Leren van decentraliseren lessen uit. Fonkelveen

Transcriptie

1 Leren van decentraliseren lessen uit Fonkelveen PBLQatie 44 Fonkelveen

2 LEREN VAN DECENTRALISEREN LESSEN UIT FONKELVEEN

3 PBLQ PBLQATIE 44 2 Auteurs dr. P.G. Castenmiller drs. A.G. Wirschell Sdu Uitgevers, november 2014 ISBN Ontwerp omslag en binnenwerk Smidswater Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, kan voor de afwezigheid van eventuele (druk)fouten en onvolledigheden niet worden ingestaan en aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever deswege geen aansprakelijkheid voor de gevolgen van eventueel voorkomende fouten en onvolledigheden. Meer informatie over deze en andere uitgaven kunt u verkrijgen bij: Sdu Klantenservice Postbus EA Den Haag T I

4 LEREN VAN DECENTRALISEREN LESSEN UIT FONKELVEEN 3 LEREN VAN DECENTRALISEREN LESSEN UIT FONKELVEEN Auteurs dr. P.G. Castenmiller drs. A.G. Wirschell PBLQatie nr. 44 Sdu Uitgevers, 2014

5 PBLQ PBLQATIE 44 4 De volgende papernotes en PBLQaties zijn verschenen: 1. Informatisering: spel zonder grenzen (1994) prof. dr. E.J.J.M. Kimman 2. Het recht van overheidsinformatisering (1995) mr. V.A. de Pous 3. Lichtsporen en luchtspiegelingen (1996) drs. S.B. Luitjens (red.) 4. Voorbij 2000 (1997) drs. S.B. Luitjens, mw. H. Krijgsman-Heersink en mr. V.A. de Pous 5. Oups! (1998) dr. B. Scheepmaker 6. Digitaal Documentbeheer (1998) dr. J.J.M. Uijlenbroek 7. Op weg naar E-day; De euro in de overheidsinformatisering (1998) drs. J.A. Perlee en drs. M. Rijn 8. E-commerce; Elektronisch zaken doen bij de overheid (2000) ir. P.P van der Hijden, dr. A. Jonk, drs. A.W.M. Lasance en dr. J.J.M. Uijlenbroek 9. Het Resultaat Geteld; Over verantwoording en informatievoorziening (2000) dr. R. van Dael, drs. W.J. van Gelder en dr. A. Jonk 10. Overheid in het web; Naar een toegankelijke overheidssite (2001) dr. A.G. Arnold, drs. L.C. Swennen, drs. P.B. Nederkoorn en R.M. Herpel 11. De politieke partij in de netwerksamenleving (2002) dr. A. Jonk en G. van Velzen (red.) 12. Informatiebeveiliging voor de overheid (2002) mw. B.J. Glashouwer re ri cisa, drs. M. de Graaf, ir. J.M. Meij, mw. drs. P. Mettau en ir. P. Wielaard 13. De I-functie verklaard (2002) dr. R. van Dael en drs. I. Henneman 14. Aanbesteden van ICT projecten (2003) mr. J.C.H. van Berkel, ir. A. Bloembergen, dr. A. Jonk en C. Kolk 15. Van ontwijken naar uitwijken (2003) dr. M.E.M. Spruit, ing. G.A. Ven, drs. W.B.M. Vrouwenvelder en ir. P. Wielaard 16. Andere overheid, andere bedrijven, andere systemen (2004) ir. L.H.M. Matthijssen, dr. R. van Dael en F. Heijink 17. De moderne informatiehuishouding van de digitale overheid, het archief op het bureau (2005) dr. A.G. Arnold en mw. B.J. Glashouwer re ri cisa 18. SONAR Aansturen van complexe overheidsprojecten (2005) drs. G.H.P. van den Berg en S.A.J. Munneke 19. De uitvoeringsorganisaties in Europa; Niet langer een muurbloem (2006) drs. E.J. Mulder 20. Eitjes tikken; Bij het afscheid van Siep Eilander (2006) drs. M.M. Frequin, drs. S.B. Luitjens en drs. L.J.E. Smits 21. Naar een goed gebruik van het burgerservicenummer (BSN) (2007) mw. drs. P.R.B. Heemskerk, mr. drs. T.F.M. Hooghiemstra, mr. J.N. van Lunteren, mw. drs. P. Mettau en drs. D. Schravendeel

6 LEREN VAN DECENTRALISEREN LESSEN UIT FONKELVEEN Voor alle zekerheid; Over adviezen, audits en contra-expertises: een gids voor ICT-opdrachtgevers in de publieke sector (2007) ir. A Bloembergen, drs. A. Glass en ir. C.L. Wauters EMEA 23. Gedwongen nering; ICT dienstverlening in een gebonden klant-leverancier relatie (2007) drs. M.F.M. Bom en dr. ir. K. Rijniersce 24. Elf Bommen en Granaten; Columns van Rob Meijer in de Automatiseringsgids (2007) drs. R.A.M. Meijer 25. Opgeruimd staat netjes? Uitbesteden van ICT in de publieke sector (2008) ir. C.L. Wauters EMEA, dr. M.E.M. Spruit en ing. M.R. Vermeulen MCM 26. Games in het openbaar bestuur; Wat zijn de spelregels? (2008) mw. drs. M. van de Vecht MPIM 27. Langs elkaar heen; Over geïntegreerde dienstverlening in het publieke domein (2009) drs. G.H.P. van den Berg, mr. drs. T.F.M. Hooghiemstra, drs. O. Kinkhorst, mr. J.N. van Lunteren, B. Luxemburg, dr. A. van Venrooy en mw. drs. J. Vosse MPIM 28. Eerlijk bestek; Handleiding praktisch aanbesteden (2009) mr. J.C.H. van Berkel en ir. P. Wielaard 29. Referentiearchitecturen: niet alleen voor architecten! (2009) drs. R.A.M. Meijer, mw. J.M. van Rooij MScFS en mw. drs. M. Stam MPIM 30. Duurzaam bestuur(d); Bouwstenen voor duurzame bedrijfsvoering en groene ICT (2009) drs. J.A.B. Walschots MPIM, drs. A.M. Jansen en drs. A. de Jager 31. De informatiepositie van de patiënt (2010) mw. drs. R.A.E. Gerads, mr. drs. T.F.M. Hooghiemstra, dr. A.G. Arnold en mw. drs. A.D. van der Heide MCM 32. Beter slim gejat dan slecht bedacht. Over de internationale uitwisseling van ICT best practices (2010) drs. J. Romme MPIM 33. Web 2.0 & Social Media een routekaart (2011) drs. G.H.P. van den Berg, mw. drs. S. Naghib-Bukman, drs. M.A. de Rooij MCM en drs. C. van der Werf 34. Portfoliomanagement; Een hoofdtaak van de CIO (2011) drs. A. Beetsma, ir. H. van Beusekom, drs. A.M. Bos, U. Groen MMC, drs. R.A.M. Meijer, ir. P. van Rotterdam, mw. ir. F.F. Westbroek en drs. C. van der Werf 35. Loonaangifteketen. De aorta van BV Nederland (2011) M.D. van Dijk, M.G.M. Driessen RA, C.H.A.M. Ewalds RA RC, mw. drs. D. Meijer, drs. M. de Roos EMIA RO, E.J.M. Ruiterman, mw. drs. W.N. Sonneveld EMIA RO en ir. C.L. Wauters EMEA RE 36. De CIO kan het niet alleen (2011) drs. C. van der Werf en dr. J.M. van Veen 37. Businesscases: het kompas van de bestuurder (2012) drs. R.A.M. Meijer, mw. drs. W.N. Sonneveld EMIA RO en drs. N. van Baarsen RE RI 38. Europa: wat doe je ermee? EU-professionalisering voor overheden (2012) mw. mr. M. Baptist-Fruin, drs. E.J. Mulder en drs. P. van Wersch 39. Risicomanagement: Bouwen aan zekerheden. Ingrediënten voor succes (2012) dr. K.F.C. de Bakker PMP, R.J. Mollema RE RA en ir. C.L. Wauters EMEA RE

