Sluitingsdatum inzending kopij: Artikelen en ingezonden brieven voor het Herfstnummer van INzicht: 30 september 2005

Transcriptie

1 Colofon Inhoud INzicht is een uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Neurolinguïstisch Programmeren (NVNLP) en verschijnt vier keer per jaar. Leden ontvangen INzicht gratis. De kosten voor een los abonnement bedragen 39,00 p.j. Redactieraad: leden DB NVNLP (hoofdredactie) Angélique de Graaff (eindredactie) Walda Verbaenen (vormgeving) Irenne Olmer (cartoons) redactie: De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de artikelen berust bij de auteurs. De redactie behoudt zich het recht voor om ingezonden brieven, advertenties, mededelingen of kopij te weigeren, aan te passen of in te korten. Overname van redactionele artikelen (niet ondertekend of ondertekend met naam of initialen van een redactielid) is toegestaan met bronvermelding. Voor overname van gesigneerde artikelen is voorafgaand toestemming van de auteur(s) vereist. Sluitingsdatum inzending kopij: Artikelen en ingezonden brieven voor het Herfstnummer van INzicht: 30 september 2005 Dagelijks Bestuur NVNLP: Rudy Vandamme (voorzitter) Arthur van de Ven (penningmeester) Gerda Aberson (secretaris) NVNLP SECRETARIAAT / LEDENADMINISTRATIE POSTBUS AB UTRECHT TEL INFO@NVNLP.NL Colofon en inhoud Brief van het Bestuur & Verhuisbericht Verhuisbericht NVNLP 20 jaar Rubriek Ingezonden Brieven Time Lines en Her-inneren Thema Omgaan met Tegenslag Opkomen voor jezelf in een emotioneel complexe en moeilijke situatie - Donderslag bij heldere hemel - NLP en het omgaan met verlies - Leve de mislukking Thema Metaforen Bouw een nest en wacht tot de vogel erin vliegt - Boeken in het metaforen-thema - Gioia - De doorzichtige reiziger en de magiër - (H)erken je schaduwzijde Thema NLP & Mediation / Conflicthantering Conflict: een probleem of een snelweg naar persoonlijke groei? - Middelen en bemiddelen - Conflicthantering en mediation binnen organisaties - NLP voor ondernemingsraden inleving in het overleg - NLP voor mediators Column Kater in het park Knipselrubriek Mensgerichtheid en commercie bijten elkaar! Boekenrubriek Speelwijzer Activiteitenagenda Informatie over het lidmaatschap van de NVNLP en haar statuten is op te vragen bij het secretariaat van de NVNLP. info@nvnlp.nl ILLUSTRATIE OMSLAG:IRENNE OLMER NVNLP CARTOONS:IRENNE OLMER NLP - TOEPASSING & TOEPASSINGSGEBIEDEN 1

2 Beste NVNLP-er, Terugkijkend op de dynamische ontwikkelingen binnen onze NLP- Vereniging van de laatste 6 maanden, kunnen we je een groot aantal nieuwe ontwikkelingen melden. We denken hierbij niet alleen aan de zichtbare uitingsvormen zoals: een buitengewoon prachtige Jubileumviering waarbij de NVNLP haar eigen roots hervond of aan de uitgave van een state of the art -boek over de Stand van Zaken van NLP in Nederland (zie boekenrubriek) of: een buitengewoon grote opkomst bij de laatste Ledenvergadering Vooral (onzichtbaar) achter de schermen gebeurt nog veel meer: Vakkundig Secretariaat Per jongstleden juli is de samenwerking met een vakkundig secretariaat Ritzerfeld, Centrum voor Secretariaatsvoering in Utrecht - van start gegaan (nieuwe adresgegevens in het colofon en op de website). Dit secretariaat is in staat om alle initiatieven en groeibewegingen op hedendaagse wijze (elektronisch en virtueel) professioneel te ondersteunen en de NVNLP ook op het vlak van haar administratieve organisatie verder te professionaliseren. Ledenaanwas NVNLP In het afgelopen halfjaar heeft de NVNLP een indrukwekkende groeispurt doorgemaakt. Waar we op 31 december 2004 nog het jarenlange (min of meer stabiele) ledenaantal noteerden van 475 particuliere leden; hebben we inmiddels een respectabel particulier ledenbestand van: 675 leden (stand: medio augustus 2005). Deze groei lijkt zich na 15 augustus enigszins afgevlakt voort te zetten. Ledenaanwas visueel gerepresenteerd: aantal leden x Ontwikkeling ledenbestand NVNLP maart 1998: 357 leden januari 2004: 453 leden juli 2004: 484 leden januari 2005: 475 leden augustus 2005: 675 leden Kwaliteit Het aantal bij de NVNLP aangesloten NLP-Opleidingsinstituten bedraagt zomer 2005 in totaal 21. Er loopt een groot aantal aanvragen voor nieuwe accreditaties door de NVNLP van NLP-opleidingen. We zijn ons zeer bewust van de mogelijke frictie tussen onze eigen commerciële NVNLP-belangen en de statutaire NVNLP-verplichting ten aanzien van het handhaven en bevorderen van de Kwaliteit van NLP in Nederland. Fase 1 is hierbij het procedurele aspect. Een team van 8 interne en externe deskundigen is binnen de NVNLP als Toelatingscommissie aangezocht om deze nieuwe accreditatie-aanvragen gezamenlijk te toetsen aan de nieuw omschreven kwaliteitsnormen en standaards en om scholings- en begeleidingsvoorstellen te doen indien een instituut nog (net) niet voldoet. We hebben hiervoor een glasheldere, eenduidige en open procedure voor toelating ontwikkeld. Tegelijkertijd werken we met dit kwaliteitsteam aan de inhoudelijke kwaliteit: Het formuleren van een eenduidig curriculum van het NLP-onderricht. Ondanks het feit dat de lat voor aansluiting van nieuwe instituten uitgesproken hoog is gelegd, hopen wij binnenkort ook op dit vlak een groeispurt te laten zien: zowel kwantitatief met betrekking tot het aantal aangesloten instituten als vooral kwalitatief: in eenduidige profilering en standaardnormering van Professioneel NLP op de Nederlandse en ook de Belgische markt. Projectmatige Kennisgroepen De NVNLP kende tot voorkort slechts 3 expertisegroepen: Therapie, Bedrijfsleven en Onderwijs. Marktonderzoek leerde dat deze driegeleding tekort schiet voor wat betreft de behoeften van de leden aan Netwerking en eigen ontwikkeling. In het kader van leren en ontwikkeling en het bieden van een Kennisplatform aan de leden, heeft de NVNLP 12 Kennisnetwerken geformeerd. Hierdoor kun je beter op de hoogte blijven van NLP-ontwikkelingen op je vakgebied. Leden kunnen kennis verkrijgen door passief aan te sluiten bij kennis- of zo je wilt nieuwsgroepen. Degenen die een (projectmatige) actieve rol willen vervullen, fungeren als Projectmanagers van de betreffende kennisgroep. De NVNLP zal vanuit deze projectgroepen de toepassing van NLP promoten en NLP-tools helpen ontwikkelen. Via onze website kun je aansluiten en/of passieve deelname wijzigen in een actieve rol. Leden zonder Internetaansluiting kunnen hierbij natuurlijk rekenen op de assistentie van ons secretariaat. Intervisie We hebben vastgesteld dat veel NLP-cursisten na het beëindigen van hun opleiding graag in de buurt van hun woon- of werkomgeving het geleerde blijven oefenen en onderling toetsen. De taak van de NVNLP om leden te helpen ontwikkelen ondersteunt deze behoefte. Het aantal Intervisie-coördinatoren is, in alle (uit-)hoeken van het land, met 25 coördinatoren uitgebreid. Binnenkort kun je op de NVNLPwebsite zoeken naar initiatieven 2 INZICHT ZOMER 2005

3 voor en van ondersteunende oefengroepen in uw woonomgeving op zowel woonplaats als kennisniveau/expertisegebied. Leden zonder internetverbinding kunnen natuurlijk bij ons secretariaat terecht voor het vinden van een Intervisiegroep. Regionalisatie Met grofweg 6 landelijke regio s in gedachten organiseert de NVNLP met ingang van september 2005 voor al haar leden gratis seminars en workshops door het land heen gedurende het kalenderjaar. Achterliggende gedachte bij de organisatie hiervan is de behoefte van NLP-ers om kennis (en een netwerk) op verschillende expertisegebieden op te doen. De organisatie van deze maandelijkse regionale activiteiten gaat in nauwe samenwerking met de aangesloten Instituten, die daarbij hun unieke NLP-kennisproducten aanbieden aan de NVNLP-leden Het Seminar-programma-aanbod is divers. Om alvast wat voorbeelden te noemen: Sociaal Panorama, Optimale benutting en beheersing van Tonaliteit, NLP & het Zero Point Field, NLP &Energiewerk, Feed Back ontvangen met behulp van paarden en het optimaliseren van sportprestaties met NLP Het zijn vooral algemene NLP-trainers van naam en faam die seminars en workshops aanbieden aan de NVNLP- leden. NLP-ers met specialistische bekwaamheid op bepaalde vakgebieden bieden ook hun expertise aan, bijvoorbeeld op gebied van: Marketing, Sales en Acquisitie en Voorkomen en genezen van Burn out. Er wordt nu heel hard gewerkt om alle mogelijkheden concreet vorm te geven. Begin september kunt u kennis nemen van alle seminardetails van het Regionale Programma-aanbod voor het eerstvolgende half jaar. Leden zonder internetverbinding kunnen een geprint programma ontvangen via ons secretariaat en op hulp rekenen voor de vereiste inschrijving. Website We zitten al in de testfase om de website interactief te maken met een inlogcode voor leden. Inschrijven voor seminars, het wijzigen van de eigen gegevens in de ledenadministratie en vooral in de (gereorganiseerde) NVNLP- Verwijslijst, aanhaken bij Kennisnetwerken: al deze zaken kun je zelf online regelen. Je persoonlijke inlogcode wordt je binnenkort uitgereikt. De planning is om al deze functies begin september uitgerold te hebben. Leden zonder internetverbinding kunnen vanzelfsprekend voor wijziging van de gegevens terecht bij het secretariaat. En ten slotte: INzicht Met een forse vakantievertraging heb je nu de nieuwe uitgave van INzicht in handen. Samengesteld door een nieuw team, werkend vanuit een nieuw en vooral organisch inhoudelijk concept. Je zult alvast merken dat het blad geleidelijk evolueert, zowel qua vorm als inhoud. De vraag over de vorm is echter nog niet beantwoord: moeten we met INzicht een intern clubblad blijven, een algemeen NLP-magazine in de vrije verkoop worden of kiezen voor (alleen) een e-versie van Inzicht-magazine? Heel graag ontvangen we jullie feedback op al deze ontwikkelingen! Een superfijne nazomer gewenst! HET BESTUUR Het secretariaat van de NVNLP is verhuisd naar de Maliebaan 104 in Utrecht! Onze nieuwe adresgegevens zijn: NVNLP Postbus AB Utrecht tel fax e: info@nvnlp.nl w: Nederlandse Vereniging voor Neuro-Linguïstisch Programmeren NLP - TOEPASSING & TOEPASSINGSGEBIEDEN 3

