Verjongen en uitbreiding van Jeneverbessen in de gewestbossen van Ravels

Transcriptie

1 Verjongen en uitbreiding van Jeneverbessen in de gewestbossen van Ravels Sinds heel wat jaren zijn we bezig met het verjongen van Jeneverbessen aan het Klotgoor. Tinus heeft de aanzet gegeven. De laatste jaren zien we dat rond elke moederboom waar gewerkt wordt verjonging verschijnt. Van 1 kiemplantjes tot zelfs 19 jonge plantjes rond één moederboom. Dit jaar is een 2/3/2013 is een inventaris gemaakt van de aanwezige verjonging. Rond alle moederbomen (vrouwelijke bes dragende bomen) samen zijn 50 jonge jeneverbessen geteld. Van de reeds 23 uitgeplante jonge jeneverbessen in andere rasters zijn er na 3 jaar nog 17 van in leven, de één al in betere staat dan de andere! 1 op 4 is uitgevallen na drie jaar. Het resultaat van de laatste 6 jaar op het klotgoor zijn 67 jonge jeneverbessen. Vooral de laatste 3 jaar zien we heel veel verjonging verschijnen rond de moederbomen. Heeft vooral te maken met 4 factoren. 1) dynamiek (grond oppervlakkig losmaken) veroorzaken onder de moederbomen in de juiste periode (wanneer de meeste zaden rijp zijn (september- oktober). 2) rijpe bessen in de oppervlakkig losgemaakte aarde inwerken of intrappen. Verjonging vindt plaats waar voldoende schaduw is. In de schaduw van de moederboom of in de schaduw van andere plantjes (heide pijpenstrootje) Waar voldoende vocht is in volle zon zonder lichte schaduw drogen de kiemplantjes (eerste jaar) snel uit en sterven af. Schaduw is voor de kiemplantjes essentieel!! 3) beschermen tegen begrazing (rasteren), vergrassing (zorgen voor een bodem met weinig begroeiing) plaggen, verbossing (maaien). 4 uitbreiden nieuwe rasters plaatsen en de jonge jeneverbessen onder de moederbomen uitplanten in de nieuwe rasters. Witgoorheide Ravels noord stonden reeds een raster met jeneverbessen maar voor 2011 geen verjonging gehad. Vanaf 15 oktober 2011 werd de bodem onder de moederbomen oppervlakkig gewoeld en bessen ingewerkt. Het resultaat was direct verbazend goed. 15/10/2011 oktober 2011 grond onder moederbomen omgewoeld. Aan de boom geschud en bessen in de omgewoelde grond ingewerkt.

2 30/9/2012 verjonging vastgesteld onder de twee moederbomen. Onder de ene 2 en de andere 15 jonge plantjes 17 jonge jeneverbessen in Ravels noord en 67 aan het klotgoor maakt dat er 84 jonge jeneverbessen zijn op 2/3/2013 in de gewestbossen van Ravels Na 1 jaar werden in het raster 17 jonge jeneverbessen gevonden. Deze zullen in 2013 in nieuwe rasters worden uitgeplant op dezelfde heide maar ook op de overheide en de grote poeierling Jonge jeneverbessen van klotgoor zullen ook in rasters in de hoge vijvers in Arendonk uitgeplant worden. Zie onder het schema van de jeneverbessen in Klotgoor en witgoorheide (gewestbossen van Ravels)

3

4

5

6

7

8 Stand van zaken van het aantal jeneverbessen in Ravels Arendonk en Merksplas op 30/10/2014 Totaal : 45 volwassen jeneverbessen 17 vrouwelijke 28 mannelijke 110 verjonging nog onder de moederbomen 95 jonge plantjes uitgeplant in 22 rasters 205 jonge plantjes tussen 1 en 10 jaar oud in Ravels, Arendonk, Merksplas In totaal zijn er 250 jeneverbessen In Ravels, Arendonk en Merksplas Klotgoor Ravels: 29 volwassen jeneverbessen 9 vrouwelijke - 20 mannelijke 62 verjonging onder de moederbomen 18 uitgeplant in 3 rasters 109 jeneverbessen op het klotgoor Ravels zuid Poeierling Witgoorheide 6 uitgeplant in 2 rasters 12 uitgeplant in 2 rasters 4 volwassen jeneverbessen 2 vrouwelijke en 2 mannelijke 20 stuks verjonging onder de moederbomen 24 uitgeplant in 3 rasters Paalheide Overheide 6 uitgeplant in 1 raster 6 uitgeplant in 2 rasters Hoge vijvers Arendonk: 5 volwassen 4 vrouwelijke 1 mannelijke 21 verjonging onder de moederbomen 23 uitgeplant in 6 rasters Graafsbos Merksplas: 7 volwassen 2 vrouwelijke 5 mannelijke 7 verjonging

