OMBUDSFUNCTIE IN DE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG KWESTIE: GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG DOOR HULPVERLENERS. met dank aan Ingrid en Marlies

Transcriptie

1 OMBUDSFUNCTIE IN DE GEESTELIJKE GEZONDHEIDSZORG IPSOF Interplatform Steunpunt Ombudsfunctie contactadres 2011: Ombudsfunctie OGGPA Haagbeuklei 12, 2610 Wilrijk tel: 03 / hugo.jacobs@oggpa.be IPSOF/KP/IM/MT/PC/2012/ maart 2012 KWESTIE: GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG DOOR HULPVERLENERS met dank aan Ingrid en Marlies 1. Probleemstelling Na twee anonieme klachten (waarvan één groepsklacht) over seksueel grensoverschrijdend gedrag door een hulpverlener brengt een derde patiënt een klacht over gelijkaardige, ongepaste lichamelijke aanrakingen door een hulpverlener. Patiënten benoemen vooral dat ze moeite hadden met het te vaak per ongeluk stoten ter hoogte van de geslachtsdelen. Ze wensen dit gedrag in de toekomst niet meer te moeten ondergaan. In één van de gevallen was er ook sprake van herhaling van dit gedrag. Betrokken patiënt koos ervoor om pas een klacht te formuleren, nadat de feiten zich herhaalden. Aanbevelingen om herhaling van deze klachten te voorkomen worden door de ombudspersoon besproken met de hulpverlener. De betrokken hulpverlener ontkent niet, doch minimaliseert de feiten en kadert ze binnen het "ziek zijn" van de patiënt. Rekening houdend met de ernst en herhaling van de klachten wordt aan de betrokken hulpworden. Op uitdruk- verlener gemeld dat dit nu ook met een hiërarchisch hogere zal besproken kelijke vraag van de ombudspersoon duidt de hulpverlener hierbij zelf een leidinggevende aan waar deze klacht mee besproken mag worden. Nadat de ombudspersoon deze casussen besproken heeft met de leidinggevende, neemt de voorziening deze aanmeldingen over. De verantwoordelijken nemen een standpunt in en een be- de ombudspersoon slissing. Om tegemoet te komen aan de bekommernis van de patiënt, koppelt dit naar hem terug. Hoewel de ombudspersoon op dat moment de klacht uit handen heeft gegeven, wordt hij door de directie en achteraf ook de hulpverlener aangesproken over zijn rol in deze kwestie. IPSOF kwestie 2012 GOG.docx - 1

2 2. Waarom is dergelijke klacht zo moeilijk voor een ombuds? 1. Patiënt vraagt in deze geen bemiddeling of een uitnodiging tot dialoog maar wel een actie. 2. Klachten zijn soms moeilijk bemiddelbaar. Opdat een geschil bemiddelbaar zou zijn, is het nodig dat beide partijen bereid zijn om het verhaal van de ander te beluisteren en te begrijpen. Bij grensoverschrijdend gedrag is dit (meestal) niet mogelijk. 3. Grensoverschrijdend gedrag kan (meestal) niet opgelost worden door een "sorry" of financiële vergoeding. 4. Er bestaat nog geen instantie (bv. centraal aanmeldingspunt) waar de ombudspersoon kan naar verwijzen bij grensoverschrijdend gedrag door hulpverleners. Seder kort zouden kunnen verwijzen naar de 1712, het Meldpunt Misbruik, Geweld en Kindermishandeling, maar we hebben geen enkel idee over de hier aanwezige professionaliteit of ervaring. 5. Het is moeilijk om in dergelijke situatie neutraal en onpartijdig te zijn 6. Het melden van een dergelijke klacht aan een hiërarchisch verantwoordelijke heeft een impact op korte en lange termijn: - het instellen van een intern onderzoek; - de directies overwegen of ze al dan niet de patiënt(en) aanmoedigen om bij politie een PV te laten opmaken; we moeten ons erover bezinnen of dat ook niet zelf kunnen of ook soms moeten doen; - veranderingen op de werkvloer; - eventueel overplaatsing of ontslag van de hulpverlener; - geschillen kunnen bij vakbond of arbeidsrechtbank terecht komen; - directie vraagt "geschreven" verslaggeving van de ombudspersoon. 7. Tussenkomst van de ombudspersoon bij een dergelijke klacht kan een hypotheek leggen op de bewegingsruimte en het vertrouwen bij de hulpverleners binnen een voorziening. 8. Patiënten zijn in deze situaties uiterst kwetsbaar. Hun "psychisch ziek zijn" of hun verleden kan gebruikt worden om hen als "ongeloofwaardig" te bestempelen. 9. Omstandigheden als deze confronteren ons opnieuw met de kwetsbaarheid van de patiënt en de afhankelijkheid van hulpverleners. Ze hebben dan nood aan externe derden. 10. Gezien het delicate karakter van dergelijk aanmeldingen wil de ombudspersoon geen procedurefouten maken. Overleg en ondersteuning door collega s is nodig, evenals juridische indekking. IPSOF kwestie 2012 GOG.docx - 2

