Contactpersoon Jan Vosselman Bosch +31 (035) De voormalige minister van OCW heeft ^ ^ ^ ^ ^ ^ X ^ ^ ^ aantal organisaties en ^f ell^en 0

Transcriptie

1 CDMMISSARIAAT VDDR DE MEDIA Hnne Naardetweg 78 HUI 1217 AH Hilversum Postbus 1T26T12OO BK Hilversum T HUI F E-doc Nr Ministerie van OCW De staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap mevrouw J.M. van Bijsterveldt- Vliegenthart Postbus BJ Den Haag Datum Reg Directie 2(5. ^- 10 (o Ter tiehandeimg aan; Sf Advies aan<aldoening ilnnr bewindspersoon D Advies aan/aldoenmg door lid MT-OCW D Afdoening op directieniveau Datum 27 april 2010 Uw kenmerk MLB/M/ Onderwerp toekomst publieke omroep Ons kenmerk 20653/ D Ter kennisneming Afdoening voor; Contactpersoon Doorkiesnummer Jan Vosselman Bosch +31 (035) Geachte mevrouw Van Bijsterveldt - Vliegenthart, De voormalige minister van OCW heeft ^ ^ ^ ^ ^ ^ X ^ ^ ^ aantal organisaties en ^f ell^en 0 n ^ b ' ^ ^ ^ 7 ^ 6 ctmmissanaat zal in het navolgende visie te geven op de toekomst ^ ^ P ^ ^ ^ Voor het toekomstig functioneren van de enkele aspecten die naar onze men ' n b a n9 9;^rh i f d e vr^nejd om onze reactie niet te laten verlopen langs publieke omroep belichten. WIJ " ^ " ^ ^ ^ ' t De keuze om alleen op enkele Z T Z ^ ^ r ^ n T e r e n S niet op alle vragen die in het document zi. gesteld een antwoord zal worden gegeven. Wij stellen allereerst vast dat de consultatie f W * * ^ % % ^ ^ ^ L Doorgaans wordt in dergelijke verkenningen een ^ 9 ^ ^ ^ t e dienen als input voor twintig jaar vooruit te * ^ * ^ t Z unnen z n. Het gaat dus om tamelijk eventuele wetswijzigingen die na 2016 aa ".^n0 n 7j 0 0 U nzekerhe d en ook al wel het een en ander vast nabije toekomst, wat betekent dat er naas ^e ^dige onzekerheoe ^ ^ ^ staat. Ervan uitgaande dat dit ^ «^ ^ T T ^ ^ t e al worden verleend voor een Mediawet 2008 aan de landelijke P ubl^ e h j ^ ^ d ^ n f e S de publieke omroep verzekerd is aansluitende periode van tien jaar js ^ ^vowbww een^ ^ P G en de beperkte van de opdracht om tot en met 2020 P " ^ ^ ^ * * de omroepverenigingen die eind tijdspanne van de verkenning ts r * ^ ^ Z vijfjaar, direct na afloop van de vorig jaar een erkenning hebben 9 ^ " ^. ^ ^ drïlz op de inrichting en het functioneren het achterhoofd. Belang publieke omroep Vertrekpunt van de initiatiefnemer van de = ' ^ ' - ^ ^ S ^ y ^ n n wp^^rdig nodig blijft. Dat idee ondersteunen ^^etatie" er dfsamenleving uitgesïort via meer platforms leven worden feiten, meningen ^ J ^ ^ ^ T e naar onze mening behoefte aan een

2 vv '.li't'-' L_. ^

3 COMMISSARIAAT VDDR DE MEDIA Met een bijdrage van alle Nederlandse huishoudens moeten wij met het oog op onafhankelijke informatievoorziening waarop de democratie drijft een gezaghebbend instituut als de publieke omroep in stand houden. De publieke omroep is voorts de maatschappelijke ontmoetingsplaats bij uitstek. Hij biedt een forum waar groepen Nederlanders elkaar kunnen ontmoeten en het is de plek waar meerderheden en minderheden zich aan de rest van de bevolking kunnen presenteren. Daarmee is direct gezegd wat wij als de kernwaarden van de publieke omroep zien: een van de commercie en van de overheid onafhankelijke journalistieke organisatie waarop het publiek als vanzelfsprekend vertrouwt. Kwaliteit, betrouwbaarheid, onafhankelijkheid en pluriformiteit zijn wat het Commissariaat betreft ook voor de toekomst de centrale waarden van de publieke omroep. De publieke omroep heeft zijn wettelijke taakopdracht vertaald in een kernachtige missie: "De publieke omroep is van en voor iedereen. De publieke omroep bindt de Nederlandse samenleving met programma's die informeren, inspireren en amuseren". Wat wij nog missen is een vertaling van deze missie in operationele termen. Voorts mag het uitgangspunt "van iedereen en voor iedereen" wat het Commissariaat betreft niet betekenen dat er voor de grootste gemene deler een gevarieerd aanbod beschikbaar wordt gesteld. De publieke omroep is ook van en voor minderheden, zodat met hun wensen evenzeer rekening moet worden gehouden. Daarvoor moeten zekerheden worden ingebouwd. Dat kan in de Mediawet, maar ook de prestatieovereenkomst kan de plaats zijn om waarborgen voor minderheidspluriformiteit vast te leggen. Convergentie Direct na het uitzetten van de consultatie gaf minister Plasterk een nadere voorzet voor de discussie. Er was sprake van dat Hilversum "op de schop" zal worden genomen en dat een en ander "zeer pittig" zal worden. De analyse van de minister luidde dat de stand van de media in zo'n hoog tempo verandert dat aan een grondige wijziging van de werkwijze bij de publieke omroep niet valt te ontkomen. De verwachting is uitgesproken dat door de convergentie van televisie en internet en de mogelijkheden van uitgesteld kijken en ander video on demand het publiek zijn mediaconsumptie naar eigen wens zal gaan inrichten, waardoor het werk van schemabouwers en het nut van zorgvuldig uitgekiende sandwich formules aan belang zullen inboeten. De voorspelling dat convergentie tussen televisie en internet aanstaande is, dateert inmiddels al weer van jaren geleden, maar heeft nog steeds niet plaats gevonden. Hoewel de technische mogelijkheden fors toenemen, blijkt een deel van het publiek in zijn mediagebruik toch conservatiever dan gedacht. Het zijn in het bijzonder jongeren die in toenemende mate anders omgaan met media. Zij oriënteren zich meer en meer op webdiensten en op mobiele ontvangst ten koste van klassieke televisie. Dank zij hen winnen ook sociale media als Hyves, Twitter en Facebook aan betekenis in de maatschappelijke communicatie. Omdat de voorspellingen over veranderd mediagebruik ten dele gebaseerd zijn op verwachtingen en ten dele op daadwerkelijk waargenomen veranderd mediagebruik verdient het aanbeveling om alvorens beleidsmatige en juridische keuzes te maken voor de periode na 2016 eerst een zorgvuldige analyse te maken op basis van objectief cijfermateriaal. In dat verband is van belang dat de Stichting Kijkonderzoek (SKO) sinds 2008 ook gegevens verzamelt over uitgesteld kijken en dat in 2009 een samenwerkingsverband met de Stichting Internet Reclame (STIR) is aangegaan om in beeld te brengen in welke mate de verschillende doelgroepen in de Nederlandse samenleving via internet naar de programma's van de publieke omroep en de commerciële omroep kijken. Non commercialiteit Het is algemeen bekend dat de Nederlandse Publieke Omroep verhoudingsgewijs, vergeleken met de publieke omroep in andere lidstaten van de Europese Unie, karig wordt gefinancierd. Zo zijn de inkomsten van de publieke omroep waaruit zijn programmering moet worden betaald per hoofd van de bevolking slechts 50 euro per jaar (2008), waar in andere EU-lidstaten anderhalf tot twee keer zoveel inkomsten voor de publieke omroeptaak beschikbaar is. Vooral het verschil met landen die vaak als beleidsbenchmark voor ons land worden genomen (Duitsland, België, Groot-Brittanië en Scandinavië) is opvallend.