7 PBLQ PBLQATIE De kinderopvangketen. Het verbinden van beleid, uitvoering en ICT (2012) drs. M. de Rooij 41. De burger kan het niet alleen. Digitale dienstverlening die past bij digitale vaardigheden van burgers (2013) mw. drs. Y. Bommeljé en P.A. Keur MSc 42. Evidence based loopbaanbeleid (2013) mw. C.M.F. Schellekens MSc. 43. Eindrapportage Programma SPEER. Terugblik op de invoering van ERP bij Defensie (2013) J.G. van der Burg, ir. J. Vos, dr. R. Schimmel, A.A.H. van Poecke MBA, ir. W. Helleman, mw. drs. D. Meijer en drs. J.E. van Veenen De volgende notebooks zijn verschenen: 1. Overheidsinformatisering: het taaie ongerief (1999) prof. ir. P.A. Tas en drs. S.B. Luitjens 2. Designing electronic document infrastructures (1997) dr. J.J.M. Uijlenbroek 3. Beheerst beheren; beheer van ICT voorzieningen uit managementoptiek (2000) ir. H.A. Spanjersberg en mr. dr. ir. Th.J.G. Thiadens 4. mijnoverheid.nl ; publieke dienstverlening in de toekomst (2005) mw. drs. P. Mettau De volgende publicaties zijn verschenen in de ROI-reeks: 1. De ontbrekende dialoog. Over nieuwe ambtenaren, nationale politici en de noodzaak tot dialoog (2005) - drs. J.F. Jeekel 2. Excellent Public Leadership. 7 competencies for Europe (2005) - dr. K.M. Becking en mw. drs. N. Hopman 3. Meesterlijk besturen. De burgemeester als leider (2006) - dr. K.M. Becking en drs. G. Rensen MCM (red.) 4. Vernieuwend leiderschap. Persoonlijke reflecties uit de praktijk (2006) - dr. K.M. Becking en mw. drs. N. Hopman (red.) 5. Bestuurscultuur en strategie. Een onderzoek naar de cognitieve kaart van topambtenaren (2007) - dr. C.J.M. Breed 6. Canon van de Nederlandse ambtenaar (2008) - drs. A.G. Wirschell (red.) 7. Effectief leiderschap in een innovatieve praktijk. Het project MSHR: Failure is not an option (2010) - prof. dr. M. Thaens Overige publicaties: 1. Zakboekje preventie cybercrime (2008) mw. B.J. Glashouwer RE RI CISA en dr. M.E.M. Spruit 2. Exploring Identity Management and Trust (2008) drs. N. Ducastel, mw. drs. P.R.B. Heemskerk, mr. M.W.I. Hillenaar, mr. drs. T.F.M. Hooghiemstra, mw. drs. B.M. van Rijt, drs. D. Schravendeel, drs. L.J.E. Smits en dr. J.M. van Veen

8 LEREN VAN DECENTRALISEREN LESSEN UIT FONKELVEEN jaar HEC (2008) mw. drs. B.M. van Rijt-Valkenburg 4. The Devil is in the Detail (2009) mw. Ms C.l. Langejans MA 5. Op de golven van Europa (2010) drs. L.J.E. Smits, mr. drs. T.F.M. Hooghiemstra, drs. E.J. Mulder, mw. drs. M. van Beurden, mr. A.W.H. Docters van Leeuwen en mr. L.J. Brinkhorst 6. Leren van de Buren (2010) drs. L.J.E. Smits, mr. J.N. van Lunteren, drs. J.E. van Veenen, ir. M.R. Vermeulen MCM, drs. J. Romme MPIM, drs. M.A. de Rooij MCM, drs. E. Linke en drs. A.M. de Kamper jaar HEC Traineeprogramma, verbinder word je niet zomaar (2010) dr. A.G. Arnold en mw. D. Sytsema 8. Eyes only Over de ragfijne balans van de duivelsdriehoek: het evenwicht tussen functionaliteit, veiligheid en geld (2011) N. Laagland, drs. J.P. Otter en ir. P. Wielaard 9. Lissabon in Den Haag De gevolgen van het Verdrag van Lissabon voor politiek en bestuur in Den Haag (2011) drs. E.J. Mulder, mw. L. Abrahamse MA en mw. drs. I. de Boer 10. TRENDS Het Haagse leger? 14 experts over de toekomst van de publieke sector (2012) mr. drs. T.F.M. Hooghiemstra, mw. L. Wijnants en mw. drs. B.M. Valkenburg (red.) 11. TRENDS De publieke sector innoveert. 15 experts over innovatie binnen de publieke sector (2013) mw. C.N. van den Burg, mw. drs. D. Meijer, prof. dr. M. Thaens en mw. L. Wijnants (red.) 12. TRENDS - Veiligheid en innovaties in de publieke sector (2014) - prof. dr. M. Thaens, mw. drs. B.M. Valkenburg en mw. L. Wijnants (red.)

9 PBLQ PBLQATIE 44 8

10 LEREN VAN DECENTRALISEREN LESSEN UIT FONKELVEEN 9 Inhoudsopgave Voorwoord 11 Hoofdstuk 1 Wake-upcall 13 Hoofdstuk 2 Een sociaal gebaar 17 Hoofdstuk 3 De geneugten van samenwerken 21 Hoofdstuk 4 Elk voordeel heeft zijn nadeel 27 Hoofdstuk 5 Een pijnlijk incident 31 Hoofdstuk 6 Een voorspelbare evaluatie 35 Hoofdstuk 7 De kracht van de gemeenschap 39 Hoofdstuk 8 Nabespreking Wake-upcall Een sociaal gebaar De geneugten van samenwerken Elk voordeel heeft zijn nadeel Een pijnlijk incident Een voorspelbare evaluatie De kracht van de gemeenschap 49

11 PBLQ PBLQATIE Hoofdstuk 9 Epiloog De beleidscyclus als structuur Meervoudig perspectief op beleid De invloed van gedragsstijlen 54 Bijlagen 1 Over de auteurs 57 2 Opleidingen beleids- en bestuurskunde binnen PBLQ 58 3 Geraadpleegde en aanbevolen literatuur 60 4 PBLQ 61

12 LEREN VAN DECENTRALISEREN LESSEN UIT FONKELVEEN 11 Voorwoord Per 1 januari 2015 zijn de drie decentralisaties in het Sociaal Domein (3D) een feit. Gemeenten zijn dan verantwoordelijk voor jeugdzorg, werk en inkomen en de zorg aan langdurig zieken en ouderen. Het gaat hierbij deels om nieuwe taken en deels om een uitbreiding van al bestaande taken van gemeenten. Gemeenten staan voor de uitdaging om deze taken in samenhang met elkaar uit te voeren en daarbij een forse kostenreductie te realiseren. De achterliggende gedachte hierbij is dat de gemeente, als overheid die dicht bij de burger staat, beter dan andere overheden kan inspelen op wensen en behoeften van burgers. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan; veel gemeenten zijn al enkele jaren bezig met de voorbereidingen op de nieuwe taken. En onderzoeken, bijvoorbeeld van de Transitiecommissie Stelselherziening Jeugd (de commissie Geluk ) tonen aan dat er nog veel moet gebeuren voordat zorgcontinuïteit aan kwetsbare groepen in de samenleving gegarandeerd kan worden. In veel collegeprogramma s is geschreven dat gemeenten meer moeten doen met minder middelen. Dat resulteert in een andere rol; meer overlaten aan de burger en het maatschappelijk veld, meer regie en minder uitvoering en loslaten. Ga er maar aanstaan. Om gemeenten hierbij te ondersteunen hebben Peter Castenmiller en Arnaud Wirschell deze PBLQatie gemaakt. Zij hebben onze kennis over beleid en bestuur, gemeenten en decentralisaties samengebracht in de fictieve gemeente Fonkelveen. Omdat deze gemeente een jaar op ons vóór loopt, kunnen wij leren van de Fonkelveense lessen.

