Leidraad stadsentrees

Transcriptie

1 Leidraad stadsentrees

2 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Leidraad 4 Deel 1: Topkwaliteit buitenruimte 5 Deel 2: Haagse identiteit 11 3 Menukaart 14 4 Invulling proces 16

3 1 Inleiding Een stad krijgt maar één keer de kans om een eerste indruk te maken. Daarom is het Programma Stadsentrees opgezet om flink te investeren in de kwaliteit van de buitenruimte. Het doel is dat bezoekers gelijk merken dat ze in Den Haag zijn en bewoners zich meteen thuis voelen. Daarom geven we de entrees een duidelijk Haagse invulling. De ooievaartjes op de Haagse Loper zijn hier een eerste voorbeeld van. Daarnaast is het van belang dat gebruik gemaakt wordt van de bijzondere kwaliteiten en unieke positie van elke stadsentree. In deze leidraad worden uitgangspunten geformuleerd die opgaan voor alle stadsentrees zodat meteen duidelijk wordt wat een stadsentree is. Tegelijkertijd bieden deze uitgangspunten ruimte om invulling te geven aan het unieke karakter van de specifieke entree. Deze leidraad vormt een soort menukaart die gebruikt wordt voor de verschillende stadsentrees. Deze menukaart waarborgt dat alle stadsentrees de hoogste kwaliteit buitenruimte krijgen en dat zij de Haagse identiteit ademen. Tevens creëert het gebruik van deze leidraad een samenhang tussen de verschillende projecten.

4 4 2Leidraad Dit onderdeel van de leidraad bevat verschillende elementen die toegepast kunnen worden in de projecten. Deze elementen worden eerst uitgelegd en vervolgens gepresenteerd in de vorm van een menukaart. Net als in een restaurant is het de bedoeling dat verschillende gerechten worden gekozen. De menukaart is ingedeeld in twee delen. Het eerste deel gaat in op de topkwaliteit van de buitenruimte en het tweede deel gaat in op de Haagse identiteit.

5 Deel 1 > Topkwaliteit buitenruimte De topkwaliteit van de buitenruimte is een essentieel onderdeel van de stadsentrees. Topkwaliteit van de openbare ruimte houdt vanzelfsprekend in dat de materialen die gebruikt worden van hoge kwaliteit en stijlvol zijn. Daarnaast is de inrichting ook van belang. Is bijvoorbeeld nagedacht over de verschillende manieren waarop voetgangers het best gefaciliteerd worden? Groenvoorzieningen zijn ook een cruciaal onderdeel. De verschillende elementen worden hieronder uitgewerkt. 2.1 Hoge kwaliteit verlichting Uitgangspunt voor alle stadsentrees is dat in een vroeg stadium van de planvorming een lichtplan wordt gemaakt. In het lichtplan wordt de vraag beantwoord welke bijzondere aanlichting van gebouwen en buitenruimte gewenst is en hoe dit zich verhoudt ten opzichte van de gewenste openbare verlichting. Voor de binnenstad is de Lichtvisie Haagse Nacht de inspiratiebron. Voor de Kust Gezond wordt op korte termijn gestart met het maken van een Lichtvisie Kust Gezond. Voor de herkenbaarheid van de Haagse identiteit is de samenhang met de standaard verlichting uit het Handboek van belang. Per stadsentree wordt bestudeerd welke plekken zich lenen voor een verbijzondering of afwijking van de standaard. Voor de Haagse Loper is een verbijzondering gemaakt in de vorm van een ooievaar op de mast. Deze verbijzondering wordt doorgezet in de uitwerking van de stadsentrees. Verlichting kan een bijdrage leveren aan het verbeteren van de oriëntatie. Een voorbeeld hiervan is het Lichtplan voor de omgeving van Station Holland Spoor. 5