4 COMMISSARIAAT VOOR DE MEDIA Binnen de EU dreigt de financiering van de publieke omroep in ons land weg te zakken tot in de laagste regionen. Deze omstandigheid is buitengewoon zorgelijk omdat zij op termijn de kwaliteit, onafhankelijkheid en non-commercialiteit van de publieke omroep onder druk zal zetten. Innmiddels is ons land door de karige rijksbekostiging toegegroeid naar een situatie waarin de publieke omroep steeds meer afhankelijk wordt van reclameinkomsten via de STER, inmiddels jaarlijks ongeveer 200 miljoen. In het afgelopen decennium is de bekostiging uit de algemene middelen verder onder druk komen te staan. Dat bracht beleidsmatig min of meer automatisch met zich mee dat voor compensatie daarvan in eerste aanleg gekeken werd naar uitbreiding van reclameinkomsten. Het consultatiedocument meldt weliswaar dat de mogelijkheden voor reclame begrensd zijn door de Mediawet, maar deze grenzen zijn in de loop der jaren wel steeds verder verlegd. Zo groeide de maximale tijd die aan reclame besteed mag worden van 4,5 procent naar 6 procent en vervolgens naar 10 procent van de totale zendtijd op jaarbasis, prime time op televisie meestal oplopend tot twintig procent per uur, het toegestane maximum onder de Europese richtlijn. De STER heeft zich met dit alles ontwikkeld tot een invloedrijke speler op de reclamemarkt, dit tot zorg van de commerciële omroep en de gedrukte pers die volledig afhankelijk zijn van inkomsten uit commerciële activiteiten. Zij ervaren de concurrentie van de publieke omroep als onrechtvaardig. De concurrentie van de STER is zich de laatste jaren ook gaan manifesteren op andere platforms dan radio en televisie. In toenemende mate zijn reclameboodschappen te vinden op de internetsites van de publieke omroep. Voormalig minister Plasterk heeft in januari van dit jaar aangedrongen op beperking van online advertenties omdat de publieke omroep daarmee in het vaarwater zou komen van kranten. Het consultatiedocument vraagt om bespiegelingen over de toekomst van de publieke omroep voor de volgende concessieperiode, na Gegeven het grote belang van kwaliteit, onafhankelijkheid en non-commercialiteit van de publieke omroep acht het Commissariaat het aan te bevelen dat het gemengde financieringssysteem op middellange termijn opnieuw tegen het licht wordt gehouden. De publieke omroep moet kunnen rekenen op een stabiele, ruimhartige financiering. Of dit betekent dat de publieke omroep reclamevrij dan wel reclameluw zou moeten zijn, zou in een uitvoerig maatschappelijk en politiek debat de komende jaren duidelijk moeten kunnen worden. Overigens is in landen als het Verenigd Koninkrijk, België, Duitsland en Zweden al enige tijd sprake van reclamevrije of reclameluwe publieke omroep, terwijl in Frankrijk en Spanje recentelijk is besloten om reclame bij de publieke omroep af te schaffen. Ook ervaringen uit die landen kunnen bij het debat, worden meegewogen. Zo'n discussie kan ook een eind maken aan de zich nu al jaren voortslepende discussie over oneerlijke concurrentie waarin de publieke omroep telkens in een kwaad daglicht komt te staan. In die discussie zou in ieder geval ook de al vaker door verschillende groeperingen geuite wens aan de orde kunnen komen om geen reclameblokken meer te plaatsen rond kinderprogramma's, omdat deze groep kijkers nog geen onderscheid kan zien tussen reclame en het gewone programma. Als het om non commercialiteit gaat moet ook stil worden gestaan bij de nevenactiviteiten die de publieke omroepen ontplooien. Lange tijd bestonden die hoofdzakelijk uit het uitgeven van omroepgidsen, maar tegenwoordig begeven de omroepen zich op veel andere terreinen. In webwinkels verkoopt men boeken, cd's en dvd's, er worden merklicenties verleend voor bordspellen, er worden tijdschriften en kalenders op de markt gebracht en er worden theaterproducties gekoppeld aan programma's. Het Commissariaat toetst of de activiteiten voldoende relatie hebben met de hoofdtaak en of de activiteiten worden verricht tegen marktconforme tarieven. Dit laatste ter bescherming van marktpartijen die vergelijkbare producten of diensten aanbieden. Het verdient aanbeveling om voor de nabije toekomst na te gaan in hoeverre publieke omroepen naast het verrichten van hun hoofdtaak de markt mogen betreden met nevenactiviteiten. Een ander punt van aandacht is dat het verrichten van nevenactiviteiten erg versnipperd plaats vindt. Zo exploiteren alle omroepen hun eigen webwinkel en voeren zij ieder individueel onderhandelingen over het verlenen van merklicenties. De manier waarop in de toekomst de dan nog toegestane nevenactiviteiten worden ontplooid zou centraler in te richten zijn. Wij denken aan een afzonderlijke rechtspersoon waarbinnen alle nevenactiviteiten samen komen. Dit bevordert efficiency en professionaliteit, terwijl er ook adequater kan worden omgegaan met marktverstoringen.

