Wegen naar de Toekomst. Ministerie van Verkeer en Waterstaat Rijkswaterstaat. Visie over Communicatie Voertuig-Wal MDR 800 MD

Transcriptie

1 Wegen naar de Toekomst rrzoo 2 ~ Ministerie van Verkeer en Waterstaat Rijkswaterstaat Visie over Communicatie Voertuig-Wal MDR 800 MD

2 <.,. I ' V

3 DOCUMENTATIEPAGINA opdrachtgever: Ministerie van Verkeer en Waterstaat Rijkswaterstaat Postbus GA DELFT titel: Visie over Communicatie Voertuig-Wal rapportnummer: datum: versie: status: Bijlagen MD-R-9703/WnT december gedurende de looptijd van het project blijft de visie en daarmee dit documnet aan wijziging onderhevig 0 beknopte inhoud: In het kader van het project 'Communicatie Voertuig-Wal' is een toekomstvisie geformuleerd door de projectgroep, waarmee een perspectief wordt gegeven aan de oplossing die in het kader van dit project wordt uitgewerkt. Dit document is een tussenresultaat en dient gelezen te worden met het verband van 'Wegen naar de Toekomst' in het achterhoofd. Een samenvatting van deze visie maakt onderdeel uit van het Visie-document van 'Wegen naar de Toekomst' dd. 16 januari , Projectgroep WnT/Communicatie Voertuig-Wal: p/a: Meetkundige Dienst, Postbus 5023, 2600 GA Delft. a.j.jochem@mdi.rws.minvenw.nl

4 «Visie van Communicatie Voertuig-Wal Projectgroep Communicatie Voertuig-Wal December 1996 CONCEPT 1. Inleiding Een van de kenmerken van de Wegen naar de Toekomst-deelprojecten is dat ze toekomstgericht zijn. Binnen de projectgroep Communicatie Voertuig-Wal (CVW) is geprobeerd de visie zoals die in het Stemdocument 1 is verwoord (zie Besluitstuk CVW) te verdiepen. De visie van het projectgroep CVW is nu als volgt: In 2012 is er voor iedere (potentiele) europese mobilist altijd, overal en voor iedere bestemming benodigde informatie die samen met andere maatregelen het effect van zelfregulering door de mobilist optimaliseert. Er bestaan geautomatiseerde hulpmiddelen die de juiste informatie selecteren en presenteren, volgens een persoonlijke voorkeur. Op langere termijn (>2027) gaat individueel vervoer automatisch over in collectief vervoer daar waar het kan en krijgt informatie deels een meer sturend karakter in de vorm van automatische voertuiggeleiding. Deze visie gaat ervan uit dat er in de toekomst een gedragsverandering heeft plaats gevonden waardoor er beter gebruik wordt gemaakt van de aanwezige infrastruur. Er zijn twee trends waarneembaar die dit ondersteunen. Vanuit de overheid gezien is een gedragsverandering gewenst ten bate van het milieu en de veiligheid met behoud van economische groei (bereikbaarheid). Vanuit de mobilist gezien is dit de wens het moeiteloos realiseren van de gewenste verplaatsing en de vraag naar meer en betere informatie hiervoor. De gewenste gedragsverandering kan o.a. door infrastructurele maatregelen, met name voor 2012, worden gerealiseerd, en op langere termijn via automatische voertuiggeleiding. Hiermee wordt duidelijk een link gelegd naar de WnT deelprojecten 'Infra op Maat' (visie 2012) en 'Alternatieve Vervoerwijzen' (visie >2027). De twee collages van het deelproject 'Visie' die een toekomstbeeld voor 2027 weergeven gelden als uitgangspunt. Een samenleving waarin ieder voor zich leeft en een samenleving waarin we samen met elkaar leven. In de 'samen met elkaar'-samenleving krijgt het collectief vervoer veel aandacht. In de 'ieder voor zich'-samenleving ligt het accent op het individuele vervoer, hoewel dit ook collectieve elementen krijgt. Visie hanteert 4 stellingen, t.w: Stem-besluitvormingsstuk over Communicatie Voertuig-Wal, 30 September 2