6 2.2 Slimme bewegwijzering 6 Het is van belang dat bezoekers hun weg vanaf de stadentrees goed kunnen vervolgen. Daarbij gaat het in eerste instantie om de inzet van ruimtelijke middelen. Overzicht, heldere vormgeving van schakelgebieden, materialisering, verlichting, programmering en vormgeving van aangrenzende bebouwing zijn ruimtelijke middelen om de oriëntatie te verbeteren. Oriëntatie gaat ook over het bekendmaken wat de stad te bieden heeft. Mensen moeten de weg kunnen vinden naar de Haagse cultuur zoals Mondriaan, Vermeer en Esscher. kan bijdragen aan de leefbaarheid en economie. Voor elk project wordt hiervoor contact opgenomen met de afdeling Economie en Smart The Hague. Door bezoekers op slimme manieren langs straten met commerciële voorzieningen te sturen wordt men gestimuleerd hier een bezoek te brengen. Bij alle stadsentrees moet duidelijke bewegwijzering aanwezig zijn. De bewegwijzering wordt vormgegeven aan de hand van routering (loop- en fietsstromen). Daarom draait bewegwijzering niet alleen om de bezienswaardigheden die op de borden staan. Bewegwijzering wordt in de stadsentrees slim opgezet. Er wordt gekeken naar de verschillende routes, zodat bezoekers en bewoners aan de hand genomen worden en de stad op een bijzondere manier kunnen ontdekken. Zo kan er gedacht worden aan een oude stad route waarbij de wandelaar langs bijzondere plekken in de oude stad wordt genomen. Daarnaast wordt er gekeken naar innovatieve systemen om bezoekersstromen de juiste kant op te sturen. Er gaat onderzocht worden in hoeverre dit in Den Haag

7 2.3 Meer ruimte voor voetgangers Er wordt geïnvesteerd in het vriendelijker maken van de stad voor voetgangers. De stad groeit waardoor de druk op de buitenruimte groter wordt. Hierdoor is vaak letterlijk te weinig ruimte voor de voetganger. Uit onderzoek blijkt dat investeringen in de voetganger veelal leiden tot een gezondere, duurzamere en economisch sterkere stad. De behoefte aan meer autoluwe gebieden en voetgangersgebieden, een walkable city neemt toe. Voor alle stadsentrees is het van belang dat de rode loper wordt uitgelegd voor de voetganger waardoor deze zich welkom voelt. Naast het verbeteren van de ruimte voor langzaam verkeer gaat het ook om het verbeteren van de uitstraling en sfeer van de inrichting van de buitenruimte. Toepassing van warme materialen (zoals de klinkerbestrating in de Haagse Loper) draagt hieraan bij. Indien mogelijk wordt asfalt vervangen door klinkers. Bij alle stadsentrees wordt de hoogst mogelijke kwaliteit inrichting toegepast. Dit betekent dat in eerste instantie gekozen wordt voor Hofstadkwaliteit. Er kan van afgeweken worden zodat ruimte voor maatwerk mogelijk blijft. De Binckhorst is bijvoorbeeld - wegens zijn industriële karakter - ongeschikt voor Hofstadkwaliteit. 7

8 2.4 Hoogwaardig groen Bij alle stadsentrees wordt geïnvesteerd in hoge kwaliteit groen passend bij de specifieke locatie en ondergrond. Voor de beplanting van Scheveningen worden bijvoorbeeld soorten toegepast die passen bij de sfeer van de kust. Hierdoor is bij aankomst in het entreegebied van Scheveningen de sfeer van de kust nadrukkelijk aanwezig. Voor de overige stadsentrees is de unieke en rijke samenstelling van de ondergrond maatgevend. Op sommige plaatsen is aanleiding om vanwege de schrale grond een kustachtige beplanting aan te planten, zoals langs de A12 ter hoogte van het Malieveld. Het toepassen van meer groen in de buitenruimte draagt tegelijkertijd bij aan het klimaatbestendig maken van de stad. Naast beplanting in de grond kan er gedacht worden aan het realiseren van hoge kwaliteit plantenbakken met hoge kwaliteit groen. Dit kan sfeer aan het straatbeeld toevoegen. 8

