30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 1

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 1"

Transcriptie

1 KNNV afdeling Nijmegen Goudenregenstraat XN BEEK UBBERGEN secretaris@nijmegen.knnv.nl www5.knnv.nl/afdeling- Nijmegen Boshuizerbergen en Op den Buus. Rokend zand [deel 4] 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 1

2 Deel vier De plantengemeenschappen in de stuifduinen 2 Stuifzand met Grove den en Jeneverbes 5 Zichtbare tekens van voormalig hakhoutbeheer 7 De wederopstanding van de Jeneverbes 8 Terug in de Bøllingtijd 10 Heidelucifer 18 Het zand rookt in de Boshuizerbergen 20 De plantengemeenschappen in de stuifzandbiotopen 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 2

3 In de eerste fase van de natuurlijke opeenvolging van begroeiingen van zandverstuivingen (=successie) overheersen in de Boshuizerbergen algen van het geslacht Microspora. Buntgras en Zandzegge beteugelen het stuivend zand. 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 3

4 Uiteindelijk ontwikkelen zich droge graslanden behorend tot de Associatie van Buntgras en Heidespurrie. Op veel plekken ontstaan begroeiingen die gedomineerd worden door bladmossen. Het is het Ruig haarmos dat op de voorgrond treedt en dan verschijnen de korstmossen 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 4

5 Door bosopslag van naaldhout ontwikkelt zich een Korstmos- Dennenbos, een Gaffeltandmos-Jeneverbesstruweel of Berken- Eikenbos. Stuifzand (met Grove Den en Jeneverbes) Van oorsprong bestond het gebied ten Noordoosten van Venray uit oerbossen, maar de mens heeft deze bossen in de loop der eeuwen omgevormd tot eikenhakhoutbossen, heidevelden en akkertjes. De hakhoutbossen voorzagen in de houtbehoefte van de mens, de akkertjes in de voedselbehoefte en wat nu de weilanden zijn voor onze koeien, dat waren vroeger de heidevelden voor de schapen. 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 5

6 Zichtbare tekens van voormalig hakhoutbeheer De mens die zich in leven hield met jagen en het verzamelen van vruchten, vestigde zich permanent in deze gebieden, waar hij kon wonen, werken en leven. De landbouw en veeteelt kwamen op gang, bomen werden gekapt voor akkers en het vee liep in het bos, waardoor steeds meer open plekken kwamen en er geleidelijk heidevelden ontstonden. 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 6

7 Door overbeweiding van de heidevelden en door de heide te diep af te plaggen ontstonden kale plekken in de heidebegroeiing. Doordat de wind vat kreeg op deze plekken konden er steeds grotere verstuivingen van zand plaats vinden. Op deze manier zijn de stuifzanden ontstaan. De Boshuizerbergen is vroeger een grote zandverstuiving geweest. Een groot deel van deze stuifzanden is inmiddels weer vastgelegd door natuurlijke successie en is omgevormd tot productiebossen met in hoofdzaak Grove Den. Gedurende de laatste dertig jaar wordt de natuur- en recreatiefunctie van bossen steeds hoger gewaardeerd. 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 7

8 Het beheer is er dan ook thans opgericht om de eentonige productiebossen geleidelijk aan om te vormen tot een bos van hogere natuurwaarde met meer inheemse bomen, afwisselende structuur, open plekken, spontane verjonging enz. Boshuizerbergen: de wederopstanding van de Jeneverbes Natuurgebied Boshuizerbergen ontleent zijn fascinatie aan de Jeneverbes, een kleine boom of struik met scherpe naalden en opvallende, zuilvormige groeiwijze. Dit is het grootste areaal onder de grote rivieren. De Jeneverbes was vroeger massaal aanwezig in een gebied in de vorm van een hoefijzer rondom Venray. De populatie in de Boshuizerbergen is daarvan over. Er bevinden zich ook nog enkele Jeneverbessen in de Overloonse- en Ullingsche duinen. Met het Jeneverbesstruweel ging het lang, als overigens ook elders in Nederland, niet al te best. 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 8

9 De boom/struik werd op veel plaatsen verdrongen door bos. De Jeneverbes die er nog stond, was soms al meer dan een eeuw oud, en produceerde minder vruchtbaar zaad. Wat precies de oorzaak was van het ontbreken van voortplanting, weten we niet. Het is duidelijk dat luchtverontreiniging een rol speelde. De hoeveelheden stikstof en zwavel die enkele jaren geleden door toedoen van landbouw, industrie en verkeer uit de lucht neerdaalden, zijn sterk afgenomen. Het aandeel zwavel is zelfs tot 90% afgenomen. Dit is gunstig voor de bodem omdat zwavel een verzurend effect heeft wat ongunstig is voor kieming van zaden en de ontwikkeling van jeneverbessen. 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 9

10 Terug in de Bøllingtijd De Boshuizerbergen presenteren zich aan ons als een indrukwekkend landschap. Alsof we de steppentoendra van jaar geleden betraden. In die tijd bestond Nederland uit een parklandschap met berken, wilgen, espen en jeneverbessen. We fotografeerden de voor ons op doemende forten uit de omringende zandverstuivingen. 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 10

11 Het kale stuifzand van de Boshuizerbergen vormt een van de meest extreme milieus die men zich kan denken. In het humusloze, vrijwel pure kwartszand is nagenoeg geen plantenvoedingsstof aanwezig. Ook is het waterbindend vermogen bij gebrek aan fijne poriën in het zand, dat een korrelgrootte heeft van 0,1 en 0,2 millimeter, zeer laag; het stuifzand droogt aan de oppervlakte snel uit. Dauwvorming treedt niet of nauwelijks op. Regelmatig bereikt het zand een temperatuur van 50 C, op zuidhellingen tot 60 C. Doordat het zand overdag veel warmte opneemt wordt de nachtelijke uitstraling gecompenseerd en is de temperatuur s nachts relatief hoog. 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 11

12 Op 15 ha staan hier 4500 Jeneverbessen. Ze zijn waarschijnlijk in 1910 ontkiemd bij afwisseling van over- en onderbeweiding. Juniperus communis is een typische lichtkiemer, ook de volwassen struik verdraagt beschaduwing slecht. We vonden twee kiemplanten. Jeneverbes (Juniperus communis) is samen met Grove Den de enige inheemse naaldboomsoort in Nederland. De soort komt over een groot deel van Nederland voor. De struiken en zuilen van de Jeneverbes vormen een struweel met een zeer karakteristieke verschijning, dat ook door een breed publiek wordt gewaardeerd. De bessen hebben een betekenis in de keuken en aan de plant worden ook geneeskrachtige en mythische eigenschappen toegeschreven. De plant is volgens de Flora- en Faunawet beschermd en de struwelen op heide en kalkgrasland worden als beschermde biotoop genoemd in de Europese habitatrichtlijn. 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 12