4 NVNLP 20 jaar Verslag van de jubileum-bijeenkomst Het telefoontje van de secretaris om mij uit te nodigen voor de bijeenkomst van de NVNLP ter gelegenheid van het twintigjarige bestaan, kwam voor mij als een totale verrassing. In de jaren na mijn opleiding bij Frank Stass en Anne Linden - de eerste opleiding die in Nederland werd gegeven als ik het goed heb - heeft NLP veel betekend in mijn leven; zowel in ons gezin als in mijn werk als psychotherapeut bij een Riagg. Toen ik 60 werd, heeft de Riagg mij met pensioen gestuurd; inmiddels ben ik 75 jaar oud. Een deel van de NLP-vaardigheden die ik opdeed, zal ik nu wel onbewust toepassen, maar al die andere zaken die we leerden over matchen, oogbewegingen, therapeutische metaforen en wat dies meer zij, ben ik totaal vergeten. Bij het binnenkomen in de Observant in Amersfoort op 14 mei bleek echter hoe belangrijk ankers zijn. Na de hartelijke ontvangst door het bestuur werd ik begroet door Yoka Brouwer en Frits Schoon. Juist met hen beiden had ik tijdens de opleiding en in de jaren daarna veel contact, en dat niet alleen in verband met de Vereniging. Zij hadden toen de gave om in de gewone omgang de beste kanten uit mijn persoon op te roepen en ze bleken nog steeds zoveel positieve energie te schenken. Voor ons geen bescheiden plaatsje op de achtergrond: op de voorste rij stoelen met onze namen levensgroot. In de interviews met ons demonstreerde de voorzitter zich geoefend in NLP. Alleen al door de plaatsing van de stoelen en de microfoon kregen we elk ons eigen gezicht. De invalshoek van het gesprek met mij, dat totaal onverwacht begon over mijn dubbele naam, zette mij in zekere zin op het verkeerde been. Alle zinnetjes die ik had bedacht voor het interview werden gewist, waardoor het gesprek voor mij heel persoonlijk werd. De reacties uit de zaal daarop riepen ook herinneringen op aan mijn NLP-opleiding, door het respect dat erin werd getoond. Kennelijk een waarde die ook bij de huidige generatie NLP-ers is getraind. Na de koffie, voor mij gelegenheid de oude vrienden te spreken, volgde nog een reeks gesprekken van de voorzitter met leden van de Vereniging. Boeiend om te ervaren op hoeveel uiteenlopende manieren er met NLP wordt gewerkt. Toen wij destijds de Vereniging hebben opgericht, bestond het ledenbestand uit een vriendenclubje. We hadden elkaar allemaal in de bovenaangehaalde opleiding en in workshops van bij voorbeeld Gene Early, David Gordon en Robert Dilts leren kennen. Behoorlijk intensief leren kennen, zelfs, door alle persoonlijke probleempjes en problemen die we daar in de oefeningen met elkaar hebben uitgewerkt. Bijeenkomsten van de Vereniging waren in het begin ook een soort reünies van oude vrienden. Voor ons als oprichters was het enerzijds natuurlijk bevredigend dat de Vereniging ging groeien, anderzijds ging er iets van de intimiteit van die beginjaren verloren. Graag wil ik Rudy Vandamme en het huidige bestuur dank zeggen dat zij de Vereniging hebben weten te ontwikkelen tot wat zij nu geworden i s. A.F. DE SAVORNIN LOHMAN MEDEOPRICHTER NVNLP / OUD VOORZITTER CONTACT AUTEUR: LEX.LOHMAN@HCCNET.NL 4 INZICHT ZOMER 2005

5 Ingezonden brieven In deze rubriek verwelkomen we reacties van Inzicht-lezers op eerder gepubliceerde artikelen, maar ook op het bonte scala van wat zich in de onmetelijke wereld van de NLP afspeelt. In alle gevallen gaat de redactie van Inzicht ervan uit dat iedereen recht heeft op zijn eigen model van de wereld, dat de soep niet zo heet gegeten wordt als hij wordt opgediend en dat elk vogeltje zingt zoals het gebekt is. De redactie neemt dan ook geen verantwoordelijkheid voor de inhoud van de ingezonden brieven. De eerste ingezonden brief komt van een toegewijd NVNLP-lid, Ronald van Oosten NLP moet nog beginnen RONALD VAN OOSTEN Al geruime tijd maak ik me zorgen over sommige ontwikkelingen in de NLPwereld. Vanuit een drie-niveausmodel kan ik duidelijk maken, en delen, wat mijn zorgen zijn en wat er naar mijn mening aan te doen is. Met het lezen van Whispering in the Wind van Carmen Bostic St. Clair en John Grinder (2001), kreeg ik inzicht in een aantal dingen die me al lange tijd half bewust bezig hielden. Bostic St. Clair en Grinder doorbreken de generalisatie NLP en maken een verhelderend onderscheid tussen NLP toepassing,nlp modelleren en NLP training. Hierdoor aan het denken gezet, heb ik daar NLP filosofie aan toegevoegd. Vanuit het inzicht dat de één uit de ander voortkomt, heb ik drie van de vier in niveaus geplaatst, en daarmee een sleutel gevonden om met het begrip NLP om te gaan. Op het bovenste niveau bevindt zich NLP filosofie : NLP als zijnsleer, kennisleer en psychologie. Hier vinden we de inzichten van Korzybski (bijvoorbeeld over het Model van de Wereld); Bateson (systeemdenken en ecologie) en Erickson (een op hypnose gebaseerd mensbeeld, met een hoofdrol voor het onbewuste); eventueel ook het pragmatisme van William James. Op het middelste niveau vinden we NLP modelleren, het - op basis van de inzichten uit het bovenste niveau - modelleren van experts en het vervolgens ontwerpen van toepassingen. Op het onderste niveau, NLP toepassing, vinden we de resultaten van dat modelleren en ontwerpen: manieren om het eigen Model van de Wereld, of dat van anderen, aan te passen. Denk dan aan de Zesstaps Herkadering, Spatial Reframe en dergelijke. Van dit niveau veronderstellen velen van ons dat het NLP is, terwijl volgens mij, dit niveau het minst voor die identificatie in aanmerking komt. Elk lagere niveau komt voort uit het hogere. Wie een verband met de logische niveaus zoekt zou kunnen stellen dat NLP toepassing het gedrag van NLP is; NLP modelleren staat dan voor de vaardigheden en NLP filosofie staat dan uiteraard voor de waarden en overtuigingen. Het is een aardige denkoefening om te bepalen wat er aan identiteit en missie boven geplaatst kan worden De rol van NLP training is de inhoud van de andere drie niveaus zo goed mogelijk over te dragen. Door er per niveau naar te kijken is het mogelijk om NLP op een zodanige manier te beschrijven dat we kunnen vaststellen wat er op dit moment speelt, en met elkaar antwoorden formuleren. Eerst het niveau van NLP toepassing. Wat me opvalt aan NLP-opleidingen is dat we daar een verzameling technieken en toepassingen aan het overbrengen zijn die ik de canon ben gaan noemen. Globaal gezien een verzameling zoals die bestond op het moment toen Bandler en Grinder uit elkaar gingen, aangevuld met enkele latere ontwikkelingen. Deze canon blijft door de jaren heen opmerkelijk stabiel. Nieuwe ontwikkelingen blijven, als ze al in een opleiding opgenomen worden, binnen het eigen instituut of dringen tot geen enkele opleiding door. Intussen blijven veel instituten, terwijl er goede, efficiënte alternatieven en uitbreidingen voorhanden zijn, de oude modellen steeds opnieuw te koop aanbieden. Zou u naar een arts gaan die alleen medicijnen voorschrijft die vóór 1980 zijn ontwikkeld? In onze opleidingen is deze merkwaardige gang van zaken gemeengoed geworden. Gelukkig zijn er NLP-ers die de kracht van NLP modelleren gebruiken om nieuwe toepassingen te ontwerpen. Ik noem hier Richard Bolstad NLP - TOEPASSING & TOEPASSINGSGEBIEDEN 5

