Beleidsartikelen Algemene beleidsdoelstelling

Transcriptie

1 BELEIDSARTIKEL 12 COÖRDINATIE EMANCIPATIEBELEID 12.1 Algemene beleidsdoelstelling Het scheppen van voorwaarden voor een pluriforme maatschappij, waarin een ieder ongeacht sekse de mogelijkheid heeft een zelfstandig bestaan te verwerven en waarin vrouwen en mannen gelijke rechten, kansen, vrijheden en (sociale) verantwoordelijkheden kunnen realiseren. Belangrijke uitgangspunten voor het Nederlandse emancipatiebeleid zijn de Wet Gelijke behandeling en het VN Vrouwenverdrag ter uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen. Het VN Vrouwenverdrag verplicht niet alleen tot het waarborgen van gelijkheid van mannen en vrouwen voor de wet, maar ook tot het voeren van beleid gericht op het realiseren van gelijke rechten en kansen in de praktijk op alle terreinen. Om de vier jaar dient Nederland te rapporteren over de implementatie van het Verdrag en de vooruitgang die in de praktijk is geboekt. Het toezichthoudende comité van de VN is bezorgd over de kwetsbare positie van zwarte, migranten- en vluchtelingenvrouwen in Nederland en doet de aanbeveling effectieve maatregelen te nemen om hun positie in de praktijk te verbeteren zowel in de Nederlandse samenleving als geheel als in hun eigen gemeenschap. Het kabinet heeft voor de komende jaren de volgende drie prioriteiten op het emancipatieterrein. 1. Rechten en veiligheid Er is nog veel geweld tegen vrouwen. Jaarlijks zijn circa vrouwen slachtoffer van mishandeling door de partner of ex-partner. Dit geweld komt zowel in autochtone als allochtone relaties en gezinnen voor. Vrouwenhandel, gedwongen huwelijken en zwangerschappen, eerwraak en genitale verminking zijn in Nederland een groeiend probleem. Het streven is emancipatie en integratie van allochtone meisjes en vrouwen te bevorderen en het aantal slachtoffers van geweld bij zowel autochtone als allochtone meisjes en vrouwen terug te dringen. 2. Arbeid en economische zelfstandigheid Slechts 38% van de Nederlandse vrouwen is economisch zelfstandig en verdient meer dan 70% van het minimumloon. De arbeidsparticipatie van vrouwen is weliswaar sterk gestegen tot gemiddeld 55%, maar onder laagopgeleide autochtone vrouwen en vrouwen van Turkse en Marokkaanse afkomst is de arbeidsparticipatie nog lager dan 40%. De vrouwen die werken hebben vaak een kleine deeltijdbaan. Het streven is de arbeidsparticipatie te vergroten tot meer dan 65% in 2010 en de economische zelfstandigheid tot meer dan 60% in Om deze doelen te bereiken zal het kunnen combineren van werken en zorgen voor kinderen worden vereenvoudigd en de zorgverantwoordelijkheid van mannen worden gestimuleerd. 3. Besluitvorming en bestuur In politieke besluitvorming en bestuur is in veel situaties nog lang geen sprake van evenredige vertegenwoordiging. Het aandeel vrouwen in de raden van bestuur, ambtelijke topfuncties, het lokale en provinciale bestuur en de universitaire topfuncties is nog zeer beperkt. Ook is er nog een ondervertegenwoordiging van vrouwen in verenigingsbesturen, 113

2 Tabel 12.1: Prestatie-indicatoren: Streefwaarden wijkraden en belangenorganisaties. Het streven is de deelname van zowel autochtone als allochtone vrouwen te verhogen. Op alle drie de terreinen zal bijzondere aandacht worden gegeven aan de positieverbetering van laagopgeleide vrouwen en van allochtone vrouwen die in een kwetsbare positie verkeren. Dit vraagt ook aandacht voor de rol die mannen hierbij (kunnen) hebben. Realisatie 2000 Realisatie 2002 Streven Rechten en veiligheid Geweld tegen vrouwen * 2 Arbeidsparticipatie en economische zelfstandigheid ** arbeidsparticipatie van vrouwen 55% 56% 57,3% 58,5% 61% 63,5% 65% econ. zelfstandigheid vrouwen 38% 48% 49,5% 51% 54% 58% 60% 3 Besluitvorming