13 Jeneverbesstruiken groeien op voedselarme bodem, op plaatsen waar door menselijk ingrijpen geen gesloten bos tot ontwikkeling komt. Dat ingrijpen bestond traditioneel meestal uit begrazing, maar ook branden en plaggen hebben bijgedragen aan het ontstaan van Jeneverbesstruwelen. 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 13

14 Aaneengesloten Jeneverbesstruwelen op de heide komen buiten ons land weinig voor, en zijn dus bijna uniek voor Nederland. De grootste struwelen hebben zich ontwikkeld op heidevelden en in stuifzanden. Maar ook in de kustduinen, op enkele kalkarme rivierduinen en op de kalkgraslanden in Zuid-Limburg komen of kwamen Jeneverbesstruwelen voor. De Jeneverbesstruwelen in de Boshuizerbergen zijn gebonden aan droge, kalkarme en voedselarme zandgronden van het open heidelandschap. De flora onder en tussen de struiken bestaat grotendeels uit soorten van droge heide, stuifzand en naaldbos zoals Struikhei, Zandstruisgras, Bochtige smele, Fijn schapengras. 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 14

15 Diverse mos- en korstmossoorten zijn er plaatselijk algemeen, bijvoorbeeld Ruig haarmos en Grijs Kronkelsteeltje. Jeneverbesstruwelen worden ook gezien als een waardevol biotoop voor paddenstoelen, mossen en korstmossen. Maar hier kunnen wel wat kanttekeningen bij worden geplaatst. Veel als kenmerkend aangemerkte soorten komen voor in het milieu waarin de Jeneverbesstruiken zijn gekiemd, dus heidevelden, stuifzanden, heischrale graslanden en rivierduinen. Zoals in veel struwelen, is er in Jeneverbesstruweel een grote variatie in microklimaat aanwezig, met name in windsnelheid, temperatuur en vochtgehalte. 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 15

16 Dit schept goede voorwaarden voor een gevarieerde fauna. Verder kan de bodem strooiselarm of strooiselrijk zijn en varieert de hoogte en dichtheid van de begroeiing ook sterk. De Korstmossen die we overal aantreffen zijn bijzondere organismen. Het zijn schimmels die de landbouw hebben uitgevonden. Daarmee doel ik op het plantaardige deel van een korstmos, de groene alg. Met hun structuur van draden houden de schimmels een algencultuur vast. De schimmel biedt houvast en slaat water op, de alg zorgt voor voedsel. Als planten zorgen die voor het opnemen van energie van de zon. Soms nemen blauwwieren de plaats van de alg in. 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 16

17 In heel Nederland komen meer dan 600 verschillende soorten voor. In de Boshuizerbergen groeien vooral verschillende soorten rendiermos, uit de Cladonia-familie. Korstmossen kunnen goed tegen weer en wind, droogte en storm, maar niet tegen luchtvervuiling. Ze hebben geen wortels en leven bijna letterlijk van de regen en de wind. In gebieden met veel fabrieken die zwavelhoudende rook in de lucht brengen komen de meeste soorten korstmossen niet voor. Veel fabrieken hebben vanaf eind jaren '80 van de vorige eeuw fil ters in hun schoorstenen gebouwd om de zwavel eruit te halen. Vanaf toen zag je sommige soorten weer terugkomen. Door het warmere klimaat in de jaren na 1990 is een aantal noordelijke soorten korstmossen zeldzamer geworden, terwijl enkele zuidelijke soorten nu in Nederland voorkomen. 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 17

18 Korstmossen hebben een aantal karakteristieke groeivormen: draadvormig, korstvormig, bladvormig of struikvormig, soms verbreed tot een soort bekertjes. Korstmossen kunnen zich zowel geslachtelijk als ongeslachtelijk voortplanten. De schimmel maakt sporen, net als bij paddenstoelen. De spore moet als zij ergens terecht is gekomen, dan wel een geschikte alg vinden. Korstmossen doen veel meer aan ongeslachtelijke voortplanting. Ze scheiden kleine stukjes af op een speciaal deel van het korstmos. Die kunnen makkelijk meegevoerd worden door wind of water. Korstmossen groeien langzaam. Korstvormige korstmossen op schrale stenen groeien maar enkele millimeters per jaar, maar worden eeuwen oud. Sommige struik- en bladvormige korstmossen groeien daarentegen tot zo'n 3 centimeter per jaar en worden meestal niet zo oud. De belangrijkste periode voor de groei is in de late herfst. 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 18

19 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 19

20 De kathedraal In tegenstelling tot veel andere struweelvormers, vullen Jeneverbesstruiken de open ruimten tussen de individuele planten niet of nauwelijks op, waardoor de variatie in structuur en microklimaat lang in stand blijft. Onder de fauna zijn Jeneverbeswants en Jeneverbesbladwesp specifiek gebonden aan Jeneverbes. Wat de vogels aangaat: Jeneverbesstruiken kunnen dienen als uitkijkpost voor bijvoorbeeld Grauwe Klauwier, Klapekster en als broedplaats voor veel soorten zangvogels. 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 20

21 Het zand rookt in de Boshuizerbergen Zand zand zand. Overal zand. Dun, fijn, wittig zand. Grauw zand met donkere strepen van ondergestoven takken...zand Zand onder je voeten. In je schoenen, je sokken, de omslag van je broek en als de wind tegenzit, in je haren ook. En bij harde wind knarsend tussen je tanden en bijtend in je ogen. Zand, in ribbels, in heuvels, in duinen, in vervaarlijk dreigende hopen, in eenzaamheid en leegte, uitstralende vlakten, in stuivende wolken bij stormen of harde wind vlak voor een onweersbui, zodat de omwonenden zeggen, dat het zand weer rookt. 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 21

22 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 22

23 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 23

24 Boshuizerbergen bezocht. De Maasvallei 30 maart 2013 Boshuizerbergen; KNNV afd Nijmegen; deel 4 24

GPS Wandeling Kootwijkerzand

GPS Wandeling Kootwijkerzand In deze folder vindt u de beschrijving van een gps route door het Kootwijkerzand, een prachtig stuifzandgebied in Kootwijk. Deze route is ontwikkeld door het IVN, een vereniging die zich inzet voor natuur-

Nadere informatie

LESBRIEF. Vraag 1. Het landschap van de Hoge Veluwe is afwisselend (omcirkel het juiste antwoord):

LESBRIEF. Vraag 1. Het landschap van de Hoge Veluwe is afwisselend (omcirkel het juiste antwoord): LESBRIEF Knapzakroute; beleef het Landschappenpad! Binnenkort ga je met je groep naar het Nationale Park de Hoge Veluwe om de avontuurlijke knapzakroute te lopen. Om straks in jouw veldles nog beter te

Nadere informatie

Werkstuk Aardrijkskunde Loonse en Drunense duinen

Werkstuk Aardrijkskunde Loonse en Drunense duinen Werkstuk Aardrijkskunde Loonse en Drunense d Werkstuk door een scholier 1890 woorden 30 oktober 2004 7 79 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde De Loonse en Drunense D A. Tot welk landschapstype behoort het

Nadere informatie

Heidebeheer en fauna. Verslag veldwerkplaats Droog Zandlandschap Strabrechtse Heide, 4 juni 2009

Heidebeheer en fauna. Verslag veldwerkplaats Droog Zandlandschap Strabrechtse Heide, 4 juni 2009 Heidebeheer en fauna Verslag veldwerkplaats Droog Zandlandschap Strabrechtse Heide, 4 juni 2009 Inleiders: Jap Smits (Staatsbosbeheer) en prof. dr. Henk Siepel (Alterra-WUR) De Strabrechtse Heide is een

Nadere informatie

Zand en klei 1. Van veen tot weiland 2. Blad 1. Heide Een lage plant met paarse bloemen.