9 2.5 Kunstobjecten De stadsentrees worden bijzondere plekken en kunst kan daar een speciale rol in vervullen. Kunst draagt bij aan de ervaring van de openbare ruimte. Kunst kan daarnaast inspireren en een aanleiding vormen voor een goed gesprek. Het toepassen van kunst biedt ook kansen om de stad mee te laten denken. Dit is bij uitstek de gelegenheid om bewoners, ondernemers en bezoekers te betrekken bij het ontwikkelen en vormgeven van de stadsentrees. 2.6 Technologische toepassingen De technologische ontwikkelingen bieden kansen bij het inrichten van de openbare ruimte. Wifi kan bijvoorbeeld ingezet worden om de openbare ruimte aantrekkelijker te maken om te verblijven. Daarnaast kan er een virtuele, digitale dimensie aan de openbare ruimte worden toegevoegd door bijvoorbeeld apps te ontwikkelen met informatie of filmpjes. Voor de verdere invulling wordt samengewerkt met Smart The Hague. Hierbij kunnen de technologische toepassingen die momenteel ontwikkeld worden voor Scheveningen als voorbeeld dienen Gastvrijheid, beleving en ontmoeting Voor gastvrijheid is van belang dat de entree van de stad genereus is vormgegeven. De stadsentree moet letterlijk ruimte bieden aan de reiziger. Het welkom is warm en authentiek en moet niet dominant commercieel zijn. Tevens wordt aandacht besteed aan het zo aangenaam mogelijk maken van het vertrek uit de stad. Dit is de laatste belangrijke ervaring die de reiziger meeneemt van Den Haag. Bij het realiseren van gastvrijheid kan gedacht worden aan traditionele oplossingen zoals genereus vormgegeven zitgelegenheden zodat bezoekers worden uitgenodigd langer te verblijven. Daarnaast kan er ook gedacht worden aan het inzetten van de Ambassadeurs van Den Haag. Kenmerkend voor de stadsentrees is dat zij zorgen voor een beleving. De ruimte is gastvrij en gebruikers voelen zich prettig en op hun gemak. Daarnaast verrassen de stadsentrees bezoekers. Er treedt een wow effect op. Dit wordt veroorzaakt door de hoge kwaliteit van de buitenruimte en door bijzondere elementen die zorgen voor een extra beleving. Dit kunnen fonteinen, interessante objecten voor kinderen of andere creatieve toepassingen zijn. Een goed ontwerp kan een nieuw beeldmerk aan de stad toevoegen, zoals het Souterrain en de Netkous. Echt welkom zijn betekent bijvoorbeeld dat er voldoende bankjes van hoge kwaliteit zijn om op te

10 zitten. De banken zijn herkenbaar Haags, variaties op de van Alffbank. De stadsentrees bevatten naast bankjes ook andere zitmogelijkheden zoals zitranden van beplantingsvakken of een publiek terras. Door het plaatsen van openbare zitmogelijkheden wordt het aangenamer om in de publieke ruimte te verblijven. Hierdoor blijft men langer in de publieke ruimte en ontstaat er meer interactie. Het ontstaan van spontane ontmoeting als gevolg van een hoogwaardige publieke ruimte kenmerkt alle stadsentrees Verminderen barrières Autowegen, spoorwegen en gebouwen vormen regelmatig barrières voor voetgangers en fietsers in de stad. De afgelopen jaren is er geïnvesteerd in het verminderen van barrières in de stad. Denk hierbij aan de Koningstunnel of de aanleg van het Souterrain. Voor het goed functioneren van de stadsentrees is het opheffen of verminderen van barrières van groot belang. Bij de vormgeving van de stadsentrees dient er dan ook goed gekeken worden naar oplossingen om barrières zoveel mogelijk weg te nemen. Dit gebeurt momenteel bij station Holland Spoor dat aan twee zijden een volwaardige entree krijgt. Tevens kan gedacht worden aan de tunnel bij Laan van NOI en het overkluizen van de Utrechtse baan. Het wegnemen van barrières leidt tot het beter verbinden van delen van de stad en zorgt voor aantrekkelijke looproutes.

11 Deel 2 > Haagse identiteit De Haagse identiteit is recent uitgewerkt in de visie citymarketing Den Haag. Bij de stadsentrees beogen we elementen uit citymarketing fysiek tot uiting te laten komen. Hiermee wordt het merk Den Haag ook in de buitenruimte gecommuniceerd en versterkt. De Haagse identiteit is in deze leidraad opgedeeld in vier elementen. 2.9 Stad aan strand Den Haag is een stad aan zee. Bij aankomst in Scheveningen lijkt de zee nu nog ver te zoeken. Daar gaat verandering in komen. De sfeer van de kust zoals ingezet op de boulevard zal ook in het ontvangstdomein van Scheveningen zichtbaar en voelbaar worden. Dit is vastgelegd in het programma voor de buitenruimte, de Kust Gezond. Naast bestrating, straatmeubilair en verlichting krijgt ook de beplanting de sfeer van de kust. Op het Palaceplein is de herinrichting gereed. De sfeer van de kust is in de Zwolsestraat nog ver te zoeken. De elementen van stad aan strand kunnen natuurlijk ook toegepast worden in andere gebieden. 11