5 COMMISSARIAAT VOOR DE MEDIA Onderscheidende programmering Essentieel voor het bestaansrecht van de publieke omroep is dat hij zich in zijn media-aanbod onderscheidt van de commerciële omroepen. De publieke omroep verkeert daarbij in de bekende spagaat dat aan de ene kant van hem verwacht wordt dat hij relevante kijktijdaandelen en internetbereik realiseert en dat hij aan de andere kant kleinere doelgroepen moet aanspreken en ook aandacht moet besteden aan kunst en cultuuruitingen die doorgaans geen groot publiek trekken. Commerciële omroepen hebben geopperd dat bepaalde programmaformats net zo goed door hen uitgezonden zouden kunnen worden. De visitatiecommissie signaleerde dat een omroepvereniging als de TROS een programmering hanteert die hier en daar wel erg dicht tegen die van de commerciële omroep aan ligt. Dit soort geluiden legt op de publieke omroep de verantwoordelijkheid om haar public value nadrukkelijk te bewaken en duidelijk te maken. Voor de legitimatie van de publieke omroep in de toekomst moet de vraag worden beantwoord welke programmasoorten eigenlijk niet in het bestel thuis horen. Bij het verzorgen van onderscheidend media-aanbod hoort ook dat de kijkers van het aanbod van hun keuze kennis kunnen nemen op tijdstippen die er toe doen. De publieke omroep zou er goed aan doen voor de toekomst beleid te ontwikkelen voor een evenwichtige verdeling van de uren in prime time over de verschillende genres en doelgroepen. Dergelijk beleid is zeker van belang zolang grote delen van het publiek nog geen toegang hebben tot de digitale (thema)kanalen waarop nicheprogrammering een plaats kan krijgen. Overheidsbemoeienis Een belangrijk motief voor de instelling van het Commissariaat voor de Media was de wens om de bemoeienis van de politiek met het dagelijks reilen en zeilen van de publieke omroep in te perken. In de praktijk zijn we echter inmiddels toegegroeid naar een situatie waarin de politiek zich weer intensief bemoeit met de programmering van de publieke omroep. De politiek behoort zich naar ons oordeel bezig te houden met de brede kaders waarbinnen de omroep zijn taak uitvoert en niet met inhoudelijke aspecten, zoals de vraag of bepaalde programma's al dan niet gecontinueerd moeten worden of op welk tijdstip zij worden uitgezonden. Het Commissariaat zal zich daarin overigens evenmin mengen, want dergelijke afwegingen behoren tot de autonomie van de omroepen. Bij komende wetswijzigingen zou het destijds ingenomen standpunt over depolitiseren van de publieke omroep en de rolverdeling tussen omroep, politiek en het Commissariaat als onafhankelijke toezichthouder nog eens expliciet herbevestigd kunnen worden. De centrale overheid dient in wetgeving heldere kaders te scheppen en een duidelijke taakopdracht te formuleren. De publieke omroep en de minster maken over de uitvoering van die taak afspraken in de prestatieovereenkomst. Als die prestatieafspraken worden nagekomen zal de overheid een concessie, erkenningen en bijbehorend budget verlenen. Daarmee houdt de bemoeienis van de politiek op. De dagelijkse controle op wat zich bij de publieke omroep voordoet, moet naar onze mening overgelaten worden aan het Commissariaat. De reikwijdte van die controlerende taak is wettelijk vastgelegd, teneinde de programmatische autonomie van de omroep te garanderen. Ook de afschaffing van de inhoudelijke programmavoorschriften met minimum percentages voor cultuur, kunst, informatie en educatie en een minimum percentage voor verstrooiing heeft onbedoeld overheidsbemoeienis dichterbij gebracht. De voorschriften zijn vervangen door de hierboven genoemde prestatieovereenkomst, die wordt gesloten tussen de minister en de publieke omroep. De omroep heeft zich laten verleiden tot het maken van tientallen afspraken waarin op detail niveau is vastgelegd hoeveel uur of hoeveel programmaonderdelen zullen worden uitgezonden in de verschillende genres. Het Commissariaat heeft al eerder opgemerkt dat door dergelijke gedetailleerde afspraken de omroep zich op de grens begeeft van het uit handen geven van de wettelijk vastgelegde programmatische autonomie. Voor de toekomst achten wij het daarom van belang dat de prestatieovereenkomst binnen veel bredere kaders wordt gesloten teneinde de onafhankelijkheid van de omroep ten opzichte van de overheid zeker te stellen.

6 COMMISSARIAAT VOOR DE MEDIA Nieuwe media en samenwerking De publieke omroep heeft een voortrekkersrol op zich genomen op het gebied van het ontwikkelen van digitale platforms. Dat is te waarderen en verdere ontwikkeling van de ambities van de publieke omroep verdient stimulering. Terugdringen van de publieke omroep op internet en op de markt van mobiele ontvangst waar private partijen regelmatig voor pleiten zou tot kapitaalvernietiging leiden. Voor Nederlandse ambities die gericht zijn op het ontwikkelen van de kenniseconomie is het bovendien goed als er een stabiele, betrouwbare partij is die met gevoel voor journalistieke kwaliteit het voortouw blijft nemen bij het toepassen van nieuwe media in de praktijk. Hierboven kwam al aan de orde dat met name voor jongeren het gebruik van sociale media een steeds belangrijkere rol gaat spelen. Deze ontwikkeling biedt voor de publieke omroep kansen om in te spelen op veranderd mediagebruik en zodoende jongeren en minderheden aan zich te binden. Het innemen van een plaats in de voorhoede moet er overigens niet toe leiden dat er onvoldoende ruimte over blijft voor commerciële initiatieven. De publieke omroep dient eerlijke concurrentieverhoudingen in acht te nemen. Samenwerking met private partijen is overigens wenselijk naar de mening van het Commissariaat. Vorig jaar is na het verschijnen van het rapport van de commissie Brinkman veel gesproken over de voordelen van publiek private samenwerking tussen de publieke omroep en uitgevers van dagbladen. Met name bij internetactiviteiten zouden kansen liggen voor vruchtbare samenwerking waarvan beide partijen profijt kunnen hebben. Het Commissariaat constateert echter dat er veel gesproken wordt, maar dat concrete plannen voor samenwerking nog maar sporadisch worden gepresenteerd. Het Commissariaat heeft bereidheid getoond om door aanpassing van beleidsregels samenwerking te bevorderen, maar dat is kennelijk nog niet voldoende. Om partijen over de streep te trekken, en dan gaat het in het bijzonder om de private partijen, is het waard te onderzoeken of aanpassing van de Mediawet wellicht soelaas kan bieden. Organisatie Direct na de start van de consultatieronde begon de discussie over de inrichting van het publieke bestel na De voorzitter van de raad van bestuur van de NPO bepleitte bijvoorbeeld het terugbrengen van het aantal omroepen van 24 naar 15. Een en ander zou bewerkstelligd moeten worden door fusies. Het Commissariaat acht het niet opportuun om over de interne organisatie van de publieke omroep uitspraken te doen. Een uitzondering maken wij voor de organisatie van de omroepen op religieuze en levensbeschouwelijke grondslag, de zogeheten 2.42 omroepen. Met deze omroepen heeft het Commissariaat speciale bemoeienis, omdat wij eens in de vijfjaar beslissen op de aanvragen voor een aanwijzing als media-instelling. Daarnaast is het Commissariaat nauw bij de 2.42 omroepen betroken, omdat zich daar met regelmaat incidenten voordoen die ingrijpen van de toezichthouder nodig maken. Het Commissariaat is van oordeel dat de omroepen op de kortst mogelijke termijn gebruik moeten gaan maken van gezamenlijke faciliteiten in een centrale back office. Als dit niet te realiseren is in de komende jaren dienen wettelijke voorzieningen te worden getroffen voor de aanwijzingsperiode na Voorts zijn ingrijpender wijzigingen in het systeem te overwegen. Te denken valt aan een model van één overkoepelende organisatie voor de beheersmatige aspecten van het proces, waardoor de kerkgenootschappen en de genootschappen op geestelijke grondslag zich volledig kunnen concentreren op het verzorgen van media-aanbod, daarin bijgestaan door een programmaraad en een centrale raad van toezicht voor beheersmatige zaken. Bij een verdergaande hervorming zou naar de mening van het Commissariaat de vraag aan de orde kunnen komen of het wel gerechtvaardigd is om ten behoeve van een bepaalde religie of levensbeschouwing een genootschap aan te wijzen voor de verzorging van media-aanbod als er al een omroepvereniging is die vanuit dezelfde religieuze of levensbeschouwelijke overtuiging een plaats in het bestel heeft verkregen. De omroepvereniging zou in die situatie een podium kunnen bieden, zodat niet zoals nu voor bijvoorbeeld het protestantisme vier instellingen met grosso modo dezelfde achtergrond een beroep doen op zendtijd en financiële middelen. Toezicht