6 met zijn RESOLVE-model; Jaap Hollanders Pragmagie; Robert McDonalds Destination Method; Hans Dalhuijsen en zijn ISE- Culturenmodel; John Grinders New Code; John McWhirter is bezig met Re-Modelling NLP; en Wolfgang Bernard houdt zijn Final Dialogue. Maar hoeveel van ons staan open voor deze ontwikkelingen? Hoe hard zijn trainers bezig ze te integreren in de opleidingen? Waar is het inspirerende open debat? Anderen ontwikkelen iets dat vervolgens, omdat het krachtiger blijkt te zijn dan de canon, onder een andere vlag dan onder die van NLP te water wordt gelaten. Bijvoorbeeld The Journey van Brandon Bays en MythoSelf van Joseph Riggio, die adverteert met de slagzin Beyond NLP. Buitengewoon jammer allemaal, ik ben ervoor om zo veel mogelijk ontwikkelingen binnen te houden. Overigens kan ik er begrip voor opbrengen als ik zie wat het genante niveau is waarop veel NLPers met elkaar omgaan, mensen van naam en faam voorop. Het is alsof het uiteengaan van Bandler en Grinder een griezelige toon heeft gezet. Als ik bijvoorbeeld de discussies in de nieuwsgroep alt.psychology.nlp lees, schaam ik me ervoor NLP-er te zijn. Hier maken gerenommeerde NLP-ers elkaar openlijk uit voor dief en oplichter. Een inhoudelijke discussie van enig niveau over de inhoud van NLP ontbreekt. Ik betrap mezelf erop dat ik in mijn eigen coaching vrijwel alleen technieken gebruik die niet op enige NLP-opleiding in Nederland onderwezen worden. Deze technieken zijn wel gebaseerd op NLP-principes en op impliciet en/of expliciet modelleren. Voor sommige ervan geldt dat de makers ervan liever niet met NLP geassocieerd willen worden. Voor een ras-nlp-er zoals ik een bizarre situatie. Goede, bruikbare modellen zijn prachtig en een genot om mee te werken. Tegelijkertijd zijn het maar modellen en kunnen ze in het modellenmuseum worden gezet als er nieuwe modellen beschikbaar komen die efficiënter en krachtiger zijn. Alles wat zich op het niveau van NLP toepassing bevindt heeft een voorlopige, pragmatische status en is vervangbaar door iets beters. En dient ook vervangen te worden als dat betere zich aandient. Een pragmatischer houding ten opzichte van de technieken die we gebruiken zou heel gezond zijn. De canon zoals die nu voorhanden is, is volstrekt toevallig tot stand gekomen en zou er heel anders uit hebben kunnen zien. Ik ben een voorstander van de houding zoals die in de wetenschappelijke wereld gebruikelijk is, met een rigoureus testen en op de proef stellen van methoden, modellen en technieken, die vervangen worden als zich betere alternatieven aandienen. Zijn trainers niet te veel bezig zich druk te maken of de volgende opleiding weer vol zit? Instituten gaan te veel voor zekerheid. Een zekerheid die naar mijn mening een schijnzekerheid zal blijken te zijn. Als er niets verandert, zal de wal het schip keren. Identificatie van NLP als een verzameling nuttige modellen zal ertoe leiden dat NLP links en rechts ingehaald gaat worden door nieuwe ontwikkelingen. En wat nog veel erger is: ook zal het ertoe leiden dat de kunst en kunde van het modelleren, als blijvende bron van vernieuwing, bij velen onbekend zal blijven. Waar behoefte aan is, is een open debat over de dingen waar we mee bezig zijn en die ons bewegen. Waar ik voor wil pleiten is een platform, een medium, een manier om met elkaar open in discussie te treden over nieuwe ontwikkelingen en de manier waarop we daarmee omgaan. Het initiatief daartoe zal van de NVNLP moeten komen. Met het besteden van veel aandacht aan nieuwe ontwikkelingen en het wekken van interesse voor elkaars inzichten gevolgd door een stimulerend debat. Ook het overdragen van de toepassingen baart me zorgen. Een uitstapje naar NLP training Trainers die elementaire vragen van studenten niet weten te beantwoorden; trainers die het onderscheid tussen vorm en inhoud uit het oog verliezen en zich ongevraagd en ongehinderd met de inhoud van de levens van hun studenten bemoeien; trainers die elementen uit andere benaderingen aan hun trainingen toevoegen die in strijd zijn met de meest elementaire NLP-principes Als we Bandler en Grinder de nulde generatie noemen, dan vormen hun leerlingen de eerste generatie trainers. Deze mensen (zoals Linden, Dilts, Woodsmall en James) zijn de opleiders van veel Nederlandse oprichters/directeuren van opleidingsinstituten: generatie twee. Hun leerlingen vormen generatie drie. Misschien is er intussen al een generatie vier. Ik ben niet de enige die heeft opgemerkt dat de kwaliteit per generatie afneemt. Op basis van de voorbeelden die ik zojuist gaf, alsook op basis van vergelijkbare ervaring van anderen die ik hierover sprak, durf ik te stellen dat er een kritische grens lijkt te zijn bereikt. Nog één stap verder en wat er in de instituten aangeboden wordt heeft nauwelijks meer iets te maken met wat Bandler en Grinder destijds in de wereld hebben gebracht. Wat gaat er gebeuren als deze trainers 6 INZICHT ZOMER 2005

7 zelf weer trainers op gaan leiden? Hoe kunnen we deze verarming en verschraling een halt toeroepen? Wie het weet mag het zeggen Mensen komen met heel verschillende redenen naar onze NLP-opleidingen. Degenen die komen voor persoonlijke ontwikkeling hebben iets heel anders nodig dan therapeuten die hun arsenaal willen uitbreiden. De opleidingen in hun huidige opzet kunnen onmogelijk elk van deze verschillende groepen tevredenstellen. Het is waanzin om mensen die voor hun eigen groei komen een verkapte therapie-opleiding te geven, terwijl diezelfde opleiding therapeutische professionals niet tevreden kan stellen. Ooit is ervoor gekozen (naar verluidt onder leiding van Anné Linden en Leslie Cameron-Bandler) om NLP-opleidingen een Practitioner- en een Master Practitionerfase te geven. Wat toen om ongetwijfeld goede redenen gebeurde, is nu een belemmerend keurslijf geworden. De huidige opzet voldoet niet meer. Om kwalitatief goede opleidingen te geven, om het mogelijk te maken dat nieuwe ontwikkelingen een kans krijgen en om verschillende groepen op passende wijze te bedienen, zullen we de huidige structuur moeten aanpassen. Ik pleit voor een modulaire structuur, waarbij het voor verschillende doelgroepen mogelijk wordt om trajecten op maat te volgen. Elk kiest dan zijn eigen set van modules, passend bij de eigen doelstelling. Certificering vindt plaats na het goed voltooien van een combinatie van een aantal verplichte en een aantal keuzemodules. Certificering kan eventueel per module plaatsvinden. Bij voorkeur in aanwezigheid van een gecommitteerde van de NVNLP Op deze manier wordt de mogelijkheid voor de diverse instituten om een eigen gezicht te laten zien eerder groter dan kleiner, zeker als de canon hierbij losgelaten wordt. Dan het niveau van NLP modelleren. Op dit moment hebben we in veel instituten het modelleren teruggebracht tot niet veel meer dan een uitgebreide NLP toepassing die een stukje persoonlijke ontwikkeling brengt. Echt modelleren is iets heel anders. Kijk bijvoorbeeld naar wat Lucas Derks heeft gepresteerd met het ontwikkelen van het Sociaal Panorama: het in kaart brengen van een belangrijk deel van ons Model van de Wereld, dat het mogelijk maakt door het aanpassen van de vorm van de representatie de inhoud ervan te beïnvloeden of zelfs ingrijpend te veranderen. Wanneer Rudy Vandamme in zijn NLP Manifest (2005) schrijft: NLP moet prioriteit verlenen aan de promotie van het modelleren, wil ik bij hem aansluiten, ja deze hartenkreet zelfs versterken met de retorische vraag: beste Rudy, waaraan anders? Modelleren vormt het bestaansrecht van NLP! Het is de kern ervan! Daarom wil ik wil ik de stelling aangepast teruggeven: de NVNLP moet prioriteit verlenen aan de promotie van het modelleren. Voor mij is de NVNLP en kan zij niets anders zijn dan de Nederlandse vereniging voor het bevorderen van het modelleren, en het zorgvuldig beheren en overdragen van de daaruit ontstane toepassingen. En dus heeft zij onder woorden te brengen wat modelleren is en wat niet. Ook als die formulering afwijkt van wat in sommige instituten de definitie ervan is. In NLP training dienen we toe te werken naar het overdragen van modelleervaardigheden die de basis vormen voor het ontwikkelen van krachtige nieuwe toepassingen. En dan NLP filosofie We flirten met Ken Wilber, we persen mensen in een enneagram, we zijn druk bezig met opstellen en we zingen zelfs mantra s. Maar er zijn instituten die tijdens een Practitioner-opleiding slechts één dagdeel (!) besteden aan het Miltonmodel. En meerdere NLP trainersopleidingen besteden in het geheel geen aandacht aan de denkwereld van Korzybski, Bateson en Erickson. In zekere zin begrijpelijk, want wat elk van hen brengt is naar alledaagse begrippen ongewoon, en ook gewoon moeilijk, zeker in combinatie met elkaar. Wij kennen Korzybski als bedenker van het begrip Model van de Wereld (en trouwens ook van de term neuro-linguïstisch). Maar zijn filosofie is feitelijk een kritisch antwoord op het Aristotelisch denken, dat ons veel gebracht heeft denk aan de duizelingwekkende ontwikkeling van de technologie maar ook veel problemen heeft veroorzaakt. Aristoteles is al een paar duizend jaar aan de macht. Zijn visie zit verstopt in al onze gedachten, en het zal wel even duren voordat we de vrijheid kennen om ook andere denkvormen evenredig toe te laten. Bateson gaat ons voor in een rigoureus systemisch en ecologisch denken dat zelfs voor welwillende mensen ingewikkeld en zwaar is. Gelukkig is er sinds de tijd dat hij zijn belangrijke boeken schreef al veel veranderd. Systemisch en ecologisch denken lijken gemeengoed te gaan worden En Ericksons op klinische hypnotische ervaring gebaseerde mensbeeld is een verademend antwoord op de freudiaanse hersenspoeling die al een eeuw aan de gang is Vergist u zich niet, de freudiaanse wijze van denken is in onze cultuur alomtegenwoordig. Het vervangen daarvan door het veel wijzere, en intussen door veel academisch NLP - TOEPASSING & TOEPASSINGSGEBIEDEN 7

8 onderzoek gesteunde, Ericksoniaanse mensbeeld zal nog enig geduld vragen. NLP, als praktisch gevolg van het gebundelde denken van Korzybski, Bateson en Erickson, is daarmee een uitvloeisel van een mens- en wereldbeeld dat zijn tijd ver, ver vooruit is. Alleen een voortdurende bezinning op deze bronnen kan het voor NLP mogelijk maken vitaal te blijven en ons het doorzettingsvermogen geven om de lange weg die nog te gaan is vol te houden. Er zijn mensen die vinden dat het uiteindelijke doel van NLP is om zichzelf op te heffen. Ik ben het daar helemaal mee eens: NLP dient te streven naar het opheffen van zichzelf over een paar honderd jaar, als het denken van bovengenoemd driemanschap gemeengoed is geworden en modelleren zijn terechte plaats heeft ingenomen als een krachtige manier van leren, en daarmee de basis vormt voor een krachtige manier van leven. NLP moet, tegen de stroom van verdunning, vervlakking en vercommercialisering in, feitelijk nog beginnen. RONALD VAN OOSTEN CONTACT MET AUTEUR: RONALD VAN OOSTEN VOLTOOIDE OPLEIDIN- GEN TOT FOTOGRAAF, PSYCHOSOCIAAL WER- KER EN NLP MASTER PRACTITIONER.HIJ HEEFT EEN EIGEN BUREAU, DE OPSCHUDDING, WAARIN HIJ CREATIEVE PRO- FESSIONALS COACHT EN TRAININGEN IN CRE- ATIEF DENKEN GEEFT. Time Lines en Her-inneren Time Line en het Zero Point Field In het kader NLP en andere toepassingen neem ik graag de uitnodiging van de redactie van INzicht aan hierover een artikel te schrijven. Al lang voel ik de behoefte om NLP te laten herkennen als een niet-sturende methode, die je in staat stelt - mits je dat zelf wilt je-ontwikkelen-tot-diegene-die-jewerkelijk-bent ter hand te nemen. Het is een verdiepend inzicht in de technieken van NLP. Door op deze manier met de technieken om te gaan (en het moge duidelijk zijn dat het niveau van degene die NLP toepast daar essentieel in is) kunnen we een wereld creëren waar in het goed is te zijn. (R. Dilts). Iedere taal en ieder mens heeft zijn eigen manier om tijd uit te drukken. Het is het bewust waarnemen en weergeven van verleden, heden en toekomst. Tijd als lineair geheel bestaat eigenlijk niet, tijd is cyclisch. Dit wordt ons al geleerd door vele oude culturen. Ook de maancyclus speelt een belangrijke rol in onze beleving van de tijd en de seizoenen. Onderzoekingen hebben aangetoond dat tijdoriëntatie de basis kan zijn voor buitengewone vaardigheden, maar tegelijkertijd kan tijd ook serieuze problemen in het leven van mensen veroorzaken. Sommige mensen zijn meer verleden -georiënteerd, andere meer toekomst -gericht en weer anderen leven alleen in het heden. Het zijn voorgeprogrammeerde voorkeuren en we hebben er, indien deze programmering onbewust is, geen keuze in. Sommigen van ons, bijvoorbeeld zij die vooral gericht zijn op het verleden, beperken hun kansen voor de toekomst en vergeten van het nu te genieten. Als we dus kunnen ontdekken hoe we met tijd omgaan, kunnen we ook directe veranderingen tot stand brengen. We vinden het over het algemeen heerlijk om alleen achteruit te lopen, in plaats van vooruit. Wat we in het verleden (en dat kan een seconde geleden zijn) hebben ervaren dient als basis voor het nu. Op onbewust niveau focussen we ons dus op dat wat geweest is en niet op wat er nu is, en nog minder op Alles wat er is, is NU... 8 INZICHT ZOMER 2005