5 4 Er is behoefte aan vervoer op maat, meer differentiatie en specialisatie van de verschillende vervoerssystemen. In principe is het huidige vervoerssysteem toereikend, mits beter georganiseerd en geoptimaliseerd. * Zowel bij personenvervoer als bij goederenvervoer treedt een verschuiving op naar meer collectief vervoer. * Collectief vervoer en individueel vervoer groeien naar elkaar toe (integratie en afstemming). Ook wordt de visie van CVW geplaatst in de perspectief van de vier vervoersconcepten die binnen het deelproject 'Visie' zijn ontwikkeld en op 9 december 1996 door de kernteamleden van Wegen naar de Toekomst (WnT) zijn aangevuld. Dit stuk beoogt invulling te geven aan een betere afstemming van de CVW-visie met de visie van het deelproject 'Visie'. 2. De visie van het project 'Visie' De visie van het deel project 'Visie' is na de kernteamdag van 9 oktober 1996 door het kernteam van CVW als volgt vertaald: Het individueel vervoer krijgt collectieve eigenschappen. Een voorbeeld hiervan is koppelkarren, waarbij auto's worden gekoppeld op doorgaande verbindingen. Het openbaar vervoer krijgt individuele elementen. Een mogelijke vorm is bijvoorbeeld bel-bussen. Het goederenvervoer gaat via aparte infrastructuur (doelgroep stroken, buizentransport en binnenvaart). Dit beeld is een startpunt voor WnT om de visies van alle vijf de sub-projecten te kunnen formuleren. 'Visie' stelt een beeld op voor de lange termijn (2027). Dit kan gedaan worden door vanuit het heden vooruit te blikken en steeds een stap in de tijd te maken (forecasting). Het is ook mogelijk vanuit dit ontstane beeld terug te redeneren om zo de visie vorm te geven en het mogelijk te maken middellange termijn plannen te formuleren (backcasting) (27 "Complete Info" Mentaliteits verandering ten gunste van OV. "Individueel OV" Figuur 1. Via fore- en backcasting naar

6 Uitgaande van dit toekomstbeeld in 2027 kan men via 'backcasting' komen tot een situatie die in 2012 zich voor kan doen. Dit wordt door de projectgroep 'Visie' uitgevoerd. CVW probeert juist via 'forecasting' dit punt vanuit nu (1997) te bereiken. In figuur 1 is af te lezen dat het projectgroep CVW 'Complete informatievoorziening' aan de mobilist ziet als tussenstap tot het uiteindelijke beeld van 'Visie' (2027). 3. Visie Communicatie Voertuig-Wal Binnen het Wegen naar de Toekomst verband wordt een toekomstbeeld in 2027 neergezet. Ontwikkelingen op het gebied van Informatietechnologie gaan zo snel dat dit voor Communicatie Voertuig-Wal een eeuwigheid is. Gekozen is daarom de visie voor CvW halverwege te plaatsen, namelijk in De projectgroep ziet twee extreme beelden: - een situatie waarbij een stuk zelfregulering ontstaat en waarbij informatievoorziening de mobilist ondersteunt bij het maken van keuzes, en - een volledig gereguleerd systeem waarbij het verkeer wordt gestuurd en de mobilist geen bestuurder meer is. Automatische voertuig geleiding (AGV), waarbij informatie stuurt. Deze beelden worden hier beschreven. 3.1 Informatie faciliteert: De visie die in het stemdokument van Communicatie Voertuig-Wal is neergezet gaat uit van een zelfregulerend mobiliteitssysteem zoals er nu ook is. Dit systeem is vooral toegespitst op het individueel vervoer. Om tot het mobiliteitsgedrag te komen dat wordt voorzien (cq gewenst is) in 2012, zal er een gedragsverandering van de mobilist moeten plaats vinden. Deze gedragsverandering houdt in dat er een grotere flexibiliteit in het vervoersgedrag moet komen. Dit betekent o.a. flexibiliteit in de routekeuze, de tijd van reizen, de modaliteitskeuze. Er moet bewuster een keuze van een vervoerssysteem, of een combinatie hiervan, gemaakt worden. CVW kan via informatievoorziening deze gedragsverandering faciliteren. In figuur 2 is een situatie geschetst hoe dit migratiepad kan verlopen. De aanname is dat een vrijwillige gedragsverandering met behulp van het geven van informatie alleen onwaarschijnlijk is. Externe druk zal daarbij noodzakelijk zijn. Figuur 2. Het migratiepad naar het toekomstige zelfregulerende systeem In figuur 2 staat op de horizontale as het vervoerssysteem, dat links geheel zelfregulerend is en rechts geheel gereguleerd. Geheel links is de mens in de regellus, rechts is de mens geheel buiten deze regellus. Op de verticale as staat de mate van gedragsverandering ten gunste van het nieuwe mobiliteitssysteem. De kromme (getrokken lijn: 'Info faciliteert') geeft het pad aan waarlangs mogelijk het gedrag veranderd kan worden, waarbij de lengte van de kromme de tijdspanne aangeeft. Dwingende maatregelen zijn noodzakelijk om het gedragsveranderingsproces op gang te brengen en zo de eerste helft van het traject af te leggen. De te nemen maatregelen kunnen zijn rekeningrijden, doelgroepstroken, variabilisering van de kosten en parkeermaatregelen (push-maatregelen). Daarnaast zijn ook pull-maatregelen nodig. Deze maatregelen zorgen er voor dat faciliteiten beschikbaar zijn op het moment dat ze nodig zijn. In het bijzonder het verbeteren van de 4