13 PBLQ PBLQATIE Wij hebben deze PBLQatie gebaseerd op casuïstiek omdat wij geloven in de kracht van de praktijk in leer- en ontwikkelprogramma s. De casus Fonkelveen heeft zichzelf al bewezen in verschillende (maatwerk)- programma s voor beleidsambtenaren, griffiers, burgemeesters en wethouders. Wij helpen u graag om van Fonkelveen te leren. Leo Smits Algemeen directeur PBLQ

14 LEREN VAN DECENTRALISEREN LESSEN UIT FONKELVEEN 13 Hoofdstuk 1 Wake-upcall Dirk kwam net terug van een weekje weg. Tijdens zijn vakantie had hij uit principe zijn smartphone niet meegenomen. Maar nu wilde hij toch wel meteen zijn mailbox checken. Er kon best iets spannends zijn gebeurd. Dirk is namelijk programmamanager voor het lastige project van de decentralisaties, in een samenwerkingsverband van drie gemeenten. In Fonkelveen de grootste gemeente met zo n inwoners was hij oorspronkelijk gemeentesecretaris. Verder maken de gemeenten Kerkdorp en Nederveen deel uit van het samenwerkingsverband. Kerkdorp is een groeigemeente, met relatief grote nieuwbouwwijken. In de afgelopen jaren is deze gemeente gegroeid van naar inwoners. De financiële crisis heeft de groei flink getemperd en de gemeente is, vanwege een achterblijvende belangstelling voor bouwgrond, in de financiële problemen gekomen. Nederveen is de kleinste gemeente; het inwonertal schommelt al jaren rond de Nu er samengewerkt wordt rond zo n explosieve combinatie van ouderenzorg, jeugd en participatiewet, is er eigenlijk never a dull moment. Als voormalig gemeentesecretaris heeft Dirk al veel incidenten op die gebieden meegemaakt. Nu wordt er ook nog met enige regelmaat gesproken over de mogelijkheid van samenvoeging van de drie gemeenten, vooral door de provincie. De drie gemeenten zelf zien daar weinig voordeel in. Maar Dirk merkte wel dat er bij sommigen aarzelingen waren om de samenwerking soepel en succesvol te laten verlopen: voor je het wist zou dat alleen maar het enthousiasme voor een fusie bevorderen. Gelukkig stonden er geen spannende berichten in zijn mailbox. Alles was gegaan zoals gepland. Kwestie van goed overdragen en duidelijke afspraken, dacht Dirk. Wel zag hij een mailtje van zijn mentor, André. In welk restaurant ze deze keer zouden afspreken? André is een echte levensgenieter. Tot 2010 was hij wethouder voor de VVD. Sinds zijn benoeming tot programmamanager kon Dirk voor lastige kwesties een beroep doen op André. Met enige regelmaat hadden ze een afspraak om bij te praten, deze keer op woensdag in restaurant De Goudfazant.

15 PBLQ PBLQATIE Die avond bereidde Dirk zijn diepvriesmaaltijd en keek hij een aflevering van de televisieserie House of Cards. Met een mengsel van afschuw en bewondering zag hij hoe hoofdpersoon Frank Underwood zijn politieke tegenstanders onderuit haalde met een genadeloos opportunisme. Het was zelfs moeilijk om bij te houden wie nu eigenlijk zijn voor- en tegenstanders waren, want dat wisselde razendsnel per aflevering. In het vertrouwen dat het er in de Nederlandse politiek rustiger aan toe gaat, stapte hij in zijn twijfelaar. Na een nachtje slapen kon hij dan goed uitgerust aan zijn eerste werkdag beginnen. Om zeven uur in de ochtend hoorde Dirk al het piepje van een nieuw bericht. Nieuwsgierig graaide hij naar de smartphone op zijn nachtkastje. Zijn slaperigheid was snel voorbij toen hij de afzender zag: zijn burgemeester Tessa, door haar achtergrond als Kamerlid een onverbeterlijke nieuwsjunkie. Wat had ze te melden? DIRK, RAMPZALIG RAPPORT OVER DECENTR ZORG IN ONZE REGIO. WAAROM WISTEN WIJ DIT NIET? SNEL OVERLEG MET GUUS. Guus is de wethouder met decentralisering in zijn portefeuille. Dirk stapte met tegenzin zijn bed uit. Een rustige eerste werkdag kon hij wel vergeten. Door de motregen liep Dirk naar het programmabureau Decentralisering. Het kantoor is gevestigd in een anoniem kantoorgebouw in het centrum. Niet in het gemeentehuis, want dat ligt gevoelig bij de twee andere gemeenten, maar wel in de buurt van het bestuurlijke epicentrum, zodat Dirk in noodgevallen snel kan komen opdraven bij B&W. Toen Dirk zijn kamer binnenliep, zag hij al een lijvig rapport liggen in de stapel post op zijn bureau. Op de voorkant was het logo van een gerenommeerd adviesbureau duidelijk zichtbaar. Dat was een tegenvaller: die noot was waarschijnlijk inhoudelijk niet zo makkelijk te kraken. Dirk bladerde het stuk door en las dat het in opdracht van de lokale verpleeghuizen was geschreven. Wel apart dat juist die zorginstellingen met dit rapport kwamen. De titel voorspelde weinig goeds: Kwetsbare zorg voor thuiswonende ouderen. Normaal zou hij het bestuderen van het rapport overlaten aan projectleider Ouderenzorg Raymond. Helaas was die net met vakantie. Dirk moest dus zelf een reactie verzinnen. Nou ja, eerst moest hij dat rapport maar eens grondig lezen en dan wethouder Guus bellen. Dirk was nog maar halverwege hoofdstuk 1 toen het intro van Money for nothing van Dire Straits begon; de ringtone van zijn telefoon.