9 dat wat we in de toekomst zouden willen ervaren. Dit komt omdat we tot nu toe alleen datgene uit het veld van potentie hebben gehaald wat past bij onze subjectieve ervaring, ons model van de wereld. Het is niet meer en niet minder. Maar zoals we weten is het veld van potentie (ook wel Zero Point Field (Lynne Mc Taggert) of Quantum Hologram (Gregg Braden)) genoemd een veld waarin Alles aanwezig is. Overvloed van Liefde, Vrede, Vreugde, Materie, Wijsheid, Geduld, Heling enzovoort, enzovoort. Hoe zouden we nu het werken met tijdlijnen vanuit NLP gebruiken om meer de weg van de Krijger (dus vooruit) te gaan in plaats van, onbewust, bezig te zijn met het verleden? Als Merlijn de beleving van de toekomst veranderen... Hiervoor gebruiken we dan een ruimtelijke voorstelling. De levensloop wordt met de tijd ruimtelijk weergegeven op een lijn. Door op de tijdlijn te stappen kun je met bepaalde ervaringen associëren, door eraf te stappen kun je ervan dissociëren en een observator-positie innemen. Zoals ik al eerder aangaf, ieder van ons heeft zijn eigen persoonlijke manier om tijd te coderen. Onbewust hebben we allen de mogelijkheden om dingen te herkennen uit ons persoonlijk verleden, heden of toekomst. Bovendien heeft men ontdekt dat de manier waarop wij tijd coderen een geweldige invloed heeft op wie we zijn en hoe we ons gedragen. Voor de een is de interne tijdcodering een manier om te bereiken wat hij/zij wil, voor de ander is het een manier om bepaalde dingen uit het verleden te verwerken. Voor weer een ander kan het toevoegen van toekomst, een stimulans en motivering zijn om doelen te bereiken. Alle ervaringen die we hebben gehad en die we nu hebben, zijn het gevolg van eerdere programmeringen. Die programmeringen zorgen er weer voor dat we, wanneer we op de een of andere manier gestimuleerd worden, steeds opnieuw dezelfde gevoelens krijgen over iets dat er gebeurt. Soms is dat fantastisch, op andere momenten zijn we die gevoelens liever kwijt dan rijk. Nu is het wel belangrijk je, onbewuste, focus op het verleden los te laten. Doe eens alsof alles van je is afgenomen. Als je familie belangrijk is voor je, doe die dan even weg. Als je baan belangrijk is en je helpt iemand te zijn, doe die dan even weg. Als je bezittingen waaraan je je zo wanhopig vastklemt belangrijk zijn, doe ze dan even weg. Wat is er dan nog over? Je hoeft deze dingen natuurlijk niet fysiek te verwijderen, laat de energetische presentatie van al de dingen die je als belangrijk beschouwt, met liefde los. Durf te kijken naar alles wat er om je heen gebeurt en naar alles wat je meemaakt naar elke persoon die je ontmoet, naar alles in je leven dat enige betekenis voor je heeft en bepaal gewoon de werkelijke betekenis en het werkelijke nut ervan voor je ziel. Dan en alleen dan kun je echt bepalen wat werkelijk belangrijk is vanuit zielsniveau. Dat zielsniveau is één met en dus aanwezig in het Zero Point Field, in het veld van overvloed. Dit geeft je een bepaalde ervaring. Of je die ervaring nu ziet, voelt, hoort, ruikt of proeft, is niet van belang. Ze IS er. Die ervaring is NU. Alles wat er is, is NU. Hoe meer we ons er van bewust worden, des te belangrijker wordt het voor ons om met het NU bezig te zijn. De tijdlijn helpt ons daarbij. De tijdlijn op zich bestaat dus niet, maar het principe van een tijdlijn gebruiken we om gemakkelijker veranderingen te organiseren. We maken een lineaire constructie van de tijd die het voor ons brein gemakkelijker maakt de tijd te ervaren zoals we hem ervaren, met een verleden, een heden en een toekomst. Je legt als het ware een energetische presentatie van je tijd in de ruimte waar je bent en gebruikt dat als jou (levens)pad die je opnieuw kunt bewandelen. Door gebruik te maken van de tijdlijn, samen met het gevoel van NU, verander je je werkelijkheid door, met je zielsaspecten, het verleden te veranderen, te transformeren, met de ervaring van het Zero Point Field. Het is het doelbewust schrijven van je script voor de toekomst, gebaseerd op wat je je in essentie her-innert, namelijk je werkelijke Zijn. Je bent als Merlijn die, door terug te gaan in de tijd, jouw beleving van de toekomst verandert. INEKE BOONSTRA CONTACT MET AUTEUR: NLP - TOEPASSING & TOEPASSINGSGEBIEDEN 9

10 Omgaan met tegenslag 10 INZICHT ZOMER 2005

11 Opkomen voor jezelf in een emotioneel complexe en moeilijke situatie Coachen van mensen in emotioneel complexe en problematische situaties, Er zijn situaties waarin mensen zich geconfronteerd voelen met een veelheid van problemen. Vooral als de (onplezierige) gevoelens de hoofdrol spelen in de beleving is het extra lastig de problemen adequaat aan te pakken. Het coachen van mensen in emotioneel complexe en problematische situaties is juist moeilijk omdat er zoveel tegelijkertijd speelt. De methodiek is bedoeld om een goede start te maken en de cliënt een betere uitgangspositie laten creëren om de problemen het hoofd te bieden. Ontstaan Deze methodiek is ontstaan toen ik een coachingsvraag kreeg van een vrouw. De problematiek waar deze vrouw mee kwam, is, de volgende: Getrouwd, jonge kinderen, man heeft een vriendin en de relatie wordt beëindigd. Gevoelens van boosheid, verdriet, angst wisselen elkaar af. De behoefte goed te blijven zorgen voor de kinderen, de toekomst die er ineens heel anders uitziet, de onzekerheid over financiën enzovoorts, zijn complicerende factoren. En deze problematiek leeft in de vrouw. De wirwar van gevoelens, de snelle afwisseling alleen al maakt het moeilijk adequaat met de problemen om te gaan. Een herkenbare en vaker voorkomende problematiek, of het nu de vrouw of de man betreft. Spontaan ontstond in de coaching de volgende methodiek, die als je het nader beschouwt bestaat uit een mix van NLP-methodieken. Ik schets in het navolgende: Doel van de methodiek De essentie Relevante uitgangspunten De methodiek en de stappen De (ten dele) gebruikte NLP-methodieken - Communiceren met gedeelten - Kerntransformatie - Panorama van gedeelten - Operating metaphor - Het begeleiden van interne processen Een deel uit een casus (verbatim) Slotconclusies Doel van de methodiek. Zoals reeds eerder gezegd, is het doel van de methodiek een goede start te maken in het coachen van NLP - TOEPASSING & TOEPASSINGSGEBIEDEN iemand in een emotioneel complexe en problematische situatie. Deze goede start behelst: Het separeren van de verschillende gevoelens Het creëren van inzicht in de bestaanszin van elk gevoel Het in contact brengen met achterliggende kernwaarden Het scheppen van overzicht met betrekking tot het bovenstaande Het scheppen van innerlijke ruimte en kracht om de problemen in de toekomst aan te gaan De essentie Opkomen voor jezelf in een emotioneel complexe en moeilijke situatie Om deze methodiek in de hoeveelheid van verschillende NLP-methodieken te kunnen onderscheiden, is een naam handig. Gegeven de effecten van deze methodiek op de persoon in kwestie lijkt de naam Opkomen voor jezelf in een emotioneel complexe en moeilijke situatie een juiste. Je begeleidt je cliënt van bedolven worden onder gevoelens, slachtoffer voelen naar contact met zelf en opkomen voor zelf. Relevante uitgangspunten: De verschillende gevoelens komen van verschillende gedeelten Aangenomen wordt (voortbordurend op het bovenstaande voorbeeld) dat een gedeelte in de persoon zich bezighoudt met bijvoorbeeld boos-zijn, een ander gedeelte met verdrietig-zijn, weer een andere gedeelte met de toekomst van de kinderen enzovoort, enzovoort. Deze delen strijden als het ware in de persoon om aandacht om de eigen positieve intentie te verwezenlijken. Dit brengt me op het volgende uitgangspunt: Elk gedrag heeft een positieve intentie Gedrag wordt hierbij gezien als extern gedrag of intern gedrag, in dit geval worden ze benoemd als innerlijke toestanden (gevoelens). In het verlengde hiervan neem ik aan, zoals bij het proces van Kerntransformatie 1, dat achter elke positieve intentie weer een (hogere) positieve intentie ligt. Contact maken met de hoogste positieve intentie leidt tot een kerntoestand. Dit leidt tot een sterke mate van interne referentie. Het scheppen van een (mentale) ruimte buiten de persoon geeft ruimte in de persoon Elk deel/gevoel wordt gekoppeld aan een beeld. De kerntoestand wordt ook tot uitdrukking gebracht in 11