7 COMMISSARIAAT VOOR DE MEDIA Vanzelfsprekend wil het Commissariaat ook stil staan bij de toekomstige inrichting van het toezicht op de publieke omroep. Dat onafhankelijk toezicht ook na 2016 nodig zal zijn staat voor ons buiten kijf, al was het maar vanwege de eisen die de Europese Commissie dienaangaande stelt. Wij voorzien dat het toezicht zich in toenemende mate zal toespitsen op rechtmatige en doelmatige besteding van publieke middelen. Tot nu toe ligt de focus in het financiële toezicht op rechtmatigheid. Uitbreiding van de taken van het Commissariaat op het gebied van doelmatigheid is zeker te overwegen. Momenteel is al een verschuiving zichtbaar van het programmatoezicht dat is gericht op wat er op het scherm te zien is naar toezicht waarin de focus ligt op wat er achter de schermen gebeurt. Een manco dat zich in het bijzonder in het financiële toezicht doet gevoelen, is dat het Commissariaat bij misstanden die aan het licht komen vaak pas achteraf kan reageren met sancties in de vorm van administratieve boetes. Dat voelt onbevredigend aan omdat het leed dan al is geschied en publiek geld is weggelekt. Om dergelijke situaties te voorkomen heeft het Commissariaat behoefte aan wettelijke voorzieningen die het mogelijk maken om tijdiger en slagvaardiger op te kunnen treden. Verder verdient het aanbeveling de verdeling van bevoegdheden tussen het Commissariaat, de raad van bestuur van de NPO en de Commissie Integriteit Publieke Omroep (CIPO) nader te beschouwen. In voorkomende gevallen kan het in de ogen van het Commissariaat nodig zijn de bevoorschotting van een omroep op te schorten. Omdat het Commissariaat alleen fungeert als doorgeefluik van financiële middelen en de verdeling van het budget in de vorm van maandelijkse voorschotten geschiedt door de NPO heeft het Commissariaat altijd de medewerking van de NPO nodig. Dit bevordert niet de slagvaardigheid, zodat wetswijziging op dit punt is aan te bevelen. De relatie tussen het Commissariaat en CIPO is enigermate diffuus. De grenzen tussen de onderscheiden taakgebieden zijn niet altijd even helder en regelmatig is het aftasten om te voorkomen dat de twee toezichthoudende instanties in eikaars vaarwater terecht komen. Wetgeving voor de periode na 2015 zou meer centralisering van het toezicht kunnen regelen. Het thema van convergentie zoals dat hierboven aan de orde kwam speelt overigens niet alleen als het gaat om samensmelting van platforms waarover content wordt verspreid, maar ook op het gebied van toezicht. Zo luidde de eerste concrete aanbeveling die de WRR in zijn in december 2004 verschenen rapport Focus op Functies presenteerde dat er moet worden voorzien in onafhankelijke, openbare, periodieke en crossmediale monitoring van de pluraliteit van aanbieders en de pluriformiteit van het aanbod, in het bijzonder op het gebied van de onafhankelijke en kwalitatief hoogwaardige voorziening van nieuws en actualiteiten. Volgens de raad kan de toezichthoudende taak het best worden ondergebracht bij een nieuwe toezichthouder voor de hele mediasector. Daarbij wordt gedacht aan samenvoeging van (delen van) OPTA, het Commissariaat voor de Media en de NMa. In 2008 heeft vervolgens op instigatie van het ministerie van Economische Zaken een verkenning plaats gevonden naar de inrichting van het markttoezicht. De uitkomst daarvan was dat samenvoeging als hiervoor bedoeld te weinig synergie oplevert en daarenboven op veel praktische bezwaren stuit. Het Commissariaat sluit zich bij die conclusie aan. Toezicht op de publieke omroep vereist deskundigheid en sensibiliteit op het gebied van de inhoud van het aanbod, wat iets heel anders is dan mededingingstoezicht of op de techniek gericht toezicht. Ook na 2016 zien wij derhalve voor onszelf een duidelijke rol als sectorspecifieke toezichthouder. Hoogachtend, COMMISSARIAAT VOOR DE MEDIA, \. o prof. dr. Tineke Bahlmann voorzitter IA prof. dr Jan van Cuilenbu ibufg commissaris

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19 R.J.Schimmelpennincklaan 3 Postbus AE Den Haag Telefoon +31(0) Fax +31(0) cultuur@cultuur.nl De staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, mevrouw M. van Bijsterveldt-Vliegenthart Postbus BD Den Haag datum: 30 maart 2010 ons kenmerk: med /7 onderwerp: Toekomstverkenning landelijke publieke omroep Zeer geachte mevrouw Van Bijsterveldt, Bij brief van 15 december 2009 heeft uw ambtsvoorganger de Raad voor Cultuur gevraagd bij te dragen aan een toekomstverkenning voor de landelijke publieke omroep. Hij schreef dat de publieke omroep zichzelf steeds moet vernieuwen, in antwoord op ontwikkelingen in het medialandschap en de maatschappij, en de wetgever zou hiervoor tijdig de juiste voorwaarden moeten scheppen. Daarom wilde het toenmalige kabinet onderzoeken of over vijf tot tien jaar omstandigheden dusdanig wijzigen dat er reden is de (wettelijke) vormgeving van de publieke omroep aan te passen. In het consultatiedocument dat hij bijvoegde formuleerde uw ambtsvoorganger uitgangspunten, onderwerpen en vragen voor verschillende betrokken organisaties, waaronder de Raad voor Cultuur. De afgelopen jaren heeft de Raad voor Cultuur diverse adviezen uitgebracht over de publieke omroep. Zo zijn er beleidsaanbevelingen gedaan over meerjarenbegrotingen, omroeperkenningen en aanvragen voor themakanalen en nevenactiviteiten. In het advies De publieke omroep voorbij (2005) beschreef de Raad zijn visie op (de uiteindelijke inrichting van) een toekomstige publieke omroep. Daarnaast heeft de Raad geadviseerd over media en mediabeleid, zoals in Innoveren, Participeren! (2007), waarin hij de ontwikkelingen, kansen en bedreigingen beschreef die hij zag op het gebied van de media. De Raad heeft eveneens geadviseerd over de pers. In het advies Persbeleid (2008) uitte de Raad zijn visie hierop, ook in relatie tot het overige mediabeleid. Deze adviezen neemt de Raad als vertrekpunt van het voorliggende advies. Op basis van het kader dat deze adviezen schetsen, beantwoordt hij de vragen van uw ambtsvoorganger en formuleert hij aanbevelingen voor beleid. Deze vindt u hier direct onder.