16 LEREN VAN DECENTRALISEREN LESSEN UIT FONKELVEEN 15 Natuurlijk was het wethouder Guus. Zijn stem klonk ongemakkelijk, maar hij slaagde er toch in om joviaal te klinken aan het begin van het gesprek. Of Dirk een fijne vakantie had? Jazeker Guus, maar ik ben nu weer volop aan het werk door dat rapport over kwetsbare ouderen. Wat denk je van dat rapport? Ik moet het eerst eens goed lezen. Je begrijpt toch wel dat er geen tijd is voor een uitgebreide studie? Ook de wethouders van onze buurtgemeenten ergeren zich mateloos aan de toon van het rapport. We kunnen vandaag procedureel reageren we zullen het rapport daarna nog wel eens goed bestuderen, afstemmen met alle betrokkenen en besluiten of we aanvullende maatregelen moeten treffen maar donderdag moeten we dat stuk onschadelijk hebben gemaakt. Dirk, ik zet mensen niet graag onder druk, maar over twee dagen wil ik je aanvalsplan hebben om te bespreken met de andere wethouders. Ja Guus, je kunt op mij rekenen. De volgende twee dagen ploos Dirk het rapport helemaal uit. Op hoofdlijnen was de inhoud voorspelbaar. Er was onderzoek in de regio gedaan naar het draagvlak voor meer mantelzorg aan hulpbehoevende ouderen in de familie of de vriendenkring. Zestig procent van de ondervraagden gaf aan daar geen tijd voor te hebben, wegens opgroeiende kinderen en drukke banen. Op de representativiteit en de motieven viel wel wat af te dingen, want er waren genoeg gezinnen met maar één kostwinnaar of mensen zonder kinderen in de regio. Verder werden de risico s bij de overdracht van de zorg voor thuiswonende ouderen uitvergroot en waren de bijbehorende voorbeelden selectief gekozen. Op woensdagmiddag had hij twee zwakke voorbeelden gevonden en de bezwaren netjes uitgeschreven. Ook had hij demografische gegevens toegevoegd om aan te tonen dat het onderzoek niet representatief was. Toch was Dirk er niet gerust op. Hoe kon zijn wethouder de voorbeelden in twee minuten uitleggen aan zijn collega s en vervolgens aan de pers? Om de bezwaren te begrijpen, had je inhoudelijke kennis nodig. Voordat het goed was uitgelegd, zouden de toehoorders al zijn afgehaakt. Dirk had die avond het etentje met André. Hopelijk kon hij hem helpen. Ook al was het woensdagavond, restaurant De Goudfazant zat stampvol. Dirk en André hadden een mooi plekje aan het raam kunnen bemachtigen. Na de amuse en het eerste glas wijn legde Dirk zijn dilemma voor. Toen hij zijn bezwaren tegen het rapport wilde uitleggen, onderbrak André hem. Ja Dirk, het is inderdaad complex. Dat kun je niet snel uitleggen.

17 PBLQ PBLQATIE Vertel eens, staan er in het rapport ook zaken die we al hebben opgepakt? Eh ja, een paar risico s hebben we zelf ook al gezien en ondervangen. Dus het rapport bevestigt wat we al doen? Nou, dat is een beetje overdreven, maar op sommige gebieden kun je dat wel zeggen. En gaat het rapport vooral over de transitieperiode, voorafgaand aan de decentralisering? Ja, het beschrijft de risico s bij de overdracht naar gemeenten. Dus het gaat niet over de periode daarna? Hm hm. Mooi zo, de wethouder kan dus vertellen dat het rapport onze aanpak ondersteunt maar in tegenstelling tot onze plannen geen langetermijnvisie heeft. Trouwens, dat stuk is toch geschreven in opdracht van verpleeghuizen, die onder druk staan van bezuinigingen? Klopt. Prima, daar moet je niet zelf op reageren, maar ik ken een columnist die een leuk verhaal kan schrijven over adviesbureaus die op bestelling een zogenaamd neutraal rapport opstellen. Dan is dit een mooi voorbeeld. Laat maar weten als ik hem een seintje moet geven. Nou Dirk, wat denk je, zullen we nu aan ons voorgerecht beginnen? Verbouwereerd begon Dirk aan zijn garnalenkroket. Hier moest hij eens goed over nadenken. De volgende dag zou Dirk een voorstel doen aan wethouder Guus over hoe om te gaan met het onderzoeksrapport. Waarop moest het advies zich richten? Op de inhoudelijke analyse of de aanbevelingen van mentor André?

18 LEREN VAN DECENTRALISEREN LESSEN UIT FONKELVEEN 17 Hoofdstuk 2 Een sociaal gebaar Drie weken later was het rapport over de thuiszorg uit de belangstelling geraakt. De projectleiders voor de thema s Jeugdhulp, Ouderen en Participatiewet waren hard aan het werk om de decentralisaties binnen de gemeenten in te voeren. Dirk richtte zich op zijn managementtaken en had iedere week voortgangsoverleg met coördinerend wethouder Guus. Zo ook deze middag. Dirk wandelde monter naar het gemeentehuis, gesterkt door een late herfstzon. Alles verliep volgens de planning, hij verwachtte een kort en effectief gesprek. De deur naar de kamer van Guus zwaaide open. Tot verrassing van Dirk zat Guus niet achter zijn bureau, maar in de zithoek. Dat duidde op een informeel gesprek. Zou Guus wat van hem willen? Dirk liet zijn planningsoverzicht zien met de bereikte mijlpalen. Voor ieder thema in de decentralisering waren tussendoelen vastgesteld. Als deze waren bereikt, kregen ze een groene kleur. In andere gevallen waren de kleuren geel (in beweging) of rood (nog te beginnen). De wethouder liet hem welwillend zijn verhaal doen, maar Dirk merkte dat Guus er met zijn gedachten niet helemaal bij was. Guus nam het woord. Dirk, dank je wel. Het is een uitstekend overzicht en alles loopt goed. Volgens mij is er zelfs nog ruimte in de planning Dat komt goed uit, want ik wil een idee met je delen. Dirk was er al bang voor. Je weet dat begin volgend jaar de bouw van een nieuw wijkcentrum in de Witte Veste start. Projectontwikkelaar Smits is daarbij betrokken. Ik heb met hem gesproken over werkervaringsplaatsen voor gedeeltelijk arbeidsongeschikte jongeren. Door de afbouw van de sociale werkplaatsen komen die in de kou te staan. Smits is bereid om hun een nuttige dagbesteding te bieden, maar dat kost wel extra geld vanwege de begeleiding. Honderdduizend euro. Sympathiek idee, toch? Komt er toch iets goeds uit die Participatiewet. Daar kan je projectleider op dat gebied mee scoren. Ik heb het al even tegen Dries van Fonkelend Fonkelveen aangehouden, en hem leek het wel wat. Dirk voelde nattigheid. Ja, dat klinkt zeker sympathiek. Maar wat vindt onze