3 3. Denkpistes 1. Good practice in geval van strafrechterlijke feiten aangebracht door patiënten. Een ervaringsuitwisseling met andere ombudsen (AZ en GGZ) is zeer waardevol. VERTROUWELIJK Een gelijklopende gedragscode voor alle ombudsen (vrij toegankelijk voor alle patiënten en hulpverleners) zou een houvast kunnen zijn. 2. Duidelijke wetgeving. Tot op heden werd de wetgeving aangaande beroepsgeheim en het opheffen ervan (spreekrecht/spreekplicht) enkel uitgewerkt voor minderjarigen. Er is een voorstel in omloop doch nog niet gestemd om dit te verruimen tot andere kwetsbare groepen. 3. Actualisering deontologische codes. 4. Alle voorzieningen zouden moeten verplicht worden een procedure uit te werken om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen. Wat als een hulpverlener verliefd wordt op een patiënt? Hoe grensoverschrijdend gedrag melden? Wat doen met meldingen? Opvang slachtoffers? Er zijn sectoren (bv. jeugdhulp) waar men al veel verder staat. 5. Meldpunt voor grensoverschrijdend gedrag door hulpverleners. Het zou goed zijn mocht er een Vlaams of federaal meldpunt bestaan voor deze vorm van klachten. Deze instantie zou, weliswaar na onderzoek, een uitspraak kunnen doen die bindend is voor het ziekenhuis. Op die manier hoeven de leidinggevenden van het ziekenhuis geen onderzoek in te stellen en dus ook geen standpunt in te nemen. De betrokken hulpverlener of vakbond kan met deze instantie in discussie gaan of verdere gerechtelijke stappen ondernemen maar hoeft niet binnen ziekenhuishiërarchie de discussie te voeren. Belangrijk is ook dat men expertise opbouwt om ook valse meldingen die zeker en vast zullen voorkomen in te schatten en ook op een geëigende manier op te vangen. Ook valse meldingen moet men ernstig nemen, want het gaat zelden over kwaad opzet, meestal constructies op basis van soms vroegere slechte ervaringen. 6. Bijstand door collega ombudsdienst / interne klachtenprocedure / intern meldpunt grensoverschrijdend gedrag Toestemming patiënt Het is misschien een idee om assistentie te vragen van een collega ombudsdienst (rechtstreekse collega of collega van naburige provincie). Het voordeel hierbij is dat deze nadien geen relaties hoeft te onderhouden in het betreffende ziekenhuis en minder snel zal verdacht worden van partijdigheid. Een andere opties is de mogelijkheid om te patiënt te informeren over de interne klachtenprocedure. Bij interne klachtenprocedures kan de werkgever sneller tot actie overgaan omdat de aanmeldingen veelal schriftelijk gebeuren. Eventueel kan een intern meldpunt grensoverschrijdend gedrag (conform procedure "maatregelen betreffende de bescherming van de werknemer tegen geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk") opgericht worden. 7. Sensibiliseringscampagne Een folder met richtlijnen en algemene informatie over het onderwerp kan zinvol zijn. Ook media-aandacht kan helpen om het taboe te verminderen. IPSOF kwestie 2012 GOG.docx - 3