20 pagina: 2 med /7 Samenvatting en aanbevelingen Technologische en daarmee samenhangende maatschappelijke ontwikkelingen vragen om een nieuwe benadering van media en mediabeleid. Dat leidt tot een andere rol van de overheid. Waar beleid (regelgeving en financiering) nu vooral gericht is op de publieke omroep dient dit - onder erkenning van de eigen, zeer verschillende tradities van pers- en omroepbeleid - voor het hele mediabeleid te gelden, waarbinnen de publieke omroep een zorgtaak heeft. De publieke omroep begeeft zich meer en meer op een veld waar ook private partijen acteren. Nu media in hoog tempo convergeren, zal dit in de toekomst alleen maar sterker worden. De Raad stelt voor in het mediabeleid uit te gaan van de pluriformiteit, kwaliteit en onafhankelijkheid van nieuws, opinie en achtergrondinformatie: publiek waardevolle functies die door het gehele mediaveld en dus niet hoofdzakelijk door de publieke omroep - ingevuld kunnen worden. Het moet voor de publieke omroep mogelijk zijn allianties aan te gaan met private partijen die ook een bijdrage leveren aan genoemde functies. Dit betekent onder andere dat overheidssteun die absoluut noodzakelijk is breder moet worden. Ook private partijen moeten door de overheid ondersteund kunnen worden als ze de publiek belangrijke functies willen en kunnen vervullen. Om te beginnen zou hier een experimenteerperiode kunnen gelden. Steeds moet de vraag worden gesteld: worden de publieke functies voldoende uitgevoerd? Middenin het mediaveld staat een publieke (multi)media-instelling die fungeert als basisinfrastructuur. Deze instelling zorgt voor aansluiting bij nieuwe gemeenschapsvormen en mogelijke media-allianties. Daarnaast regelt een mediafonds de ad hoc financiering voor belangrijke, innoverende initiatieven. Het is ook belangrijk dat er adequate en efficiënte monitoring van en toezicht op de publieke media-instelling plaatsvinden. De overheid blijft op afstand en opereert flexibeler en gerichter dan zij nu doet. De Raad is een voorstander van een publieke omroep die zich primair richt op nieuwsvoorziening, opinievorming & achtergrond en kunst & cultuur. Daarbij moet hij niet worden beperkt tot bepaalde genres en moet hij ook de mogelijkheid krijgen alle denkbare platforms te bespelen. Met één belangrijke restrictie: hij zal telkens moeten kunnen aangeven wat zijn toegevoegde waarde is. Daarnaast zijn er nog twee andere doorslaggevende criteria: innovatie en openheid. Innovatie niet gewoon als noodzakelijk onderdeel,maar als expliciete opdracht een laboratoriumfunctie te vervullen, waarna private partijen volledig en zonder beperking gebruik kunnen maken van wat dat allemaal oplevert. De komende jaren zullen differentiatie en bundeling toenemen: enerzijds personalisering en fragmentatie, maar tegelijkertijd een bundeling rondom opinie- en smaakgemeenschappen. Er zal een mozaïek ontstaan van grote en middelgrote merken, waarbij het aantal grote merken zal afnemen en het aantal middelgrote merken juist zal toenemen.

21 pagina: 3 med /7 De Raad vindt het ledencriterium voor omroepverenigingenniet achterhaald. Omroepen kunnen de spil of het knooppunt vormen in een smaak- en waardegemeenschap. Dat betekent dat omroepen een achterban organiseren waardoor ze ook worden gevoed. Ze zoeken samenwerking met andere partijen, publieke of private. De omroepverenigingen houden op die wijze niet alleen via de leden binding met de samenleving, maar ook omdat ze optreden als onafhankelijke mediapartner van zo n smaak- of waardegemeenschap. Ze kunnen zo meer inspelen op de behoeften van hun achterban. De rechten van een publiek programma moeten aan het begin van het traject geregeld worden; hergebruik maakt daarvan deel uit. Kijkers en luisteraars moeten in de gelegenheid worden gesteld een programma dat met publiek geld tot stand gekomen is op een ander moment en via een ander medium terug te kunnen zien of horen. Onafhankelijkheid is een groot goed in de media. De Raad vindt het dan ook belangrijk dat die onafhankelijkheid gewaarborgd wordt, en staat een overheid op afstand voor, die flexibel is, ruimte geeft en slechts ingrijpt wanneer lacunes dreigen te ontstaan. Ook de publieke omroep zelf heeft als taak zijn onafhankelijkheid te bewaken en weerstand te bieden aan medialogica. Hieronder worden kort de hoofdlijnen van de eerdere advisering van de Raad weergegeven. Hoofdlijnen eerdere advisering Belangrijkste ontwikkelingen Digitalisering beïnvloedt media in al hun eigenschappen en verschijningsvormen. De structuur van de media- en communicatiemarkt verandert er ook door. Dankzij digitalisering verdwijnen de traditionele scheidslijnen tussen verschillende vormen van audiovisuele en tekstuele productie en distributie. Naar de mening van de Raad zal convergentie er voor zorgen dat op termijn vooral gedacht wordt vanuit inhoudelijke concepten en minder vanuit platforms of distributie. De algemene toegankelijkheid tot internet en de beschikbaarheid van apparatuur bij het publiek waarmee het ook zelf de media van inhoud kan voorzien, zorgen voor een steeds grotere invloed van media in het dagelijks leven van iedereen. Media vormen steeds meer de context waarbinnen onze cultuur betekenis krijgt en maatschappelijke processen zichtbaar worden. Medialisering staat voor de groeiende invloed van media: in toenemende mate wordt ieders wereldbeeld bepaald door informatie, kennis, ervaring en percepties die de media verspreiden. Het publieke domein is aan medialogica onderhevig. 1 Behalve het persoonlijke raakt ook het sociale en politieke leven nauwer verbonden met de wereld van 1 Uit: Medialogica. Over het krachtenveld tussen burgers, media en politiek, Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling, 2003.