12 2.10 Internationale stad van vrede en recht Het internationale karakter van de stad uit zich bij aankomst in de stad vooral door een met grandeur vormgegeven buitenruimte. Dit wordt aangevuld met bijpassend vormgegeven visuele informatie over het internationale karakter van de stad. De stadsentrees zijn belangrijke internationale vestigingsmilieus. Investeren in de buitenruimte stimuleert het vestigingsklimaat voor internationale instellingen. Het uitgangspunt (waar mogelijk) is dat de stadsentrees vallen onder Hofstadkwaliteit, waardoor de allure in aanlegen beheerfase is gegarandeerd. De Internationale Stad van Vrede en Recht heeft een open en gastvrij karakter. De economische transitie van Den Haag vraagt om het versterken van innovatie en interactie. Voor de stadsentrees betekent dit meer ruimte voor een verblijf en ontmoeting in een inspirerende omgeving met aantrekkelijke functies. Dit geldt zeker voor de campusmilieus rond de drie stations, die de hoekpunten vormen van het Central Innovation District. De symbolen van internationale stad van vrede en recht -zoals bijvoorbeeld vlaggen- komen terug in de stadsentrees. Indien gebruik gemaakt wordt van vlaggen wordt het bestaande areaal gebruikt. 12

13 2.11 Cultuur van de stad De rijke cultuur en geschiedenis van de stad vormen een onuitputtelijk bron van inspiratie. Den Haag heeft grootheden voortgebracht als Vermeer en Esscher. Dagelijks genieten velen bezoekers van Madurodam en het Mauritshuis. De ooievaar is door de eeuwen heen een echt Haags symbool geworden. Dit rijke culturele erfgoed komt terug in de stadsentrees Plaatsidentiteit Den Haag als stad heeft een sterke identiteit. Daarnaast hebben tal van bijzondere plekken in de stad hun eigen identiteit. De Binckhorst kenmerkt zich bijvoorbeeld door de vele innovatieve bedrijven en is een plek waar ruimte is voor experiment. Onderdeel van de stadsentrees is dat er ook rekening gehouden wordt met de identiteit van de plaats zelf. Het is dus van belang dat er nagedacht is over de geschiedenis van de plek, de dagelijkse gebruikers en de toekomst van de plek. Voor de herinrichting van de Koekamp wordt er bijvoorbeeld cultuurhistorisch onderzoek gedaan naar de geschiedenis van de plek. De relatie van het Binnenhof met Koekamp/Malieveld en het Haagse Bos is uniek en één van de bepalende elementen van de bijzondere identiteit van Den Haag. De stadsentrees rond Den Haag Centraal Station bieden de kans deze unieke kwaliteiten van Den Haag weer beter ervaarbaar te maken voor alle bewoners en bezoekers van de stad. De Koekamp is het oudste stadspark van Nederland! Daarbij hoort ook het nog verder verminderen van de barrière werking van de Utrechtsebaan. Bij de stadsentrees wordt er nagedacht hoe de plaatsidentiteit terug kan komen in de buitenruimte.

14 3Menukaart De menukaart wordt gebruikt om de verschillende stadsentrees vorm te geven en is samengesteld om de kwaliteit van de buitenruimte te waarborgen. Deze kwaliteiten zijn samengevat in twee onderwerpen met bijbehorende vragen: 1. Topkwaliteit buitenruimte 2. Haagse identiteit

15 1. Topkwaliteit buitenruimte a. Hoge kwaliteit verlichting > Is er een lichtplan gemaakt? Wordt er gekozen voor hoge kwaliteit verlichting? Zijn extra opties overwogen? Bijvoorbeeld gevelverlichting? Is er aandacht besteed aan verlichting van bomen? b. Slimme bewegwijzering > Is er sprake van bewegwijzering? Is deze van hoge kwaliteit? Staan hier de belangrijkste dingen op? Zit er een visie achter? c. Meer ruimte voor voetgangers > Hebben voetgangers prioriteit gekregen bij de inrichting van de openbare ruimte? Nodigt het gebied uit om te lopen? d. Hoogwaardig groen > Heeft groen een prominente plek gekregen in de entree? e. Kunstobjecten > Is er kunst in de openbare ruimte aanwezig? f. Technologische toepassingen > Hoe zit het met openbaar wifi? Zijn er apps of andere technologische toepassingen? Zijn er smart city elementen toegepast? g. Gastvrijheid, beleving en ontmoeting > Hoe is er invulling gegeven aan gastvrijheid? Is het gebied toegankelijk voor alle leeftijden? Zijn er publieke zitmogelijkheden? Nodigt het gebied uit om langer te verblijven? > Is er nagedacht over manieren om het wow effect te creëren? h. Verminderen barrières Haagse identiteit a. Internationale stad van vrede en recht > Is er bij de inrichting van stadsentree nagedacht over internationale stad van vrede en recht? Hoe komt dit terug in de inrichting? b. Stad aan zee > Is er bij de inrichting van stadsentree nagedacht over stad aan zee? Hoe komt dit terug in de inrichting? c. Cultuur van de stad > Worden er elementen toegepast die verwijzen of geïnspireerd zijn op de cultuur van Den Haag? d. Plaatsidentiteit > Is er nagedacht over de identiteit van de plek? Is er gekeken naar omliggende plaatsen die een relatie hebben met de plek? Hoe komt dit terug?