Zand en klei 1. Van veen tot weiland 2. Blad 1. Heide Een lage plant met paarse bloemen. 5 Lastige woorden Blad Zand en klei Heide Een lage plant met paarse bloemen. Voedingsstoffen Voedsel dat planten nodig hebben om te groeien. Boomgaard Een stuk land met fruitbomen. Greppel Een kleine droge

Nadere informatie

Verkavelingspatroon Regelmatige blokverkaveling (door houtwallen omgeven)

Verkavelingspatroon Regelmatige blokverkaveling (door houtwallen omgeven) 4.5 Landduinen Landschapskenmerken Reliëfvorm Mozaïek van hogere zandduinen meestal bebost en lager en vlakker gelegen vennen en schrale graslanden Water Lage grondwaterstanden Bodem Zandgronden Wegenpatroon

Nadere informatie

LANDGOED BEERZE. ROUTE 4,2 km

LANDGOED BEERZE. ROUTE 4,2 km LANDGOED BEERZE ROUTE 4,2 km Een heerlijke wandeling voor de hele familie door de bossen bij Beerze, vlak bij Ommen. Lekker lopen langs heide, stuifduinen en ook via het oude huis Beerze. Route gemaakt

Nadere informatie

1.2 landschap, natuur en recreatie. Landschap

1.2 landschap, natuur en recreatie. Landschap 1.2 landschap, natuur en recreatie Landschap Radio Kootwijk vormt een belangrijke schakel in een aaneengesloten open tot halfopen droog tot vochtig stuifzand- en heidegebied dat zich uitstrekt van het

Nadere informatie

LEMELERBERG: TOPNATUUR

LEMELERBERG: TOPNATUUR LEMELERBERG: TOPNATUUR ROUTE 4,0 km Mooie, stille route langs zandvlaktes, jeneverbessen, eenzame dennen en met mooie vergezichten. Stuifzand en droge heide zijn schaars in Europa, daarom is de Lemelerberg

Nadere informatie

Heidebeheer in de 21 e eeuw

Heidebeheer in de 21 e eeuw Heidebeheer in de 21 e eeuw Henk Siebel Met OBN-faunaonderzoek van Joost Vogels, Arnold van den Burg, Eva Remke, Henk Siepel Stichting Bargerveen, Radboud Universiteit Nijmegen Herstel en beheer van droge

Nadere informatie

Natuurkwaliteit en bosgebruik Natura 2000. Rienk-Jan Bijlsma

Natuurkwaliteit en bosgebruik Natura 2000. Rienk-Jan Bijlsma Natuurkwaliteit en bosgebruik Natura 2000 Rienk-Jan Bijlsma Onderwerpen Habitatkaart bossen Veluwe Kwaliteitsverbetering habitattypen bos Oppervlaktevergroting habitattypen bos Habitatkaart: typen en criteria

Nadere informatie

Wandelroutes over het Wekeromse Zand. Lengtes: 2,5 tot 7,5 km

Wandelroutes over het Wekeromse Zand. Lengtes: 2,5 tot 7,5 km Welkom op het Wekeromse Zand Wandelroutes over het Wekeromse Zand. Lengtes: 2,5 tot 7,5 km Het Wekeromse Zand is een van de laatste grote stuifzandgebieden van Nederland. Het landschap is zeer afwisselend

Nadere informatie

Verjonging van Jeneverbes

Verjonging van Jeneverbes Verjonging van Jeneverbes Esther Lucassen, Michael van Roosmalen, Ton Lenders, Jan Roelofs Meinweg Ecotop, 27 september 2014, Landgoed Kasteel Daelenbroek, Herkenbosch Info: Esther Lucassen, Onderzoekscentrum

Nadere informatie

Juniperus communis-formaties in heide of kalkgrasland (H5130) Verkorte naam: Jeneverbesstruwelen

Juniperus communis-formaties in heide of kalkgrasland (H5130) Verkorte naam: Jeneverbesstruwelen Dit profiel dient gelezen, geïnterpreteerd en gebruikt te worden in combinatie met de leeswijzer, waarin de noodzakelijke uitleg van de verschillende paragrafen vermeld is. Juniperus communis-formaties

Nadere informatie

Grasland en Heide. Hoofdstuk 2.2 en 2.4

Grasland en Heide. Hoofdstuk 2.2 en 2.4 Grasland en Heide Hoofdstuk 2.2 en 2.4 Planning Grasland Voedselweb opdracht Heide Voedselweb opdracht Grasland Grasland is een gebied van enige omvang met een vegetatie die gedomineerd wordt door grassen

Nadere informatie

Bloeiend plantje Spoor van een dier

Bloeiend plantje Spoor van een dier Volwassen boom Jonge boom Dode boom Hoge struik Lage struik Varen Mos Klimmende plant Bloeiend plantje Spoor van een dier Paddenstoel (op de grond) Bodemdiertje Paddenstoel (op een boom) Activiteit 3 :

Nadere informatie

Heide als landschap: historie, bodem en ontwikkeling. Rienk-Jan Bijlsma & Rein de Waal

Heide als landschap: historie, bodem en ontwikkeling. Rienk-Jan Bijlsma & Rein de Waal Heide als landschap: historie, bodem en ontwikkeling Rienk-Jan Bijlsma & Rein de Waal 1953 Nieuwe functies vragen om nieuwe beheermethoden Evenwicht tussen hei en gras wanneer ontwikkeling ongestoord verloopt

Nadere informatie

Flora van naaldbossen,

Flora van naaldbossen, Indicator 7 september 2012 U bekijkt op dit moment een archiefversie van deze indicator. De actuele indicatorversie met recentere gegevens kunt u via deze link [1] bekijken. In de naaldbossen in Nederland

Nadere informatie

De Staart in kaart. 4 jaar bosontwikkeling op voormalige akkers

De Staart in kaart. 4 jaar bosontwikkeling op voormalige akkers De Staart in kaart 4 jaar bosontwikkeling op voormalige akkers Esther Linnartz Juli 2008 Inleiding De Staart is een natuurgebied van 24 hectare aan noordoost kant van Oud-Beijerland en ligt aan de oevers