12 dat beeld. Hierdoor ontstaat een soort van collapsing anchors. Het beeld is gekoppeld aan het primaire gevoel en tegelijkertijd aan de bijbehorende kernwaarde/toestand. Door de delen een plek in de ruimte om iemand heen te geven wordt overzicht en de mogelijkheid tot afstand gecreëerd. Het creëren van een grotere mentale ruimte schept aldus ruimte in de persoon. Associëren geeft gevoel, dissociëren geeft ruimte Door het plaatsen van het beeld in de mentale ruimte buiten de persoon, wordt de persoon in feite de mogelijkheid tot dissociëren gegeven. Van daaruit ontstaat in de persoon zelf ook meer gevoel van keuzevrijheid. De methodiek en de stappen 1. Gevoelens in kaart brengen De coach inventariseert de verschillende gevoelens die spelen bij de cliënt en die verantwoordelijk zijn voor de emotionele complexiteit. De coach vraagt vervolgens welk gevoel de cliënt als eerst nader onder de loep wil nemen. 2. Communiceren met het deel dat gerelateerd is aan dit gevoel a. Contact leggen. De coach begeleidt de cliënt bij het contact leggen met het deel dat verantwoordelijk is voor het specifieke gevoel. Daarbij achterhaalt de coach de verschijningsvorm van het deel: beeld, gevoel of geluid b. Positieve intentie achterhalen De coach laat de cliënt de positieve intentie van dit deel navragen: Wat wil dit deel dat jou... (naam gevoel) laat zijn voor jou bereiken of vermijden? c. Upchunken tot hoogste positieve intentie (principe van kerntransformatie) De coach vraagt: En waarom is dat (noemt positieve intentie) belangrijk voor jou? De coach herhaalt dit een aantal keren totdat cliënt bij een kernwaarde (hoog abstractieniveau) komt. 3. Beeld van het gedeelte maken De coach vraagt cliënt een beeld van het gedeelte te maken dat verantwoordelijk is voor het (primaire) gevoel. 4. Plek geven in de ruimte buiten de persoon De coach vraagt: waar in de (mentale) ruimte buiten jou zou jij dit gedeelte (het beeld dat gerelateerd is aan het (primaire) gevoel) een plek willen geven. Een plek die past voor jou én die past voor het gedeelte? De coach gaat er hierbij van uit dat, als het gedeelte ecologische bezwaren heeft tegen die plek, deze daar ook niet plaats zal nemen. 5. Associëren in hoogste positieve intentie (kernwaarde): kerntoestand De coach vraagt cliënt: Stel dat je (kernwaarde) realiseert: wat ervaar je dan, welk gevoel levert je dat op? 6. Hoogste positieve intentie/kerntoestand tot uitdrukking brengen in het beeld De coach vraagt de cliënt de kerntoestand: - te koppelen aan een kleur en deze kleur te brengen in het beeld wat ontstaan is bij 3. of - als je dit gevoel, dat hoort bij deze kernwaarde tot uitdrukking laat komen in het beeld, hoe wordt dit dan herkenbaar? Hiermee wordt aan het beeld niet alleen het primaire gevoel gekoppeld, maar ook de kerntoestand. 7. Verbinden van primaire gevoel aan beeld in ruimte en koppelen aan alle positieve intenties, inclusief de kerntoestand De coach benoemt: Het gevoel (naam primaire gevoel) is gekoppeld aan dat beeld (schetst beeld met woorden cliënt) en je weet dat dit deel voor jou wil bereiken (positieve intentie) om te bereiken (positieve intentie) enzovoort om uiteindelijk te bereiken (kernwaarde) en dat komt tot uitdrukking in (schetst kenmerken beeld dat hoort bij kerntoestand). 8. Stap 2 tot en met 7 wordt herhaald met elk gevoel 9. Het creëren van een ideale toestand met behulp van een operating metaphor De cliënt heeft ruimte geschapen in zichzelf. De coach suggereert: Ik geef je een toverstaf en daarmee kun je je om toveren tot een Ja tot wat? Wat voor soort iemand zou je zijn in het adequaat omgaan met al deze delen? Voorbeeld: cliënt toverde zich een goede fee die goed kan zorgen. Deze cliënt diskwalificeerde haar eigen operating metaphor door te zeggen: Oh nee, die gaat dan weer zorgen voor anderen! De coach nam de suggestie vanuit het onbewuste van de cliënt serieus en bedacht dat deze goede fee vooral verscheen om voor haar te zorgen Dat werd in dankbaarheid aanvaard en de goede fee kreeg de ruimte to operate. 12 INZICHT ZOMER 2005

13 De (ten dele) gebruikte NLP-methodieken In de geschetste methodiek zal de NLP-er een aantal bekende NLP-methodieken kunnen onderscheiden. Gebruik gemaakt is van: a. Communiceren met gedeelten (inclusief de verschillende techniekgedaanten) b. Kerntransformatie c. Panorama van gedeelten d. Operating metaphor In deze methodiek komt verder van pas kennis en kunde omtrent e. Het begeleiden van interne processen. Voor de volledigheid noem ik in het kort de stappen bij de bovenstaande methodieken. a. Communiceren met gedeelten Deze techniek bestaat uit de volgende stappen: 1. Benoem het gedeelte 2. Leg contact en begroet het gedeelte 3. Geef het gedeelte waardering 4. Vraag naar de positieve intentie 5. Bedank het gedeelte voor diens communicatie Er zijn verschillende techniekgedaanten voor communiceren met gedeelten: Contact leggen met het deel in jezelf en afwachten hoe het zich openbaart via: gevoel, beeld of geluid in jezelf Associëren in het deel. Je wordt dan het deel. De coach spreekt dan rechtstreeks tot het deel Deel als beeld op je hand b. Kerntransformatie 6. Kies een ongewenst gedrag en stel de positieve intentie vast 7. Bepaal de intentie boven de intentie 8. Ga door tot boven aan de hiërarchie 9. Stap in je kerntoestand 10. Veranker je kerntoestand in alle kanalen 11. Maak nuttig gebruik van je kerntoestand Zoals duidelijk is geworden wordt in de methodiek Opkomen voor jezelf in een emotioneel complexe en moeilijke situatie de kerntransformatie-methodiek tot en met stap 4 gevolgd. Vervolgens wordt gevraagd naar hoe deze kerntoestand tot uitdrukking kan komen in het beeld, dat bij het primaire gevoel hoort. Soms gaat het via een kleur, soms door toevoeging van onderdelen aan het beeld. c. Panorama van gedeelten Voor de delen 2 wordt een plek gecreëerd in de (mentale) ruimte buiten de persoon. Hiervoor is het nodig dat de representatie van het gedeelte (vaak een gevoel) omgezet wordt in een beeld. Welk beeld hoort bij dit (primaire) gevoel? (De coach herhaalt letterlijk de naam van het gevoel en door cliënt gegeven specificaties.) 1. Waar in de ruimte buiten je zou jij dit beeld een plek willen geven? 2. Zoek naar een plek die zowel jou past als het gedeelte zelf. 3. Maak contact met je kerntoestand, die hoort bij dit (primaire) gevoel en diens (hogere) positieve intentie. (De coach herhaalt letterlijk de woorden die horen bij de kerntoestand.) 4. Laat deze kerntoestand tot uitdrukking komen in dat beeld van dit gedeelte. (De coach herhaal de kenmerken van het beeld.) Daarmee weet je dat bij dit (primaire) gevoel, met deze (hogere) positieve intenties dit beeld past. (De coach herhaalt de naam van het gevoel, de kenmerken van het beeld inclusief de kerntoestand, alsook de (hogere) positieve intenties.) d. Operating metaphor Een operating metaphor geeft via een metafoor richting aan complexe gedragingen van individuen. Nadat in de cliënt zelf ruimte is geschapen door de zin van gevoelens te onderkennen en ze te representeren als een beeld in een mentale ruimte buiten zich, is het tijd om de toverstaf van stal te halen. Gevraagd wordt zichzelf met deze toverstaf om te toveren tot Ja, tot wat? Wat voor soort iemand zou je zijn als je adequaat zou kunnen omgaan met al deze delen? Beoogd wordt hiermee op de snelst mogelijke manier onbewuste processen op gang te brengen, die het rationele, bewuste denken overstijgen. Deze onbewuste processen leiden dan tot een (gewenste) metafoor op identiteitsniveau, waaraan meteen adequate overtuigingen gekoppeld zijn, die tegelijkertijd de gewenste vaardigheden zullen (kunnen) ontsluiten. e. Het begeleiden van interne processen Hierbij doet de coach suggesties voor interne processen die de cliënt vervolgens bij zichzelf oproept. De stem van de coach is de gids voor de innerlijke reis die de ander onderneemt. In dit geval begeleidt de coach de cliënt bij het contact leggen met het gedeelte en het navragen van de positieve intentie. Bij dit proces wordt optimaal gebruik gemaakt van wijsheid uit het onbewuste. In het volgende stukje wordt een deel van een casus weergegeven, waaruit de begeleiding van dit interne proces ook tot uitdrukking komt. 1 Kerntransformatie; NLP als weg naar je innerlijke bron, van Connirae Andreas en Tamara Andreas; Servire Uitgevers, Utrecht. ISBN Geinspireerd door het Sociaal Panorama van Lucas Derks NLP - TOEPASSING & TOEPASSINGSGEBIEDEN 13