en bestuur deelname vrouwen aan besluitvorming en bestuur * Bron: Meerjarenbeleidplan Emancipatie (TK , , nr. 3), SCP/CBS en Emancipatiemonitor * Zie 12.6 VBTB-paragraaf. ** Voorlopige realisatiecijfers Cijfers voor economische zelfstandigheid van vrouwen zijn gecorrigeerd voor een reeksbreuk Operationele doelstellingen De verantwoordelijkheid voor het bereiken van de algemene emancipatiedoelstellingen ligt bij de voor de verschillende beleidsterreinen verantwoordelijke bewindspersonen. De coördinerende bewindspersoon voor emancipatie- en familiezaken heeft tot taak te bevorderen dat problemen integraal worden beoordeeld en over de aanpak en de resultaten integraal aan het parlement wordt gerapporteerd. Daarnaast heeft de coördinerend bewindspersoon voor emancipatie en familiezaken nog een aantal specifieke taken: 1. Agenderen van emancipatievraagstukken en het ontwikkelen van beleidsinitiatieven en publiek/private samenwerkingsprojecten ter versterking van het internationale, Europese en nationale emancipatiebeleid; 2. Ondersteunen van sectoren, bedrijven, provincies, gemeenten en maatschappelijke organisaties bij het uitvoeren van projecten en experimenten gericht op het versterken van het emancipatieproces in de Nederlandse samenleving; 3. Monitoren van de voortgang van het emancipatiebeleid en de verankering van het emancipatieperspectief in politieke besluitvorming, beleidsvorming en uitvoering op nationaal, provinciaal en gemeentelijk niveau. Deze operationele doelstellingen worden voor de hoofdthema s van het emancipatiebeleid uitgewerkt in een programma van activiteiten. Dit programma beperkt zich tot activiteiten die de coördinerende bewindspersoon voor emancipatie en familiezaken vanuit zijn verantwoordelijkheid uitvoert. Over de wijze van uitvoering en effectiviteit van deze activiteiten zal jaarlijks worden gerapporteerd in het departementale jaarverslag van SZW. Eens in de drie jaar zal een externe evaluatie van de effectiviteit en 114

3 Tabel 12.2: Evaluaties algemene en operationele doelstellingen doelmatigheid van de programma-activiteiten worden gemaakt. Deze externe evaluatie zal voor het eerst in 2006 plaatsvinden Algemene doelstelling Operationele doelstelling 1: Agenderen Operationele doelstelling 2: Ondersteunen Operationele doelstelling 3: Monitoren X X X X Emancipatie algemeen Internationaal In 2003 zal de tweede nationale implementatierapportage VN Vrouwenverdrag aan het parlement worden aangeboden. Onderdeel hiervan zal zijn een themarapportage van de Advies Commissie Vreemdelingenzaken. Deze rapportages zijn tevens bouwstenen voor de vierde internationale rapportage VN Vrouwenverdrag in In deze rapportage zal bijzondere aandacht worden gegeven aan de aanbevelingen van het toezichthoudende comité van de VN over de kwetsbare positie van zwarte, migrantenen vluchtelingenvrouwen in Nederland. Gendermainstreaming In het Verdrag van Amsterdam en de Europese Raamstrategie Gendermainstreaming is vastgelegd dat de lidstaten gelijke kansen voor vrouwen en mannen zullen bevorderen en concrete maatregelen zullen nemen om het emancipatieperspectief op alle terreinen van Europees beleid te integreren. Over de voortgang dient vanaf 2004 jaarlijks aan de Europese Raad gerapporteerd te worden. Iedere minister zal nog in 2003 starten met het opstellen van een plan van aanpak gericht op versterking van het emancipatieperspectief in beleidsvorming en -uitvoering. Hierin zullen ook opgenomen worden voornemens ten aanzien van de uitvoering van emancipatie-effectrapportages en gender-budgetanalyses. Een onafhankelijke externe visitatiecommissie zal de kwaliteit van deze plannen en de resultaten van deze plannen toetsen. De uitkomsten van deze toetsing zullen aan de