16 4Invulling proces De menukaart die is uitgewerkt in bijgaande tabel dient als instrument om het proces vorm te geven. De projectleiders dienen deze tabel te gebruiken bij het maken van hun ontwerp voor de stadsentrees. Binnen deze menukaart is er ruimte voor de ontwerpers om de verschillende elementen verder vorm te geven en uit te kristalliseren. De technische uitwerking is in handen van de projectleiders en ontwerpers. Zij maken de stap van hoe? naar de technische uitwerking.

17 Er zijn echter al een aantal zaken technisch uitgewerkt. Deze zijn veelal te vinden in de verschillende handboeken zoals de Kust Gezond en Openbare ruimte. Daarnaast zijn er al plannen beschikbaar van een aantal stadsentrees. Het is van belang dat aangesloten wordt op wat er al is. Documenten relevant voor de stadsentrees kunnen opgevraagd worden bij het team stadsentrees. Deze kunnen geraadpleegd worden voor de verdere uitwerking en toepassing van deze leidraad. Daarnaast zijn hier - ter inspiratie - beelden te krijgen. In de plannen voor de stadsentrees is duidelijk gemaakt hoe invulling is gegeven aan deze leidraad. De ACOR gebruikt de leidraad vervolgens bij de beoordeling van de plannen voor de stadsentrees. 1. Topkwaliteit buitenruimte Wat? Hoe? Technische uitwerking (voorbeelden) a. Hoge kwaliteit verlichting Verlichtingsplan Verlichting bomen Gevelverlichting Haagse loper Extra verlichting b. Slimme bewegwijzering Onderdeel integraal plan Draagt bij aan routes Is duidelijk en herkenbaar c. Meer ruimte voetgangers Prettig wandelen Bankjes bij CS Prettig zitten Nodigt uit te verblijven 17 d. Hoogwaardig groen Groen is aanwezig Helmgras bij Hoge kwaliteit Scheveningen Ondergrond sfeerbepalend e. Kunstobjecten Kunst aanwezig in openbare ruimte Stad is erbij betrokken f. Technologische toepassing Internet is beschikbaar Er zijn apps Andere vormen van digitale middelen g. Gastvrijheid, beleving De ruimte voelt gastvrij aan en ontmoeting Er zijn speciale elementen toegevoegd die een wow effect creëren h. Verminderen barrières Looproutes worden expliciet meegenomen bij ontwerp Al deze elementen worden - indien mogelijk en wenselijk - toegepast bij de stadsentrees. Dit is de algemene norm. De uitwerking kan onderling verschillen, tegelijkertijd is het van belang dat de technische uitwerking met elkaar wordt afgestemd zodat er samenhang ontstaat.

18 1. Haagse identiteit Wat? Hoe? Technische uitwerking (voorbeelden) i. Internationale stad Gebruik van vlaggen van Vrede en Recht Gebruik van vredesverdragen of vredestekens j. Stad aan zee Gebruik van zeedieren en planten, Boomrooster bijvoorbeeld vissen met vissen k. Cultuur van de stad Gebruik van Mondriaan, Escher of Ooievaar op andere Haagse kunst bewegwijzering Gebruik van ooievaar of andere Haagse symbolen 18 l. Plaatsidentiteit Gebruik van identiteit lokale plek Alternatieve Gebruik van geschiedenis lokale plek bewegwijzering in de Binckhorst (uiting creatieve karakter plek) Projectleiders en ontwerpers kiezen een aantal elementen uit deze tabel en leggen deze voor.

19 Colofon Max Jeleniewski Joris Zevenbergen Loes Verhaart Dienst Stedelijke Ontwikkeling Gemeente Den Haag Fotografie: Bas Kijzers, Paul Lunenberg, Jurjen Drenth Ontwerp: zootz September 2016

20 Meer informatie Max Jeleniewski Programmamanager Joris Zevenbergen Programmasecretaris