22 pagina: 4 med /7 de media. Spektakel, drama, conflict en emotie zijn niet alleen kenmerkend voor de hedendaagse media, maar laten ook hun sporen na op politiek en cultureel terrein. Dankzij digitalisering kunnen massamedia tegelijkertijd zowel fungeren als verdeler, bindmiddel en stimulator van de sociale cohesie. In plaats van één grote groep aan te spreken, en daarbij een verbindende rol te spelen, zullen media vanuit doelgroepenbeleid of nichemarketing steeds vaker kleine segmenten van de samenleving (op maat) bedienen. Zo kunnen nieuwe gemeenschappen ontstaan, gebaseerd op gedeelde opinie en smaak. Media die zich richten op deze specifieke groepen zijn in het algemeen beter in staat bereik te genereren dan media die zich op een algemeen publiek richten. Digitalisering en het veranderende mediagebruik dragen ertoe bij dat mediaorganisaties nieuwe rollen zoeken, samenwerkingsverbanden aangaan en over de traditionele scheidslijnen van hun terrein heen stappen. Crossmediaal opereren vraagt ook de ontwikkeling van andere verdienmodellen. Vooral de perssector ervaart de weerslag van technologische en maatschappelijke ontwikkelingen. De komst van gratis (online) nieuws heeft een verlies van abonnementen en een daling van advertentie-inkomsten veroorzaakt. Publieke omroep In het advies De publieke omroep voorbij (2005) geeft de Raad aan dat de toekomst van de publieke omroep en het daarmee samenhangende omroepbeleid expliciet verbonden dient te worden met een noodzakelijke herijking van het integrale mediabeleid. Deze benadering leidt tot een andere invulling van de publieke omroep. De Raad pleit in het advies voor een publieke mediaorganisatie die - op basis van prestatieafspraken met de overheid - in ieder geval voorziet in drie maatschappelijke functies: nieuwsvoorziening, opinievorming & achtergrond en kunst & cultuur. De Raad deed dit voorstel in navolging van de WRR die eerder dat jaar in het rapport Focus op functies mediabeleid op basis van functies adviseerde. 2 In dit nieuwe systeem zouden de omroepverenigingen ervoor kunnen kiezen om zich geleidelijk om te vormen tot (commerciële) productiehuizen of om de band met de leden verder uit te bouwen. Naast een publieke mediaorganisatie dient eveneens een publiek mediafonds ingericht te worden. De bestaande (media)fondsen zouden hierin op moeten gaan. De kernopdracht van het fonds is te zorgen voor ontwikkeling en innovatie van mediacontent in welke vorm, voor welke drager en welke functie dan ook. Deze content dient beschikbaar te zijn voor de hele (publieke en private) markt. Hoewel De publieke omroep voorbij dateert van 2005, zorgen verschillende ontwikkelingen -de doorgezette convergentie van media, het toegenomen aanbod van media en het veranderde mediagebruik- ervoor dat het advies nog altijd relevant is. 2 Focus op functies, WRR/ Amsterdam University Press, Den Haag/ Amsterdam 2005; De publieke omroep voorbij, Raad voor Cultuur, Den Haag 2005.

23 pagina: 5 med /7 Pers In het advies Persbeleid (2008) heeft de Raad zijn visie geuit op het (brede) persbeleid. Evenals in eerdere adviezen sprak de Raad daarin de noodzaak uit van integraal mediabeleid; beleid dat is gebaseerd op de instandhouding en stimulering van publiek waardevolle functies. De Raad constateerde dat de huidige instrumenten ter regulering van de perssector niet meer voldoen om de maatschappelijke functies die traditioneel door de geschreven pers worden verzorgd - nieuws, opinie en achtergrond - te waarborgen. Het overheidsbeleid is voornamelijk gericht op het behouden en bevorderen van de externe pluriformiteit van een relatief statisch medialandschap. Door de technologische en maatschappelijke ontwikkelingen is het medialandschap en de dynamiek ervan de laatste jaren echter behoorlijk veranderd. Naar de mening van de Raad vraagt deze verandering om een andere rol van de overheid. Juist in de huidige dynamiek van media en nieuws- en informatieaanbod is het van belang dat de overheid afstand houdt, maar wel nauwlettend toeziet op lacunes met betrekking tot pluriformiteit, kwaliteit en onafhankelijkheid van nieuws, opinie en achtergrondinformatie. De Raad deed in bovengenoemd advies de aanbeveling een gezaghebbend monitororgaan op te richten. Waar nu diverse instanties het medialandschap monitoren ( Commissariaat voor de Media, Stimuleringsfonds voor de Pers en de Nieuwsmonitor) zou er één instelling moeten zijn die toeziet op de ontwikkelingen in het medialandschap. Voor de monitoring ontwerpt het een gezamenlijk en gedeeld instrumentarium op basis waarvan de witte vlekken in de maatschappelijke informatievoorziening (in het aanbod en gebruik) kunnen worden vastgesteld als basis voor mogelijke interventie. Van belang hierbij is dat de overheid zich minder op beleid en regelgeving vooraf richt, wanneer zij vaststelt dat de media een aantal publieke functies - gebaseerd op relevante waarden - moeten vervullen; ze laat meer ruimte aan maatschappelijke partijen en grijpt pas in op het moment dat er daadwerkelijk witte vlekken ontstaan. Een tweede aanbeveling in het advies was, in lijn met De publieke omroep voorbij, de oprichting van een stimuleringsfonds voor de media. De verschillende fondsen die zich nu op media (omroep, film, pers) richten dienen te evolueren tot één fonds dat de mediasector ondersteunt als de maatschappelijke functies van media in het geding komen. Door dit fonds kunnen waardevolle initiatieven van zowel publieke als private media-instellingen worden ondersteund op het gebied van nieuws, opinie en achtergrond en kunst en cultuur. In een convergerend medialandschap, waar nieuwe (multi- en crossmediale-) allianties ontstaan, is de vorming van één mediafonds een logische stap. De fondsen hebben vanuit het verleden en verschillende tradities (mediabeleid en cultuurbeleid) andere uitgangspunten en werkterreinen, maar komen in de huidige ontwikkelingen dichter bij elkaar te staan of gaan elkaar overlappen. Het mediabeleid van de overheid zou de perssector vooral ruimte moeten bieden om in te spelen en te reageren op ontwikkelingen en stappen te zetten buiten de eigen grenzen. In deze tijd van convergentie ligt een beleid dat is gericht op journalistieke content, ongeacht het platform, voor de hand. De overheid kan verschillende activiteiten stimuleren: van innovatie en crossmediale activiteiten, tot het aanspreken van nieuwe doelgroepen en de nieuwsvoorziening voor de regio. Zelfregulering en afstand van de overheid bij de kwaliteitsbewaking van de informatievoorziening zijn wenselijker dan regels opleggen: interveniëren moet selectief en flexibel gebeuren.