Nadere informatie

De Bunte Vastgoed Oost BV T.a.v. dhr. W. van den Top Postbus AA Ede. Geldermalsen, 28 oktober Geachte heer Van den Top,

De Bunte Vastgoed Oost BV T.a.v. dhr. W. van den Top Postbus AA Ede. Geldermalsen, 28 oktober Geachte heer Van den Top, De Bunte Vastgoed Oost BV T.a.v. dhr. W. van den Top Postbus 8029 6710 AA Ede Geldermalsen, 28 oktober 2015 betreft: project: referentie: behandeld door: bijlage(n): Toetsing herinrichting aan NNN en Natura-2000

Nadere informatie

MMC Scherpenberg Lieren. Programma van Eisen

MMC Scherpenberg Lieren. Programma van Eisen MMC Scherpenberg Lieren Programma van Eisen Dienst Landelijk Gebied Zwolle, mei 2009 Uitgangspunten Scherpenberg Voor het ontwerp op de Scherpenberg zijn de volgende zaken als input gebruikt: Vigerende

Nadere informatie

Deze wandeling voert je door naald- en loofbos, maar vooral door een bijzonder stuifzand, het Hulshorsterzand.

Deze wandeling voert je door naald- en loofbos, maar vooral door een bijzonder stuifzand, het Hulshorsterzand. Wandelen Wandelroute Leuvenhorst over het Hulshorsterzand bij Harderwijk 7 km Waar Leuvenumse bossen Vertrekpunt Parkeerplaats Hierderweg [https://maps.google.com/? q=52.3426,5.70787] De wandelroute Leuvenhorst

Nadere informatie

Opdrachten thema. Veluwe

Opdrachten thema. Veluwe en thema Schema groepjes en opdrachten bij vorm 2: elke opdracht vaste begeleider Groepje 1: zandhagedissen Groepje 2: mierenleeuwen Groepje 3: boompiepers Groepje 4: zandoorwormen Groepje 5: sneeuwvlo

Nadere informatie

Verjongen en uitbreiding van Jeneverbessen in de gewestbossen van Ravels

Verjongen en uitbreiding van Jeneverbessen in de gewestbossen van Ravels Verjongen en uitbreiding van Jeneverbessen in de gewestbossen van Ravels Sinds heel wat jaren zijn we bezig met het verjongen van Jeneverbessen aan het Klotgoor. Tinus heeft de aanzet gegeven. De laatste

Nadere informatie

DASSENWERK. werkbladen opdrachten Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen. Locatie De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen

DASSENWERK. werkbladen opdrachten Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen. Locatie De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen DASSENWERK werkbladen opdrachten Locatie De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen 2012 Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen 1. Waar ben je? Je onderzoekt vandaag een klein gebied van Nationaal Park De

Nadere informatie

Inventarisatierapport Jeneverbes Drenthe

Inventarisatierapport Jeneverbes Drenthe Inventarisatierapport Jeneverbes Drenthe Auteurs: Drs. M.C. Bulten Dhr. J. van Ginkel Fotografie: Dhr. J. van Ginkel, tenzij anders vermeld Uitgegeven door: Jeneverbesgilde Drenthe p/a Veldwerk Nederland

Nadere informatie

P Parkeerplaats. Natuurwandelpad Halfmijl. Halfmijl. Wandelroute. Bebouwing. Informatiebord. Bos. Verharde weg. Weiland. Onverharde weg.

P Parkeerplaats. Natuurwandelpad Halfmijl. Halfmijl. Wandelroute. Bebouwing. Informatiebord. Bos. Verharde weg. Weiland. Onverharde weg. prijs ƒ 2,50 e 1,25 VESSEMSEDIJK Wintelre Oerle Groote Vliet KLEINE VLIET Papegaaiencentrum KLEIN E Kleine Vliet VLIET Hoogeloon-Vessem Vessem Halfmijl Postelsche Weijer WEIJERSEWEG VESSEMSE DIJK HOOGELOONSE

Nadere informatie

Herhaling leerstof / maatwerk. Les EVOLUTIE (Groepsopdracht)

Herhaling leerstof / maatwerk. Les EVOLUTIE (Groepsopdracht) Herhaling leerstof / maatwerk Les EVOLUTIE (Groepsopdracht) Inleiding: Je gaat nadenken over hoe de mens er na 1000 jaar uit zou zien wanneer deze in een nieuwe, vreemde omgeving terecht zou komen en zich

Nadere informatie

Praktische informatie

Praktische informatie Wandelen Boswandeling landgoed De Slotplaats in Bakkeveen (Friesland) 5.84 km De Slotplaats is een natuurgebied met een grote variatie, wat het een aantrekkelijk wandelgebied maakt. Je maakt hier kennis

Nadere informatie

Woordenschat les 8.1. Vervuilde grond?

Woordenschat les 8.1. Vervuilde grond? Woordenschat les 8.1 Vervuilde grond? Afgraven en de afgraving Afgraven is de grond of aarde weghalen door te graven. De afgraving is de plaats waar de grond wordt weggenomen. Boren We boren een gat in

Nadere informatie

Bodem. Bodemleven. Bodemverzorging. Gevorderdencursus dl 1 TT Boxtel Volkstuinvereniging Ceres 2013-2014

Bodem. Bodemleven. Bodemverzorging. Gevorderdencursus dl 1 TT Boxtel Volkstuinvereniging Ceres 2013-2014 Bodem Bodemleven Composteren Bodemverzorging Gevorderdencursus dl 1 TT Boxtel Volkstuinvereniging Ceres 2013-2014 Vanavond. Bodem: leer je bodem kennen Bodemvoedselweb Composteren Bodem verbeteren en voeden

Nadere informatie

natuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN

natuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN natuurbeheer Jens Verwaerde Natuurpunt CVN indeling inleiding: voorstelling a geschiedenis van het natuurbeheer b - biotopen en soorten en hun beheer pauze c - beheer richt zich op de omgeving d - natuurbeheer

Nadere informatie

Boshuizerbergen Rokend zand.

Boshuizerbergen Rokend zand. 1 KNNV afdeling Nijmegen Goudenregenstraat 5 6573 XN BEEK UBBERGEN secretaris@nijmegen.knnv.nl www.knnv.nl/nijmegen Boshuizerbergen Rokend zand. Habitattypen: Psammofiele heide met Calluna en Genista Open

Nadere informatie

Herstel Grote stuifzanden

Herstel Grote stuifzanden Herstel Grote stuifzanden Verslag veldwerkplaats Droog zandlandschap Loonse en Drunense Duinen, 24 juni 2009 Inleiders: Michiel Riksen (WUR), Martijn Nijssen (Stichting Bargerveen/Radboud Universiteit

Nadere informatie

Foto s der natuur, biodiversiteit

Foto s der natuur, biodiversiteit Zoals u wellicht heeft gemerkt is 2010 het internationale jaar van de biodiversiteit. Met mijn fotoproject hoop ik het bewustzijn van biodiversiteit te verbeteren, want Biodiversiteit is leven Foto s der

Nadere informatie

3. Inventarisatie. Organisatie. Figuur 1: Grafiek met het aantal retour gezonden inventarisatieformulieren per organisatie.