19 PBLQ PBLQATIE wethouder Economie en Sociaal, Kees, daarvan? Dit is toch een overschrijding van het afgesproken bedrag in het coalitieakkoord? Guus kuchte vriendelijk. Over welk budget hebben we het eigenlijk? Dirk, wees eens creatief en zoek uit wat de mogelijkheden zijn. Ga anders nog even met Kees praten. Jullie kennen elkaar toch nog uit de tijd dat jij gemeentesecretaris en hij directeur was. Dit is allemaal in het belang van het programmabureau Decentralisering. Met afhangende schouders liep Dirk weg. Had je de zaken goed op orde, kwam er toch weer gedoe. En waarom? Omdat Guus zo nodig zijn sociale kant wilde laten zien. Om vier uur zat Dirk achter zijn bureau. Kopje chocolademelk bij de hand, tegen de namiddagdip. Wees eens creatief. Wat een manier om een opdracht te formuleren! Het was duidelijk: als de discussie zich concentreerde op het afgesproken budget voor het wijkcentrum, werd het een prestigestrijd tussen beide wethouders. En dan zou er één verliezen en had Dirk er ten minste één vijand bij. Misschien wel twee, als de winnaar niet tevreden was over hoe het was gegaan. Nee, dat ging niet gebeuren. Het gesprek moest niet over het wijkcentrum of werkervaringsplaatsen gaan, maar over iets anders. Dirks vertrouwen in een goede afloop nam weer toe. Hij pakte de telefoon om een afspraak met wethouder Kees te maken. Twee dagen later mocht Dirk al langskomen bij de wethouder Economie en Sociaal. Ook al kenden Kees en Dirk elkaar al lang, grote vrienden waren ze niet. Kees was een dominante en extraverte figuur. Als je niet snel ter zake kwam, werd hij ongeduldig. En als je het niet met hem eens was, nam hij het snel persoonlijk op. Dirk was daarom niet van plan om Kees te overtuigen van de noodzaak van een budgettaire overschrijding. Hij wilde weten wat Kees echt belangrijk vond bij de invoering van de Participatiewet. Dan kon hij daarop inspelen. De deur zwaaide open. Daar zat Kees achter zijn massieve bureau. Voor Dirk was het een grote donkere schaduw, want hij keek tegen het zonlicht in. Toen hij schuin tegenover Kees plaatsnam, konden ze elkaar goed zien. Na het uitwisselen van beleefdheden kwamen ze ter zake. Vertel eens Dirk, wat kan ik voor je betekenen? Dirk negeerde de licht sarcastische ondertoon. Ik kwam langs om te horen wat de belangrijkste speerpunten voor jou zijn bij het invoeren van de Participatiewet.

20 LEREN VAN DECENTRALISEREN LESSEN UIT FONKELVEEN 19 Niet de algemene doelstellingen maar de specifieke uitdagingen binnen onze drie gemeenten. Ik ben bezig met het jaarplan 2015 van het programmabureau en dat moet goed zijn aangehaakt bij de plannen van onze bestuurders. Nou Dirk, ik heb net de werkloosheidcijfers van Fonkelveen in het derde kwartaal ontvangen. De werkloosheid onder 25-minners en 50-plussers blijft maar stijgen. En dan is de ontslaggolf bij onze verpleeghuizen nog niet meegerekend. Wij moeten faciliteren dat die twee groepen een zinvolle tijdbesteding krijgen, want anders hebben we straks twee verloren generaties in Fonkelveen. Ik vrees dat dit ook geldt voor Kerkdorp en Nederveen. En dan is er nog iets anders. De Veiligheidsmonitor 2014 kwam deze zomer uit. Wat blijkt? De overlast van hangjongeren is sterk toegenomen. Niet alleen van pubers, maar ook van jonge twintigers. Voor mij ligt het voor de hand dat die overlast samenhangt met de toegenomen jeugdwerkloosheid. Die jonge mensen vervelen zich en gaan rotzooi trappen. Ik ga niet over veiligheid, maar ik zie wel een duidelijke samenhang met mijn portefeuille. Heb je hier genoeg aan? Mijn volgende afspraak staat alweer voor de deur. Ondanks het abrupte einde van het gesprek was Dirk zeer tevreden. Hij had genoeg ideeën opgedaan voor een nieuw adviesgesprek met wethouder Guus over het wijkcentrum en de werkervaringsplaatsen. Welke suggesties zou hij kunnen doen om meer draagvlak te creëren binnen B&W en bij wethouder Kees in het bijzonder?

21 PBLQ PBLQATIE 44 20

22 LEREN VAN DECENTRALISEREN LESSEN UIT FONKELVEEN 21 Hoofdstuk 3 De geneugten van samenwerken Ach, de samenwerking met Kerkdorp en Nederveen. Dirk was er lang niet elke dag van overtuigd dat die samenwerking meerwaarde had. Daarvoor gaf het te vaak alleen maar gedoe. Als je diep in zijn hart keek, vroeg hij zich eigenlijk af of het wel logisch was om met Kerkdorp en Nederveen op te trekken. Tja, het waren nu eenmaal buurgemeenten. Ook bij de afvalinzameling, de muziekschool en de WSW-instelling werd er samengewerkt. Maar verder? De inwoners van Kerkdorp en Nederveen lieten altijd bij het minste of geringste weten dat ze helemaal niets op hadden met grote broer Fonkelveen. Als de animositeit nu beperkt zou blijven tot de streekderby s van de plaatselijke voetbalverenigingen, dan was het nog wel te overzien. Rond die wedstrijden was er geregeld sprake van ludieke acties, zoals het weghalen van de middenstip of de doelen. Op de dag zelf hoefde alleen maar een extra agent ingezet te worden. In de weekenden waren er wel geregeld vechtpartijtjes tussen jongeren. En de bestuurders, ook die stonden meestal met de rug naar elkaar toe. De sterke groei van Kerkdorp was de bestuurders naar het hoofd gestegen. Zij vonden ineens dat ze leidinggaven aan een heel moderne, innovatieve gemeente. In het College van B&W van die gemeente zaten een paar wethouders die nog maar kort in die gemeente woonden en carrière hadden gemaakt in het bedrijfsleven. Dat gold zeker voor de portefeuillehouder Decentralisaties van deze gemeente, Egbert, die voor zijn verhuizing naar Kerkdorp divisiedirecteur was geweest bij een multinational. Uiteindelijk was hij daar met een flinke zak geld buiten de deur gezet, waarna Egbert de politiek in was gegaan, voor de VVD. Onder zijn leiding zou het nu allemaal anders gaan. Keer op keer liet hij merken dat hij Fonkelveen maar star en bureaucratisch vond. De stagnatie van de groei en de daarmee gepaard gaande financiële problemen pasten niet in het straatje van het gemeentebestuur van Kerkdorp. Dit werd meestal

23 PBLQ PBLQATIE genegeerd. Maar als puntje bij paaltje kwam, bleek Kerkdorp opeens heel lastig te kunnen doen over de benodigde financiën. Voor de bestuurders van Nederveen ging het juist veel te snel. In Nederveen was nog sprake van ouderwetse dorpspolitiek. Wethouder Chantal van het CDA zat al twaalf jaar in het college en regelde graag alles één op één met de eigen ambtenaar. De raad van Nederveen, waar het CDA van oudsher de meeste zetels had, was ondertussen gewend om achteraf in te stemmen met alles wat Chantal deed. Het College van Nederveen was meestal nauwelijks bereid om over de eigen gemeentegrens heen te kijken. Voor de samenwerking betekende dit dat de bestuurders van Nederveen steeds absolute zekerheid wilden dat ze niet te veel moesten bijdragen aan de samenwerking. De verschillende opstellingen en vooral de uiteenlopende karakters van de wethouders, maakten de procedures heel lastig. Voor Nederveen was het genoeg om wethouder Chantal zo nu en dan te bellen en om ervoor te zorgen dat haar ambtenaar alle informatie had. Chantal vulde dan naar eigen inzicht de informatie aan haar raad in, die zelden kritisch was. Alleen de oppositiepartij Progressief Nederveen klaagde steen en been over de gebrekkige informatievoorziening en betichtte het programmabureau ervan de raad keer op keer voor voldongen feiten te stellen. In Kerkdorp werd alle informatie juist direct gedeeld met de raad, zelfs informatie die eigenlijk vertrouwelijk had moeten blijven. Hierdoor ontstond in deze gemeente geregeld heftige opwinding in de raad, bijvoorbeeld als voorlopige financiële gegevens een negatieve ontwikkeling te zien gaven. De raad in deze gemeente was er ondertussen van overtuigd dat het programmabureau niet capabel was en geen grip had op de ontwikkelingen. In Fonkelveen zelf ging het redelijk, al merkte Dirk wel dat wethouder Halima nogal onzeker opereerde en steeds veel ondersteuning vanuit het programmabureau nodig had voordat ze een beslissing wilde nemen. Voor de drie verschillende gemeenten moest Dirk erop letten dat steeds verschillende accenten werden gelegd, om ongelukken te voorkomen. Maar daardoor was er nauwelijks sprake van synergie of schaalvoordeel.