24 pagina: 6 med /7 Uitgangspunten en onderwerpen uit het consultatiedocument Uitgangspunten Uw ambtsvoorganger heeft gevraagd of het nodig is dat de overheid meer gaat doen om de kwaliteit, verscheidenheid en toegankelijkheid van andere media dan de publieke omroep te verzekeren. In lijn met wat de WRR in zijn rapport Focus op functies en wat de Raad in het advies De publieke omroep voorbij heeft geschreven, gaat de Raad nog altijd uit van publieke functies en een zorgtaak voor de overheid voor het hele mediaveld. Zoals hierboven al beschreven, gaat het in ieder geval om nieuwsvoorziening, opinievorming & achtergrond en kunst & cultuur. De functies dienen over alle media, onafhankelijk van het platform, ingevuld te worden. Dus niet per se door de publieke omroep. Verschillende mediapartijen moeten de ruimte krijgen de functies te vervullen en voor ondersteuning in aanmerking te komen. Waar lacunes ontstaan moet de overheid een (ondersteunende) rol kunnen spelen. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn wanneer een belangrijke functie, zoals (regionale) informatievoorziening, in het geding is. Mogelijke nieuwe clusters en allianties zouden ook in aanmerking kunnen komen voor publieke financiering. Ook wanneer hierbij private partijen betrokken zijn. De Raad deelt de uitgangspunten voor de toekomstverkenning die uw ambtsvoorganger heeft geschetst. Hij is echter van mening dat er nog drie belangrijke ontbreken: toegevoegde waarde, innovatie en openheid. De publieke omroep kan op twee manieren van toegevoegde waarde zijn. Ten eerste kan hij, zoals bijvoorbeeld de publieke omroep in de Verenigde Staten, smal en slechts aanvullend zijn ten opzichte van commerciële omroepen. Een tweede mogelijkheid is dat de publieke omroep breed is en alle genres beslaat, maar binnen die breedte altijd laat zien dat hij een toegevoegde waarde heeft. De Raad is van mening dat de publieke omroep niet moet worden beperkt tot bepaalde genres. Hij is dan ook voorstander van deze laatste vorm. Het is zaak een juiste balans te vinden: de commerciële omroepen niet kopiëren, maar ook niet slechts aanvullend zijn ten opzichte van deze omroepen. De publieke omroep onderscheidt zich bijvoorbeeld met minder buitenlandse aankoop en minder (buitenlandse) fictie. Tegelijkertijd worden echter ook producties uitgezonden die heel goed of beter bij een commerciële omroep passen. De belangrijke elementaire vragen over de publieke omroep (waartoe hebben we een publieke omroep en wat is zijn toegevoegde waarde?) lijken steeds meer beantwoord te worden vanuit het perspectief van en de positie tussen andere (private) mediaorganisaties. De Raad is van plan de toegevoegde waarde van de publieke omroep concreet te toetsen aan de hand van het concessiebeleidsplan en de meerjarenbegroting. In verschillende eerdere adviezen heeft de Raad innovatie óók als een van de belangrijkste taken van een publieke omroep genoemd. Uw ambtsvoorganger noemt vernieuwing wel in

25 pagina: 7 med /7 zijn consultatiedocument, maar samen met verscheidenheid. De Raad is van mening dat vernieuwing/ innovatie een expliciet en een op zichzelf staand uitgangspunt van de publieke omroep dient te zijn. Technologische ontwikkelingen en een veranderde samenleving, met een veranderd en veranderend mediagebruik, vragen om vernieuwing op alle fronten. Door middel van innovatie, originaliteit en creativiteit moet de publieke omroep zich onderscheiden. Volgens de Raad heeft de publieke omroep hier een belangrijke laboratoriumfunctie. Maar voor de uitvoering van deze functie is substantieel geld nodig. Hierbij ontstaat een spanningsveld: het gevolg van de gewenste en inmiddels doorgevoerde centralisatie is dat het geld van bovenaf wordt verdeeld. Maar innovatie is een bottom up proces en moet niet worden belast met allerlei regels en procedures. Creatieve vernieuwers komen niet bij de middelen in de bestuurlijke bovenlaag terwijl innovatie zich niet van bovenaf laat opleggen. Het is van belang dat aan vernieuwers ad hoc financiering vanuit het eerder genoemde fonds wordt geboden. Naar de mening van de Raad lijken onderscheidendheid en innovatie bij de publieke omroep nogal eens het onderspit te delven in het streven naar hoge kijkcijfers. Een publieke omroep die onderscheidend wil zijn en bereik wil creëren moet anders met kijkcijfers omgaan. De Raad is van mening dat aanbod en bereik aan elkaar gekoppeld moeten worden:hoeveel (en welke) mensen wil men bereiken met een bepaald programma(genre)? Met andere woorden: stem het gewenste bereik af op het soort programma. Het derde uitgangspunt dat de Raad toevoegt is openheid. De publieke omroep dient zich flexibel en open op te stellen in relatie tot de fluctuerende en fluïde maatschappelijke pluriformiteit. Dit zit onder meer in de openheid van het bestel. In het advies over de erkenningen landelijke publieke omroep (2009) heeft de Raad al geconstateerd dat de openheid van het bestel zeer belangrijk is: nieuwe omroepen zijn nodig om vernieuwing tot stand te brengen en de pluriformiteit van de samenleving in het bestel te laten zien. Daarnaast moeten soorten programma s worden opengesteld voor buitenproducenten. De publieke omroep zal zich ook meer moeten openstellen voor het publiek dat ook zelf een rol wil spelen, zoals de Raad hieronder aangeeft. Multimediale ontwikkeling Met de digitalisering is de positie van media veranderd. Daarbij laat de techniek toe dat mensen reageren, waardoor de verhouding tussen zender en ontvanger verandert. De tijd dat een massamedium alleen maar zendt naar het publiek (one to many) is vrijwel voorbij. Zo kan de zender er niet zonder meer vanuit gaan dat wat hij uitzendt altijd bij het beoogde publiek terechtkomt: hij moet (groepen van) ontvangers nu ook bewust opzoeken. De ontvanger, aan de andere kant, krijgt ook een andere rol: hij accepteert niet klakkeloos wat de zender hem biedt, en kan reageren. Het contact met het/een publiek biedt nieuwe kansen voor de maatschappelijke verankering. Juist de oude omroepen moeten kunnen laten zien dat ze in staat zijn, bijvoorbeeld rond thema s als kunst en cultuur, natuur en milieu, recht, gemeenschappen te organiseren die daadwerkelijk kunnen participeren, zowel individueel als door middel van verwante organisaties. Naast het ledencriterium kan dit een criterium zijn om deelname van omroepen aan het nieuwe bestel te beoordelen.