3. Inventarisatie. Organisatie. Figuur 1: Grafiek met het aantal retour gezonden inventarisatieformulieren per organisatie. 3. Inventarisatie 3.1. Methode Het inventarisatieformulier (zie bijlage 2) voor de Jeneverbes is verspreid via diverse organisaties naar beheerders en vrijwilligers. De organisaties die hierbij aan bij

Nadere informatie

Life+ Together for Nature. samen werken aan herstel van heidelandschap

Life+ Together for Nature. samen werken aan herstel van heidelandschap Life+ Together for Nature samen werken aan herstel van heidelandschap Life+ Together for Nature samen werken aan herstel van heidelandschap TOGETHER? TOGETHER staat voor TO GET HEath Restored: we zetten

Nadere informatie

Wandelroute Zwarte Berg, vlak bij Drunen

Wandelroute Zwarte Berg, vlak bij Drunen Wandelroute Zwarte Berg, vlak bij Drunen 4.3 km wandelen Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen is een uniek stuifzandgebied in West-Europa. Op deze route zie je niet alleen zandheuvels, maar ook

Nadere informatie

Klimaten Verschillende klimaten - Tropisch klimaat - Droog klimaat - Gematigd klimaat - Landklimaat - Poolklimaat - Mediterraan klimaat - Subtropisch klimaat https://schooltv.nl/video/klimaatzones-van-de-wereld-waarom-zijn-er-verschillende-klimaatzones/

Nadere informatie

Planten. over bloemetjes en bijtjes Knollen en citroenen

Planten. over bloemetjes en bijtjes Knollen en citroenen Planten over bloemetjes en bijtjes Knollen en citroenen Deze bijeenkomst Planten versus dieren Indeling van het plantenrijk Voortplanting Ecosystemen Indeling van het leven op aarde Er zijn 4 rijken: Bacteriën

Nadere informatie

Thema: Noordpool, natuur, dieren, reizen, klimaat

Thema: Noordpool, natuur, dieren, reizen, klimaat Lesbrief www.leopold.nl Auteur: Enzo Pérès-Labourette / ISBN 978 90 258 7316 5 Leeftijd: 5-8 jaar Thema: Noordpool, natuur, dieren, reizen, klimaat Wat ik bomen wil vertellen Voor het lezen Vertel aan

Nadere informatie

Het is nog niet bedwelmend, maar de bloemetjes van de meloenboom beginnen te geuren.

Het is nog niet bedwelmend, maar de bloemetjes van de meloenboom beginnen te geuren. De Wiershoeck-Kinderwerktuin, maandag 23 november 2015 Beste natuurliefhebber/-ster, Het was dinsdag zoals verwacht: koud, veel wind en regen. Het was gewoon een onaangename dag, een dag waarop je maar

Nadere informatie

Biotoop heide. Cursus natuurmanagement, 2019

Biotoop heide. Cursus natuurmanagement, 2019 Biotoop heide Cursus natuurmanagement, 2019 Natura 2000 Wat doen we vandaag? Heide Heide in Vlaanderen Begin 19 de eeuw Grootste uitbreiding heidelandschap (woeste grond) De mens vecht om er te overleven.

Nadere informatie

d rm Neder wa e landopg

d rm Neder wa e landopg Opgewarmd Nederland deel Plant en dier: blijven, komen, weggaan of... Soorten, verspreiding en klimaat Kleine beestjes: sterk in beweging Libellen: voordeel van een warmer klimaat Dagvlinders: extra onder

Nadere informatie

Bosopdrachten. Praktijkopdrachten groep 7/8

Bosopdrachten. Praktijkopdrachten groep 7/8 Bosopdrachten Praktijkopdrachten groep 7/8 Inhoud..1 Determineren.2 Het bos van binnen naar buiten.5 Klimaat en sfeer in het bos 6 1) DOE JE OREN OPEN..6 2) VOEL EN RUIK..6 3) KLIMAAT..6 Boomdikte...7

Nadere informatie

Bijlage VMBO-GL en TL-COMPEX 2006

Bijlage VMBO-GL en TL-COMPEX 2006 Bijlage VMBO-GL en TL-COMPEX 26 tijdvak 1 BIOLOGIE CSE GL EN TL COMPEX Deze bijlage bevat informatie. 613-1-589b DUINEN INFORMATIE 1 DUINGEBIEDEN Het grootste deel van de Nederlandse kust bestaat uit duingebieden.

Nadere informatie

BESLUIT NATUURBESCHERMINGSWET 1998 VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN GELDERLAND

BESLUIT NATUURBESCHERMINGSWET 1998 VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN GELDERLAND BESLUIT NATUURBESCHERMINGSWET 1998 VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN GELDERLAND Datum besluit : 2 juni 2016 Onderwerp : Natuurbeschermingswet 1998 2015-017295 - gemeente Arnhem Activiteit : Aanpassingen van

Nadere informatie

Woordenschat blok 03 gr4 Les 1 De bodem: de grond waarin planten kunnen groeien. De duinen: heuvels van zand langs de zee. De plant: een stengel met

Woordenschat blok 03 gr4 Les 1 De bodem: de grond waarin planten kunnen groeien. De duinen: heuvels van zand langs de zee. De plant: een stengel met Woordenschat blok 03 gr4 Les 1 De bodem: de grond waarin planten kunnen groeien. De duinen: heuvels van zand langs de zee. De plant: een stengel met bladeren die groeit. De rots: een heel grote steen op

Nadere informatie

2. Maak met de 4 buizen een vierkant op de grond. Dit is het zoekraam.

2. Maak met de 4 buizen een vierkant op de grond. Dit is het zoekraam. Opdracht 1. Gebruik je ogen goed. In het bos kun je van alles ontdekken! Komen er onder de bomen verschillende soorten insecten en of bodemdiertjes voor? Het beste bos 1. Materiaal tas 1: zoekraam, 1 schepje,

Nadere informatie

Woordenschat - memory Taal Actief groep 4 Thema 3 Les 1

Woordenschat - memory Taal Actief groep 4 Thema 3 Les 1 Woordenschat - memory Taal Actief groep 4 Thema 3 Les 1 de berg Is een hoog stuk land. Soms ligt er sneeuw bovenop. de top Het hoogste stukje van de berg. Hoger kun je niet klimmen. de beek Dit is een

Nadere informatie

Gierzwaluw. Boomleeuwerik. Witte kwikstaart. Nachtzwaluw

Gierzwaluw. Boomleeuwerik. Witte kwikstaart. Nachtzwaluw Boomleeuwerik Leeft in droge, schrale heidevelden met losse boompjes en boomgroepen. Broedt ook in jonge aanplant van naaldbos (spar of den). Gierzwaluw Broedt onder daken van oudere gebouwen in Roermond.