24 LEREN VAN DECENTRALISEREN LESSEN UIT FONKELVEEN 23 Eigenlijk had de rijksoverheid de samenwerking afgedwongen, door herhaaldelijk te benadrukken dat deze gemeenten elk voor zich te klein zouden zijn om goed invulling te geven aan de decentralisaties. Toch had het meer dan twee jaar geduurd voordat de gemeenschappelijke regeling tot stand was gekomen en de basis was gelegd om daadwerkelijk aan de slag te gaan. Zelfs de plek van vestiging was een probleem. Hoewel er in het gemeentehuis van Fonkelveen ruimte beschikbaar was geweest, hadden de twee andere gemeenten geëist dat het programmabureau op een onafhankelijke locatie zou worden gevestigd. Dirk was als gemeentesecretaris aan de voorbereidingen van de samenwerking begonnen en uiteindelijk was hij dan nu de programmanager. Het vorige College van B&W van Fonkelveen wilde een nieuwe koers in slaan en wilde dat benadrukken door een nieuwe gemeentesecretaris aan te stellen. Tegelijkertijd waren ze zich ervan bewust geweest dat Dirk als geen ander de gemeente en de regio kende. Daarom hadden ze hem programmamanager gemaakt van deze lastige klus, het invullen van de decentralisaties samen met Kerkdorp en Nederveen. Diep in zijn hart was Dirk liever gemeentesecretaris gebleven. Het was hem eigenlijk nog steeds volslagen onduidelijk wat nu precies die andere koers van Fonkelveen was, maar hij had besloten zich daar niet meer druk over te maken. Met de bestuurders van Kerkdorp en Nederveen boterde het niet zo. Goed, inhoudelijk was er misschien toch wat voor te zeggen dat er werd samengewerkt. Het merendeel van de jeugd van Kerkdorp en Nederveen ging in Fonkelveen naar de middelbare school. Er was uit het verleden al samenwerking in het WSW-bedrijf. En alleen in Fonkelveen bevond zich een groot verpleeghuis. Maar niets liep vanzelf. Wethouder Chantal zat steeds te klagen dat de medewerkers van het programmabureau onbereikbaar waren, niet terugbelden, niet reageerden op of te weinig aandacht hadden voor Nederveen. En Egbert begon steeds weer over de ingewikkelde en tijdrovende procedures en riep te pas en te onpas dat er gewoon een paar ambtenaren uit moesten, dan zou het wel beter gaan en in ieder geval goedkoper worden. Vorige maand was het goed fout gelopen met een kwestie die al langere tijd speelde. In het kader van de Jeugdhulp moest er een voorziening worden ingericht voor jongeren die ondertussen echt ontspoord waren: de residentiële jeugdzorg. De regionale voorziening zou in Fonkelveen komen.

25 PBLQ PBLQATIE Ook veel van de jongeren uit Nederveen en Kerkdorp die spijbelden en drugs gebruikten, gleden steeds verder af. Ze waren thuis niet meer te handhaven. De enige flatwijk (in Fonkelveen!) was weinig geliefd: hier konden de jongeren betrekkelijk eenvoudig een flatje huren. Maar ze veroorzaakten door hun leefpatroon veel overlast, vooral als er sprake was van echte verslaving. De financiering van deze nieuwe voorziening was een groot probleem geworden. Onder leiding van de Projectleider Transitie Jeugdhulp, Anne, een medewerker van het programmabureau van Dirk, was het uitgangspunt geweest dat elke gemeente naar rato van het aandeel jongeren onder de 21 jaar financieel zou bijdragen aan de voorziening. In de loop van de onderhandelingen had Anne erop gewezen dat daarmee de last onevenredig zwaar bij Fonkelveen zou komen te liggen, omdat juist probleemjongeren uit Kerkdorp en Nederveen zich in Fonkelveen inschreven. Uit het oogpunt van solidariteit had Anne daarom voorgesteld dat Kerkdorp en Nederveen verhoudingsgewijs iets extra zouden bijdragen. In de vergadering waar dit ter sprake kwam, was wethouder Chantal een lang verhaal begonnen hoezeer ze meeleefde met de jongeren die in de goot terechtkwamen en met hun ouders. Gelukkig, zo stelde Chantal, gebeurde dat in de hechte gemeente Nederveen maar heel weinig omdat iedereen betrokken was bij elkaar en niet, zoals in Fonkelveen, maar langs elkaar heen leefde. Voor die paar jongeren uit Nederveen met wie er toch problemen ontstonden, kon de lokale gemeenschap eigenlijk wel zelf zorgen. Er was al sprake van een zelfhulpgroep van ouders en jongeren, waarin de dominee een belangrijke rol vervulde. Chantal begreep dan ook niet waarom er zo n ingewikkelde, dure voorziening moest komen en vooral niet waarom Nederveen daar nog eens extra aan zou moeten bijdragen. Vervolgens had wethouder Egbert van Kerkdorp daar nog een flinke schep bovenop gedaan, door te zeggen dat hij zo n residentiële instelling als nu werd voorgesteld niet meer van deze tijd vond. Begeleiding via internet zou de jongeren veel meer aanspreken en bovendien veel goedkoper zijn. Wethouder Halima van Fonkelveen was helemaal verrast geweest door de tegenstand uit Nederveen en Kerkdorp en had uiteindelijk gezegd dat ze nog maar eens goed over de kwestie moesten nadenken. Na afloop had Anne in tranen bij Dirk aan het bureau gezeten. Ze vond het vreselijk dat de wethouder van Kerkdorp gewoon haar ogen sloot