7 info faciliteert AVG info stuurt vervoerssysteem zelfregulerend systeem via info Mens in regellus gereguleerd systeem Mens buiten regellus alternatieve vervoersvormen. Informatie behoort ook hiertoe door keuzen te faciliteren. Bij het keerpunt van de kromme is de beoogde gedragsverandering bereikt. Het oorspronkelijke gewoonte-gedrag (autogebruik) is doorbroken en er ontstaat en nieuwe gewoonte gedrag waarbij men flexibel en multimodaal denkt per verplaatsing. Hiermee is een nieuwe stabiele situatie bereikt. In de tweede helft van het traject kan de mate van regulering steeds minder worden en het systeem zal zich in de gewenste richting stabiliseren. De informatiesoort en het karakter ervan (mate van dwang) verandert in de tijd afhankelijk van de snelheid waarmee het pad van de kromme doorlopen wordt. Het nieuwe gewenste gedrag moet echter niet worden teleurgesteld. Faciliterende informatie speelt daarbij eveneens een belangrijke rol. Uiteindelijk vormt zich een nieuw zelfregulerend systeem waarbij de mobilist op basis van goede informatie een verantwoorde keuze maakt voor zijn/haar vervoersvraag. 3.2 Informatie faciliteert en stuurt Het alternatieve beeld is de verdere regulering van het verkeerssysteem en daar waar mogelijk (waar de verkeersstromen met gelijke bestemming voldoende zijn) een vorm van collectief vervoer van individuele voertuigen via automatische voertuiggeleiding. De gewenste gedragsverandering wordt dan, min of meer van zelf, via het systeem bewerkstelligd (gestippelde lijn in figuur 2: 'Info stuurt'). Informatie krijgt dan deels een meer sturend karakter. Deels - met name vooraf en in mindere mate onderweg - faciliterend en deels - onderweg - sturend. Door deze twee beelden ontstaat een bepaalde bandbreedte in de visie. 5

8 Beide vormen van regulering (faciliterend en sturend) zullen tegelijk bestaan (getrokken en gestippelde lijn in figuur 2), waarbij op langere termijn een geleidelijke overgang naar sturend tot de mogelijkheden behoord. Relatie CVW-visie tot de WnT vervoersconcepten Elk concept heeft een bepaalde communicatie/informatie behoefte. Hoe de inrichting, het soort en de inwinning van informatie vorm krijgt is afhankelijk van het vervoersconcept. De invloed van de vier variabelen (waaruit de vervoersconcepten worden opgebouwd) op CVW kan in het kort als volgt worden gekenmerkt: Bundeling: Uitwisseling: Collectiviteit: Toegankelijkheid: Een hoge mate van bundeling impliceert het accent op multimodale informatie vooraf en monomodale informatie onderweg. Er zijn weinig alternatieve routes, hetgeen in principe ongunstig is voor het effect van informatie (kwetsbaar systeem). Een lage mate van bundeling bemoeilijkt de informatievoorziening, er zijn veel alternatieve routes. Een hoge mate van uitwisseling is gunstig voor de beoogde gedragsverandering (flexibiliteit, multimodaal vervoer). Het geeft goede mogelijkheden voor multimodale informatie. Veel effect van informatie wordt voorzien. Draagbare (persoonsgebonden) informatiemedium gewenst. Een mix van individueel en collectief vervoer is het meest flexibel. Multimodaal informatie pretrip en on-trip. Zo'n mix biedt op termijn ook mogelijkheden om daar waar het kan Automatische VoertuigGeleiding (AVG) te introduceren. Bij vrij toegankelijkheid is het nodig om de verkeerstoestand te voorspellen. Vrije toegankelijkheid komt niet ten gunste van de betrouwbaarheid van het verkeerssysteem. Beperkte (gereguleerde) toegankelijkheid biedt mogelijkheden voor de introductie van AVG. Alle vier vervoersconcepten hebben behoefte aan 'faciliterende informatie'. Het accent verschuift per concept tussen 'multimodaal/monomodaal' en 'pre-trip/on-trip'. Vervoersconcepten 3 en 4 bieden perspectief om op termijn automatische voertuiggeleiding te introduceren. Hiermee wordt de informatie deels sturend (onderweg). Door deze vervoersconcepten wordt de visie van Communicatie Voertuig-Wal verder verbreed. 6

9 * I