Nadere informatie

Project Planten ABC. Week 1ABC: Algemeen

Project Planten ABC. Week 1ABC: Algemeen Project Planten ABC Week 1ABC: Algemeen Info: Planten Planten eten, ademen en groeien. Sommige planten houden van natte grond. Anderen van droge grond. Sommige planten houden van veel zon en warmte. Anderen

Nadere informatie

Grond of aarde weghalen door te graven. Graven is een gat in de grond maken. De plaats waar de grond wordt weggenomen.

Grond of aarde weghalen door te graven. Graven is een gat in de grond maken. De plaats waar de grond wordt weggenomen. Les 1 De bodemverontreiniging. afgraven Grond of aarde weghalen door te graven. Graven is een gat in de grond maken. De afgraving De plaats waar de grond wordt weggenomen. De bodemverontreiniging De grond

Nadere informatie

KNNV afdeling Nijmegen, maart

KNNV afdeling Nijmegen, maart KNNV afdeling Nijmegen Goudenregenstraat 5 6573 XN BEEK UBBERGEN secretaris@nijmegen.knnv.nl www5.knnv.nl/afdeling-nijmegen Boshuizerbergen en Op den Buus. Rokend zand [deel 2] KNNV afdeling Nijmegen,

Nadere informatie

Trosbosbes Effecten op het ecosysteem en mogelijkheden voor bestrijding

Trosbosbes Effecten op het ecosysteem en mogelijkheden voor bestrijding Trosbosbes Trosbosbes Effecten op het ecosysteem en mogelijkheden voor bestrijding GertJan van Duinen Vraagstelling Hoe beïnvloedt Trosbosbes ecosysteem? Peelvenen: veenontwikkeling, biodiversiteit Factoren

Nadere informatie

2 Bemesting 44 2.1 Meststoffen 44 2.2 Soorten meststoffen 46 2.3 Grondonderzoek 49 2.4 Mestwetgeving 49

2 Bemesting 44 2.1 Meststoffen 44 2.2 Soorten meststoffen 46 2.3 Grondonderzoek 49 2.4 Mestwetgeving 49 Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Bodem en grond 9 1.1 Grond, bodem en grondsoorten 9 1.2 Eigenschappen van grond 20 1.3 Problemen met de grond 23 1.4 Verbeteren van landbouwgronden 30 1.5 Transport van

Nadere informatie

Bermenplan Assen. Definitief

Bermenplan Assen. Definitief Definitief Opdrachtgever: Opdrachtgever: Gemeente Assen Gemeente Mevrouw Assen ing. M. van Lommel Mevrouw M. Postbus van Lommel 30018 Noordersingel 940033 RA Assen 9401 JW T Assen 0592-366911 F 0592-366595

Nadere informatie

Wandelroute Brunssummerheide, bij Heerlen (lichtblauw)

Wandelroute Brunssummerheide, bij Heerlen (lichtblauw) Wandelroute Brunssummerheide, bij Heerlen (lichtblauw) 4.7 km wandelen Maak kennis met de hoogtepunten van de Brunssummerheide op de 'lichtblauwe' route. Wandel over heidevelden, langs vennen en door bossen.

Nadere informatie

Hartelijk welkom. Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Holtingerveld

Hartelijk welkom. Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Holtingerveld Hartelijk welkom Informatieavond Beheerplan Natura 2000 Holtingerveld Programma Opening Opzet en doel van deze avond Even terug kijken Hoe staat het met de Programmatische Aanpak Stikstof Korte samenvatting

Nadere informatie

WERKBLAD OPDRACHTEN. Locatie: De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen. 2008 Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen

WERKBLAD OPDRACHTEN. Locatie: De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen. 2008 Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen Dassenwerk WERKBLAD OPDRACHTEN Locatie: De Drie Linden Giersbergen 8 Drunen 2008 Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen 1. Waar ben je? Je gaat een onderzoek doen in een klein gebied van Nationaal

Nadere informatie

DE BANEN NAAR EEN HOGER PEIL

DE BANEN NAAR EEN HOGER PEIL DE BANEN NAAR EEN HOGER PEIL Bekijk op https://www.youtube.com/watch?v=pgyczqy-krm voor het herinirichtingplan Sarsven en De Banen. Begin vorige eeuw kwamen plantenliefhebbers uit het hele land al naar

Nadere informatie

Toekomst voor eeuwenoud bos Samenvatting van het beheerplan Norgerholt Concept

Toekomst voor eeuwenoud bos Samenvatting van het beheerplan Norgerholt Concept Toekomst voor eeuwenoud bos Samenvatting van het beheerplan Norgerholt Concept a Toekomst voor eeuwenoud bos Samenvatting van het beheerplan Norgerholt Colofon Deze samenvatting is een uitgave van de

Nadere informatie

NOTITIE BOMENKAP GASLEIDINGTRACE ODILIAPEEL - MELICK

NOTITIE BOMENKAP GASLEIDINGTRACE ODILIAPEEL - MELICK NOTITIE BOMENKAP GASLEIDINGTRACE ODILIAPEEL - MELICK Opgesteld door: Ing. D. Heijkers In opdracht van: N.V. Nederlandse Gasunie Datum: 14 november 2011 Inleiding De Gasunie is voornemens een aardgastransportleiding

Nadere informatie

Inpassingsplan Kavel B (zuidelijke kavel) Leiweg VM aanleg 3000 m 2 natuur

Inpassingsplan Kavel B (zuidelijke kavel) Leiweg VM aanleg 3000 m 2 natuur Inpassingsplan Kavel B (zuidelijke kavel) Leiweg 16-8-2018 VM aanleg 3000 m 2 natuur Bij de aanleg en onderhoud van het stuk natuur achter de woonbestemming gelegen op de locatie Leiweg ongenummerd perceel

Nadere informatie

BERGVENNEN. ROUTE 2,3 km

BERGVENNEN. ROUTE 2,3 km BERGVENNEN ROUTE 2,3 km Tegen de Duitse grens, in Noordoost Twente, ligt natuurgebied de Bergvennen. Een weids, glooiend landschap met zeven vennen, droge en natte heide, schrale hooilanden en bos. De

Nadere informatie

Geschiedenis van de duinen

Geschiedenis van de duinen Geschiedenis van de duinen Bijna de hele Nederlandse kust bestaat uit duinen. We weten hier niet beter, dan dat dat heel normaal is. Toch is dat niet zo. De kust van Frankrijk, Spanje en Portugal bijvoorbeeld