departementen en het parlement beschikbaar worden gesteld. De gendermainstreaming op provinciaal en gemeentelijk niveau zal via monitoring worden gevolgd. Het expertisecentrum voor gender en etniciteit E-Quality krijgt opdracht dit proces van gendermainstreaming in de komende jaren te ondersteunen met expertise, themastudies, instrumenten en verspreiding van goede voorbeelden. Emancipatiekennisinfrastructuur Voor de ondersteuning van het emancipatieproces in de samenleving is ruim 7,7 miljoen per jaar beschikbaar. De ruimte voor project- en programmasubsidies wordt in de komende jaren vergroot tot 50% van het beschikbare subsidiebudget. Deze subsidies worden voor de komende jaren ingezet op de hoofdthema s van beleid «Rechten en veiligheid», «Arbeid en economische zelfstandigheid» en «Besluitvorming en bestuur». Hierbij zal het accent liggen op activiteiten ter versterking van de positie van laagopgeleide vrouwen en van allochtone vrouwen in een kwetsbare positie. De project- en programmasubsidies zullen anders dan in het verleden een meerjarig karakter kunnen hebben. 115

4 De andere helft van het beschikbare subsidiebudget wordt ingezet voor instellingsubsidies. De werkprogramma s en de taakverdeling tussen de instellingen zullen hiertoe worden aangescherpt. E-Quality zal als hoofdopdracht expertiseontwikkeling krijgen; beleidsbeïnvloeding zal geen taak meer zijn. Het Internationaal Informatiecentrum en Archief voor de Vrouwenbeweging zal vooral de benutting van de beschikbare expertise en informatie door derden in de komende jaren verder moeten vergroten. De subsidie aan de Vrouwenalliantie na 2004 zal afhankelijk zijn van de relevantie en kwaliteit van de producten voor de prioriteiten van het beleid, de representativiteit en het ledenbereik. De instellingen zullen in hun werkplannen en jaarverslagen de concrete producten en effecten van hun werk beschrijven, zodat betere toetsing van de effectiviteit van de subsidies mogelijk wordt. Monitoring De voortgang op het emancipatieterrein zal gevolgd worden met de emancipatiemonitor van het SCP en CBS. Op de drie beleidsprioriteiten zullen afzonderlijke monitors de jaarlijkse voortgang op de kabinetsdoelstellingen bewaken Rechten en veiligheid Emancipatie en integratie Er zal een plan van aanpak emancipatie en integratie van allochtone meisjes en vrouwen worden opgesteld en een netwerk worden ontwikkeld ter bevordering van de implementatie van dit plan (uitvoering motie- Bussemaker c.s., Tweede Kamer, , XV, nr. 50). In het plan van aanpak worden de beleidsvoornemens van het kabinet aangaande de thema s onderwijs, arbeidsmarkt en economische zelfstandigheid, seksuele zelfbeschikking en zelfontplooiing gepresenteerd. Emancipatiesubsidies zullen worden ingezet om activiteiten van sociale partners, professionals en maatschappelijke organisaties op dit terrein te ondersteunen. In het kader van het Europese voorzitterschap zal in 2004 een ministeriële conferentie over dit onderwerp worden gehouden. Geweld tegen vrouwen Het kabinet zal, in aanvulling op het al bestaande plan van aanpak huiselijk geweld, i.c. de nota «Privé Geweld Publieke Zaak», een notitie opstellen ter verbetering van de rechten en veiligheid van vrouwen (uitvoering motie-hirsi Ali, Tweede Kamer , XV, nr. 100). Hierin zal worden aangegeven welke doelen en streefwaarden het kabinet daarbij voor ogen heeft. Tevens zullen concrete maatregelen worden opgenomen ter vermindering van het geweld tegen vrouwen. Bijzondere aandacht zal worden gegeven aan de wijze waarop in samenwerking met de allochtone gemeenschappen zelf cultureel gelegitimeerde vormen van geweld als eerwraak en genitale verminking kunnen worden voorkomen. Verder zal in de komende jaren actief worden meegewerkt aan het opstellen van een Europees Verdrag ter voorkoming en bestrijding van mensenhandel. Er zullen voorbeeldprojecten in samenwerking met gemeenten worden uitgevoerd met de Vrouwen Veiligheidsindex (VVI). De Taskforce Vrouwen, Veiligheid en Conflict zal aandacht vragen voor geweld tegen vrouwen bij humanitaire acties en vredesmissies, oorlogsen conflictsituaties en in asielzoekerscentra en de aandacht daarbij vooral richten op de mandaten, procedures en opleidingen voor politie en militair personeel. 116

