1795) Gewone Eikenvlekmot x m m x m Tineidae - 35 species 10 Infurcitinea argentimaculella (Stainton, 1849) Moswortelmot r? x Lichenotinea pustulatella (Zeller, 1852) Zandkroeskopje x x Monopis laevigella (Denis & Schiffermüller, 1775) Kijkgaatje x x Monopis monachella (Hübner, 1796) Zustermot x x x x x x Monopis obviella (Denis & Schiffermüller, 1775) Geel Kijkgaatje x? x Monopis weaverella (Scott, 1858) Witvlekkijkgaatje x x x x Morophaga choragella (Denis & Schiffermüller, 1775) Elfenbankjesmot x x Nemaxera betulinella (Fabricius, 1787) Oranjebruin Kroeskopje x Nemapogon ruricolella (Stainton, 1849) Okerkleurig Kroeskopje? Niditinea fuscella (Linnaeus, 1758) Vogelnestmot? x Tinea pellionella Linnaeus, 1758 Gewone Pelsmot x x Tinea semifulvella Haworth, 1828 Auroramot x x x Triaxomera parasitella (Hübner, 1796) Zwammenmot x x Psychidae - 22 species 8 x Bankesia conspurcatella Voorjaarszakdrager x x Pachythelia villosella (Ochsenheimer, 1810) Grote Reuzenzakdrager m m x Proutia betulina (Zeller, 1839) Sierlijke Zakdrager m x Psyche casta (Pallas, 1767) Gewone Zakdrager x m m x Dahlica triquetrella (Hübner, 1813) Zandzakdrager? m m x Epichnopterix plumella (Denis & Schiffermüller, 1775) Graszakdrager m m x Ptilocephala plumifera (Ochsenheimer, 1810) Pluimzakdrager x x Taleporia tubulosa (Retzius, 1783) Sigaarzakdrager x x m x m x Bucculatricidae - 14 species 5 Bucculatrix bechsteinella (Bechstein & Scharfenberg, 1805) Meidoornooglapmot m x Bucculatrix cidarella (Zeller, 1839) Elzenooglapmot m x Bucculatrix demaryella (Duponchel, 1840) Berkenooglapmot m m m x Bucculatrix frangutella (Goeze, 1783) Vuilboomooglapmot x x m x Bucculatrix noltei Petry, 1912 Bijvoetooglapmot m x Bucculatrix ulmella Zeller, 1848 Eikenooglapmot m m m Gracillariidae - 99 species 43 x Acrocercops brongniardella (Fabricius, 1798) Zilvermijnmot m m