26 LEREN VAN DECENTRALISEREN LESSEN UIT FONKELVEEN 25 voor de probleemjongeren uit haar gemeente, die uiteindelijk, om zich te onttrekken aan de sociale controle, naar Fonkelveen verhuisden. En ze was diep geraakt door wethouder Egbert die al haar voorbereidingen en studie zonder een enkel inhoudelijk argument naar de prullenbak had verwezen en zonder enige onderbouwing was begonnen over internetcursussen. Maar het meest had ze geklaagd over Halima. Ze had dit punt uitgebreid met Halima voorbesproken, maar gedurende de vergadering, zo had Anne het ervaren, was ze door Halima volledig in de steek gelaten. Met het voorstel nog eens goed naar de kwestie te kijken had Halima op z n minst gesuggereerd dat er niet goed over nagedacht was. Dirk had de kwestie toen nog een beetje kunnen sussen. Maar bij de ambtelijke nabespreking in de daaropvolgende week, had de ambtenaar van Kerkdorp verteld dat wethouder Egbert tijdens de terugrit tegen de ambtenaar van die gemeente, Sjors, had zitten opscheppen dat hij die nietsnutten van het programmabureau toch weer mooi op hun nummer had gezet. In zijn rol van divisiedirecteur zou hij medewerkers die te beroerd waren om ook eens op internet te kijken direct ontslagen hebben. Sjors had dit tijdens het ambtelijk overleg verteld om aan te geven dat hij het eigenlijk oneens was met zijn wethouder, maar Anne was geknakt. Direct na de vergadering had ze haar spullen gepakt en had ze zich ziek gemeld. Nu lag het probleem dus bij Dirk. Er moest op korte termijn iets geregeld worden voor de jongeren, anders zouden ze helemaal zonder steun en begeleiding komen te zitten, met nog meer buurtoverlast tot gevolg. Maar wethouders Egbert en Chantal wilden niet bewegen en beschouwden de ziekmelding van Anna als een bewijs dat zij niet goed functioneerde en dat het echt alleen een probleem voor Fonkelveen was. Ze waren nu nog minder genegen om mee te betalen. Dirk speelde met de gedachte om aan de gemeentesecretaris van Kerkdorp te vragen of Sjors op detacheringsbasis dit project mocht trekken. Sjors werd blijkbaar vertrouwd door Egbert, terwijl die inhoudelijk meer op de lijn van Anne en Fonkelveen leek te zitten. Maar Dirk vroeg zich wel af of de gemeente Nederveen daar voldoende vertrouwen in zou hebben. Het alternatief zou zijn om een interim-projectleider van buiten aan te nemen. Deze kon dan onafhankelijk, met gezag, op basis van inhoud Kerkdorp en Nederveen ervan overtuigen dat het voorstel inclusief de financiering de enige constructieve, duurzame optie was. Maar om een interim-projectleider aan te nemen moest hij eerst bij Kerkdorp, bij

27 PBLQ PBLQATIE Nederveen en bij Fonkelveen aanvullend budget aanvragen. Dat zou lastig worden. Wat moest hij doen?

28 LEREN VAN DECENTRALISEREN LESSEN UIT FONKELVEEN 27 Hoofdstuk 4 Elk voordeel heeft zijn nadeel Vorige maand was Dirk eigenlijk best trots geweest op een succesje van zijn programmabureau. Maandenlang was de nieuwe aanbesteding voor de inkoop van thuiszorg voorbereid. Met alle drie de gemeenteraden hadden sessies plaatsgevonden over de randvoorwaarden en uitgangspunten. Op basis daarvan waren kwaliteitseisen geformuleerd waarmee eerst alle colleges van B&W hadden ingestemd en uiteindelijk, zonder veel discussie, ook de gemeenteraden. Vervolgens was de aanbesteding gepubliceerd en konden bedrijven een inschrijving doen. Dirk had zijn hart vastgehouden, want er kon tijdens zo n procedure veel fout gaan. Voor je het wist zou de procedure kunnen vastlopen of zouden achteraf partijen kunnen gaan procederen die zich benadeeld voelden. Maar uiteindelijk was de procedure zonder incidenten uitstekend verlopen. Naast twee in de regio bekende en actieve zorgaanbieders had zich een nieuwkomer gemeld. Deze nieuwkomer profileerde zich met een ander, innovatief concept voor het aanbieden van zorg. ICT speelde daarin een belangrijke rol, waarbij veel van de communicatie tussen cliënten en de instelling via een tablet verliep. Hierdoor kon er toch sprake zijn van veel persoonlijke aandacht, terwijl de diensten aanzienlijk goedkoper waren. Op basis van de vooraf geformuleerde uitgangspunten was de nieuwkomer verreweg de voordeligste aanbieder geweest. De keuze viel op dit bedrijf. Dirk had ter afsluiting met het aanbestedingsteam van het programmabureau een borrel gedronken op de goede afloop. Hij had het team gecomplimenteerd met de soepele en succesvolle procedure. Het programma bureau, zo had hij in zijn korte speech gezegd, had nu echt laten zien meerwaarde te bieden. Wethouder Egbert van Kerkdorp had hem nog een mailtje gestuurd. Daarin had hij gezegd verheugd te zijn dat het programmabureau eindelijk eens had gekozen voor innovatie, die zich direct vertaalde in lagere kosten.

29 PBLQ PBLQATIE Maar in de weken daarna was het goede gevoel langzaam verdwenen. Eerst had de lokaal bekende journalist Tom in de regionale krant een reportage gepubliceerd over werknemers van de thuiszorginstellingen die vreesden voor hun baan. Van de afgesproken baangarantie voor personeel had de krant slechts terloops melding gemaakt, door medewerkers te citeren die aangaven daar geen enkel vertrouwen in te hebben. Daarna had de voorzitter van het cliëntenplatform in Fonkelveen een interview aan diezelfde krant gegeven waarin hij had verteld over de onrust die was ontstaan onder cliënten. Zij waren bang hun vertrouwde hulpverlener kwijt te raken. Later had in de marge van regulier overleg wethouder Guus gezegd zich een beetje zorgen te maken. Kort daarna was hij gebeld door wethouder Kees, die onder meer de sociale portefeuille had. Kees had op de autoritaire toon die Dirk maar al te goed kende, gevraagd of hij wel voldoende rekening had gehouden met de belangen van de bestaande zorgverleners, die zo geworteld waren in de regio. Dirk had aangegeven dat de noodzaak daartoe nooit ter sprake was gekomen bij de vaststelling van de uitgangspunten, waarmee het College en de raad van Fonkelveen hadden ingestemd. Kees reactie was dat hij dat argument te makkelijk vond en het nog in het College zou bespreken. Daarna was wethouder Chantal van Nederveen nog langsgekomen. Zij had een half uur lang verteld over alle bezorgde cliënten door wie ze op straat was aangesproken. Het kon volgens haar toch echt niet de bedoeling zijn geweest dat die fijne zorgaanbieder in haar gemeente zomaar opeens aan de kant zou worden gezet. Ook in de volgende dagen hadden de regionale krant en de lokale omroep nog veel aandacht besteed aan de onrust. De ingezonden brievenrubriek was ontploft met boze reacties van personeelsleden en cliënten. Journalist Tom had zich zoals gebruikelijk vastgebeten in de kwestie en had onder meer ontdekt dat in andere regio s waar de nieuwe zorgaanbieder actief was, de experimenten met de tablet geen succes waren. Onder meer bleken, zonder dat de gebruikers daarvan op de hoogte waren, zorgverzekeraars toegang tot persoonlijke gegevens te hebben gekregen. Het had wel in de algemene voorwaarden gestaan, maar die waren natuurlijk door niemand goed gelezen. Verder waren erin het eerste jaar veel klachten geweest over de kwaliteit van de zorg. In een hoofdredactioneel commentaar stelde de krant vast dat ook in hun regio