5 Arbeid en economische zelfstandigheid Arbeidsparticipatie De komende jaren is vooral een impuls nodig om de zorgverantwoordelijkheid van mannen te stimuleren en de combinatie tussen werken en zorgen voor kinderen en hulpbehoevende familieleden te vereenvoudigen. Aandacht voor het gezin, opvoeding van kinderen en deelname aan betaalde arbeid dienen beter dan nu het geval is met elkaar in balans gebracht te worden. De introductie van de Wet basisvoorziening kinderopvang (WBK) en de levensloopregeling zijn hiervoor belangrijke voorwaarden. In aanvulling hierop zal het kabinet stimuleren dat op lokaal niveau de succesvolle voorbeelden van vier jaar experimenteren met dagindeling breed worden geïmplementeerd. Belemmeringen in de regelgeving en de collectieve arbeidsvoorwaarden zullen zoveel mogelijk worden opgeruimd; kwaliteitseisen en opleidingseisen zoveel mogelijk op elkaar worden afgestemd. Het levensloopbeleid in bedrijven zal worden gestimuleerd door voorbeeldprojecten uit te voeren die het combineren van werk en privé vereenvoudigen. Met de sectoren onderwijs en de zorg wil het kabinet convenanten sluiten om het werken en langer doorwerken in deze sectoren voor vrouwen aantrekkelijker te maken en uitstroom (in de WAO) te verminderen. Dagindeling en Levensloop Vier jaar experimenteren met dagindeling heeft succesvolle oplossingen opgeleverd om het combineren van werken en zorgen te vereenvoudigen. Er zal nog in 2003 een kabinetsreactie komen op de adviezen van de Stuurgroep Dagindeling en de Commissie Dagarrangementen. Hieraan zal worden gekoppeld een concreet plan van aanpak voor de brede implementatie van de resultaten van de experimenten. Gemeenten zullen worden gestimuleerd actief vorm te geven aan een beleid gericht op samenwerking tussen onderwijs, kinderopvang en vrijetijdsvoorzieningen (dagarrangementen) en combinatiefuncties in onderwijs, opvang en sport. Met een investeringsimpuls op lokaal niveau wil het kabinet de komende jaren serieus werk maken van de brede implementatie van de experimenten dagindeling. Het kabinet wil hierover afspraken maken met de gemeenten. Inzet van het kabinet is om hiervoor middelen uit de Europese Structuurfondsen (ESF 3) beschikbaar te stellen. Verder zullen ook kleine organisaties in de komende jaren verder worden ondersteund bij nieuwe experimenten dagindeling, gericht op de afstemming van werk- en openingstijden, invoering van kleinschalige vormen van kinderopvang, ouderen- en mantelzorg en persoonlijke dienstverlening. Hierbij zal er speciale aandacht zijn voor de ontwikkelingen in het landelijk gebied (ESF Local Social Capital). In samenwerking met drie bestaande kenniscentra (Grotestedenbeleid, Ruimtelijke ordening en Sociaal Beleid) zal kennis op het gebied van ruimte en tijd vanuit emancipatieperspectief worden verzameld en verspreid. Een Nationaal Platform Tijden zal de tijdinitiatieven van gemeenten en sociale partners, alsmede internationale praktijken gaan volgen en ideeën gaan leveren rond afstemming van werk- en openingstijden. Met de Tijdsmonitor, als onderdeel van de emancipatiemonitor, worden de ontwikkelingen gevolgd. In samenwerking met LNV en VWS zal worden gewerkt aan de uitwerking van de «Agenda Vitaal Platteland» van het kabinet. Lokale initiatieven die de leefbaarheid op het platteland vergroten, zoals kleinschalige vormen van kinderopvang en persoonlijke dienstverlening, upgrading van de 117