9

10

11

12

13

14 Dit is een tussentijdse opname van verjonging van jeneverbessen in het gewestbossen Ravels, Arendonk Hoge vijvers en Graafsbos in Merksplas. De grafiek geeft duidelijk aan welke evolutie we maken bij het verjongen van jeneverbessen. De jeneverbessen zijn aangeplant in 1998 De jonge planten (stekken) waren ongeveer toen een meter groot. Vermoedelijk toen een jaar of tien oud. De moederplanten zijn vermoedelijk nu in 2014 een 25 jaar oud. Afkomst is hoofdzakelijk van As (Limburg België) en Merksplas een paar stuks. Toen ik bij Agentschap natuur en bos begon met werken (2006) was Tinus Swannet ook al aan het experimenteren rond verjongen van jeneverbessen. Zo reed hij s morgens met zijn fiets met assen van de houtkachel naar de moederbomen om daar de assen rond uit te strooien. In 2006 had hij een 6 tal jonge plantjes. Al snel werkte ik één maal per jaar rond de jeneverbessen en raakte ik er het meest bij betrokken. Van 2006 hield ook direct wat notities bij. Stilaan en door er mee bezig te zijn. Ook soms in mijn vrije tijd stop ik soms bij de jeneverbessen om de evolutie te bekijken. Vanaf 2010 zijn we 2 maal per jaar rond de bomen beginnen werken. In het voorjaar april planten we toen voor het eerst de jonge plantjes uit. Rond de moederbomen planten we de jonge plantjes het liefst na 2 jaar uit. Als we ze te lang laten staan vb 10 jaar dan dienen we te veel aarde weg te nemen bij het verplanten. Dan wordt de moederboom bedreigd. De plantjes verplanten we nu anno 2014 uit als ze 2 à 4 cm groot zijn. Dus in 2006 hadden we een 6 tal plantjes plantjes 2012 hadden we 67 jonge plantjes. Vanaf 2011 zijn we rond een populatie in Ravels noord beginnen werken (2 vrouwelijke bomen 2 mannelijke) Daar was direct verjonging (17 stuks) in In 2012 voor het eerst rond een populatie in Hoge vijvers in Arendonk. Een kwijnende populatie omdat het te nauw in gerasterd was met gegalvaniseerde kippendraad rond elke jeneverbes apart. We hebben er een ruimer raster rond gezet. Eerste jaar direct 10 jonge jeneverbessen rond de 4 moederbomen. Dit jaar 2014 tellen we 21 jonge jeneverbessen rond de 4 vrouwelijke jeneverbessen. De oudere bomen lijken nu met dat ruimer raster vitaler te worden. Dit voorjaar 29/4/2014 hebben we voor het eerst gewerkt rond 2 groepjes Jeneverbessen in Graafsbos in Merksplas. Recent direct 7 jonge jeneverbessen waargenomen. Verjonging is een probleem maar niet als je er specifiek rond werkt. Rond elke vrouwelijke jeneverbes waar we rond gewerkt hebben verkrijgen we direct na een aantal maanden verjonging. Boven in de grafiek geeft aan welke verjonging we hebben. In 1998 In 2006 In 2010 In jarige stekken van As (voornamelijk) en een paar stekken van merksplas - 6 jonge plantjes op het klotgoor in Ravels - 34 jonge plantjes op het klotgoor in Ravels - 67 jonge plantjes op het klotgoor in Ravels Ondertussen beginnen werken in Ravels Noord 2011, Hoge vijvers Arendonk 2012, Graafsbos 2014 april)