30 LEREN VAN DECENTRALISEREN LESSEN UIT FONKELVEEN 29 de mensen moesten vrezen voor de kwaliteit van de zorg en voor hun privacy. Ondertussen waren in alle drie de gemeenteraden vragen gesteld. Leefbaar Fonkelveen was zoals gebruikelijk flink van leer getrokken, maar de coalitiepartijen waren aarzelend. Wethouder Guus had als coördinerend portefeuillehouder gezegd dat er nogmaals naar de kwestie zou worden gekeken. Kees had hem ook weer opgebeld en hem gezegd dat hij Dirk nog zo gewaarschuwd had, maar Dirk dacht het zoals altijd weer beter te weten. Tja, dergelijke dreigementen van Kees, daar was Dirk wel aan gewend. Meestal bleef het alleen bij woorden. Ook nu had hij eigenlijk nog niets gehoord van Guus en Egbert. Er was alleen een mailtje van Guus binnengekomen waarin hij had gevraagd om een kort overzicht van de gang van zaken bij de aanbestedingsprocedure. Gaandeweg raakte Dirk meer en meer teleurgesteld. Via een nette procedure was recht gedaan aan alle uitgangspunten. Ieder voor zich zouden de gemeenten dat nooit voor elkaar hebben gekregen. En het eind resultaat pakte zelfs goed uit, voor alle drie de gemeenten. Volgens Dirk had hij precies gedaan waarvoor hij was aangesteld. En dan nog waren de raden en Colleges van B&W van alle betrokken gemeenten on tevreden. Volgende week zou er regulier overleg zijn, en zowel Fonkelveen als Nederveen hadden aangegeven dat ze de procedures rond de aanbestedingen nog eens goed wilden evalueren. Gedesillusioneerd belde hij zijn mentor André of hij s avonds een kopje koffie kon komen drinken. Zoals gebruikelijk bij André was bij het tweede kopje ook de fles likeur op tafel gekomen en was het allemaal wat later geworden dan de bedoeling was. Na het aanhoren van Dirks verhaal had André hartelijk gelachen en aan Dirk gevraagd wat hij dan had verwacht. Bij elke voorgestelde verandering ontstaat er nu eenmaal onrust. Het is aan de bestuurders om dan de rug recht te houden, maar dat doen ze lang niet altijd. Ze moeten ook aan hun achterban laten zien dat ze oog hebben voor ieders zorgen. André vroeg aan Dirk of hij erover had nagedacht wie zijn bondgenoten waren. Nee, dat had Dirk nog niet gedaan. André had erop gewezen dat wethouder Egbert in ieder geval aan zijn kant stond. Maar na diens mailtje had Dirk niets meer van hem gehoord. André zei dat hij via zijn partijkanalen Egbert nog wel even zou aanspreken en hem zou vragen of hij binnenkort in een interview met

31 PBLQ PBLQATIE Tom zou willen vertellen hoe geweldig hij de innovatieve werkwijze van de nieuwe zorgaanbieder vond. Verder moest Dirk echt nog eens nadenken over andere bondgenoten en kijken in hoeverre zij nog een goed woordje voor hem konden doen. Had hij dit eigenlijk al met Guus besproken? Wist hij wel zeker dat Guus niet tevreden was? Ten slotte had André Dirk aangeraden om vooral rustig te blijven. Uiteindelijk zou het wel over waaien en zouden de mensen er wel aan wennen. Maar ja, na een halve fles likeur klonk alles opeens een stuk makkelijker Dirk vroeg zich af of hij er morgenochtend nog zo positief naar zou kijken. Hoe zou hij het overleg van volgende week kunnen voorbereiden?

32 LEREN VAN DECENTRALISEREN LESSEN UIT FONKELVEEN 31 Hoofdstuk 5 Een pijnlijk incident Op een dinsdag in februari kwam Dirk met tegenzin zijn bed uit. Alles deed pijn: zijn hoofd, rug, armen, benen De griep had toegeslagen. Vandaag moest hij het maar rustig aan doen en een paar pijnstillers slikken, dan kwam het vast goed. Tijdens het ontbijt bekeek hij zijn mailbox op zijn smartphone. Bijzonder, zijn programmabureau stond in een tweet van Halima, wethouder Onderwijs, Jeugd en Cultuur. Wat voor bericht zou dat zijn? De spanning in zijn nek nam toe bij het klikken op de link in het bericht. De tweet ging over een steekpartij in een gezin met drie lastige puberende kinderen. De vader was door zijn oudste zoon met een mes toege takeld. Er waren al veel spanningen in de familie, de politie kwam regelmatig langs wegens geluidsoverlast, maar Jeugdhulp had niets in de gaten. De casusregisseur zat namelijk ziek thuis en er was geen vervanging geregeld. Daar is een protocol voor, er heeft iemand bij Jeugdhulp zitten slapen, dacht Dirk. Dit verspreidt zich natuurlijk als een lopend vuurtje. Een hoop gedoe over iets wat al geregeld is. Maar dat zet ik niet op Twitter want dan krijg je toch een bak vuilnis van reaguurders over je heen. Hij nam zijn pijnstillers, zuchtte diep en vertrok met een onheilspellend gevoel naar het programmabureau. Tijdens de wandeling kondigden de gitaarklanken van Dire Straits een beller aan. Op het scherm verscheen, niet verrassend, de naam van wethouder Halima. Een enthousiaste en vriendelijke vrouw, die het goed doet bij jongeren maar het lastig vindt om onder druk te functioneren. Goedemorgen Dirk, met Halima. Stoor ik je? Nee? Heb je vanochtend even tijd om langs te komen? Het gaat om de steekpartij in dat probleem gezin. Ze maakten een afspraak op dezelfde dag. Dirk had eerst een afdelingsoverleg met zijn projectleiders. Anne (Transitie Jeugdhulp) was na twee weken ziekte weer aan het werk. Na een vraag van Dirk over het vervangingsprotocol haalde Anne haar schouders op: Ja, dat protocol is bekend. Maar de vakantieplanning was

33 PBLQ PBLQATIE niet goed gecoördineerd. We werken veel met tijdelijke krachten waardoor we geen overzicht hebben. Toen Amir, de casusregisseur, ziek werd, was er geen capaciteit voor vervanging. Vanaf deze week is dat probleem weer opgelost. Dus het is fout gegaan bij het goedkeuren van de vakanties, meer niet?, stelde Dirk. Ja, dat is zo. Dirk vond dit antwoord on bevredigend. Hij had gehoord wat hij wilde horen, maar om op een bloedige steekpartij te reageren met de handhaving van het vakantiereglement Feitelijk mocht het dan kloppen, maar het voelde niet goed. Bij Halima werd hij zoals gebruikelijk ontvangen met thee en koekjes. Ze praatten eerst bij over de bezetting op het programmabureau: de zieken, de vakantiegangers en de trotse jonge ouders. Fijn om te horen dat het weer beter gaat met je mensen, zei Halima oprecht. Toen kwam er een frons op haar gezicht. Helaas hebben we een groot probleem met de jeugdzorg. Die steekpartij heeft voor heel veel onrust gezorgd. Weer gaat het mis. Het is zelfs al een trending topic op Twitter: #steekzorg noemen ze het. De gemeenteraad heeft zijn vragen al ingeleverd. En wat kan ik zeggen? De casusregisseur was ziek, het spijt ons? Dirk schraapte zijn keel en nam het woord. Ja, het is lastig. Het is mis gegaan bij de vakantieplanning, waardoor we geen vervanging hadden. Maar als je dat zegt, krijg je vast opmerkingen over ambtenaren die altijd en eeuwig met vakantie zijn. Dus we moeten met iets anders komen. Dat is zeker, Dirk. Kijk, hier zijn de vragen van de gemeenteraad. Dirk zag op een A4-tje de vragen van de oppositie: 1 Heeft het College kennis genomen van de steekpartij op 3 februari jongstleden in de Steenmansstraat, waarbij een 17-jarige verdachte in verzekering werd gesteld en zijn vader in het ziekenhuis werd opgenomen? 2 Is het College van mening dat alle kwetsbare gezinnen moeten worden begeleid door een casusregisseur Jeugdhulp? 3 Hoe kan het College verklaren dat dit gezin niet werd begeleid door een casusregisseur? 4 Kan het College inzicht geven in het aantal meldingen van geweld, overige strafbare feiten en/of overlast door minderjarigen sinds de overgang van de jeugdzorg naar de gemeente per 1 januari 2015?