26 pagina: 8 med /7 De nieuwe verhouding zorgt ook voor medialisering van 'het gemopper in de huiskamer'. In de nieuwe context, waarin zender en ontvanger niet meer onafhankelijk van elkaar zenden en ontvangen, reageert het publiek op de uitgezonden boodschappen. Die feedback kan op de loop gaan : hij wordt relevant voor wat er gemaakt wordt. Wanneer de publieke omroep hiernaar teveel haar oren laat hangen en haar hoofdtaken laat verwateren, dreigt verschraling. De komende jaren zullen differentiatie en bundeling toenemen: enerzijds personalisering en fragmentatie, maar tegelijkertijd een bundeling rondom opinie- en smaakgemeenschappen. Er zal een mozaïek ontstaan van verschillende grote en middelgrote merken, waarbij het aantal grote merken zal afnemen en het aantal middelgrote merken juist zal toenemen. Ook kranten zijn sterke merken en daardoor in staat om groepen aan zich te binden, gemeenschappen in het leven te roepen en andere crossmediale activiteiten te ontwikkelen. De Raad verwacht dan ook dat kranten minder algemeen zullen worden en meer aansluiting zullen zoeken bij bepaalde opinie- en smaakgemeenschappen. De ontwikkeling dat ook andere partijen zich hierbij aansluiten, is al gaande. Verspreiding On demand kijken is flink toegenomen, maar de Raad verwacht niet dat deze ontwikkeling lineair kijken helemaal zal verdringen. De kijker zal zijn televisieavond steeds vaker op maat kunnen samenstellen en op andere momenten juist verbinding zoeken. Het zijn twee kanten van dezelfde medaille: aan de ene kant neemt individualisering toe, aan de andere kant neemt juist daardoor ook de behoefte aan verbinding toe. Hoe dan ook, de huidige verhouding tussen algemeen en gedifferentieerd zal veranderen. Daarmee zal de publieke omroep rekening moeten houden. Media zullen daarnaast steeds meer gebruikmaken van behavioral targeting. Daarbij ontstaat een spanningsveld: eigen voorkeuren van het publiek worden versterkt, maar de behoefte om zich te laten verrassen blijft bestaan. De rol van de publieke omroep binnen deze ontwikkelingen is om voldoende en onderscheidend aanbod op de verschillende functies te garanderen. Met publiek geld gefinancierde programma s dienen beschikbaar en bereikbaar te zijn voor wie het heeft gefinancierd: de burgers. In een tijd waarin partijen die zich eerst alleen met distributie bezighielden ook voor content zorgen, is dat lastiger te regelen. Hoewel de vindbaarheid voor iedereen er niet mee is gegarandeerd, moet de must-carry regeling in ieder geval blijven. Ook moet de manier waarop de verschillende pakketten worden samengesteld publiek toetsbaar blijven (dat gebeurt nu door de kabelraden). Verbinden blijft een belangrijke functie van de publieke omroep. Daarom moeten programma s die de publieke omroep maakt ook altijd op het open net en de zenders worden uitgezonden en ook na de uitzending nog enige tijd beschikbaar blijven voor kijkers en luisteraars. Bescherming van het auteursrecht ten behoeve van de auteursrechthebbende is belangrijk en moet aan het begin van het traject (van opdracht of aankoop) worden geregeld. Het is ook van belang de rechten voor hergebruik direct bij aankoop en productie van een programma te regelen. De Raad realiseert zich dat dit in de praktijk lastig is. Wanneer het

27 pagina: 9 med /7 niet meteen gebeurt, dan zal op een ander moment alsnog met alle partijen onderhandeld moeten worden. Deze regeling is nodig omdat kijkers in de gelegenheid gesteld moeten worden zelf te bepalen wanneer ze naar het aanbod kijken binnen een bepaalde time-shift. Het is onwenselijk dat de kijker al direct na de uitzending geen toegang meer heeft tot het aanbod, als dat met publieke financiering tot stand is gekomen. Hiermee pleit de Raad overigens niet voor toegang die altijd gratis is. Hij ziet idealiter een model waarin het belang van de auteursrechthebbende(n) weliswaar wordt beschermd, maar waarbij het niet praktisch onmogelijk wordt gemaakt iets een of meerdere keren, eventueel via verschillende platforms, uit te zenden. Organisatie De publieke functies - nieuws, opinie & achtergrond, kunst & cultuur - dienen centraal te staan in het mediabeleid. Zonder de beleidstradities van omroep en pers te negeren, ziet de Raad, in analogie met de basisinfrastructuur in het cultuurbeleid, op termijn een basisvoorziening ontstaan. De Raad stelt een publieke (multi)media-instelling voor die fungeert als basisinfrastructuur voor audiovisuele media, met daarnaast een open fonds.. Vanuit dit fonds vindt onder andere ad hoc financiering plaats, om ook andere belangrijke initiatieven, waaronder met name innovatie, te ondersteunen. Om aan de publieke opdracht te voldoen, is het nodig centraal, vanuit de publieke (multi)media-instelling, vast te stellen wat er moet gebeuren. De overheid staat in dit model op afstand, maar kan ingrijpen via adequate en efficiënte monitoring en toezicht. Wanneer de publieke functies niet (meer) alleen bij de publieke omroep liggen, is het logisch dat bij een integraal mediabeleid ook de financiering platformonafhankelijk gebeurt. De keuze om in aanmerking te willen komen voor ondersteuning door de overheid, of om daarvan onafhankelijk te willen blijven, bepalen de verschillende media-instellingen zelf. De keuze voor ondersteuning ligt vervolgens bij het fonds (die werkt vanuit een opdracht van de minister/staatssecretaris). Er moet echter voor worden gewaakt dat met publieke financieringsmogelijkheden voor bijvoorbeeld de pers een verouderde situatie in stand wordt gehouden. Er is een spanningsveld tussen centralisatie en de nodige wendbaarheid om in te spelen op een diffusere en flexibelere toekomst. Inspelen op die toekomst kan met behulp van een systeem waarbij een centrale (multi)media-instelling fungeert als basisinfrastructuur en waarnaast een fonds de mogelijkheid biedt om flexibel en ad hoc innovatie mogelijk te maken. In dit model staat het garanderen van de publieke functies centraal. De Raad is dan ook van mening dat in dit model, behalve voor de bestuurbaarheid, de hoeveelheid omroepen of spelers van ondergeschikt belang is. Er zal, zoals al eerder is aangegeven, een mozaïek ontstaan van verschillende grote en middelgrote merken. De discussie over het aantal omroepverenigingen zoals die de laatste tijd plaatsvindt, gaat uit van de bestaande situatie. De toekomst zal er echter anders uitzien: diffuser en flexibeler. Bestuurbaarheid van de basisinfrastructuur is een belangrijk uitgangspunt, maar schaalgrootte is geen doel op zich. De Raad vindt omroepverenigingen met een ledencriterium niet achterhaald. In het voorgestelde model kunnen omroepen de spil of het knooppunt vormen in een smaak- en