Nadere informatie

ONTWERPBESLUIT NATUURBESCHERMINGSWET 1998 VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN GELDERLAND

ONTWERPBESLUIT NATUURBESCHERMINGSWET 1998 VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN GELDERLAND ONTWERPBESLUIT NATUURBESCHERMINGSWET 1998 VAN GEDEPUTEERDE STATEN VAN GELDERLAND Datum besluit : 25 maart 2016 Onderwerp : Natuurbeschermingswet 1998 2015-017295 - gemeente Arnhem Activiteit : Aanpassingen

Nadere informatie

Vegetatie van Nederland

Vegetatie van Nederland Vegetatie van Nederland Vegetatie van Nederland Met Bosanemoon: Zomereik Gewone es Klimop Eenbes Daslook Bosvergeet-mij-nietje Slanke sleutelbloem Met scherpe boterbloem Grote vossenstaart Gestreepte witbol

Nadere informatie

Verslag Biologie Het IJsselmeer

Verslag Biologie Het IJsselmeer Verslag Biologie Het IJsselmeer Verslag door Jeroen 1891 woorden 27 februari 2018 6,4 5 keer beoordeeld Vak Biologie [Datum] (Bron 1) Inhoudsopgave Inhoudsopgave Bladzijde 1 Hoofdstuk 1 Bladzijde 2 Hoofdstuk

Nadere informatie

Braziliaanse regenwoud. Jesse Klever. Groep 7

Braziliaanse regenwoud. Jesse Klever. Groep 7 Braziliaanse regenwoud Jesse Klever Groep 7 Voorwoord Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ik dit een heel interessant onderwerp vind. We hebben er al op school over gesproken en het leek mij wel een leuk

Nadere informatie

7,5. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. paragraaf 2. klimaten wereldwijd.

7,5. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april keer beoordeeld. Aardrijkskunde. paragraaf 2. klimaten wereldwijd. Samenvatting door Anne 867 woorden 12 april 2017 7,5 15 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand paragraaf 2 klimaten wereldwijd breedteligging: de afstand van een plaats tot de evenaar in

Nadere informatie

Toespraak op 16 februari, tijdens het werkbezoek van de Provinciale Commissie NLM

Toespraak op 16 februari, tijdens het werkbezoek van de Provinciale Commissie NLM Toespraak op 16 februari, tijdens het werkbezoek van de Provinciale Commissie NLM Geachte aanwezigen, in het bijzonder de leden van de Commissie Natuur, Landbouw en Milieu, het is fijn dat u hier bent

Nadere informatie

Praktische informatie. Wandel deze route met onze route app. Bereikbaarheid. Waar. Vertrekpunt. Startpunt. 5.5 km

Praktische informatie. Wandel deze route met onze route app. Bereikbaarheid. Waar. Vertrekpunt. Startpunt. 5.5 km Wandelen Wandelroute Roestelberg 5.5 km Waar Nationaal Park Loonse en Drunense Duinen Vertrekpunt Café Roestelberg [https://maps.google.com/?q=51.6571,5.08379] Stuifzand, bos en heide, je vindt het allemaal

Nadere informatie

TOP NATUUR IN BEERZE. ROUTE 4,3 km

TOP NATUUR IN BEERZE. ROUTE 4,3 km TOP NATUUR IN BEERZE ROUTE 4,3 km 20 18 We zijn trots dat we acht gebieden beheren die zijn aangewezen als Natura2000. Gebieden die bij de top van de Europese natuur horen. Op deze route ontdek je Beerze.

Nadere informatie

Productiebos maakt plaats voor oorspronkelijk heidelandschap.

Productiebos maakt plaats voor oorspronkelijk heidelandschap. NATUURVERBINDING HOORNEBOEG GOOIS NATUURRESERVAAT Productiebos maakt plaats voor oorspronkelijk heidelandschap. PRODUCTIEBOS MAAKT PLAATS VOOR OORSPRONKELIJK HEIDELANDSCHAP TEN ZUIDEN VAN HILVERSUM LIGGEN

Nadere informatie

inhoud 1. Vuur in de natuur 2. Mens en vuur 3. De mens maakt vuur 4. Licht en warmte 5. Vuur en eten 6. Werken met vuur 7.

inhoud 1. Vuur in de natuur 2. Mens en vuur 3. De mens maakt vuur 4. Licht en warmte 5. Vuur en eten 6. Werken met vuur 7. Vuur inhoud 1. Vuur in de natuur 3 2. Mens en vuur 4 3. De mens maakt vuur 5 4. Licht en warmte 6 5. Vuur en eten 7 6. Werken met vuur 8 7. De vuurtoren 9 8. Pas op! Brand! 10 9. De brandweer 11 10. Filmpjes

Nadere informatie

Marijn Nijssen, Toos van Noordwijk, Annemieke Kooijman, Herman van Oosten, Bart Wouters, Chris van Turnhout, Jasja Dekker, Michiel Wallis de Vries,

Marijn Nijssen, Toos van Noordwijk, Annemieke Kooijman, Herman van Oosten, Bart Wouters, Chris van Turnhout, Jasja Dekker, Michiel Wallis de Vries, Zijn effecten van begrazing te voorspellen? Marijn Nijssen, Toos van Noordwijk, Annemieke Kooijman, Herman van Oosten, Bart Wouters, Chris van Turnhout, Jasja Dekker, Michiel Wallis de Vries, Ingo Jansen,

Nadere informatie

Bureauonderzoek natuurwaarden wijzigingsplan Boekenrode

Bureauonderzoek natuurwaarden wijzigingsplan Boekenrode Bureauonderzoek natuurwaarden wijzigingsplan Boekenrode Natuurwaardenkaart Voor het inventariseren van de natuurwaarden van Heemstede zijn in het rapport Natuurwaardenkaart van Heemstede Waardering van

Nadere informatie

1. Geheimen. 2. Zwammen

1. Geheimen. 2. Zwammen 1. Geheimen 'Geen plant en geen dier' Een paddestoel is zeker geen dier, maar een plant is het ook niet. Ze hebben geen groene bladeren om zonlicht op te vangen. Bovendien groeien paddestoelen in het donker.

Nadere informatie

Fauna in de PAS. Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen

Fauna in de PAS. Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen Fauna in de PAS Hoe kunnen we effecten van N-depositie op Diersoorten mitigeren? Marijn Nijssen Stichting Bargerveen De Programatische Aanpak Stikstof Natuurdoelen en economische ontwikkelingsruimte 1600

Nadere informatie

Maatregelen voor bosherstel

Maatregelen voor bosherstel Veldwerkplaats Voedselkwaliteit en biodiversiteit in bossen Maatregelen voor bosherstel Gert-Jan van Duinen Arnold van den Burg Conclusie OBN-onderzoek bossen Te hoge atmosferische stikstofdepositie Antropogene

Nadere informatie

Kwaliteit van de natuur. Hoe spoor je aantastingen op?