14 Een deel uit een casus (verbatim) (Na een inleidend contact met cliënt die overigens al vaker op zijn NLP s begeleid was) Coach: Cliënt: Coach: Cliënt Coach: Cliënt: Coach: Cliënt: Coach: Cliënt: Coach Cliënt: Coach Cliënt: Coach: Cliënt: Coach: Cliënt: Coach: Cliënt: Coach: Cliënt: Coach: Cliënt: Coach: Cliënt: Coach: Cliënt: Coach: Cliënt: Coach: Cliënt: Coach: Allereerst gaan we de delen identificeren die verantwoordelijk zijn voor het gevoel dat ze jou geven. Met elk deel gaan we achtereenvolgens communiceren. Per deel gaan we vragen wat ze voor jou willen bereiken met dat gevoel, wat ze jou duidelijk willen maken en hoe je daar beter rekening mee kunt houden. Dat laatste is een zorg voor tweede instantie want ik denk dat op het moment dat je weet waarover ze gaan je zelf al meer inzicht krijgt hoe je ermee om kunt gaan. Je noemde gevoelens van bozig, cynisch, kritisch, machteloos en bang. Waar zullen we mee beginnen, welke ligt vooraan? Het boze gevoel. Er is een deel in jou dat heel actief is in die situatie, en jou boos laat zijn. Ik wil graag dat je lekker relaxed gaat zitten. En in gedachten contact opneemt met dat deel dat jou boos doet laten zijn, dus roep maar eens naar binnen: hallo, deel dat mij boos doet laten zijn! vanuit het vertrouwen dat het iets voor jou wil bereiken. (De coach laat dit vertrouwen ook in eigen stem doorklinken.) Misschien dat het antwoord via een beeld komt, misschien ook dat het boze gevoel weer terugkomt als antwoord, als respons van het deel. Misschien ook dat het een stem is, waarvant je weet: o ja, dat is mijn boze deel Als je contact hebt met dat deel kun je mij misschien vertellen hoe dat het met jou communiceert vanuit een gevoel, vanuit een geluid of vanuit een beeld. (blijvende interne focus): Onrustig. Iets dat knippert: licht, donker, licht, donker. Oké. Dus het is een beeld dat knippert: licht, donker, licht, donker. Iets heel onrustigs. (De coach gebruikt dezelfde intonatie.) Dan wil ik je vragen aan dat deel dat onrustig is en knippert: licht, donke,r licht, donker, wat het voor jou met booszijn in die situatie en soortgelijke andere situaties wil bereiken of wil vermijden. Wat wil het bereiken of vermijden met jou boos te laten worden. Ik wil die boosheid uitspreken. Vraag eens aan het deel waarom het zo belangrijk is dat jij die boosheid uitspreekt, wat het daarmee voor jou wil bereiken of vermijden als je boosheid uitspreekt. Daarmee hoop ik te bereiken dat er geluisterd wordt en dat er iets verandert. Door het uitspreken wil dat deel bereiken dat er geluisterd wordt en dat dingen veranderen. Waarom is het zo belangrijk dat er geluisterd wordt en dat dingen veranderen? Omdat ik zie dat dingen nog niet goed zijn. (vriendelijk confronterend): So what! Dan zijn de dingen nog niet goed. Wat is daar mis mee als dingen nog niet goed zijn? Ik heb altijd een streven vooruit om dingen te verbeteren en ik vind het heel vervelend als ik dan geen antwoord krijg. (de positieve intenties herhalend): Dus het is belangrijk dat er geluisterd wordt en dat dingen veranderen omdat je daarmee je streven vooruit om dingen te verbeteren wilt realiseren. Ja. En waarom is dat belangrijk voor jou? Jouw streven vooruit om dingen te verbeteren. Het heeft veel met veiligheid te maken. Ik wil voor mensen een veilige omgeving. Dus jouw streven vooruit om dingen te verbeteren is om veiligheid voor mensen te realiseren? Ja en vooral nu de kleintjes er zijn. En waarom is het zo belangrijk dat het ze veilig zijn? Ze worden aan me toevertrouwd en ik vind het dan belangrijk dat ze veilig zijn. Veiligheid voor mensen realiseren omdat het mede jouw verantwoordelijkheid is? Ja. Waarom is dat zo belangrijk dat in het toevertrouwen jij je verantwoordelijkheid neemt? Dan kom ik mijn verantwoordelijkheid na. Waarom is dat belangrijk? Omdat ik voor iets sta. Iets waar voor je staat? Wat voor soort iets is dat iets waar voor je staat? Een algemeen soort zorg. Wat voor soort algemeen soort zorg is die zorg? Ik wil graag dat iedereen het goed heeft. En wat bereik je daar dan mee dat iedereen het goed heef?waarom is dat belangrijk? Prettig in het leven staan. Dus dit deel wat onrustig is dat knippert: licht, donker, licht, donker, heeft uiteindelijk t tot doel dat jij voor iets staat dat iedereen veilig is en het goed heeft om prettig in het leven te staan (geeft tijd om deze relatie te leggen). 14 INZICHT ZOMER 2005

15 Coach: Als je dat deel dat onrustig is en knippert: licht, donker, licht, donker een plek in de ruimte buiten je zou willen geven, waar zou het dan op zijn plek zijn: goed op zijn plek voor jou maar ook goed op zijn plek voor dat gedeelte? Want dat deel wil ervoor zorgen dat je boos wordt, dat je je boosheid uitspreekt; wil ervoor zorgen dat er naar je geluisterd wordt ten aanzien van de dingen die nog niet goed zijn; dat ze veranderd worden. Het wil zorgen voor de veiligheid van mensen - met name van kleintjes - dat jij je verantwoordelijkheden kunt nakomen dat jij kunt staan voor iets en dat iets is dat iedereen het goed heeft (nogmaals de verbindingen leggend van boze gevoel en beeld naar de (hogere) positieve intenties) Welke plek in de ruimte om jou heen? Waar zou dat deel een plek hebben? In de psychische ruimte om je heen. Zet het deel daar waar jij het graag wil hebben en dan gaan we vanzelf wel ontdekken of het deel het er ook mee eens is. En als het er niet mee eens is dan zal het er zich echt niet neer laten zetten. Cliënt: Een beetje schuin in mijn blikveld. Dat deel dat onrustig is en knippert: licht, donker, licht, donker. Een knipperbol Coach: En hoe kun je ervoor zorgen dat de positieve intentie van dat deel dat staat voor dat iedereen het goed heeft; dat dat jouw ultieme streven is, dat dat in die knipperbol tot uitdrukking komt? Dat je weet dat het deel te maken heeft met je boosheid en met dat je wil staan voor dat iedereen het goed heeft? En hoe kun je die gedachte dat iedereen het goed heeft tot uitdrukking kunnen laten komen in dat beeld? Cliënt: Ik kan de verbinding nog niet goed maken. Coach: Nou weet je wat doe eens even het volgende Stel je voor dat iedereen het goed heeft. Stel je voor dat je bereikt hebt dat iedereen het goed heeft, dat dat de beste keus is die je kunt maken; dat je het prettig hebt. Hoe zou je je daarbij voelen? Wat voel je dan als iedereen het goed heeft? Cliënt: Een soort warmte. Een welbehagen. Coach: En die warmte, dat welbehagen, wat voor kleur heeft die? Cliënt: Oranje. Coach: En kan je die kleur toevoegen aan die knipperbol, zodat je weet die boosheid heeft dat doel namelijk dat iedereen het goed heeft en dat je weet hoe het voelt door middel van die kleur oranje. Als je content bent over hoe die hogere positieve intentie herkenbaar wordt in dat beeld: Hoe is dat? Cliënt: Beter. Coach: En staat het daar? Cliënt: Ja. Coach (cliënt terughalend uit intra-actie naar interactie): Kun je tekenen: als jij hier bent waar staat het deel dan? (Cliënt wijst aan) Dat heeft nu een plek gekregen en ook een relatie met de hogere positieve intentie. Slotconclusies Tijdsbesteding Dit is natuurlijk mede afhankelijk van het aantal gevoelens dat onder de loep genomen wordt. Over het algemeen is een sessie van ongeveer 3 uur voldoende om bovenstaande methodiek toe te passen. Daarbij ga ik uit van vaardigheden op minimaal practitioner-niveau. De tijdsbesteding is vrij lang. Voor de cliënt is dat over het algemeen niet zo n probleem, omdat de oefening leidt tot een opgeruimd gevoel. Toepasbaarheid In de inleiding is al een soort problematiek geschetst waarop deze methodiek is toegepast. Ik kan me voorstellen dat ook mensen in rouwsituaties, of bij relatieconflicten baat kunnen hebben bij deze methodiek. Tot op heden heb ik daar nog geen concrete ervaring mee opgedaan. De methodiek kan tevens een goede start zijn voor verdere coaching. Effecten Cliënten melden dat geschetste doelstellingen worden gehaald. De gevoelens worden gesepareerd. Er wordt overzicht gecreëerd en inzicht in hogere positieve intenties. Citaten: Ik viel terug op wie ik ben en wat ik belangrijk vind. Die criteria die kan ik vasthouden in wat er in het hier en nu gebeurt. Ik ben in staat enorme kwaadheid te parkeren. (dissociatie) Ik kijk ook terug naar andere dingen die belangrijk zijn en kan per punt een plan trekken. Ik heb overzicht gekregen, op een manier dat ik er iets mee kant doen. Het bracht me rust en helderheidr: ik hoef niet onmiddellijk actie te ondernemen; ik kan voor mezelf zorgen. Ik kan het van me afzetten. In plaats van dicht boven op me heb ik een en ander een betere plaats gegeven, waardoor het me niet meer beklemt. Ik kan nu beter zorgen voor mezelf en betere keuzes maken vanuit contact met mezelf. ANNEKE DURLINGER CONTACT MET AUTEUR:TJOYS@XS4ALL.NL (REACTIESHOORIKGRAAG.) NLP - TOEPASSING & TOEPASSINGSGEBIEDEN 15