4 8. Studie VERTROUWELIJK Is dit een veel voorkomend probleem? Wat is de impact voor patiënt en hulpverlener? Wat zou het nut zijn van een meldpunt? Is het zinvol om hier een sensibiliseringscampagne voor de voeren? Is het zinvol om een traject uit te schrijven over de te volgen wegen? Misschien is het goed om een studie te laten uitvoeren over dit onderwerp. 9. Andere denkpistes Regelgeving Moet of mag een ombudspersoon dergelijke klacht opnemen? In het strafwetboek wordt er een verband gelegd tussen de artikels rond enerzijds schuldig verzuim en anderzijds geheimhoudingsplicht. Art.422bis Met gevangenisstraf van acht dagen tot (een jaar) en met geldboete van vijftig frank tot vijfhonderd frank of met een van die straffen alleen wordt gestraft hij die verzuimt hulp te verlenen of te verschaffen aan iemand die in groot gevaar verkeert, hetzij hij zelf diens toestand heeft vastgesteld, hetzij die toestand hem is beschreven door degenen die zijn hulp inroepen. Voor het misdrijf is vereist dat de verzuimer kon helpen zonder ernstig gevaar voor zichzelf of voor anderen. Heeft de verzuimer niet persoonlijk het gevaar vastgesteld waarin de hulpbehoevende verkeerde, dan kan hij niet worden gestraft, indien hij op grond van de omstandigheden waarin hij werd verzocht te helpen, kon geloven dat het verzoek niet ernstig was of dat er gevaar aan verbonden was. De straf bedoeld in het eerste lid wordt op twee jaar gebracht indien de persoon die in groot gevaar verkeert, minderjarig is. Daar tegenover staat het artikel over de geheimhoudingsplicht, dat voor wat betreft minderjarigen bijna een "meldingsplicht" wordt. Art Geneesheren, heelkundigen, officieren van gezondheid, apothekers, vroedvrouwen en alle andere personen die uit hoofde van hun staat of beroep kennis dragen van geheimen die hun zijn toevertrouwd, en deze bekendmaken buiten het geval dat zij geroepen worden om in rechte (of voor een parlementaire onderzoekscommissie) getuigenis af te leggen en buiten het geval dat de wet hen verplicht die geheimen bekend te maken, worden gestraft met gevangenisstraf van acht dagen tot zes maanden en met geldboete van honderd frank tot vijfhonderd frank. Art. 458bis. Eenieder, die uit hoofde van zijn staat of beroep houder is van geheimen en die hierdoor kennis heeft van een misdrijf zoals omschreven in de artikelen 372 tot 377, 392 tot 394, 396 tot 405ter, 409, 423, 425 en 426, gepleegd op een minderjarige kan, onverminderd de verplichtingen hem opgelegd door artikel 422bis, het misdrijf ter kennis brengen van de procureur des Konings, op voorwaarde dat hij het slachtoffer heeft onderzocht of door het slachtoffer in vertrouwen werd genomen, er een ernstig en dreigend gevaar bestaat voor de psychische of fysieke integriteit van de betrokkene en hij deze integriteit zelf of met hulp van anderen niet kan beschermen. Momenteel is er een aanpassing van Art. 458bis. voorzien in het kader van een Wetsontwerp tot wijziging van de wetgeving wat de verbetering van de aanpak vanseksueel misbruik en feiten van pedofilie binnen een gezagsrelatie betreft (29 juni 2011). Hoofdstuk 4: Beroepgeheim: uitbreiding spreekrecht 1. uitbreiding tot alle personen kwetsbaar ten gevolge van leeftijd,zwangerschap, ziekte, lichamelijk of geestelijk gebrek of onvolwaardigheid 2. kennisgeving geheimen aan houder beroepsgeheim niet alleen meer door het slachtoffer zelf, maar ook door dader of door een derde IPSOF kwestie 2012 GOG.docx - 4

5 3. toepassingsgebied uitgebreid tot alle potentiële slachtoffers en niet uitsluitend in situaties van direct gevaar voor de betrokkenen 4. wie geen gebruik maakt van zijn informatieverstrekkingsrecht kan zich schuldig maken aan schuldig verzuim (Art. 422bis). 5. Op te volgen - Wetsontwerp tot wijziging van de wetgeving wat de verbetering van de aanpak van seksueel misbruik en feiten van pedofilie binnen een gezagsrelatie betreft (29 juni 2011). - "Engagementsverklaring ter bescherming van de seksuele integriteit van de minderjarige in de jeugdhulp en de kinderopvang" ondertekend door Vlaams Welzijnsverbond, Zorgnet Vlaanderen en het VSKO - Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Jo Vandeurzen installeerde een "Meldpunt grensoverschrijdend gedrag in alle welzijnssectoren". Geen idee of dit deze belofte gerealiseerd is via de 1712 en of dat iets meer is dan een telefoonlijn, wat onsj totaal ontoereikend lijkt voor dergelijke klachten. 6. Essentiële vragen voor ombudsen - Willen wij als ombudsen hierin een rol spelen? - En zo ja, hoe gaan we ons terzake bijscholen? IPSOF kwestie 2012 GOG.docx - 5