Kwaliteit van de natuur. Hoe spoor je aantastingen op? Kwaliteit van de natuur Hoe spoor je aantastingen op? Ecosystemen en levensgemeenschappen Zoek vergelijkende gebieden (oerbossen, intacte riviersystemen, ongerepte berggebieden, hoogveenmoerassen, etc)

Nadere informatie

Flora en fauna. Flora

Flora en fauna. Flora Flora en fauna Flora De bomen in Australië zijn het hele jaar groen. Niet altijd het mooie groen zoals bij ons, maar meer het grijze groen. Zoals de eucalyptus, waarvan de meeste soorten nooit hun bladeren

Nadere informatie

Beschrijving plangebied bron: Koopman & Ingberg (2009)

Beschrijving plangebied bron: Koopman & Ingberg (2009) NOTITIE Aan : Ministerie van Defensie, Dienst Vastgoed Defensie T.a.v. : De heer S. van der Meulen Van : Drs. R. Felix Datum : 19 september 2012 Ons kenmerk : 12-125 Uw kenmerk : 3001528 Onderwerp : QS

Nadere informatie

De schaapskudde Een educatief programma voor groep 5 en 6 Handleiding Deel 3 Locatie Hoog-Buurlo

De schaapskudde Een educatief programma voor groep 5 en 6 Handleiding Deel 3 Locatie Hoog-Buurlo De schaapskudde Een educatief programma voor groep 5 en 6 Handleiding Deel 3 Locatie Hoog-Buurlo Inhoudsopgave Deel 3: De schaapskudde van Hoog-Buurlo 1. Aanmeldgegevens 2. Achtergrondinformatie Hoog-Buurlo

Nadere informatie

Het begin van de winter

Het begin van de winter WINTER 21 december WINTER 2 Het begin van de winter Vanaf 21 juni worden de dagen weer langzaam korter. De zomer duurt tot 22 of 23 september. Dan zijn de dag en de nacht overal even lang. Met andere woorden:

Nadere informatie

De duinen hebben een belangrijke functie in ons land:

De duinen hebben een belangrijke functie in ons land: De duinen De duinen hebben een belangrijke functie in ons land: 1 Zeewering 2 Waterwingebied en waterberging 3 Recreatie 4 Natuurwetenschappelijk onderzoek en natuurstudie Laatst las ik: Als de zeespiegel

Nadere informatie

De Borkeld en het Junner Koeland 20 juni 2008 excursie Jeneverbes Gilde

De Borkeld en het Junner Koeland 20 juni 2008 excursie Jeneverbes Gilde De Borkeld en het Junner Koeland 20 juni 2008 excursie Jeneverbes Gilde Op 20 juni 2008 werd door het Jeneverbes Gilde een bezoek gebracht aan de Borkeld waar we werden rondgeleid door boswachter Rick

Nadere informatie

Toekomst agrarisch natuur- en landschapsbeheer rond Winterswijk. Jan Stronks

Toekomst agrarisch natuur- en landschapsbeheer rond Winterswijk. Jan Stronks Toekomst agrarisch natuur- en landschapsbeheer rond Winterswijk Jan Stronks Stand van zaken huidig landschap Bos en natuur in de plus! Agrarisch cultuurlandschap sterk in de min: Natuurwaarde holt achteruit

Nadere informatie

Opdrachtkaarten heide

Opdrachtkaarten heide Opdrachtkaarten heide OPDRACHT 1: WAT ZIEN WE ONDER DE GROND? Elke grond is anders. Ze kan vochtig of droog zijn. Ze kan korrelig zijn. Of uit piepkleine plakkende deeltjes bestaan. Al deze elementen bepalen

Nadere informatie

Natuurpad De Mient. Wandelen. In het Nationaal Park Duinen van Texel

Natuurpad De Mient. Wandelen. In het Nationaal Park Duinen van Texel Staatsbosbeheer Duinen van Texel Ruijslaan 92, 1796 AZ De Koog T 0222-312228 www.staatsbosbeheer.nl Wandelen Natuurpad De Mient In het Nationaal Park Duinen van Texel Natuurpad De Mient De Mient was een

Nadere informatie

Lesbrief DUURZAAM BOUWEN OPDRACHT 1 - WAT IS DAT, DUURZAAMHEID?

Lesbrief DUURZAAM BOUWEN OPDRACHT 1 - WAT IS DAT, DUURZAAMHEID? Lesbrief Primair onderwijs - BOVENBOUW DUURZAAM BOUWEN De haven van Rotterdam is de grootste haven van Europa. Veel mensen werken in de haven. Steeds meer spullen die je in de winkel koopt, komen per schip

Nadere informatie

De Groenzoom Struweelvogels

De Groenzoom Struweelvogels De Groenzoom Struweelvogels 1 Inhoudsopgave Zanglijster Struweelvogels - Zanglijster 3 - Roodborsttapuit 4 - Kneu 5 - Blauwborst 6 - Patrijs 7 - Rietzanger 8 Zanglijster - Lichte borst met pijlpuntige

Nadere informatie

Herstel en beheer van heideterreinen

Herstel en beheer van heideterreinen Herstel en beheer van heideterreinen Gevolgen van verzuring, vermesting en verdroging en de invloed van beheer op levensgemeenschappen van heide. Een samenvattend rapport voor beheerders. Chris van Turnhout

Nadere informatie

Opdrachten thema. Veluwe

Opdrachten thema. Veluwe en thema Totaal materialen heide Materialen per groepje 1A Sporen van grazers 3 Witte bakken 3 Pincetten Zoekkaart bos- en heideplanten 1B Dennen trekken Handschoenen voor elk kind Zoekkaart bos- en heideplanten

Nadere informatie

Aardkundig excursiepunt 6 I DE LANGE DUINEN EN DE KORTE DUINEN GRONDBOOR & H A M E R NR 5/6-2006

Aardkundig excursiepunt 6 I DE LANGE DUINEN EN DE KORTE DUINEN GRONDBOOR & H A M E R NR 5/6-2006 Aardkundig excursiepunt 6 I DE LANGE DUINEN EN DE KORTE DUINEN 128 GRONDBOOR & H A M E R NR 5/6-2006 Soest en A m e r s f o o r t in het zuiden van de g e m e e n t e Voorplaat. Het stuifzandgebied 'De

Nadere informatie

MANDERHEIDE. ROUTE 8 km

MANDERHEIDE. ROUTE 8 km MANDERHEIDE ROUTE 8 km In het noorden van Twente vind je dit zeldzame cultuurlandschap met zijn bijzondere historie. Midden in het bronnenlandschap op een stuwwal vind je de Manderheide. De Manderheide

Nadere informatie

Analyse landschappelijke inpassing Recreatiecentrum Zandpol

Analyse landschappelijke inpassing Recreatiecentrum Zandpol Analyse landschappelijke inpassing Recreatiecentrum Zandpol Drs. Ing. L.M. Scholtens in opdracht van: Gemeente Emmen, Dienst Beleid Afdeling Fysiek Ruimtelijke Ontwikkeling December 2009 Het landschap

Nadere informatie