16 Donderslag bij heldere hemel Wanneer ik op een mooie herfstdag in november het bericht van mijn man hoor : ik heb vier maanden geleden iemand anders ontmoet en ik wil met jou niet verder, overvalt mij het gevoel alsof al het bloed uit mijn lijf loopt. Verstijfd en geschokt met het hart in mijn keel bonkend kan ik alleen nog maar heel stil blijven zitten en is mijn eerste gedachte: NLP! Gebruik wat je weet. En nog voordat ik iets terug zeg, plaats ik de gebeurtenis (het trauma) letterlijk in een beeld met een flink kader erom heen, schuif het opzij en in de richting van de tijdlijn naar mijn verleden. Hierdoor kan ik in eerste instantie de overweldigende situatie hanteren en emotioneel gemakkelijker afstand nemen. Pas dan stel ik volledig gedissocieerd, alsof ik er niet bij betrokken ben, de voor mij relevante vragen met betrekking tot de gevolgen van deze aankondiging. Een donderslag bij heldere hemel met het effect van een traumatische ervaring. Dit kon niet waar zijn. Vijftigers, nog geen vier jaar getrouwd met de bedoeling om het leven samen af te maken. Alles in mij riep: nee, nee, nee, ik hou van die man! Iedere dag keek ik uit naar het moment dat we elkaar weer zouden zien. Dit kon niet waar zijn. De hele zomer hadden we hard gewerkt aan een verbouwing en aansluitend waren we verhuisd. Op die mooie, weliswaar frisse zondag in november, de laatste houtblokken opgeborgen in het houthok, symbolisch zoiets als laat de winter maar komen, kon eindelijk een periode aanbreken met weer tijd voor elkaar. Een thuis creëren. En dat was in één klap weg. De afschuwelijke pijn, her en der voelbaar in mijn lijf herinnerde me dagelijks aan het verlies van deze mij zo dierbare mens. Hierop was ik niet voorbereid en ik dacht vaak terug aan de tijd dat hij me zei: als je één jaar bij me blijft, dan blijf je er ook wel éénentwintig. Het waren er pas acht Wat doe je als je zoiets emotioneels meemaakt? Het heden was gewoon te veel om te hanteren en ik koos er direct voor om in de toekomst te gaan leven. Mijn aandacht gericht op allerlei nieuwe mogelijkheden en dat het leven best weer leuk zou worden over een tijdje; ik deed gewoon alsof deze gebeurtenis even een hobbel op mijn weg was. Ik maakte plannen voor de komende maanden; meer tijd voor lezen, studie en de verdieping van NLP in mijn trainerschap. Hoe dan: ook weg van de pijn. Ik kon niet anders dan dit trauma zo snel mogelijk achter me laten, het wegzetten, ergens parkeren totdat ik er aan toe zou zijn om het stukje bij beetje te verwerken. En zo heb ik dat uiteindelijk ook gedaan. NLP heeft voor mij alles betekend om door te kunnen gaan en niet volledig in te storten. Door te weten hoe mijn brein werkt, hoe het filtert, ervaringen codeert en verbindingen legt, kon ik min of meer methodisch stukje bij beetje mijn verlies verwerken. Zoals ik al heb beschreven, begon het als volgt: Bewust gebruik maken van de visuele submodaliteiten (locatie/afmeting/kader) en tijdlijn, was de eerste stap. Me richten op de toekomst (towards) en door de tijd heen kijken (through time) naar betere tijden was de tweede stap. Paradoxaal ten opzichte van tijd in algemene zin (through time) was ik tijdens bezigheden/gedrag weer zoveel mogelijk geassocieerd, in het hier en nu, juist zonder tijdsbesef (in time) om niet afgeleid te worden door gedachten en gevoelens. En dan de verwerking: De volgende stap werd onderscheid maken tussen mijn gevoel en mijn emoties. Ik ont- 16 INZICHT ZOMER 2005

17 dekte dat ik vanuit een diepe verbondenheid met het leven gewoon door kon gaan met houden van, dat stond los van de gebeurtenis. Een gevoel vanuit mijn wezen, een zielskwaliteit die naar mijn idee geen negativiteit kent. Mijn emoties waren vooral heel veel verdriet over het verlies en het verraad aan in ieder geval mijn commitment aan ons huwelijk. Ook gedachten van berouw in de trant van: was ik maar liever geweest. Ik heb niet goed genoeg mijn best gedaan. Eenmaal de eindejaarsfeestdagen voorbij, wilde ik weten hoe we beiden in termen van houden van elkaar in onze verbintenis hebben gezeten. Als ik die uitkomst dan vertaal naar de neurologische niveaus, blijkt dat mijn man hoofdzakelijk van mij heeft gehouden op het niveau van capaciteiten en ik van hem op het niveau van identiteit. Dat was schrikken en ook verklaarde het veel voor mij. Temeer omdat hij mij als zijn moeder was gaan ervaren. Dan volgt er een periode van vergeving ten aanzien van hem en van mezelf. Iedere gedachte, elk gevoel schrijf ik dan op. Daarnaast begin ik een mandala te borduren van mijn leed (zie afbeelding). En natuurlijk huilen, veel huilen. Om nieuwe inzichten te krijgen spreek ik een één-op-éénfamilieopstelling af. Daar begrijp ik hoe zeer dit verlies me raakt. Hij representeerde de geborgenheid die ik als kindje had gemist bij mijn moeder, die eigenlijk geen kinderen wilde. Mijn moeder hield ook van mijn capaciteiten (ik liep al voordat 1 jaar was, at met mes en vork op 4-jarige leeftijd, ik hielp handig en effectief met van alles en nog wat en noem maar op); ze was helemaal niet bezig met wie ik was. Hier zat de essentie van mijn verdriet. En die had feitelijk weinig te maken met mijn man. Nu had ik al behoorlijk wat getransformeerd van mijn gevoelens rond afwijzing, niet gewenst zijn en overleven. In die zin voelde ik me door zijn vertrek helemaal niet afgewezen of gedumpt (dat voelden mensen uit mijn omgeving vaak wel zo). Dit alles hielp me in zoverre dat ik begreep dat het innerlijke kind nu gevoed moest worden; dit was het meest gekwetste deel. Ik herkende nu ook waarom ik zo gemakkelijk kon dissociëren. Deze overlevingsstrategie had ik mijzelf al heel jong aangeleerd. Dus op naar het verdriet van het innerlijke kind. Change personal history heeft gevoelsmatig de belangrijkste verandering tot stand gebracht over het wegvallen van mijn gevoel van geborgenheid toen mijn man vertrok. Het huilen werd direct veel minder en de pijn in mijn lijf begon te verdwijnen. Daarnaast heb ik regelmatig contact opgenomen met het innerlijke kind en het geborgenheid gegeven vanuit mijn huidige zelf. Dat is prettig om te doen en om te ervaren. Het gevoel van verraad is pas opgelost met een sessie rond vorige levens met behulp van Quantum Biofeedback; vraag me alleen niet hoe dat werkt. Wonderlijk. Met vervolgbehandelingen Quantum Biofeedback ben ik emotioneel ook beter in balans gekomen. De laatste stap is dat ik begonnen ben om nieuwe herinneringen op te bouwen in het pas verbouwde huis dat ik van mijn ex-echtgenoot huur, op een plek die te mooi is om van weg te gaan en het waard is om nog lang van te genieten. De natuur om mij heen werkt helend en zorgt ervoor dat ik me nooit eenzaam voel of alleen ben. Nu, ruim een half jaar verder, kan ik gelukkig zijn met mezelf en heb ik mijn thuis terug. Daarnaast heb ik een fijne zoon, een meelevende broer, een geweldige maat met wie ik samenwerk en fantastische vrienden en vriendinnen om mee te praten. Wat ik nog niet voor elkaar krijg, is om neutraal contact met mijn ex te hebben in het kader van huurbaas en huurder; in dat contact voel ik weer dat ik hem mis. Er blijft nog een beetje werk aan de winkel maar dat is te overzien. Alles op z n tijd. ADRIANA ADRIAANSE CONTACT MET AUTEUR: ADRIANA@DEHOMME.NL NLP - TOEPASSING & TOEPASSINGSGEBIEDEN 17

18 NLP en het omgaan met verlies Wat is verlies? Hoe ga je om met tegenslag en verdriet? Hoe doe je dat: als alles tegen zit; als de arts je een slechte boodschap brengt ; als je dierbaarste je ineens ontvalt.; als je man met slecht nieuws komt? Hoe voorkom je dat je verzuipt, verbittert of het opgeeft? Voor jezelf of voor de mensen in je dagelijkse omgeving, thuis of op je werk? Waar liggen de keuzemomenten? Wat is het NLP-technieken- en NLP-attitudeantwoord op menselijk lijden? Wat gebeurt er bij verlies, verdriet, tegenslag? Wie een liefdevolle relatie verliest, is beroofd van het meest geliefde in het leven. Raak je een baan of bedrijf kwijt, dan weet je niet wat je verder te wachten staat. De reactie op dit soort levensgebeurtenissen uit zich in emoties zoals verdriet, woede, machteloosheid, angst, pijn, wanhoop, teleurstelling en verwarring. We kennen het allemaal en als je er middenin zit, denk je dat het nooit overgaat. Toch zijn mensen in staat dit te doorleven en hiervan te herstellen. Dat is een natuurlijk proces, waarvan velen zeggen: ik heb ervan geleerd en ben er een rijker mens door geworden. Ik ben veranderd. Maar voor de meeste mensen duurt het maanden voordat het verlies in zijn volle omvang doordringt. Dan pas begint het proces van verwerken en accepteren. Soms duurt het jaren voordat zij in de diepere lagen het verlies getransformeerd hebben. Hoe kun je de pijn en emoties die gepaard gaan aan verlies, draaglijk maken als het om jezelf gaat, of iemand in je omgeving betreft, of als professional: als maatschappelijk werker, geestelijke, arts, therapeut. Wat kan NLP hierin betekenen voor jou? Wat heeft NLP ons daar in aan te reiken? Wat we van nature doen is rouwen, huilen, rouwrituelen houden en troosten. Naast alle persoonlijke wegen die de verwerking ondersteunen, kun je je afvragen of een technische benadering van NLP ten aanzien van verdriet geoorloofd is. Het antwoord is voor ons simpel: Ja, dat is geoorloofd. Wat is er heerlijker dan dat we - door het inzetten van datgene wat we door NLP verworven hebben - anderen de weg naar herstel en geluk kunnen wijzen. Wat maakt NLP hiervoor juist zo geschikt? NLP baseert zich op het besef dat we onze ervaringen grotendeels creëren door de specifieke manier waarop we dingen in ons denken/ons lichaam zien, horen en voelen ( uit: Hart van de Geest, Connirae Andreas en Steve Andreas). Zo ook bij de ervaring van rouw en verlies. Dit houdt in dat je ondanks het (ongewilde) verlies, zelf actief een bijdrage kunt leveren in je levensgeluk. Dat is een hoopvol perspectief. NLP heeft zo veel te bieden, dat we voor dit artikel ons beperken tot dat waar N L P letterlijk voor staat: de N van Neurologisch, de L van Linguïstiek en de P van Programmering. Neurologisch Het neurologische aspect van NLP heeft betrekking op ons zenuwstelsel waarbij we via onze zintuigen de gebeurtenissen om ons heen ervaren. Dit speelt bij verlies een grote rol. Een gebeurtenis als verlies raakt ons zenuwstelsel. Iets wat of iemand die er eerst wel was verdwijnt. Dat wordt ervaren als gemis. Het opvangen van een verlies, het voelen van het verdriet, doet een aanslag op de psychische en fysieke conditie en roept stressreacties op. Lichaam en geest reageren immers op elkaar en vormen een cybernetische eenheid. Een aantal voorbeelden van zo n stressreactie: Mensen lijden aan gewichtsverlies, slapen slecht, hebben concentratiestoornissen, zijn rusteloos, huilen en beven, krijgen geen hap meer door de keel, hebben pijnlijke gewrichten, raken uitgeput, hebben last van haaruitval. Er zijn gevoelens van pijn, wanhoop, verwarring en woede. Sommigen hebben zelfs het gevoel dat ze alleen nog maar een geraamte zijn of dat ze er gek van 18 INZICHT ZOMER 2005