15 In 2014 op 30/10/ jonge plantjes op het klotgoor. Totaal tot en met 2014 op 30/10/ jonge plantjes in het totaal (Klotgoor, Ravels Noord, Hoge vijvers Arendonk en Graafsbos Merksplas) Waar houden we rekening mee bij het verjongen van jeneverbessen? We zorgen er voor dat we in de juiste periode (als de bessen rijp zijn en afvallen (oktober)) de bodem rond de moederbomen oppervlakkig losmaken (zorg dat de bodem rond de moederboom open aarde is met hier en daar kleine heide plantjes). We schudden wat aan de boom zodat er extra rijpe bessen onder de bomen vallen en trappen ze de bodem in. We duwen hier en daar de bessen met de vingertoppen de aarde in. Vooraleer we de bodem los maken markeren we met bamboe stokjes de jonge plantjes zodat we ze vrijwaren. We rasteren de jeneverbessen tegen de wildvraat. We maaien met de bosmaaier de overtollige vegetatie weg om zoveel mogelijk vergrassing en verbossing tegen te gaan (tegelijkertijd met het vrijstellen van de moederbomen). Wat is belangrijk om verjonging te krijgen? Verjonging vindt plaats waar voldoende schaduw is. In de schaduw van de moederboom of in de schaduw van andere plantjes (heide pijpenstrootje) Waar voldoende vocht is Losse bodem waar bessen in de aarde ondergewerkt kunnen worden liefst in de juiste periode als de bessen rijp zijn (oktober). Waarom krijgen we in een deel van Europa geen verjonging van jeneverbessen meer? Biotoop is verdwenen. In de 19 de en de 20 ste eeuw hebben heel veel gronden een andere bestemming gekregen. Door de nieuwe landbouwtechnieken (meststoffen) raakten de gemeenschappelijke (heide) gronden in onbruik. De uitgestrekte heidegronden werden bebost of een omgezet in landbouwgrond. Waardoor er maar heel weinig jeneverbesstruwelen zijn overgebleven in Vlaanderen. Gelukkig is er Heiderbos in As nog de grootste populatie van jeneverbessen in Europa. Jammer genoeg zien we daar geen verjonging meer binnen het struweel maar wel net daarbuiten.

16 Dynamiek verdween wat jeneverbessen nodig hebben. Het vele vee dat op de gronden liep de graasde hield de grond open en zorgde voor veel dynamiek. Om het vee op de potstallen droog te zetten werd oude heide geplagd en was er veel blote aarde. Door de grote open en kale heide terreinen had de wind ook vrij spel en werd er veel zand verstoven. Dus meer dynamiek dan nu. Tegenwoordig veel verbossing, vergrassing en vermossing van de bodem. Bessen hebben niet meer de kans om in blote aarde te vallen. Bessen kunnen daardoor niet meer ontkiemen. Hieronder vind je een link die een beeld geeft evolutie en aanwezigheid van jeneverbessen in de streek rond Turnhout en 18 maart Uitplanten van alle jonge jeneverbessen op nieuwe locaties maar ook in alle andere bestaande rasters. 36 jonge jeneverbesjes (herkomst Klotgoor Ravels) uitgeplant op nieuwe locaties eksterheide (Beerse) 2 rasters x 7 (14) en 7 plantjes in abtsheide (Beerse) samen met Luc Van Assche. Op 3 plaatsen op de visbeekvallei telkens 5 plantjes (15 stuks) samen met Werner De Kinderen. 7 jonge jeneverbesjes (herkomst klotgoor)zijn uitgeplant in de rasters van het klotgoor. 10 jonge jeneverbesjes (herkomst klotgoor) zijn uitgeplant op de hoogmoerheide in Merksplas. In het Graafsbos in Merksplas 7 jonge jeneverbesjes uitgeplant bij de twee al bestaande rasters. Herkomst Graafsbos. 18 jonge jeneverbesjes herkomst witgoorheide (Ravels) waarvan 5 plantjes uitgeplant in bestaande rasters van Witgoorheide. 1 op paalheide (Ravels), 5 plantjes in de bestaande rasters in overheide (Poppel), Ravels Zuid 6 stuks in de reeds bestaande rasters op perceel 18, 1 plantje in de poeierling. 18 jonge jeneverbesjes herkomst Hoge Vijvers in Arendonk waarvan 3 uitgeplant aan de Duitse basis, 2 jeneverbesjes aan den dubbele bareel, 2 plantjes aan Emsens en 3 aan het zwartven en 5 plantjes aan het klotgoor.

17