6 dorpshuizen, de brede plattelandsschool en flexibele vervoersvormen worden gebruikt bij de uitwerking van de Stimuleringsimpuls Sociale Infrastructuur. Rolverdeling zorgverantwoordelijkheid Een traditionele rolverdeling in de thuissituatie kan een belemmering vormen voor vrouwen om deel te nemen aan de arbeidsmarkt en voor mannen om volwaardig deel te nemen aan de opvoeding en verzorging van de kinderen. Hiervoor is het project Mannen in de hoofdrol gestart. Met dit project wordt beoogd de rolverdeling tussen mannen en vrouwen bespreekbaar te maken en zodoende ruimte te creëren voor een meer evenwichtige verdeling van taken en verantwoordelijkheden en voor een evenwichtige bijdrage van vrouwen en mannen aan betaalde en onbetaalde arbeid. Vrouwen geven aan meer te willen gaan werken als hun partners meer in huis zouden doen. Mannen geven aan korter te willen werken als dat mogelijk zou zijn. Jongens en meisjes geven aan later als volwassenen werken en zorgen met elkaar te willen combineren, maar slagen daar niet altijd in. De discussie zal niet alleen worden gevoerd via de media, maar ook in bedrijven, in sportverenigingen in arbeidstoeleidings- en inburgeringstrajecten en op scholen. Bijzondere aandacht zal de komende jaren uitgaan naar de jeugd, hun opvattingen, verwachtingspatronen en gewenste toekomstperspectieven en naar de rol van mannen bij de herverdeling van de zorgverantwoordelijkheid. Er zal voorlichting worden gegeven over de inkomenseffecten die herverdeling van arbeid- en zorgtaken kunnen hebben Besluitvorming en bestuur Evenredige vertegenwoordiging Het derde ambassadeursnetwerk voor doorstroming van vrouwen naar hogere functies zal worden ingesteld. Ook zal een ambassadeursnetwerk worden ingesteld voor vergroting van de deelname van vrouwen aan besluitvorming en bestuur. Het gaat daarbij zowel om deelname aan landelijk of lokale politieke besluitvorming, als om deelname in verenigingen, wijkraden, buurtcomité s en belangengroepen. Een deel van het subsidiebudget voor dit thema wordt geoormerkt voor activiteiten gericht op allochtone vrouwen. Via een participatie-index en benchmarking worden de resultaten gevolgd. 118

7 Tabel 12.3: Samenvatting van het programma van activiteiten Beleidsprioriteiten Operationele doelstellingen Agenderen Ondersteunen Monitoren Emancipatie algemeen Internationaal + Nationale en internationale rapportages VN Vrouwenverdrag Gendermainstreaming (0.4 mln.) + Visitatiecommissie Gendermainstreaming + Rapportage Gendermainstreaming aan Europese Raad Emancipatie-kennisinfrastructuur (4.0 mln.) + SZW-Subsidie E-Quality + SZW-Subsidie IIAV + SZW-Subsidie Vrouwenalliantie Monitoring (0.3 mln.) + Emancipatiemonitor Rechten en veiligheid Emancipatie en integratie (0.5 mln.) + Plan van aanpak en implementatienetwerk + EU-voorzitterschap 2004: ministeriële conferentie Emancipatie en integratie Geweld (0.5 mln.) + Plan van aanpak + Taskforce Vrouwen, Veiligheid en Conflict + Vrouwenveiligheids-index SZW-subsidie (1.5 mln.) + SZW-Subsidie «Rechten en veiligheid» Monitoring + Geweld- en slachtofferstatistieken Arbeid en economische zelfstandigheid Arbeidsparticipatie + Convenanten vrouwen in zorg en onderwijs + Experimenten in bedrijven (ESF Equal) Rolverdeling zorgverantwoordelijkheid + Campagne Mannen in de hoofdrol (ESF Equal) Dagindeling en levensloop (0.5 mln.) + Kabinetsreactie Dagindeling en levensloop + Kenniscentrum ruimte en tijd, Nationaal platform tijden + Vitaal platteland: dagarrangementen landelijk gebied + Brede implementatie resultaten experimenten dagindeling SZW-subsidie (1.5 mln.) + SZW-Subsidie «Arbeid en economische zelfstandigheid» ESF-subsidie + Subsidie experimenten dagindeling kleine organisaties (ESF 3 Local Social Capital) + Subsidie gemeentelijke experimenten dagindeling en tijdbureaus (ESF 3) Monitoring + Arbeidsparticipatie vrouwen Monitoring + Monitor Mannen in de hoofdrol Monitoring (0.1 mln.) + Tijdsmonitor Besluitvorming en bestuur Evenredige vertegenwoordiging (0.3 mln.) + Ambassadeursnetwerk Glazen plafond + Ambassadeursnetwerk Vrouwen in besluitvorming en bestuur SZW-subsidie (0.7 mln.) + SZW-Subsidie «Besluitvorming en bestuur» Monitoring (0.1 mln.) + Benchmark en participatieindex 119

8 12.3 Budgettaire gevolgen van beleid Tabel 12.4: Budgettaire gevolgen van beleid (bedragen x 1 000) Artikelonderdeel/omschrijving Verplichtingen Uitgaven A Apparaatsuitgaven Personeel Materieel B Programmauitgaven Beleidsprioriteiten: 1 Emancipatie algemeen Agenderen Ondersteunen Monitoren Rechten en veiligheid Agenderen Ondersteunen Monitoren 3 Arbeid en economische zelfstandigheid Agenderen Ondersteunen Monitoren Besluitvorming en bestuur Agenderen Ondersteunen Monitoren Ontvangsten Tabel 12.5 Middelen buiten begrotingsverband (x 1 000) ESF/EU fonds ESF Local Social Capital EU Daily Routine Arrangements ESF Equal Mannen in hoofdrol ESF Equal Mixed ESF 3 Gemeentelijke experimenten dagindeling en tijdbureaus PM PM PM PM PM Bron: SZW-administratie. 120

9 12.4 Budgetflexibiliteit Tabel 12.6: Budgetflexibiliteit Coördinatie emancipatiebeleid Totaal geraamde kasuitgaven Waarvan apparaatsuitgaven Totaal programmauitgaven Waarvan op 1 januari 2003 juridisch verplicht 39% 20% 20% 20% 20% Wv beleidsmatig gereserveerd ogv een subsidie-regeling of 34% 54% 54% 54% 54% ogv een beleidsprogramma 27% 26% 26% 26% 26% Totaal 100% 100% 100% 100% 100% Het budget voor programma uitgaven is in 2004 al voor een belangrijk deel juridisch verplicht (39%), dat geldt onder andere voor de gesubsidieerde instellingen in de emancipatie kennisinfrastructuur. Voorts is in 2004 het budget voor 34% beleidsmatig gereserveerd op grond van de subsidieregeling en is 27% gereserveerd op grond van een beleidsprogramma Veronderstellingen van beleid 12.6 VBTB-paragraaf Tabel 12.7: Beschikbare en beschikbaar komende prestatie-indicatoren De streefwaarden voor de prestatie-indicatoren voor de arbeidsparticipatie van vrouwen en de economische zelfstandigheid van vrouwen zijn gepresenteerd in de Meerjarennota Emancipatiebeleid (SZW, maart 2000) en in het Meerjarenbeleidplan Emancipatie (SZW, november 2000, Tweede Kamer, , , nr. 3). De economische zelfstandigheid vertoont een sterke samenhang met de arbeidsdeelname van vrouwen. De feitelijke arbeidsdeelname in een bepaald jaar wordt mede beïnvloed door de ontwikkeling van de conjunctuur. In de gemiddelde jaarlijkse stijgingen is geen rekening gehouden met conjuncturele ontwikkelingen waardoor cijfers voor afzonderlijke jaren tot 2010 neerwaarts of opwaarts kunnen afwijken van de weergegeven streefwaarden. Alg. Doelstelling Informatie Stand van zaken 1 Geweld tegen vrouwen Waarschijnlijk vanaf Arbeidsparticipatie vrouwen Beschikbaar 3 Economische zelfstandigheid vrouwen Beschikbaar 4 Deelname vrouwen aan besluitvorming en bestuur Waarschijnlijk vanaf 2004 Streven is om voor het thema «Rechten en veiligheid» bij het opstellen van de notitie ter uitvoering van de motie-hirsi Ali streefwaarden te formuleren voor het verminderen van de verschillende vormen van geweld tegen vrouwen. Voor het thema «Besluitvorming en bestuur» zal bij de presentatie van de benchmark en participatie-index worden bezien of op basis van de in het Meerjarenbeleidplan Emancipatie geformuleerde streefwaarden een meer algemene streefwaarde geformuleerd kan worden. 121