19 worden. Naast de emotionele verwerking gaat een verlies veelal gepaard met grote veranderingen die om aanpassing vragen. Oude, inmiddels onbewuste gewoonten zijn ingesleten gedragspatronen geworden die nu hun functie niet meer hebben. In diepere filters hebben via de zintuigen zich onbewust neurale paden gevormd. Dat veroorzaakt de pijn, die mensen zowel emotioneel, als mentaal, als fysiek ervaren. Bijvoorbeeld: de telefoon gaat en je hebt een schrikreactie. Dat is een oud anker verbonden aan de partner die er niet meer is, en je nooit meer zal bellen. Met NLP herkennen we dit proces en reiken keuzemogelijkheden aan om ermee om te gaan. Linguïstisch Het linguïstisch aspect van NLP duidt op de taal van de innerlijke ervaring van verlies. Iedere keer als ik door de gang loop, zie ik de jas van mijn partner hangen en heb ik de onbedwingbare neiging om even te ruiken. Dan denk ik aan onze wandelingen in het bos waar we zo heerlijk konden praten. Dat geeft me even een gevoel van weer thuis zijn, alsof hij er nog is. Dat doet me goed. Ik kan dan de dag weer aan, dus laat ik zijn jas nog maar een poosje hangen; wat anderen er ook van zeggen. Mij hangt het niet in de weg! Mij doet het goed! Uit deze uitspraak laat een ervaring van het verlies zich lezen ; er zijn gevoelens, geluiden en woorden, beelden, geuren en smaken, die onderling onlosmakelijk verbonden zijn. Deze vormen de herinneringen met zijn intensieve gevoelens die bewust worden opgezocht of vermeden. Dit zijn innerlijke ervaringen. Die beelden in ons hoofd en de dingen die we tegen onszelf zeggen, hebben grote invloed op hoe we ons voelen. Die maken dat we actief worden en weerbaar, of dat we ons juist terugtrekken in onszelf. Het kan ook zijn, dat die jas juist een negatieve trigger vormt waarbij de pijn extra aangeraakt wordt. De taal die dan geuit wordt klinkt anders: Iedere keer als ik de jas zie dan denk ik aan mijn partner en de wandelingen die we nooit meer zullen maken. Dan mis ik hem zo intens, dan denk ik: waarom doe ik het eigenlijk nog, wat heeft het voor zin. Ik weet dat ik verder moet, maar ja... Wie ben ik eigenlijk zonder hem vraag ik me wel eens af. Soms denk ik: ik doe die jas weg, maar ook dat is moeilijk. Met andere woorden: het uitspreken van de zinnen roept fysieke gevoelens op. Pijn in het hart, beelden van verwarring, van chaos en gevoel van verdriet, maar ook van hoop, moed en toekomst. Wat en hoe mensen tegen zichzelf praten, versterkt of beperkt hen en hun zelfgenezend vermogen. Hier ligt onzes inziens een mooi gebied waar de NLP krachtig zijn werk kan doen! Programmeren Het NLP-programmeren heeft te maken met de patronen die zich uiten in vaste gewoonten, waaraan we gewend zijn in het omgaan met ons zelf, met allerlei situaties en met anderen. Je bent er bijvoorbeeld aan gewend dat er iemand is om mee uit te gaan. Wanneer een relatie wordt beëindigd, blijf je opeens alleen achter, en zit je met allerlei gewoonten die bedoeld waren voor twee personen. Een groot deel van hartzeer is te wijten aan de verwachtingen en gewoonten die blijven bestaan en die niet meer van toepassing zijn. (Uit: Hoe lijm ik mijn gebroken hart; Paul McKenna & Hugh Willbourn) Ofte wel: datgene wat je verliest, is meer dan een verlies alleen. Dat wat je verloren hebt, of die mens die nu niet meer in je leven is, werkte voorheen als een filter in de structuur van je dagelijks leven en bepaalde onbewust je gedrag en levensstijl. Bepaalde gewoontes zorgden ervoor dat het dagelijkse leven gemakkelijk verliep. Het was een programma waaraan je gewend was en dat je richting en doel gaf. Deze verandering van filter werkt ook door op identiteitsniveau. In het gemis merk je bijvoorbeeld dat het vanzelfsprekend was om samen op vakantie te gaan of je smaak te bepalen. Jouw ik was vast onderdeel van een samen. Nu is er je ik alleen. Zoals een cliënt het verwoordde: Toen ik alleen stond, wist ik niet eens meer wat mijn eigen smaak was. Dat moest ik weer helemaal ontdekken. Het verlies van een gezamenlijke identiteit, de ontwenning van de vanzelfsprekende gang van zaken, de verwachtingen die niet meer uitkomen, het gehele scala laat zien dat rouw een mix aan veranderingen is. Het kan een voedingsbodem worden van een algeheel gevoel van teleurstelling in het leven, in de omgeving die anders reageert dan verwacht, in zichzelf, en soms ook in die van de overledene, of de baas die nu anders reageert en doet alsof hij je niet meer kent. Eigenlijk is deze teleurstelling een programma van verwachtingen die jezelf hebt over een toekomst die geen realiteit zal worden. Wat nodig is om je teleurstelling kwijt te raken, is dat je het programma aan verwachtingen loslaat. Een belangrijke filter in deze, is de Oorzaakà Gevolg-redenering. Bij verlies ervaren veel mensen het gevoel dat ze erover hebben als iets dat het gevolg is van de externe gebeurtenis: verlies overkomt je en veel mensen voelen zich daardoor aanvankelijk slachtoffer. Dat wordt gezien als een normale reactie die veelal vanzelf herstelt. Mensen zullen de draad van hun leven toch weer oppakken. Echter, als ze in actie komen, hoe onbeduidend hun actie ook mag lijken (zeker voor henzelf), dan is dit een teken dat mensen zichzelf weer als veroorzaker van hun leven gaan ervaren. Dat ze weer gaan werken aan hun eigen herstel. Dat vraagt eigen- NLP - TOEPASSING & TOEPASSINGSGEBIEDEN 19

20 lijk alleen maar om positieve bemoediging en bevestiging!! Maar wat als mensen daar niet toe in staat zijn, of alleen maar in de oppervlaktestructuur een gevoel van welbevinden kunnen hervinden? Zoals een cliënt het verwoordde: Ik heb de afgelopen drie jaar van alles gedaan. Mijn huis is opgeknapt, ik ben lid van adviescommissies geworden, heb me aangesloten bij een fietsvereniging waardoor mensen komen logeren en ik nieuwe gesprekken voer.. toch blijft het maar knagen. Ik vermijd mijn huiskamer. Bij doorvragen bleek dat na het overlijden van zijn vrouw het hele huis was opgeknapt, behalve de woonkamer! Deze was namelijk het hart van hun huis geweest en het domein van zijn vrouw. In de diepere lagen kon deze cliënt dit filter aan rolpatronen van het gezellig-maken, warmte-en-sfeerbrengen, voor zichzelf als alleenstaande, niet op zijn eigen kracht opbrengen. Er was nog sprake van diepe rouw waardoor hij zijn eigenheid en daarmee een andere toekomst nog niet kon inrichten. Zo werd zijn hele zintuiglijke systeem nog pijnlijk geraakt als hij echtparen van zijn leeftijd arm en arm zag lopen in de stad. EHBO-kit van NLP-tools Hoe kan NLP behulpzaam zijn bij het verwerken van verlies, het omgaan met teleurstelling en verdriet? Hoe kan NLP behulpzaam zijn bij de daarbij gepaard gaande te veranderen programma s en patronen? In verliesverwerking op zich zijn strategieën voor effectieve rouwverwerking bekend. De meest bekende is die van K?bler Ross, die de verschillende fases in kaart bracht van ontkenning, woede, marchanderen, depressie en aanvaarding. Wat we ervan kunnen modelleren is dat verliesverwerking stap voor stap gaat. Al werkend met NLP en met rouwverwerking zijn wij op een drie-fasestrategie uitgekomen, met de volgende N L P tools in onze EHBO kit: N van nabij zijn Gaat het om je eigen verlies: Wees nabij met het deel van pijn, teleurstelling en verdriet. Voel je nabij met wat verloren is, doe dit geassocieerd en gedissocieerd. Respecteer dat wat feitelijk is; het gemis. Dit helpt het proces van beseffen, bewust worden, vanaf nu te leren leven zonder de ander en weer te gaan houden van het leven. Vraag ook naar de positieve intentie van het gevoel; dat maakt de weg vrij voor de fijne herinneringen. Om met de woorden van Kahlil Gibran (uit: de Profeet) te spreken: Wanneer je verdrietig bent, blik dan opnieuw in je hart en je zult zien dat je weent om dat wat je vreugde schonk. L Gaat het om het verlies van een ander: Wees respectvol voor het wereldmodel van degene die het verlies heeft geleden. Maak rapport, leef je in en maak verbinding met het wereldmodel en het proces van de ander. Hiermee sluit je aan bij wat je gesprekspartner zelf op alledaags niveau kan doen: ontspanning, meditatie, fysieke activiteit, wandelen, uitrusten, zorgen voor iets levends als een bloemetje (visueel ankertje), draaien van versterkende en/of emoties loswekende muziek als auditief anker. Uit de NLP weten we van de kracht van het onderbewuste die gericht is op heelwording en die de menselijke geest organiseert. Middels de Milton-taal hebben we direct toegang tot dit gebied. Door de intonatie van je stem (trance) kunnen mensen in rouw ge rust gesteld worden. Daarin zit het woord rust, maar het is meer dan dat alleen. Geruststellen is een kunst. Het is iets anders dan toedekken; het is het aanboren van iemands kracht op een liefdevolle manier. En dat voelen mensen. Je kunt niet meer Als je er middenin zit, denk je dat het nooit overgaat... zeggen het komt allemaal goed. Dat is toedekken. Mensen hebben het ook uit te houden. Want een verandering kan zijn tijd nodig hebben en een verandering is een nieuw pad dat onzekere gevoelens met zich meebrengt. Wel kun je zeggen: Heb vertrouwen. Houd moed. Breng liefde in het gesprek. Dissociëren helpt vooral in de situaties waarbij angst en/of onzekerheid een rol speelt. Veel mensen hebben angsten en vragen zich af of zij hier ooit uitkomen en hoe dan wel. Dat zijn van die vragen op identiteitsniveau. Het is dan geruststellend een veilig anker van nabij zijn te ankeren en de angst te dissociëren. van losmaken van oude filters De tweede stap van onze drie-fasestrategie is gericht op het loslaten van het oude wereldmodel met bijbehorende filters. Herkaderen, vergeven, het gebruik van een metafoor zijn verschillende manie- 20 INZICHT ZOMER 2005